Μετάβαση στο περιεχόμενο

Τα «Κλασσικά» των παιδικών μας χρόνων [Βατόπουλος Νίκος, Καθημερινή, 9/6/2002]


ikarukani

Προτεινόμενες Καταχωρήσεις


  • Member ID:  31289
  • Group:  Members
  • Topic Count:  36
  • Content Count:  703
  • Reputation:   5976
  • Achievement Points:  723
  • Days Won:  3
  • With Us For:  3019 Days
  • Status:  Offline
  • Last Seen:  
  • Age:  59

Και έτερο από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

 

09.06.2002

Τα «Κλασσικά» των παιδικών μας χρόνων

Του Νίκου Βατόπουλου

T ο πρώτο τεύχος των «Κλασσικών Εικονογραφημένων», που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα του 1951 ήταν «Οι Αθλιοι». Τιμή δρχ. 4.000. Πούλησε 90.000 αντίτυπα! Ηταν το πιο εντυπωσιακό άνοιγμα της εγχώριας αγοράς στην ποπ κουλτούρα του δυτικού κόσμου και ήταν η πρώτη κυκλοφορία κόμιξ που έμελλε να είναι το χρυσό χαρτί μιας κραταιάς εκδοτικής επιχείρησης. Πίσω από τα «Κλασσικά Εικονογραφημένα», που γαλούχησαν γενιές και γενιές, είναι ο εκδοτικός οίκος «Ατλαντίς» των αδελφών Πεχλιβανίδη, ενός θρυλικού ονόματος για όσους γεννήθηκαν στις δεκαετίες '40, '50 και '60. Με στρατηγείο το, επίσης «μυθικό», βιβλιοπωλείο «Ατλαντίς» στο μονώροφο κτίσμα της Κοραή 8, όπου βρισκόταν επί περίπου μισόν αιώνα (1945-1993), οι αδελφοί Πεχλιβανίδη είχαν επιτύχει να εισάγουν στην Ελλάδα όλη την κλασική παιδική και εφηβική λογοτεχνία συνεργαζόμενοι με αμερικανικούς κυρίως οίκους και παράλληλα να εκδώσουν αμιγώς ελληνικές σειρές παραμυθιών και ιστορίας εμπνευσμένης ως επί το πλείστον από τη λαϊκή παράδοση και το 1821. Αργότερα, ήρθαν ο Τάκης Λάππας, η Αθηνά Ταρσούλη και η Αντιγόνη Μεταξά. H «Ατλαντίδα» έγινε ένα εργοτάξιο παραγωγής ονείρων για εκατοντάδες χιλιάδες ελληνόπουλα. Εδινε «ωφέλιμα αναγνώσματα», που «συγκινούσαν» και «γοήτευαν».

Τα «Κλασικά Εικονογραφημένα», που πρόσφατα συμπλήρωσαν 50 χρόνια ζωής, ήταν μία μόνο από τις σειρές που εξέδιδαν οι αδελφοί Πεχλιβανίδη. Αλλά η επίδρασή τους και η τεράστια εμπορική επιτυχία τους για τουλάχιστον 25 χρόνια ήταν τέτοια που τα «Κλασσικά» γρήγορα πέρασαν στη μυθολογία της ελληνικής μεταπολεμικής ζωής. Ηταν το δαιμόνιο των αδελφών Πεχλιβανίδη, του Μιχάλη, του Γιώργου και του Κώστα, προσφύγων από την Αττάλεια της Μικράς Ασίας, που είχαν αφουγκραστεί τα αντανακλαστικά της κουρασμένης από τον πόλεμο ελληνικής κοινωνίας, αυτό που γέννησε την «Ατλαντίδα», ήδη από το 1945. Εκείνη την εποχή, στις ΗΠΑ η επιτυχία των «Classics Illustrated» ήταν η επαναστατική «απάντηση» του Αλμπερτ Κάντερ και της εταιρείας του, της GilbertoPublishing Company, στα «ευτελή» αναγνώσματα για παιδιά και εφήβους. Το 1951, οι αδελφοί Πεχλιβανίδη έφεραν τα «Κλασικά» στην ελληνική αγορά. Και «χάλασε ο κόσμος».

