Παραρλάμα & Το Γιούσουρι: Ελληνική λογοτεχνία και κόμικ [Zampano, fridge.gr, ?]

[DJO]

Παραρλάμα & Το Γιούσουρι: Ελληνική λογοτεχνία και κόμικ

Σχετικά πρόσφατα είχα μερικές λεκτικές διενέξεις με εκπροσώπους των ελληνικών κόμικ που με στεναχώρησαν ελαφρά (μου χτυπάει πάντα άσχημα να βλέπω ταλαντούχους ανθρώπους να μην είναι και οι καλύτεροι… χαρακτήρες), με έκαναν όμως να καταλάβω πόσο πολύ “πονάνε” την προσπάθεια που γίνεται για αυτή την παραγνωρισμένη τέχνη εντός των συνόρων, σε σημείο μάλιστα που υπερασπίζονται την προσπάθεια και όχι το αποτέλεσμα. Το Fridge έχει αποδείξει πολλάκις πως είναι δίπλα τους, προβάλλοντας τη δουλειά είτε ανεξάρτητων δημιουργών είτε πιο γνωστών, στον έτσι κι αλλιώς περιορισμένο κύκλο αναγνωστών της Ελλαδίτσας μας.

 

Παρακολουθώντας συστηματικά την πορεία του ελληνικού κόμικ και των δημιουργών του τα τελευταία 20 χρόνια (ναι, αλήθεια Ηλία μου… το κάνω), έφτασα σε μερικά συμπεράσματα που με χαρά βλέπω να ισοπεδώνονται τα τελευταία πέντε χρόνια. Ποτέ ας πούμε δεν μου άρεσε η θεματολογία των σεναρίων: γελοιογραφίες, σύγχρονη σάτιρα, πολιτική σάτιρα, εικονογραφημένα ανέκδοτα, σεξιστικό χιούμορ — παρατηρείτε κάτι κοινό σε όλα αυτά; Οι ελάχιστοι που έκαναν τον κόπο να σκεφτούν κάτι πιο πολύπλοκο, κάτι πιο “βαθύ”, έπεφταν στη λούμπα την κακής αντιγραφής των προτύπων τους. Μπορεί οι εποχές της Βαβέλ να είναι ρομαντικές, όμως είναι στο 9 της Ελευθεροτυπίας που μπήκαν οι βάσεις μιας καινούργιας γενιάς που άρχισε να φιλτράρει τις επιρροές της και να ψάχνει το δικό της στίγμα.

 

Κατά την προσωπική μου γνώμη (που ελπίζω κάποιοι να την σεβαστούν γιατί αυτό είναι στο κάτω κάτω… μια γνώμη), το πρόβλημα στο θέμα σενάριο παραμένει ακόμα, όμως η εξέλιξη της τέχνης θα βγάλει και καινούργιους παραμυθάδες… είμαι σίγουρος.

 

Τα δύο κόμικ για τα οποία θα σας μιλήσω σήμερα έχουν πολλά κοινά στοιχεία. Το πιο προφανές από αυτά είναι οι δημιουργοί τους: ο Θανάσης Πέτρου, ένας από τους κορυφαίους εικονογράφους στη χώρα μας (και έχουμε πολλούς Ηλία μου — στο σχέδιο πάντα είχαμε καταπληκτικά χέρια), και ο Δημήτρης Βανέλλης, σεναριογράφος και συγγραφέας, που ανέλαβε να διασκευάσει τα κείμενα που χρησιμοποιήθηκαν στις δύο συλλογές.

