Πρόσφυγες – Το επώδυνο οδοιπορικό απ’ την πλευρά των ξεριζωμένων [Βασιλείου-Αρώνης Μάνος, smassingculture.gr, 23/11/2018]

[leonidio]

Πρόσφυγες – Το επώδυνο οδοιπορικό απ’ την πλευρά των ξεριζωμένων

 

 

Το προσφυγικό ζήτημα έχει γεννήσει τα τελευταία χρόνια διαφόρων ειδών συζητήσεις. Ακούμε για το προσφυγικό “πρόβλημα” ως “δημοσιονομικό ζήτημα”, ως “εθνικό κίνδυνο”, ως “απειλή” και πολλά άλλα και ακόμη χειρότερα.  

Από τη μία πλευρά της κοινωνικής διαμάχης για το προσφυγικό ζήτημα βρίσκονται οι ρατσιστές, οι οποίοι ζητούν περεταίρω ενίσχυση της Ευρώπης – φρούριο, αντιμετωπίζουν τους πρόσφυγες ως “κίνδυνο για την ασφάλεια” και θέλουν να τους στείλουν “πίσω στις χώρες τους” (χωρίς να τους νοιάζει αν εκεί καθημερινά έρχονται αντιμέτωποι με τον πόλεμο, τη φτώχεια και το θάνατο). Αυτές τις ακραίες φωνές  επιδιώκουν να ικανοποιήσουν οι κυβερνήσειςτων κρατών – μελών της ΕΕ και γι’ αυτό θωρακίζουν τα σύνορα, δημιουργούν πολυδαίδαλες διαδικασίες που καθιστούν σχεδόν αδύνατο την απονομή ασύλου ακόμα και σε πρόσφυγες πολέμου, ενώ στοιβάζουν χιλιάδες εξασθενημένους ανθρώπους σε hotspots και στρατόπεδα συγκέντρωσης. Πρόκειται μάλιστα για τις ίδιες κυβερνήσεις των χωρών που έχουν δημιουργήσει τους πολέμους και την οικονομική καταστροφή των χωρών, απ’ τις οποίες ξεκινάνε τα προσφυγικά κύματα.  

Βέβαια, απ’ την άλλη πλευρά υπάρχει και ο κόσμος της ανθρωπιάς και της αλληλεγγύης σε όλη την Ευρώπη. Ο κόσμος που είχε άμεσα αντιρατσιστικά και αντιφασιστικά αντανακλαστικά και έσπευσε να προσφέρει φαγητό, ρούχα, φάρμακα, ακόμα και στέγη στους κατατρεγμένους που έφταναν κατά χιλιάδες στη χώρα του. Εκείνοι που δεν άφησαν να πάρει κεφάλι στην κοινή γνώμη η μισανθρωπική ρητορεία των φασιστών και υποδέχθηκαν καλόκαρδα τους πρόσφυγες με ταξικό ένστικτο.  

Όμως, απ’ τις διαμάχες της κοινής γνώμης για το προσφυγικό ζήτημα, συνήθως απουσιάζουν τα ίδια τα υποκείμενα, δηλαδή οι πρόσφυγες, των οποίων σπάνια ακούγεται η γνώμη τους για το μέλλον τους. Άνθρωποι, οι οποίοι έχουν ξεριζωθεί απ’ τα σπίτια τους, έχουν χάσει φίλους και οικογένειες, έχουν ξεγελάσει τον ίδιο το θάνατο στο ταξίδι τους για την Ευρώπη, προκειμένου εδώ να βρουν μια καλύτερη ζωή, τελικά αντιμετωπίζονται ως αριθμοί κι όχι ως άνθρωποι με δικιά τους γνώμη και βούληση.  

 

 

Όμως, σε αντίθεση με τη δυτικοκεντρική ματιά με την οποία έχουμε συνηθίσει να διαβάζουμε την πραγματικότητα, το comic “Πρόσφυγες”, το οποίο μεταφράστηκε στα ελληνικά απ’ τις εκδόσεις Πατάκη, έχει γραφτεί για να μας μιλήσει με τη φωνή των ίδιων των υποκειμένων των προσφυγικών ροών. Οι Όουεν Κόλφερ και Άντριου Ντόνκιν διηγούνται στους “Πρόσφυγες” την ιστορία δύο αδερφών, του Ίμπο και του Κουάμι, οι οποίοι ξεκινούν απ’ τα βάθη της Αφρικής για το δύσκολο οδοιπορικό της προσφυγιάς προς την Ευρώπη. Για να βρουν ένα καλύτερο μέλλον με αυτό θα χρειαστεί να υπερπηδήσουν πολλά εμπόδια, όπως είναι το να περάσουν παράνομα τα σύνορα γειτονικών τους χωρών, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί απ’ την αστυνομία, να δουλέψουν χωρίς χαρτιά, να διασχίσουν την έρημο Σαχάρα, αλλά και τα απειλητικά κύματα της Μεσογείου.  

