FRANQUIN ANDRÉ [ (1924 - 1997) ]

[GeoTrou]

Αν ένας δημιουργός ανταγωνίζεται τον Hergé ως ο κορυφαίος καρτουνίστας των βελγικών κόμικς, αυτός είναι ο André Franquin. Ιδιαίτερα παραγωγικός και εξαιρετικά επιδραστικός, ο Franquin έφερε μεγάλες αλλαγές στα γαλλόφωνα κόμικς και δικαίως θεωρείται μία από τις σπουδαιότερες μορφές τους.

 

 

Γεννημένος το 1924 στις Βρυξέλλες, ο μικρός André περνούσε τις μέρες του διαβάζοντας Tintin, Mickey Mouse και Popeye, αλλά και βλέποντας ταινίες των Charlie Chaplin, Laurel & Hardy, Buster Keaton και Walt Disney. Όπως δήλωσε αργότερα, η ανάγκη του για γέλιο πήγαζε από τον περιορισμό που ένιωθε λόγω της μεγάλης αυστηρότητας του πατέρα του. Και όταν του έκαναν δώρο έναν μαυροπίνακα, βρήκε το μονοπάτι του, σχεδιάζοντας καρικατούρες, οι οποίες εντυπωσίασαν τον περίγυρό του.

 

Εν μέσω της κατοχής της χώρας από τους Γερμανούς, ο Franquin ολοκλήρωσε το λύκειο, όπου παρακολούθησε για πρώτη φορά μαθήματα ζωγραφικής. Αφού κατάφερε να μεταπείσει τον πατέρα του, ο οποίος τον προόριζε για γεωργικό μηχανικό, εγγράφεται στη σχολή καλών τεχνών Saint-Luc. Το πρόγραμμα σπουδών περιελάμβανε ζωγραφική γυμνών μοντέλων (όχι γυναικείων, Θεός φυλάξοι!), αγιογραφία και ζωγραφική με κάρβουνο και δεν τον ενθουσίασε, αλλά τελικά τον επηρέασε ως καλλιτέχνη.

 

Γύρω στο 1943, ο Franquin γνώρισε τον Eddy Paape. Εντυπωσιασμένος αυτός, του προτείνει να έρθει στο CBA, ένα στούντιο κινουμένων σχεδίων. Ο Franquin λέει το «ναι», όχι μόνο γιατί έχει βαρεθεί πλέον τη σχολή του, αλλά κι επειδή ο πόλεμος της βάζει λουκέτο. Στα διπλανά γραφεία θα συναντήσει τον Morris και τον Peyo, άγνωστοι τότε ακόμα. Δύσκολο να πιστέψει κανείς στις συμπτώσεις, αν αναλογιστεί ότι σε μια μικρή εταιρεία συνευρέθηκαν τρεις τόσο μεγάλες μορφές των γαλλοβελγικών κόμικς.

 

 

 

Η απελευθέρωση του Βελγίου το 1945, οδήγησε στην χρεωκοπία το CBA, που αδυνατούσε να ανταγωνιστεί τα αμερικανικά κινούμενα σχέδια. Ο Franquin μαθαίνει από τον Morris ότι η Dupuis ψάχνει συνεργάτες για το περιοδικό Moustique. Από εκεί αρχίζει να χτίζει τη φήμη του, κάνοντας μικρές ιστορίες, διαφημίσεις και εξώφυλλα, ενώ παράλληλα, σχέδιά του εμφανίζονται και στα Plein-Jeu και Bonnes Soirées.