 

 

^{Θανάσης Πέτρου (αριστερά), Δημήτρης Βανέλλης (δεξιά)}

Ύστερα είναι ότι έχουμε να κάνουμε με συλλογές κόμικ ιστοριών που βασίζονται σε διηγήματα Ελλήνων συγγραφέων. Στο “Παραρλάμα” έχουμε μια επιλογή έργων του Δημοσθένη Βουτυρά, ενός παραγνωρισμένου αλλά τρομερά ξεχωριστού συγγραφέα που γεννήθηκε κάπου στα 1870 και πέθανε το 1958. Στο “Γιούσουρι” έχουμε μικρής έκτασης δουλειές των Καβάφη, Καρυωτάκη, Καρκαβίτσα, Νικολαΐδη, Ροδοκανάκη, Παπαδιαμάντη, που τα δένει η κοινή τους θεματολογία περί του φανταστικού (μια θεματολογία κάπως παρεξηγημένη στη χώρα μας — αν ανακαλύψουμε πως πάρα πολλοί και γνωστοί Έλληνες συγγραφείς έχουν ασχοληθεί με το είδος, μπορεί να αλλάξουμε γνώμη γι’ αυτό).

 

Αυτό το πάντρεμα λογοτεχνίας (και μάλιστα λογοτεχνίας μια άλλης εποχής) και κόμικ, παρόλο που δεν είναι κάτι εντελώς πρωτότυπο (έτσι κι αλλιώς έχουμε μια μεγάλη πολιτιστική κληρονομιά στον γραπτό λόγο που την υπερασπιζόμαστε αρκετά συχνά ακόμα και στην ένατη τέχνη) είναι όμως τόσο ουσιαστικό και τόσο καθηλωτικό, απεικονίζοντας έναν άλλον κόσμο, πρόσωπα παράξενα που ανήκουν σε άλλο χρόνο (και τουλάχιστον σε εμένα θύμισαν ήρωες του Eisner), που δεν γίνεται να μην βυθιστείς στις ιστορίες, έστω κι αν κάποιες φορές οι καταστάσεις μένουν μετέωρες.

 

Επειδή έχω διαβάσει όλα τα διηγήματα που χρησιμοποιούνται στο “Γιούσουρι” και το “Παραρλάμα”, ξέρω πως ο Δ. Βανέλλης είχε πολύ δύσκολο έργο. Η προσπάθεια του να συμπυκνώσει τα νοήματα, την ιστορία, τους χαρακτήρες και τις εικόνες σε ένα κόμικ περιορισμένων σελίδων, τον υποχρέωσε σε κάποιους συμβιβασμούς οι οποίοι κάποιες φορές δεν απελευθερώνουν ούτε το διήγημα, ούτε το κόμικ. Κάποιες ελάχιστες φορές, με κάνουν όμως να σκέπτομαι πως ίσως θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί κάποιο άλλο διήγημα. Περί ορέξεως όμως…

 

Τα δύο αυτά έργα δεν τα επιλέγω τυχαία. Παρότι προέρχονται από δύο ανθρώπους που δεν βρίσκονται στην πρώτη τους νιότη (αν και μια χαρά σαραντάρηδες είναι… περίπου), εκπροσωπούν αυτή τη στροφή που ανέφερα παραπάνω. Εντάξει, μπορεί να μην είναι ακριβώς στροφή μιας και πολλοί από αυτούς τους δημιουργούς ασχολούνταν με παρόμοιες θεματολογίες σχεδόν από τότε που ξεκίνησαν, τα τελευταία όμως χρόνια απαγκιστρώνεται ο κύκλος από το αδιέξοδο του ελληνικού χιούμορ.

 

Και το “Παραρλάμα” (που το συμπαθώ κάπως περισσότερο μιας κι έχει πιο “περίεργες” ιστορίες που απελευθερώνουν την φαντασία του Πέτρου) αλλά και το “Γιούσουρι”, είναι δύο δουλειές που στέκονται επάξια στο ίδιο ράφι με γνωστά ξένα graphic novels. Δεν ξέρω ποιες υπήρξαν οι επιδιώξεις των δημιουργών τους, τη δική μου καρδιά πάντως την κατέκτησαν και χωρίς καν να χρησιμοποιήσουν τα πιο εντυπωσιακά τους κόλπα.

 

Ελπίζω πως αυτά τα αναμένουμε στο μέλλον.