Ο «Συλλέκτης» είναι μια σιωπηλή ιστορία [Κρημνιώτη Πόλυ, avgi.gr, 26/11/2018]

[ramirez]

Με το πρώτο βιβλίο του "Το Αϊβαλί" σκιτσάρισε τον ανθρώπινο πόνο που προκαλεί η ταραγμένη ιστορική στιγμή δίνοντας το πρώτο ιστορικό graphic novel. Στο δεύτερο βιβλίο του, "Ο Συλλέκτης" (εκδ. Ίκαρος), το πενάκι του στοχεύει κατευθείαν στην καρδιά του αναγνώστη και στην καρδιά ενός ζητήματος που, αν και πληγώνει αμέτρητες οικογένειες, ακόμα δεν έχει επαρκώς συζητηθεί. 

 

 

 

 

Συνθέτοντας έξι διηγήματα για έναν κακό λύκο, που όμως δεν είναι τόσο κακός, ο γνωστός κομικογράφος και σκιτσογράφος στο «Ποντίκι», Soloup, κατά κόσμον Αντώνης Νικολόπουλος, με λόγο αφοπλιστικά λιτό και σκίτσο καθαρό, σχολιάζει το πολλαπλό τραύμα του διαζυγίου, το τραύμα του αποχωρισμού του ενός γονιού, του πατέρα, από το παιδί. Οι έξι αφηγήσεις εγκιβωτίζουν ουσιαστικά την ίδια ιστορία ιδωμένη από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Έρωτες που κατέρρευσαν, εντάσεις, φωνές και σιωπές, αλλά και αίθουσες δικαστηρίων, νόμοι, δίκες και διαφορετικά στρατόπεδα διαδέχονται τα καρέ του. Ωστόσο σ' αυτό το βιβλίο δεν υπάρχουν καλοί και κακοί. Υπάρχει το πρίσμα από το οποίο βλέπουν ο ένας τον άλλον.

 

Ανάμεσα στο λευκό και σε διάφορους τόνους του γκρι που εικονογραφούν την αφήγηση, παρεμβάλλεται χρώμα στη διαφορετική εκδοχή της Κοκκινοσκουφίτσας. Ωστόσο ο Soloup σ' αυτό το βιβλίο δε συνομιλεί μόνο με το κλασικό παραμύθι των αδελφών Γκριμ. «Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων» του Λούις Κάρολ, »Η Δίκη« του Κάφκα αλλά και ο μύθος της σπηλιάς του Πλάτωνα αφήνουν τον απόηχό τους σ' αυτή τη διαδρομή, που αναζητά να ερμηνεύσει τα γιατί που οδηγούν στις »μαύρες σκιές" της απώλειας.

 

 

Από ποια ανάγκη γεννήθηκε ο "Συλλέκτης";

 

Η ιστορία του «Συλλέκτη» είναι μια ακόμα σιωπηλή ιστορία, από αυτές που συμβαίνουν δυστυχώς κατά χιλιάδες γύρω μας. Ιδιωτικές τραγωδίες, όπως για παράδειγμα η αποξένωση ενός πατέρα από το παιδί του ύστερα από ένα διαζύγιο. Αφόρητο βάρος γι’ αυτούς που το ζουν. Κι όμως, τέτοιες ιστορίες περνάνε «στα ψιλά». Κανένας δεν ασχολείται σοβαρά σε κοινωνικό και θεσμικό επίπεδο με την επίλυσή του. Αυτή ήταν η αφετηρία.

 

Οικογένεια, διαζύγιο, απώλεια, πληγωμένο παιδί, δικαιοσύνη είναι οι έννοιες που διατρέχουν το βιβλίο. Κυρίως όμως επικεντρώνεις στη θέση του πατέρα. Και ανατρέπεις τις στερεοτυπικές αντιλήψεις. Δύσκολο θέμα. Η μορφή του graphic novel σε διευκόλυνε να το διαχειριστείς;

 

Το βιβλίο δεν ρίχνει ευθύνες σε κάποιον από τους εμπλεκομένους, στον μπαμπά, τη μαμά ή το παιδί. Και οι τρεις πλευρές είναι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θύματα ψυχολογικής βίας. Μιας άσχημης συνθήκης, της οποίας τα δικαστήρια και ο τρόπος που λειτουργούν δεν αποτελούν λύση αλλά μέρος του προβλήματος. Είναι πράγματι ένα δύσκολο θέμα. Ίσως η «λογοτεχνική» αφήγηση ενός graphic novel να μπορεί να αποδώσει το απαραίτητο συναισθηματικό βάθος που φέρνουν στις ζωές μας τέτοιες ή άλλες ανθρώπινες απώλειες.