 

Η «συμμορία των τεσσάρων», όπως αποτυπώθηκε από τον Morris στο εξώφυλλο του καταλόγου μιας έκθεσης προς τιμήν τους

 

Την εποχή εκείνη όλα σχεδόν τα κόμικς του Le Journal de Spirou, συμπεριλαμβανομένης της ναυαρχίδας Spirou et Fantasio, περνούσαν από τα χέρια του Jijé, που ως εκ τούτου αναζητούσε βοηθούς. Έτσι λοιπόν ο Franquin γίνεται, μαζί με τους Morris και Will, ένα από τα δεξιά χέρια του Jijé, γεγονός που θα αλλάξει (ή θα επιταχύνει) την πορεία των γαλλοβελγικών κόμικς. Η επονομαζόμενη «συμμορία των τεσσάρων» εγκαθίσταται στο σπίτι του Jijé στο ιστορικό Βατερλό και πιάνει δουλειά. Ο Franquin καταπιάνεται με το Spirou et Fantasio και αρχίζει να βελτιώνεται σημαντικά ως σχεδιαστής. Το 1947 δημοσιεύτηκε η πρώτη ιστορία των Spirou και Fantasio από τον Franquin, το L'héritage, και λίγο αργότερα, το ίδιο έτος, ακολούθησε Radar le robot. Και οι δύο αυτές ιστορίες ήταν εκτός της κεντρικής σειράς, αλλά το νερό είχε μπει στ’ αυλάκι.

 

Οι ιστορίες του άλμπουμ 4 aventures de Spirou ...et Fantasio σχεδιάστηκαν από τον Franquin στο στυλ του Jijé, όσο ταξίδευαν μαζί στην αμερικανική ήπειρο

 

Το 1948, ο Jijé αποφασίζει να μετοικίσει με τη σύζυγό του στις ΗΠΑ. Στις βαλίτσες τους στριμώχνουν και τον Franquin με τον Morris, που θέλουν να γνωρίσουν τον κόσμο των αμερικανικών κόμικς. Έτσι, οι τέσσερίς τους ταξιδεύουν από στη Νέα Υόρκη, το Σικάγο, το Λος Άντζελες και μετά στο Μεξικό. Σε όλη τη διαδρομή, ο Franquin δεν έπαψε να σκιτσάρει. Τον Ιούνιο του 1949, με τα οικονομικά τους να πάνε από το κακό στο χειρότερο, ο Morris εγκαθίσταται στη Νέα Υόρκη (όπου θα κάνει παρεόνι με τον Harvey Kurtzman και τον René Goscinny), ενώ ο Franquin επιστρέφει στο Βέλγιο.

 

Συνεχίζεται... 

[GeoTrou]

Στο άλμπουμ Spirou et les héritiers (1952) μας συστήθηκε το Μαρσουπιλαμί

 

Ο Franquin είχε πλέον οριστεί από τον Jijé ως ο διάδοχός του στο τιμόνι του Spirou et Fantasio. Αρχής γενομένης με το άλμπουμ Il y a un sorcier à Champignac, που πρωτοδημοσιεύτηκε μεταξύ 1950 και 1951, εξέλιξε τη σειρά σκαρώνοντας πιο καλοστημένες ιστορίες και εισάγοντας πολλούς νέους χαρακτήρες, όπως ιδιοφυής εφευρέτης Κόμης ντε Μανιταριάκ και ο Ζαντάφιο, ο εγκληματίας ξάδελφος του Φαντάζιο. Βέβαια, μακράν ο γνωστότερος είναι το Μαρσουπιλαμί, το θηλαστικό που χοροπηδάει με την μακριά ουρά του και αναφωνεί χούμπα χούμπα!

 

  

 

Παρότι σε ορισμένες περιπτώσεις το σενάριο δεν ήταν αποκλειστικά δικό του, ο Franquin πιστώνεται με την κατά γενική ομολογία καλύτερη περίοδο του Spirou et Fantasio. Το σχεδιαστικό του στυλ, με τις δυναμικές γραμμές, είχε αποκρυσταλλωθεί και αποτελεί πλέον το χαρακτηριστικότερο ίσως δείγμα του «ατομικού στυλ» (style atome). Μερικά από τα γνωστότερα άλμπουμ της εποχής Franquin είναι τα Le dictateur et le champignon (1956), Le nid des Marsupilamis (1960), Z comme Zorglub (1961) και QRN sur Bretzelburg (1966).