Τα «Κλασσικά» έδιναν στο κοινό την πλοκή των ογκόλιθων της παγκόσμιας λογοτεχνίας μέσα από εικονογραφημένες διασκευές. H βασική αρχή ήταν ότι μετά την «υπερβολή» της ευτελούς παραφιλολογίας της δεκαετίας του '30, επιτακτική ήταν η ανάγκη στροφής της νεολαίας στην ασφαλή αγκαλιά του κλασικού μεγαλείου. O Βίκτωρ Ουγκώ και ο Αλέξανδρος Δουμάς, ο Κάρολος Ντίκενς και οι αδελφές Μπροντέ, ο Φένιμορ Λι Κούπερ και ο σερ Ουόλτερ Σκοτ ήταν η ατμομηχανή, που συνέδεε τους ακρογωνιαίους λίθους της δυτικής κουλτούρας, του Σαίξπηρ και του Ομήρου συμπεριλαμβανομένων. Στις ΗΠΑ γεννήθηκαν το 1941.

Πρωτοτυπία

Η ευφυής πρωτοτυπία των ελληνικών «Κλασσικών» ήταν ότι πέρα από τους μεταφρασμένους τίτλους εξέδωσαν πολλούς νέους τίτλους από την ελληνική μυθολογία, τη βυζαντινή ιστορία και την Ελληνική Επανάσταση (όλα με την άδεια του Αλμπερτ Κάντερ). Ετσι, δίπλα στην «Ιωάννα της Λωρραίνης» και τον «Ρομπέν των Δασών» έρχονταν να προστεθούν ο «Αγαμέμνων», η «Θεοδώρα» και ο «Κολοκοτρώνης». Το πανόραμα της δυτικής-ελληνικής παιδείας είχε συμπληρωθεί. Για τα ελληνικά «Κλασσικά» είχαν επιστρατευθεί καλλιτέχνες και συγγραφείς πρώτης γραμμής. O Μποστ σχεδίασε ένα «Κλασικό», τον «Κωνσταντίνο Παλαιολόγο», και πολλά περισσότερα ο Κώστας Γραμματόπουλος, ο Βασίλης Ζήσης, ο Γεράσιμος Λιβιεράτος, ο Τάκης Κατσουλίδης, ο Γιώργος Βακαλό, ο Γιάννης Δραγώνας, ο Παύλος Βαλασάκης και πολλοί ακόμη, που τα σχέδιά τους έντυσαν με λόγο οι Βασίλης Ρώτας, Γεωργία Δεληγιάννη-Αναστασιάδη, Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη και Ελένη Παπαδάκη.

Επιτυχίες

Ηταν μία ακόμη από τις επιτυχίες των Πεχλιβανίδη. H συσπείρωση μεγάλου αριθμού ταλαντούχων συνεργατών γύρω τους, που, όλοι, με προθυμία συνδέονταν στο άρμα της «Ατλαντίδας». Εκείνα τα χρυσά χρόνια του '50 και του '60, οι εκδόσεις «Πεχλιβανίδη» είχαν ηγεμονική θέση στην αγορά. Πολύ επιτυχημένη ήταν και η σειρά των λεγόμενων «Μικρών Κλασσικών», με παραμύθια για μικρότερα παιδιά. Από το 1945, η «Ατλαντίδα» εγκαινίασε την αξεπέραστη σειρά «Κλασσική Βιβλιοθήκη των Νέων» (που ήταν η αμερικανική Grosset & Dunlap) και στη δεκαετία του '50 έφεραν τα βιβλία τσέπης στην Ελλάδα, με σειρές που ξεχώριζαν κατά είδος με το διακριτικό του χρώματος. Δημιούργησαν την αστυνομική σειρά του Γιάννη Μαρή και τα κλασικά πορτρέτα των αγωνιστών του '21 (έργα του A. Κοντόπουλου και του K. Μαλάμου). Παράλληλα, εξέδιδαν τα αναγνωστικά της εποχής (αυτά που σήμερα είναι ξανά μπεστ σέλερ), γιατί τότε το καθεστώς των σχολικών βιβλίων δεν ήταν κρατικό μονοπώλιο και αργότερα τους πρώτους τουριστικούς οδηγούς. Μία ακόμη μυθική επιτυχία της «Ατλαντίδας» ήταν το περιοδικό «Γέλιο και Χαρά», που έφερε στη χώρα μας τους ήρωες του Ντίσνεϊ (πριν περάσουν στις εκδόσεις «Τερζόπουλου» τη δεκαετία του '60), τον Μπαγκς Μπάνυ, Τομ και Τζέρυ, Μικρή Λουλού κ.ά. Ηταν ένα συμβόλαιο με την Walt Disney, την MGM, την Warner και την Western. Για ένα άλλο κοινό, οι αδελφοί Πεχλιβανίδη πήραν επίσης τα δικαιώματα των DC Comics και μετέφρασαν στα ελληνικά τον Σούπερμαν και τον Μπάτμαν. Τα «Δυναμικά», τα «Εκπληκτικά» και τα «Παράξενα» πολλά θα θυμίζουν σε πολλούς...

