Είναι το παρελθόν που καθορίζει το μέλλον ή συμβαίνει το ανάποδο; [Χατζηνικολάου Κωνσταντίνος, kathimerini.gr, 22/01/2019]

[leonidio]

Είναι το παρελθόν που καθορίζει το μέλλον ή συμβαίνει το ανάποδο;

 

 

Το εξώφυλλο της «Υπομονής», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Οξύ.

 

DANIEL CLOWES
Υπoμονή
μτφρ. Δημήτρης Πολιτάκης
εκδ. Οξύ, 2018, σελ. 184

 

Στη σελίδα 17, το πράσινο μάτι της γυναίκας μένει ακίνητο και η ιστορία ξεκινά. Κάποιος δολοφονεί την Υπομονή, τη σύζυγο του Τζακ Μπάρλοου, και ο Τζακ κυνηγά τον δολοφόνο της, ταξιδεύοντας στον χρόνο. Η Υπομονή είναι έγκυος και το μάτι της είναι μια δίνη που μεταφέρει τον Τζακ σε διαφορετικές χρονολογίες, σε μία σειρά από οδυνηρές ενήλικες γεννήσεις που τον προσγειώνουν στην επικράτεια του άλυτου φόβου: από το οικείο 2012, στο 2029 –μια ωμή, μα δίκαιη, εκδοχή του μέλλοντος–, κι από το 2006, στο τεχνολογικά αργό 1985· για να επιστρέψει στο 2012, ανακαλύπτοντας, μαζί με τους αναγνώστες, πως δεν είναι το παρελθόν που καθορίζει το μέλλον, αλλά το ανάποδο. Αν τα χρώματα στα σχέδια του Ντάνιελ Κλόουζ έχουν μια πένθιμη ευφορία, υλοποιώντας ένα σταυροδρόμι αντιφατικών τόνων (ελπίδα, όνειρο, εφιάλτης), αυτό ίσως να οφείλεται στο γεγονός πως, παρά τον ίλιγγο που προκαλεί ο χρόνος, ο οποίος σπρώχνει τον Τζακ να εκτελέσει την αποστολή του –μια αποστολή που ο ίδιος έχει υφάνει για τον εαυτό του, σαν ένα μανδύα που τον έχει παγιδεύσει παντοτινά–, όλα δείχνουν παγωμένα, απολιθωμένα.

 

Ο κόσμος είναι νεκρός και μόνο ο Τζακ είναι ζωντανός «με σάρκα και οστά, καθ’ οδόν προς μια οικογενειακή επανένωση», παρασέρνοντας τον αναγνώστη, που βλέπει τα καρέ του Κλόουζ, λες και είναι η κάτοψη μιας ζωής που δεν έχει: εγκιβωτισμένος στην καθημερινότητά του, λυτρώνεται χάρη στην ευλογημένη ακινησία του, διατηρώντας την εξουσία ενός ματιού που διαρκώς εποπτεύει.

 

Αντιθέτως, ο Τζακ δεν έχει υπομονή, περιπλανιέται στα έτη, όπως ένα σώμα γεμάτο στάχτες που σιγοκαίουν ερήμην του, και καθώς αγωνίζεται ν’ αποτρέψει τη στιγμή του θανάτου της συζύγου του, προστατεύοντας τη γέννηση του παιδιού του, που τόσο λαχταρά, φαίνεται να μη ζυγίζει σωστά τη συνάντηση μ’ εκείνο το αγόρι, κάτω από το χιόνι, ένα απόγευμα του ’85.

 

Σε τεντωμένο σκοινί

 

Μια ανατριχιαστική συνάντηση ενός πενηντάρη με την παιδική του ηλικία, με το ανήλικο σώμα του: ο κορμός του δένδρου, οι νιφάδες που πέφτουν, η μπάλα που κρατά το αγόρι ισορροπούν παρέα πάνω σ’ ένα τεντωμένο σκοινί. Αν κάποιος το τραβήξει από τη μία ή την άλλη άκρη, το σκοινί θα σπάσει. Μέσα στο πέρασμα του χρόνου και των εποχών, τα πράγματα, οι άνθρωποι και τα γεγονότα δένονται μεταξύ τους, γδέρνοντας το ένα το όριο το άλλου.

 

Ο Μπάρλοου θυμίζει τον απελπισμένο ήρωα στο «La Jetée» (1962) του Κρις Μαρκέρ. Στο φιλμ –μια μισάωρη διαδοχή από ασπρόμαυρες φωτογραφίες, πρωτόγονη και φουτουριστική–, ο άνδρας δεν μπορεί να ξεφύγει από το πεπρωμένο του. Μια εικόνα τον έχει στιγματίσει στην παιδική του ηλικία και είναι τόσο ισχυρή που παραμένει ανεξίτηλη στη μνήμη του: η γαλήνη που εκπέμπεται από το γλυκό πρόσωπο μιας γυναίκας στην αποβάθρα του αεροδρομίου Ορλί, άξαφνα αντικαθίσταται από μια σκηνή χάους.

 

Ο κόσμος ουρλιάζει, κάποιος σωριάζεται και πεθαίνει. Ο άνδρας διαπιστώνει, ύστερα από ένα αναγκαστικό ταξίδι στον χρόνο, οργανωμένο από τους νικητές του Γ΄ Παγκοσμίου Πολέμου, πως αυτό που είχε δει ήταν η στιγμή του θανάτου του, η δολοφονία του, ενορχηστρωμένη από τους διώκτες του· το νεκρό σώμα ενός ανθρώπου που είναι ενήλικας και ταυτόχρονα παιδί. Το παρελθόν διαρκώς ανανεώνεται. Ή, όπως είχε γράψει ο Ελιοτ: «Ο τωρινός χρόνος κι ο περασμένος χρόνος/ Eίναι ίσως και οι δυο παρόντες στον μελλούμενο χρόνο,/ Kι ο μελλούμενος χρόνος περιέχεται στον περασμένο χρόνο./ Αν όλος ο χρόνος είναι αιώνια παρών/ Ολος ο χρόνος δεν μπορεί να εξαγοραστεί».

 

Γλιστρώντας από το ένα καρέ στο επόμενο, ο Τζακ φτάνει στο σημείο όπου το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον τέμνονται, και δεν είναι παρά η πράσινη ίριδα ενός ματιού, γεμάτη στάχτες από το μουσείο της μνήμης του: «Κατάλαβε ότι δεν υπήρχε διέξοδος από τον Xρόνο», συμπεραίνει αφοπλιστικά ο αφηγητής στην ταινία του Μαρκέρ. Ο χρόνος δεν εξαγοράζεται. Η σπείρα του μας περικυκλώνει. Η αγάπη και ο θάνατος αγκαλιάζονται σφιχτά και το ταξίδι δεν τελειώνει.

 

Πηγή