 

 

 

Το 1955, μια διαμάχη με την Dupuis έστειλε τον Franquin στην αγκάλη του μεγαλύτερου ανταγωνιστή, της Lombard και του περιοδικού Tintin. Έχοντας στο μυαλό του ότι τα γαλλοβελγικά κόμικς της εποχής στερούνταν μονοσέλιδα στριπάκια, δημιούργησε το Modeste et Pompon (1955). Ωστόσο, πολύ σύντομα η διαφορά με την Dupuis λύθηκε και ο Franquin επέστρεψε, αλλά λόγω του συμβολαίου που είχε υπογράψει με την Lombard, αναγκάστηκε να δουλεύει και για τις δύο εκδοτικές. Έτσι, ζήτησε βοήθεια στα σενάρια του Modeste et Pompon, που με χαρά του έδωσαν ο Greg (στην πραγματικότητα έγραψε περισσότερα στριπάκια από τον ίδιο τον Franquin), αλλά και οι Peyo, Tibet και René Goscinny. Σήμερα το Modeste et Pompon, παρότι βρίσκεται στη σκιά άλλων δημιουργιών του Franquin, θεωρείται αρκετά αξιόλογο.

 

Ο Gaston «χώνεται» μέσα σε ένα μυθιστόρημα του Paul Berna εικονογραφημένο από τον Morris 

 

Κάπου μέσα στο 1956, το Spirou λερώνεται από μυστηριώδεις πατημασιές. Μετά από μερικούς μήνες, τον Φεβρουάριο του 1957, το αναγνωστικό κοινό μαθαίνει ότι αυτές ανήκουν στον Gaston. Εμπνευσμένος από μια ιδέα του αρχισυντάκτη του περιοδικού Yvan Delporte, ο Franquin δημιουργεί τον διασημότερο χαρακτήρα του, όχι τόσο σαν αληθινό κόμικ, όσο ώστε να γεμίζει τα κενά στις σελίδες και να δίνει μια χιουμοριστική ματιά στη συντακτική ομάδα του περιοδικού. Ευφυές το δίχως άλλο. Λίγο αργότερα, ο Gaston «προσλαμβάνεται» από το περιοδικό και αρχίζει να προκαλεί χάος στα γραφεία του προσωπικού. Στα πρώτα αυτά σκίτσα, το σχέδιο ανήκε κατά κύριο λόγο στον Jidéhem, πολύτιμο βοηθό του Franquin. Γρήγορα όμως ο Franquin εντάσσει τον Gaston στις περιπέτειες των Spirou και Fantasio, αρχικά με cameo εμφάνιση και αργότερα με πιο ενεργή συμμετοχή.

 

 

Ο Franquin εργαζόταν πλέον με φρενήρεις ρυθμούς. Πέρα από τα Spirou et Fantasio, Gaston Lagaffe και Modeste et Pompon (το τελευταίο μέχρι το 1959, όταν πούλησε στη Lombard τα δικαιώματα), σχεδίαζε πολλά εξώφυλλα του Spirou, εικονογραφούσε το Starter, μια στήλη για αυτοκίνητα και έστηνε στριπ με έναν άλλο χαρακτήρα του, τον Petit Noël. Το 1961, του χτύπησε την πόρτα η κατάθλιψη. Εκείνος της άνοιξε και για ένα διάστημα απομακρύνθηκε από το Spirou et Fantasio, παρέμεινε όμως στις ιστορίες του Gaston, που πλέον είχαν λάβει τη μορφή κανονικών στριπ. Ο Delporte τον πείθει να γράψει/σχεδιάσει μια τελευταία περιπέτεια για το δίδυμο που τον έκανε διάσημο και ο Franquin παραδίδει το Panade à Champignac. Αναζητώντας τον συνεχιστή του, μίλησε με διάφορους νέους καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων ο Daniel Goossens, επιλέγοντας εν τέλει τον Jean-Claude Fournier.

 

Συνεχίζεται...

