Η ανθρώπινη διάσταση των υπερηρώων [Κουκουλάς Γιάννης, efsyn.gr, 18/11/2018]

[leonidio]

Η ανθρώπινη διάσταση των υπερηρώων

 

Η μοιραία στιγμή για τον Peter Parker - Spider-Man

 

Συντάκτης: Γιάννης Κουκουλάς

 

Σε ηλικία 95 ετών πέθανε πριν από λίγες μέρες ο εμπνευστής του αχανούς σύμπαντος των κόμικς της Marvel. Ολα ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του 1960, όταν εμφανίστηκαν δεκάδες νέοι χαρακτήρες με υπεράνθρωπες δυνάμεις, αλλά και με τονισμένη την ανθρώπινη διάσταση, με έμφαση στον ψυχισμό τους και τις αδυναμίες τους, τα λάθη και τα πάθη τους. Ηταν όλοι παιδιά τού Stan Lee

 

Μετά τη δεκαετία 1929-1938 όπου οι σελίδες των αμερικανικών εφημερίδων, μεσούσης της οικονομικής κρίσης στα απόνερα του Μεγάλου Κραχ, κατακλύστηκαν από περιπετειώδη κόμικς και ήρωες κάθε τύπου, κατά κανόνα αρρενωπούς και γενναίους άντρες (μυστικούς πράκτορες, πιλότους, μποξέρ, τυχοδιώκτες, ταχυδακτυλουργούς, αστροναύτες κ.ά.), εμφανίστηκαν οι υπερήρωες.

 

Ο Σούπερμαν δημιουργήθηκε το 1938, ο Μπάτμαν το 1939, η Γουόντερ Γούμαν το 1941. Ακολούθησαν ατέλειωτοι ακόμα χαρακτήρες που μιμήθηκαν τους πρωτοπόρους ένστολους και αυτόκλητους σωτήρες της ανθρωπότητας. Είτε ο εχθρός ήταν οι ναζί, είτε εξωγήινοι εισβολείς, είτε πάνοπλοι γκάγκστερ. Το υπερηρωικό είδος κυριάρχησε στα κόμικς τις δεκαετίες του 1940 και του 1950, ενώ παράλληλα διαδόθηκαν σε υπερβολικό βαθμό τα comic books, οι αυτόνομες περιοδικές εκδόσεις που χειραφετήθηκαν από τους περιορισμούς των εφημερίδων.

 

Ο Bruce Banner λίγο πριν γίνει Hul

 

Τα περιοδικά με τις περιπέτειες των υπερηρώων κυκλοφορούσαν κατά εκατομμύρια και έμπαιναν σε κάθε αμερικανικό σπίτι δημιουργώντας μια νέα μαζική κουλτούρα. Ο μακαρθισμός όμως στα μέσα της δεκαετίας του 1950 ανέκοψε βίαια αυτή την ξέφρενη πορεία και οι λογοκριτικοί περιορισμοί που επιβλήθηκαν στα κόμικς μέσω της Comics Code Authority υποχρέωσαν τις εταιρείες και τους δημιουργούς να επιλέγουν άνευρα θέματα, να ελαττώσουν τις σκηνές δράσης, να στραφούν στο φανταστικό στοιχείο και να αρκεστούν σε προσχηματικά σενάρια που συχνά κατέληγαν σε παρωδίες αφηγήσεων. Μέχρι που εμφανίστηκαν τα κόμικς του Stan Lee.

 

Τον Νοέμβριο του 1961 κυκλοφόρησε το πρώτο τεύχος των Fantastic Four συστήνοντας στο κοινό μια ομάδα παράξενων χαρακτήρων με ακόμα πιο παράξενα ονόματα: The Thing (Το Πράγμα), Mr. Fantastic (Κύριος Φανταστικός), Human Torch (Ανθρώπινος Πυρσός) και Invisible Girl (Αόρατο Κορίτσι). Ο Stan Lee υπέγραφε το σενάριο και ο Jack Kirby τα σχέδια. Ενα χρόνο αργότερα, στο «Amazing Fantasy» εμφανίστηκε ο Spider-Man (Ανθρωπος Αράχνη) σε συνεργασία του Lee με τον Steve Ditko και με τη συμβολή του Kirby.