Ειδίκευση

Οι αδελφοί Πεχλιβανίδη από την αρχή είχαν φροντίσει να έχουν την τελειότερη εκτύπωση. Τα «Κλασσικά» τυπώνονταν με βαθυτυπία. O Κώστας Πεχλιβανίδης είχε σπουδάσει στην Ακαδημία Γραφικών Τεχνών της Λειψίας, το 1936, τη νέα, τότε, τεχνική του όφσετ. Οι τσίγκοι άρχισαν τότε να αντικαθιστούν τα χαράγματα της λιθογραφίας. Από το 1927, ήδη, οι αδελφοί Πεχλιβανίδη είχαν μπει στον εκτυπωτικό κλάδο συνεταιριζόμενοι με τον χαράκτη λιθογράφο Γρούνδμαν, του οποίου ο Βαυαρός πατέρας είχε ανοίξει λιθογραφείο στην Αθήνα του 19ου αιώνα. Οι ανταγωνιστές «Ασπιώτη - Ελκα» πήραν κοντά τους τον Γρούνδμαν, και οι Πεχλιβανίδηδες συνέχισαν μόνοι τους με τον δικό τους χαράκτη. Εκτύπωναν τα πάντα: παραγγελίες του κράτους, αφίσες και ετικέτες για κονσέρβες και μπουκάλια για μεγάλες εταιρείες («Κύκνος», «Πελαργός» κ.ά.) με υψηλή ποιότητα που τους έδινε η χρυσωτική μηχανή που είχαν εγκαταστήσει από το 1937. Το 1945 ίδρυσαν την «Ατλαντίδα» ως εμπορικό και εκδοτικό οίκο και βρήκαν το οικόπεδο της Κοραή 8. Εκεί, στη χέρσα έκταση έχτισαν μόνοι τους το μονώροφο βιβλιοπωλείο και κράτησαν τα ηνία της επιχείρησης που στην ακμή της, τα χρόνια του '60, απασχολούσε 350 άτομα.

«Θησαυροί»

Σήμερα, η «Ατλαντίδα», με ένα βιβλιοπωλείο στη Στοά του Βιβλίου, στο κέντρο της Αθήνας, συνεχίζει και εκδίδει τις αγαπημένες σειρές. Συνεχίζει με τον Βασίλη και τον Παντελή Μιχαήλ Πεχλιβανίδη (και μέχρι πρότινος και με τον Παντελή Γεωργίου Πεχλιβανίδη). Συναντήσαμε τον Βασίλη Πεχλιβανίδη στο εργοστάσιο της εταιρείας στη Νέα Σμύρνη, όπου μας ξενάγησε στους θησαυρούς της «Ατλαντίδας», που από μόνοι τους συγκροτούν ένα μουσείο γραφικών τεχνών. Κρατάμε μία φράση του: «Τις σειρές που βγάλαμε τις καλλιεργούσαμε όλα αυτά τα χρόνια. Δεν πέθαναν τα βιβλία μας. Εγιναν κλασικά».

Από το ερχόμενο Σάββατο, τα «Κλασσικά» θα ξαναζήσουν άλλον ένα κύκλο: θα διανέμονται μαζί με την «Καθημερινή», προσφορά της εφημερίδας στις νεώτερες γενιές. Χορηγός, η Τράπεζα Πειραιώς.

