Ο Θάνατος του Στάλιν (sic) δε σήμανε το θάνατο του Κομμουνισμού [Ιατρού Γιάννης, docmz.wordpress.com, 28/05/2018]

[JohnnyMZ]

 

 

Την 1η Μαρτίου 1953, ο Γενικός Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης – ο Ιωσήφ Βησσαρίονοβιτς Στάλιν – παθαίνει σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο.

 

Δεν επιτρέπεται να κληθεί γιατρός, μέχρι να συνεδριάσει η κεντρική επιτροπή, να τεθεί το θέμα σε ψηφοφορία, και να αποφασιστεί έτσι ποιος γιατρός θα αναλάβει. Η Κεντρική Επιτροπή έχει άλλη μια δυσκολία να αντιμετωπίσει: το γεγονός ότι ο σύντροφος Στάλιν είχε μόλις διατάξει την εκτέλεση των κορυφαίων γιατρών της Σοβιετικής Ένωσης! Κι έτσι ξεκινά ένα γραφειοκρατικό γαϊτανάκι, που σύντομα εξελίσσεται σε μάχη για την κατάκτηση της κορυφής της εξουσίας στο αχανές Σοβιετικό Κράτος…

 

Το αμφιλεγόμενο γκράφικ νόβελ, «Ο Θάνατος του Στάλιν», αποτελεί την ενσάρκωση της ματιάς δύο… Δυτικών πάνω στην αρχή του τέλους του σταλινικού καθεστώτος, που οδήγησε τη Σοβιετική Ένωση στη φάση της αποσταλινοποίησης.

 

Ο Fabrien Nury (σενάριο) και ο Thierry Robin (σχέδιο), Γάλλοι αμφότεροι, αποφάσισαν, ο καθένας για τους δικούς του λόγους, να καταπιαστούν με ένα πολύ συγκεκριμένο κομμάτι της ιστορίας της Σοβιετικής Ένωσης: τι συνέβη μετά το θάνατο του Στάλιν; Και η απάντηση που δίνουν, μπορεί να συνοψιστεί εύκολα σε μία λέξη: χαμός.

 

Στην αρχή του βιβλίου, ο αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος με μία καίρια προειδοποίηση: μολονότι η ιστορία αυτή είναι εμπνευσμένη από αληθινά γεγονότα, δεν παύει να είναι δημιούργημα φαντασίας. Η δημιουργική έμπνευση των συγγραφέων κατασκεύασε μια ιστορία βασισμένη σε ιστορικά τεκμήρια ελλιπή, κάποιες φορές μεροληπτικά, και συχνά αντιφατικά.

 

Ήδη από τις πρώτες σελίδες, βλέπουμε πώς η καλλιτεχνική άδεια παρεισφρέει στην ιστορική πραγματικότητα: ο περιβόητος θάνατος του Στάλιν συντελείται στον πρόλογο του κόμικ, υπό συνθήκες… αφηγηματικής ευκολίας. Στις λίγες σελίδες που ο Σοβιετικός ηγέτης είναι ακόμα ζωντανός, οι δημιουργοί αισθητοποιούν έντονα το φόβο και την καταπίεση που αυτός εξέπνεε στους πολίτες του, επισημαίνοντας πόσο παράτολμο και σχεδόν… επαναστατικό ήταν να του φέρει κανείς αντίρρηση.

 

 

Και μετά τον Στάλιν, το χάος. Όλη η ιστορία περιστρέφεται γύρω από τα Μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της ΕΣΣΔ και τον αγώνα τους να γεμίσουν την κενή καρέκλα της εξουσίας με την αφεντιά τους. Το εναρκτήριο λάκτισμα, ωστόσο, δίνεται από κοινού: εκμεταλλευόμενοι τη γραφειοκρατία που μόνο ο ίδιος ο Στάλιν μπορούσε να αγνοήσει, καθυστερούν να παράσχουν ιατρική περίθαλψη στον Πατερούλη του Λαού, θεριεύοντας ένα ιάσιμο -ίσως- εγκεφαλικό σε βέβαιο θάνατο.

 

Και εκεί ακριβώς, ξεκινάει ένα Σοβιετικό Game of Thrones, με τη διαφορά ότι οι διεκδικητές του θρόνου δεν είναι γαλαζοαίματοι, λαμπεροί ήρωες με φανταχτερές στολές και εντυπωσιακές πανοπλίες, αλλά απεγνωσμένοι χαρτογιακάδες, διεφθαρμένοι και υποκριτές πολιτικοί που καπηλεύονται αξίες και ιδανικά. Ή έτσι επιλέγουν να τους παρουσιάσουν οι δημιουργοί.