Στην ανθολογία «Tales to Astonish» την ίδια χρονιά δημοσιεύτηκε η πρώτη περιπέτεια του Ant-Man (Ανθρωπος Μυρμήγκι) σε σενάρια του Lee και σχέδια του Kirby. Το ίδιο δίδυμο υπέγραφε και την πρώτη ιστορία ενός γκρι τέρατος (που σύντομα, από μια εκτυπωτική αβλεψία, μεταμορφώθηκε σε πράσινο και παρέμεινε έτσι για πάντα) με το όνομα Hulk. Στο «Journey Into Mystery» παρουσιάστηκε ο Θορ, βασισμένος σε μια ιδέα του Lee, σενάριο του Larry Lieber και σχέδια του Kirby ενώ στο «Tales of Suspense» δημοσιεύτηκε η πρώτη ιστορία του Iron Man (Σιδερένιος Ανθρωπος) από τους Lee, Lieber και Don Heck.

 

Στο «Strange Tales» εμφανίστηκε ο Dr. Strange (Δρ. Παράξενος) από τους Lee και Ditko, ενώ σε δικό του τίτλο παρουσιάστηκε ο Sgt. Fury (Λοχίας Φιούρι) των Lee και Kirby όπως και οι Avengers (Εκδικητές) από τους ίδιους δημιουργούς. Οι μεταλλαγμένοι X-Men ακολούθησαν το 1963, όπως και ο αναβιωμένος Captain America και λίγο αργότερα ο Silver Surfer (Ασημένιος Σέρφερ) και αμέτρητοι ακόμη υπερήρωες. Ηταν όμως όλοι τους εντελώς διαφορετικοί από όλους τους προηγούμενους.

 

Οι χαρακτήρες του Stan Lee έγερναν πολύ προς την ανθρώπινη διάσταση, δεν ήταν οι συνήθεις αλτρουιστές, δίκαιοι, παντοδύναμοι, αποφασιστικοί και αλάνθαστοι ήρωες που πάνω τους μπορούσε να στηριχτεί η ανθρωπότητα. Υπέπιπταν σε λάθη και είχαν πάθη, η ζωή τους ήταν γεμάτη διλήμματα και αμφιβολίες. Μετάνιωναν για τις πράξεις τους, ένιωθαν φόβο, βίωναν απογοητεύσεις. Δεν θεωρούσαν ως δεδομένη την υπερηρωική τους ταυτότητα, έθεταν συνεχώς υπό διαπραγμάτευση, με τον εαυτό τους και τα μέλη της ομάδας τους, τη δράση τους.

 

Κίνητρό τους δεν ήταν η αφοσίωση σε κάποιον ανιδιοτελή αγώνα, οι περισσότεροι κατέληξαν να είναι ήρωες κατά λάθος, από κάποιο ατύχημα, κάποιο αποτυχημένο πείραμα. Κάποιοι ντρέπονταν γι’ αυτό που ήταν. Κάποιοι κρύβονταν από τα μάτια των ανθρώπων.

 

Ο Silver Surfer σε μία από τις πολλές υπαρξιακές του κρίσεις 

 

Οι Fantastic Four ήταν απλώς μια ομάδα αστροναυτών και ερευνητών. Απέκτησαν υπεράνθρωπες δυνάμεις μετά την έκθεσή τους σε επικίνδυνη κοσμική ακτινοβολία. Δεν το επιδίωκαν, απλώς έτυχε. Ενας από αυτούς, το Πράγμα, το πλήρωσε με τη μεταμόρφωσή του σε πέτρινο τέρας. Δεν το διασκέδαζε. Για καιρό παρακαλούσε να γίνει όπως ήταν πριν. Ο Spider-Man ήταν ένας έφηβος που τον κορόιδευαν όλοι. Κατά τη διάρκεια ενός πειράματος που παρακολουθούσε ως θεατής τον τσίμπησε μια ραδιενεργή αράχνη. Απέκτησε τη δύναμη να αναρριχάται σαν αράχνη.