Εικονογράφοι και υψηλή αισθητική

Τα «Κλασσικά», σύμφωνα με την αρχική αμερικανική συνταγή, ήταν πιστές προσαρμογές κάθε πρωτότυπου μυθιστορήματος ή ιστορικού έργου που εικονογραφούσαν. Λόγω συγκεκριμένου αριθμού σελίδων γινόταν και η ανάλογη διασκευή όχι όμως εις βάρος του αληθινού πνεύματος κάθε βιβλίου. Γι' αυτό εξ αρχής, από τη δεκαετία του '40 κιόλας, τα «Κλασσικά Εικονογραφημένα» στις ΗΠΑ πωλούνταν απ' ευθείας στα σχολεία και χιλιάδες αντίτυπα στέλνονταν στις Ενοπλες Δυνάμεις μέσω του Ερυθρού Σταυρού. Ακόμη και σήμερα, πολλές βιβλιοθήκες στις ΗΠΑ και τη Δυτική Ευρώπη χρησιμοποιούν τα «Κλασσικά Εικονογραφημένα» ως μέσον προσέλκυσης των νέων αναγνωστών στη σοβαρή λογοτεχνία. Το στοίχημα των «Κλασσικών» όπως το οραματίστηκε ο εμπνευστής τους Αλμπερτ Κάντερ ήταν η καλλιέργεια της φαντασίας, γι' αυτό η βασική αρχή κάθε εικονογραφημένου τίτλου ήταν η υψηλή αισθητική. Ο Κάντερ είχε απευθυνθεί τότε στην αφρόκρεμα των Αμερικανών εικονογράφων. Ονόματα που ήταν τότε σεβαστά στην Αμερική ως κορυφαίοι εικονογράφοι, όπως αυτά του Αλεξ Μπλουμ, του Νόρμαν Νόντελ, του Τζακ Κέρμπι και του Γκρέιαμ Ινγκελς είχαν σχηματίσει ένα σταθερό επιτελείο. Το εξώφυλλο, π.χ., που σχεδίασε ο Αλεξ Μπλουμ για την «Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων» θεωρείται αξεπέραστο. Εμπνέεται από την πρωτότυπη εικονογράφηση του Σερ Τζον Τένιελ από τη δεκαετία του 1870.

Αυτή η αναγνωρίσιμη αισθητική στα εξώφυλλα και τον εν γένει σχεδιασμό των «Κλασσικών» διεκδικούσε ένα σοβαρό ποσοστό της τεράστιας απήχησής τους σε ένα παγκόσμιο κοινό. Ας σκεφτούμε ότι τα «Κλασσικά Εικονογραφημένα» ώς περίπου το 1970 πωλούσαν στην Ελλάδα επί εβδομαδιαίας βάσεως 60-70.000 αντίτυπα, αριθμός ενδεικτικός της ανταπόκρισης που είχαν βρει ήδη από το πρώτο έτος κυκλοφορίας τους, το 1951. Οι πρώτες σειρές είναι σήμερα ιδιαίτερα συλλεκτικές και ένας αριθμός διατίθεται από τις εκδόσεις «Πεχλιβανίδη» με πιστοποιητικό γνησιότητος. Κοντά στους Αμερικανούς εικονογράφους, τα ελληνικά «Κλασσικά» έφεραν και τους Ελληνες και οι σειρές από τη Μυθολογία, το Βυζάντιο και το '21 συμπληρώνουν μία ηρωική τοιχογραφία. Τα εξώφυλλα των «Κλασσικών Εικονογραφημένων» εκφράζουν μία ξεχωριστή αισθητική (που κανείς δεν μπόρεσε να αντιγράψει) και έχουν σημαδέψει μια ολόκληρη εποχή. Μέσα από αυτά ένα μεγάλο μέρος του κοινού, πάνω από 35 ετών, αναγνωρίζει κομμάτια της ενηλικίωσής του. Καιρός να τα γνωρίσουν και οι νεότεροι...

 

Πηγή

 

Στην τελευταία παράγραφο υπάρχει αναφορά στα "Πιστοποιητικά Γνησιότητος", που φαίνεται να προβλημάτισαν προηγούμενες αναρτήσεις....

Σύνδεσμος για σχολιασμό
Μοιραστείτε με άλλους ιστότοπους

  • Valtasar changed the title to Τα «Κλασσικά» των παιδικών μας χρόνων [Βατόπουλος Νίκος, Καθημερινή, 9/6/2002]

Join the conversation

You can post now and register later. If you have an account, sign in now to post with your account.

Επισκέπτης
Απάντηση σε αυτό το θέμα ...

×   Έχετε επικολλήσει περιεχόμενο με μορφοποίηση.   Κατάργηση μορφοποίησης

  Επιτρέπονται μόνο 75 emoticons maximum.

×   Ο σύνδεσμός σας έχει ενσωματωθεί αυτόματα.   Εμφάνιση ως σύνδεσμος

×   Το προηγούμενο περιεχόμενό σας έχει αποκατασταθεί.   Διαγραφή εκδότη

×   Δεν μπορείτε να επικολλήσετε εικόνες απευθείας. Ανεβάστε ή εισάγετε εικόνες από URL

×
×
  • Δημιουργία νέου...

Σημαντικές πληροφορίες

Χρησιμοποιώντας αυτή τη σελίδα, αποδέχεστε τις Όρους χρήσης μας.