Πρόκειται για μια πολύ συγκινητική ιστορία, η οποία εστιάζει στο οδοιπορικό των προσφύγων και στα τεράστια εμπόδια που πρέπει να περάσουν για να φτάσουν τελικά στην Ευρώπη, στην οποία πίστευαν ότι θα ζήσουν καλύτερα, αλλά τελικά τους αντιμετωπίζουν ως κίνδυνο και τους στοιβάζουν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στις σελίδες του comic θα έρθουμε αντιμέτωποι με τη φτώχεια που επικρατεί στις αναπτυσσόμενες χώρες, η οποία είναι αποτέλεσμα της εκμετάλλευσής τους απ’ τη Δύση.  

 

 

Οι πρωταγωνιστές κατάγονται από ένα χωριό της Γκάνας, στο οποίο δεν έχουν ούτε τα απαραίτητα για να ζήσουν και το ταξίδι τους στην Ευρώπη μοιάζει να είναι η μόνη τους ελπίδα. Το χωριό είναι ερημικό. Παρατηρώντας το βλέπουμε μόνο καλύβες (αντί για σπίτια) και μερικές πρόχειρες κατασκευές, στις οποίες ζουν οι κάτοικοι ή πηγαίνουν σχολείο τα παιδιά τους. Απ’ αυτή την άσχημη πραγματικότητα θέλουν να ξεφύγουν οι Ίμπο και Κουάμι, οι οποίοι θέλουν να ξαναβρούν στην Ευρώπη την αδερφή τους, τη Σίσι, απ’ την οποία από τότε που έφυγε για το δικό της ταξίδι δεν έχουν λάβει νέα.  

Η εξαιρετική εικονογράφηση του Τζοβάννι Ριγκάνο μας ξεναγεί σε διαφορετικούς τόπους της Αφρικής, σε δρόμους, θάλασσες, αλλά και στα καταφύγια των φτωχών, μας γνωρίζει τον πολιτισμό μικρών χωριών, αλλά και μεγάλων πόλεων (όπως είναι η Τρίπολη), μας συστήνει με τους κατοίκους αυτών των περιοχών, με τους πρόσφυγες (και τα προσωπικά τους δράματα), αλλά και με τα κυκλώματα των λαθρέμπορων που πλουτίζουν εις βάρος ανθρώπινων ζωών. Ο Ριγκάνο σχεδιάζει στη φόρμα του ευρωπαϊκού comic και αποδεικνύει το ταλέντο του σε όλη τη ροή της ιστορίας, όπου καταφέρνει να εναλλάσσει παράλληλα με τον αφηγηματικό χρόνο και τα συναισθήματα του αναγνώστη. Έτσι απ’ τα πολύχρωμα καρέ των πιο ανέμελων χρόνων του Ίμπο, μέχρι την νεκρική ατμόσφαιρα που επικρατεί στα ανοιχτά της Μεσογείου, υπάρχουν κι άλλα ενδιάμεσα στάδια, στα οποία άλλοτε κυριαρχεί το δράμα, ενώ άλλοτε δημιουργούνται ακόμα και κάποιες κωμικές στιγμές. 

 

 

Συνολικά το comic “Πρόσφυγες” αποτελεί μια επίκαιρη comic ιστορία, στην οποία γνωρίζουμε το δράμα των προσφυγικών πληθυσμών με την αφήγηση σε α’ πρόσωπο. Το comic σίγουρα θα καταφέρει να προβληματίσει ακόμα και τους όχι ήδη κατασταλαγμένους για το προσφυγικό ζήτημα αναγνώστες, αφού μπορεί μεν η ιστορία των Ίμπο και Κουάμι να είναι φανταστική, όμως τα γεγονότα τα οποία εκτυλίσσονται στο comic είναι εμπνευσμένα από μαρτυρίες προσφύγων που επέζησαν απ’ το οδοιπορικό προς την Ευρώπη, οι οποίες είναι προϊόν έρευνας των συγγραφέων αλλά και ανθρώπων και οργανώσεων που δραστηριοποιούνται ενεργά στο προσφυγικό ζήτημα. Οι “Πρόσφυγες” είναι ένα comic κοινωνικού και πολιτικού προβληματισμού για όλες τις ηλικίες, αλλά και η δραματική ιστορία δύο αδερφών που αποφασίζουν να βάλουν πλώρη για ένα καλύτερο μέλλον.  

 

Πηγή