 

Η πρώτη του σκέψη δεν ήταν να θέσει τις δυνάμεις του στις υπηρεσίες της δοκιμαζόμενης ανθρωπότητας, αλλά να βγάλει λεφτά επιδεικνύοντας τον εαυτό του και φορώντας μια αστεία χειροποίητη στολή. Ο Θορ ήταν ένας κουτσός επιστήμονας που κατά λάθος ανακάλυψε το σφυρί του Σκανδιναβού θεού, την ίδια ώρα που βρισκόταν σε εξέλιξη μια εξωγήινη εισβολή.

 

Από τους πιο άτυχους ήταν ο Hulk. Επιστήμονας και αυτός, σχεδίασε μια πανίσχυρη βόμβα αλλά δευτερόλεπτα πριν πραγματοποιηθεί η πρώτη δοκιμή της από τον αμερικανικό στρατό αντιλήφθηκε την παρουσία ενός νεαρού στο πεδίο βολής. Ετρεξε αμέσως να τον σώσει. Ο μεγάλος ανταγωνιστής του και πρώην συνεργάτης του βρήκε την ευκαιρία να πατήσει τότε το κουμπί, για να τον ξεκάνει. Η έκθεσή του στις ακτίνες γάμμα αντί να τον σκοτώσει άρχισε να τον μεταμορφώνει περιστασιακά και χωρίς προειδοποίηση σε ένα θηριώδες γκρι πλάσμα σε ακόμα μια μεταφορά του λογοτεχνικού ζεύγους Δόκτορ Τζέκιλ και Κύριος Χάιντ.

 

Από τότε ο Hulk ακροβατεί ανάμεσα στο καλό και το κακό, ανάμεσα στην ανθρώπινη φύση του και το πράσινο κτήνος με την τεράστια δύναμη. Πιο τραγική είναι η ιστορία των X-Men, μια μοναδική παραβολή για τη διαφορετικότητα και τον ρατσισμό. Μεταλλαγμένοι όλοι τους, αναγκάζονται ουσιαστικά να ζουν υπό την κηδεμονία του ανάπηρου καθηγητή Xavier που προσπαθεί να τους εκπαιδεύσει και να τους μάθει να χαλιναγωγούν και να ελέγχουν τις δυνάμεις τους.

 

Ενας από αυτούς αποκαλείται The Beast (το Κτήνος), ενώ κανείς τους δεν είναι αποδεκτός από τους ανθρώπους, όσο κι αν αυτοί πασχίζουν να προστατέψουν τη Γη από τον αδίστακτο Magneto. Εξίσου τραγική φιγούρα και ο Silver Surfer, δυστυχισμένος και θλιμμένος, αναγκασμένος να περιφέρεται αέναα στο σύμπαν πάνω στην ασημένια σανίδα του μετά τη φαουστική συμφωνία του με τον «πλανητοκαταστροφέα» Galactus, για να σώσει τον δικό του πλανήτη.

 

Ολες αυτές οι σεναριακές καινοτομίες και η επινόηση ενός υπερηρωικού σύμπαντος όπου δε βασιλεύει ο μανιχαϊσμός, αλλά τα πάντα απαιτούν δεύτερες σκέψεις και έχουν ένα βαθύτερο περιεχόμενο και νόημα ήταν έργο του Stan Lee. Τα υπερηρωικά κόμικς άλλαξαν για πάντα κατεύθυνση ή μάλλον απέκτησαν πολλές κατευθύνσεις. Επιτρέποντας στους δημιουργούς των επόμενων δεκαετιών να επεκτείνουν τους πειραματισμούς και εν τέλει να στρέψουν τη θεματολογία σε πιο ενήλικα ζητήματα με πιο έντονο κοινωνικό περιεχόμενο.

 

Η δεύτερη επανάσταση ακολούθησε το 1986 από τους Alan Moore και Dave Gibbons με τους «Watchmen» και τον Frank Miller με τον «Σκοτεινό Ιππότη», που αποδόμησαν και επαναδόμησαν σε νέα θεμέλια το υπερηρωικό είδος. Ενα είδος που θα χρωστά για πάντα την επιβίωσή του και την ανεξάντλητη δυναμική του στον Stan -The Man- Lee.

 

Πηγή