[GeoTrou]

 

 

Έχοντας κλείσει το κεφάλαιο Spirou et Fantasio, ο Franquin αφιερώθηκε στον αγαπημένο του Gaston. Τελειοποίησε τις «νευρώδεις» γραμμές του και αναβάθμισε τους δευτερεύοντες χαρακτήρες. Το χιούμορ της χρυσής εποχής του Gaston, που το κατέστησαν ένα από τα πλέον μνημειώδη χιουμοριστικά bandes dessinées, συνιστά μια μείξη slapstick με εξαιρετικό timing, quotable διαλόγων και αστείων λεπτομερειών, όπως η υπογραφή που συχνά «συμμετέχει» στο στριπ.

 

 

Το 1975, ο Franquin μπαίνει ως συν-σεναριογράφος στη δημιουργική ομάδα του Isabelle, που είχαν ξεκινήσει το 1969 οι Yvan Delporte, Raymond Macherot και Will. Τρία χρόνια αργότερα καταπιάνεται, κυρίως ως σεναριογράφος, με μια παλιά του ιδέα, που καταλήγει με τη συνδρομή των Delporte και Frédéric Jannin στο Les Démêlés d'Arnest Ringard et d'Augraphie.

 

 

 

Το 1977 εμφανίζεται το Le Trombone Illustré, ένα ένθετο του Spirou που στόχευε στο ενήλικο κοινό. Μέσα στις σελίδες του περιέχεται μια από τις σπουδαιότερες δημιουργίες του Franquin, μα τελείως διαφορετική από ό,τι είχε φτιάξει έως τότε. Πρόκειται για το Idées Noires, στριπάκια κατάμαυρου χιούμορ, μέσα από τα οποία ο Franquin έσταζε φαρμάκι για ζητήματα όπως η θανατική ποινή (ίσχυε ακόμη στο Βέλγιο, παρότι δεν είχε εφαρμοστεί για τρεις σχεδόν δεκαετίες) και η οικολογική καταστροφή.

 

Σκίτσο του Franquin για την UNICEF: «Γιατί να μην τα βοηθήσουμε αλλιώς;»

 

Γύρω στο 1982, ένας παλιός γνώριμος, η κατάθλιψη, επιστρέφει. Ως εκ τούτου, οι ρυθμοί πέφτουν για τον ούτως ή άλλως κουρασμένο Franquin. Βασικές του ασχολίες ήταν οι γκάφες του Gaston και τα κυνικά καρέ του Idées Noires, που είχε μετακομίσει στο Fluide Glacial. Το 1990 επέστρεψε στο animation. Μαζί με τους (oh mon dieu!) Yvan Delporte, Xavier Fauche and Jean Léturgie δημιούργησε για την ελβετική τηλεόραση το Les Tifous, μια σειρά 25 πεντάλεπτων επεισοδίων. Είχε επίσης αρχίσει να σκιτσάρει για οργανισμούς όπως η Διεθνής Αμνηστία.

 

Δραστήριος μέχρι το τέλος, ο Franquin έφυγε από τη ζωή το 1997, δύο ημέρες μετά τα 73 γενέθλιά του, από καρδιακή προσβολή. Στο μεταξύ είχε προλάβει να βραβευτεί με το πρώτο Grand Prix του Φεστιβάλ της Ανγκουλέμ, να οδηγήσει τα γαλλοβελγικά κόμικς στην χρυσή τους εποχή και να αγαπηθεί από εκατομμύρια αναγνώστες. Φιλτράροντας τις επιρροές του από τους Hergé, Floyd Gottfredson, Harvey Kurtzman και  E.C. Segar, δημιούργησε κόμικς που με τη σειρά τους επέδρασαν πάνω σε δεκάδες κομίστες, από τους Yves Chaland και Gotlib μέχρι τον Francisco Ibáñez.

 

Είναι ένας μεγάλος καλλιτέχνης. Δίπλα του, είμαι ένας μέτριος υπαλληλάκος

-Hergé