 

 

Συνωμοσίες, πισώπλατα μαχαιρώματα, υπόγειες συμφωνίες και προδοσίες που διαδέχονται η μία την άλλη. Ο καθένας χρησιμοποιεί ό,τι μέσο έχει για να τη φέρει στον άλλο, επιλέγοντας προσεκτικά τους συμμάχους και τα λόγια του. Το πάνω χέρι σ’ αυτό το σύντομο παιχνίδι εξουσίας φαίνεται να έχει ο Λαβρέντι Πάβλοβιτς Μπέρια, στενός συνεργάτης του Στάλιν, ο οποίος έμεινε γνωστός για τη διαστροφή του να βιάζει και να σκοτώνει γυναίκες, καταχράζοντας την εξουσία που είχε, μεταξύ άλλων, ως επικεφαλής της NKVD.

 

 

Ωστόσο, οι συσχετισμοί σταδιακά γέρνουν εις βάρος του. Ο Γκεόργκι Μαξιμιλιάνοβιτς Μαλένκοφ, αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας, αναλαμβάνει προσωρινά τα καθήκοντα του αποβιώσαντος και φαίνεται το ιδανικό υποχείριο για τον δολοπλόκο Μπέρια, ο οποίος κινεί τα νήματα, έχοντας ενοχοποιητικά στοιχεία για όλα τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής και γερές διασυνδέσεις στο διοικητικό μηχανισμό και την NKVD. Όμως, όταν τα υπόλοιπα μέλη με προεξέχοντα τον Νικίτα Χρουστόφ συσπειρώνονται, το μόνο που μένει είναι η καθοδήγηση και συγκατάθεση του Υπουργού Εξωτερικών και διπλωμάτη Βιάτσεσλαβ Μολότωφ. Ποιος θα μπορούσε να «καθαρίσει» καλύτερα τους πολιτικούς του αντιπάλους, αν όχι ένας από τους βασικούς εκφραστές της Μεγάλης Εκκαθάρισης, που οδήγησαν στις περίφημες «Δίκες της Μόσχας»;

 

Ο Στάλιν, αν και νεκρός, παραμένει «ζωντανός» για τους πολίτες της ΕΣΣΔ και τους κοντινούς του ανθρώπους και συνεργάτες. Σημαντικό ρόλο, όχι τόσο για το ιστορικό κομμάτι και τα παιχνίδια εξουσίας, αλλά για τη σκιαγράφηση του προφίλ ενός από τους πιο αμφιλεγόμενους πολιτικούς ηγέτες παγκοσμίως, έχει η παρουσία των δύο παιδιών του στο έργο: της Σβετλάνα και του Βασίλι. Η πρώτη, αν και απεχθάνεται τον πατέρα της, αφού αιχμαλώτισε και εξόρισε στη Σιβηρία έναν μεγάλο της έρωτα με την κατηγορία ότι είναι πράκτορας του Ιμπεριαλισμού, απεχθάνεται πιο πολύ το στημένο πανηγυράκι που στήνεται εις βάρος των ιδανικών του Κομμουνισμού. Ο δεύτερος, αποτελεί το comic relief του έργου: κάτοχος υψηλόβαθμου αξιώματος στην αεροπορία λόγω ονόματος, είναι διαρκώς μεθυσμένος και εξευτελιστικός. Μέχρι που εξορίζεται, για να πεθάνει 2 χρόνια αργότερα.

 

 

Αν έχεις κενό γνώσεων για την εποχή που πραγματεύεται το κόμικ, διαβάζοντας και την τελευταία σελίδα μένεις με την αίσθηση πως οι αυθαίρετες προσθήκες της φαντασίας των δύο συγγραφέων είναι πολύ περισσότερες από τα πραγματικά γεγονότα που απεικονίζει. Κι όμως. Μία πολύ σύντομη έρευνα -σίγουρα η δική μου ήταν πολύ μικρότερη από την πολυετή έρευνα του Thierry Robin- είναι αρκετή για να επαληθεύσει κανείς ότι σχεδόν όλα τα περιστατικά, αν και φαίνονται τόσο τρελά για να είναι αληθινά, ισχύουν. Εμποτισμένα, σαφώς, με γερές δόσεις αφηγηματικής υπερβολής. Είναι, πράγματι, μια ιστορία για κόμικς. Ή και για ταινία, απ’ ό,τι φάνηκε.

 

 

Κάποια από τα παραποιημένα γεγονότα αναφέρονται στον επίλογο του κόμικ, προς αποκατάσταση της ιστορικής ακρίβειας. Αυτό που τελικά ξεπερνάει τα όρια του συγγραφικού αυτοσχεδιασμού και φλερτάρει με τη δημιουργία εντυπώσεων, είναι η σκηνή με το θάνατο όσων ήρθαν απ’ όλη τη Ρωσία στη Μόσχα για την κηδεία του Στάλιν: ενώ στην πραγματικότητα το πλήθος ήταν τόσο μεγάλο που οδήγησε στο να ποδοπατηθούν εκατοντάδες πολίτες, το καλλιτεχνικό δίδυμο επιλέγει να το μετατρέψει σε μία οργανωμένη σφαγή από τουφεκισμούς.