 

Στη δημόσια σφαίρα δεν έχει συζητηθεί επαρκώς αυτό το ζήτημα. Θεωρείς ότι ο "Συλλέκτης" δίνει αυτή την αφορμή;

 

Αν και το βιβλίο κυκλοφορεί λιγότερο από ένα μήνα, οι ιδιαίτερα θερμές αντιδράσεις των αναγνωστών δείχνουν προς μια τέτοια κατεύθυνση.

 

Επιχειρείς να σπάσεις στερεοτυπικές αντιλήψεις για τη θέση του πατέρα στην οικογένεια και τη σχέση του με το παιδί. Η ανατροπή της αφήγησης στο γνωστό παραμύθι της Κοκκινοσκουφίτσας διευκολύνει τη συζήτηση γύρω από αυτό το θέμα;

 

Η παραλλαγή της Κοκκινοσκουφίτσας των αδελφών Γκριμ, αλλά και η αλληγορία της Σπηλιάς του Πλάτωνα που υπάρχουν στον «Συλλέκτη» ελπίζω πως βοηθούν σε αυτό. Συχνά μέσα από τα παραμύθια και τις αλληγορίες λες πολύ περισσότερα και πιο κατανοητά πράγματα για δύσκολες καταστάσεις.

 

Το ψηφιακό περιβάλλον που κυριαρχεί στην εποχή μας, διευκολύνει την ειλικρίνεια και την ανεκτικότητα γύρω από τις διαπροσωπικές, τις οικογενειακές σχέσεις;

 

Θεωρητικά το Διαδίκτυο προσφέρει περισσότερες δυνατότητες έκφρασης κι επικοινωνίας, μεγαλύτερη ανεκτικότητα. Στην πράξη όμως, αν κρίνω από τον υποκριτικό συντηρητισμό πολλών αναρτήσεων και τον πληθωρισμό των συναισθημάτων - τόσες καρδούλες και τόσα φεϊσμπουκικά λάικ -, μάλλον συμβαίνει το αντίθετο. Περιπλανιόμαστε μόνοι σε κλειστούς κόσμους αυταρέσκειας και, αντί να επικοινωνούμε πραγματικά, εγκλωβιζόμαστε στα πλασματικά είδωλα του εαυτού μας.

 

Στον "Συλλέκτη" ο κακός λύκος δεν είναι τόσο κακός όσο μάθαμε να τον θεωρούμε. Αλήθεια, πόσο κακός είναι ο λύκος του βιβλίου σου και ποιος ο πραγματικά κακός λύκος των παιδιών της εποχής μας;

 

Στο graphic novel ο κακός λύκος είναι είδωλο. Μια σκιά, μια λανθάνουσα προβολή της πραγματικότητας. Ο θυμός του παιδιού το κάνει να βλέπει τον πατέρα ως απειλή. Στην πραγματικότητα, όμως, στη ζωή όλων των παιδιών που μεγαλώνουν σήμερα, οι πραγματικοί κακοί λύκοι μπορεί να βρίσκονται οπουδήποτε, μεταμφιεσμένοι - όπως στην πρώτη εκδοχή της Κοκκινοσκουφίτσας των Γκριμ - σε μια χαριτωμένη γιαγιάκα. Χαριτωμένοι λύκοι που βρίσκεις, από τα «αθώα» παιχνίδια στα τάμπλετ μέχρι τις «πατριωτικές» ιδέες που κυκλοφορούν ανεξέλεγκτα πλέον και μέσα στα σχολεία.

 

Τι σε οδήγησε να δομήσεις κατ' αυτόν τον τρόπο το βιβλίο;

 

Τα έξι κεφάλαια είναι αυτόνομες διηγήσεις, όλες μαζί όμως συνθέτουν την ίδια ιστορία μέσα από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Το να βλέπουμε το ίδιο θέμα από διαφορετικές όψεις πλουτίζει την αντίληψή μας γι’ αυτό.

 

Πώς θα χαρακτήριζες τον "Συλλέκτη";

 

Graphic novel, που σημαίνει πως είναι μια αφηγηματικά πιο εξελιγμένη φόρμα των κόμικς. Ταυτόχρονα είναι μια γραφή πολύ κοντά στον λογοτεχνικό λόγο.

 

Έχει στοιχεία αυτοβιογραφικά;

 

Χωρίζει πάντα μεγάλη απόσταση την πραγματική ζωή από μια έντεχνη αφήγηση. Παρ’ όλα αυτά το βιβλίο αναφέρεται σε προβλήματα που λίγο - πολύ αναγνωρίζουμε όλοι στον κοινωνικό μας περίγυρο, σε φίλους και συγγενείς. Έτσι, όσο φανταστικά κι αν είναι κάποια στοιχεία των έξι αφηγήσεων, δεν παύει να συμβαίνουν διαρκώς τα ίδια και χειρότερα στην καθημερινή ζωή.

 

Σε ότι αφορά το σχέδιο, κι αυτό στην προκειμένη περίπτωση δεν ακολουθεί παραδοσιακές φόρμες ή, εν πάση περιπτώσει, αντλεί από διαφορετικές πηγές έκφρασης. Ποιες φόρμες ακολούθησες και ποιες ανέτρεψες σ' αυτό το graphic novel;

 

Κατά τη διάρκεια του διδακτορικού μου πάνω στην ιστορία και τη σημειολογία των κόμικς είχα την ευκαιρία να μελετήσω σε βάθος τη λεκτική και οπτική αφήγηση σε σημαντικούς δημιουργούς της παγκόσμιας εναλλακτικής σκηνής. Πολλά από αυτά τα εφάρμοσα αρχικά στο «Αϊβαλί» και νομίζω πως σιγά - σιγά αρχίζω να βρίσκω τα δικά μου βήματα στη σημειολογία της αφήγησης. Με την εναλλαγή και την ένταση των καρέ, την ποσότητα του λόγου στην εικόνα, στον ρυθμό αφήγησης, στις χρωματικές εναλλαγές. Λειτούργησαν καλά στο «Αϊβαλί» και τώρα με τον «Συλλέκτη» ελπίζω να πηγαίνω λίγο παραπέρα.

 

Γιατί επέλεξες την ασπρόμαυρη αφήγηση, την οποία σπας μόνο στην περίπτωση που αφηγείσαι - κι αυτή με πολύ λίγα χρώματα, κυρίως κόκκινο - τη νέα εκδοχή της Κοκκινοσκουφίτσας;

 

Είναι από αυτά τα σημειολογικά πειράματα που σας είπα. Στις σελίδες του βιβλίου κυριαρχούν το μαύρο και οι τόνοι του γκρι. Παρ’ όλα αυτά, στο πέμπτο κεφάλαιο της Κοκκινοσκουφίτσας - που αποτελεί και το κλειδί της ιστορίας - συμβαίνει μια συναισθηματικά φορτισμένη μεταφορά και από τη δεύτερη παραλλαγή της Κοκκινοσκουφίτσας των αδελφών Γκριμ, στην εξίσου σκληρή παραλλαγή του «Συλλέκτη». Η ταυτόχρονη χρωματική μετάβαση από το ανάλαφρο πράσινο στο άγριο κόκκινο παρασύρει και εντείνει τη φόρτιση της αφήγησης.

 

Το προηγούμενο graphic novel σου, το "Αϊβαλί", δεν έχει ξεχαστεί, τουναντίον τώρα κάνει τη διεθνή του καριέρα;

 

Το «Αϊβαλί» αποδεικνύεται αρκετά ανθεκτικό στον χρόνο, τόσο στην Ελλάδα, όπου συνεχίζουν να έρχονται θερμά σχόλια αναγνωστών, όσο και έξω. Μετά τις μεταφράσεις του στα γαλλικά και τα τουρκικά, τώρα φαίνεται πως αρχίζει ένας νέος κύκλος μεταφράσεων σε αρκετές γλώσσες. Περιμένω κι εγώ με αγωνία να τις δω.

 

"Ο Συλλέκτης" θα γίνει κι αυτός έκθεση;

 

Ναι, πράγματι. Όπως και πριν από τέσσερα χρόνια με το «Αϊβαλί», ετοιμάζουμε τώρα μια μεγάλη έκθεση για τον «Συλλέκτη» στο Μουσείο Μπενάκη για τις αρχές του νέου χρόνου. Με συναυλία στα εγκαίνια, παράλληλες δράσεις και δυο σημαντικές ημερίδες. Μια για τα graphic novels στην Ελλάδα και μια δεύτερη για τη γονική αποξένωση, με καλεσμένους επιστήμονες από την Ευρώπη και την Αμερική. Περισσότερες λεπτομέρειες θα είμαστε σε θέση να ανακοινώσουμε σύντομα.

 

 

 

 

Και το σχετικό link...