 

Κατά τα άλλα, οι Robin και Nury προσεγγίζουν όσο πιο προσεκτικά μπορούν, δίχως να αμβλύνουν τις προσωπικές τους οπτικές και χωρίς να ωραιοποιούν τις καταστάσεις, μία ιστορική περίοδο και ένα πρόσωπο που παραμένουν πηγές έριδας μέχρι και σήμερα. Οι σχετικές πληγές, όποια μορφή και αν πήραν, σε όποιο μέρος του κόσμου, όποτε κι αν κλήθηκαν να απαντηθούν παρόμοια ερωτήματα, παραμένουν ανοιχτές. Το κόμικ κυκλοφόρησε στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Οξύ το Δεκέμβρη του 2017, με αφορμή την επικείμενη τότε κυκλοφορία της ομότιτλης ταινίας στον κινηματογράφο. Μία ταινία που απαγορεύτηκε να προβάλλεται στη Ρωσία, ως αντισοβιετική.

 

 

Λίγους μήνες νωρίτερα, με αφορμή την άρνηση της ελληνικής κυβέρνησης να υπογράψει κείμενο που ουσιαστικά έφτανε σε συμψηφισμό του ναζισμού με τον κομμουνισμό, είχε ανακινηθεί στην ελληνική επικαιρότητα η συζήτηση για τα εγκλήματα των Κομμουνιστών, με βασικό σημείο αναφοράς, φυσικά, τον Στάλιν. Το hashtag #εγκληματα_κομμουνιστων είχε πάρει φωτιά. Τότε, ο πάντα πρόθυμος Αρκάς – για να διατηρήσουμε τη συζήτηση σε… κομιξικούς όρους – έφτασε σε σημείο να εξομοιώσει το ναζισμό με τον κομμουνισμό και τα κέντρα συγκέντρωσης με τα γκούλαγκ, πιστός στις εντολές και στη γραμμή των πολιτικών καθοδηγητών του.

 

 

Ερωτηθείς σχετικά σε συνέντευξη στη Νόρα Ράλλη για την Εφημερίδα των Συντακτών, ο σεναριογράφος του κόμικ «Ο Θάνατος του Στάλιν» απάντησε:

 

Παράθεση

Για μένα προσωπικά, ο κομμουνισμός είναι μια ιδέα, ένα ιδεώδες, που μπορεί να χαρακτηριστεί θετικό ή αρνητικό, ανάλογα με το πώς θα εκληφθεί, θα κατανοηθεί και θα θεμελιωθεί πρακτικά. Φυσικά, η ιστορία έδειξε πως από τη στιγμή που μετατράπηκε σε τυραννικό καθεστώς, είχε δραματικές συνέπειες. Ωστόσο, ο ναζισμός είναι μια εντελώς και απολύτως κακόβουλη και απάνθρωπη παραφροσύνη. Δεν μπορώ καν να συγκρίνω τις δύο ιδεολογίες. Δεν συγκρίνονται σε καμία περίπτωση, ό,τι κι αν έκανε ο Στάλιν.

 

Ό,τι κι αν έκανε ο Στάλιν, λοιπόν, αυτή η εξίσωση, πέρα από ανιστόρητη, είναι και επικίνδυνη. Δυστυχώς, όμως, οι πρακτικές που εφάρμοσε ο… Πατέρας του Λαού στο όνομα του κομμουνισμού, όσο κι αν απέχουν από την ιδεολογία που ο τελευταίος πρεσβεύει, εργαλειοποιούνται μέχρι και σήμερα, με άγνοια – εύχομαι – κινδύνου, από πολιτικούς και κάθε λογής δημοσιολογούντες. Ο Κομμουνισμός, όμως, ούτε γεννήθηκε ούτε πέθανε με το Στάλιν.

 

 

Και τέλος πάντων, άσχετα από τα πιστεύω του καθενός, όσοι πιστεύουν στη δημοκρατία και την ελευθερία, μπορούν και οφείλουν να καταδικάζουν τις καθεστωτικές μεθόδους του Στάλιν, του χρωστάνε όμως ένα μεγάλο ευχαριστώ: το 1945 στη μάχη του Βερολίνου, ο Κόκκινος Στρατός, υπό την ηγεσία του, τσάκισε με πυγμή το τέρας του Ναζισμού. Κι αυτό δεν πρέπει να το λησμονούμε.

 

 

Πηγή: https://docmz.wordpress.com/2018/05/28/la-morte-de-staline/