Ο Θάνατος του Στάλιν- Μια ίσως διδακτική αντίδραση [Γιακουμέλος Νίκος, smassingculture.gr, 20/02/2018]

[leonidio]

Ο Θάνατος του Στάλιν- Μια ίσως διδακτική αντίδραση

 

 

Το «Ο Θάνατος του Στάλιν» των Fabien Nury (σενάριο) και Thierry Robin (σχέδιο), το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Οξύ ήταν σχεδόν σίγουρο ότι θα προκαλούσε συζητήσεις. Σχεδόν ελάχιστα μετά την έκδοση του έγινε ταινία και βρέθηκε να δημιουργεί εντάσεις, συζητήσεις, διαφωνίες, ακόμα και… απαγορεύσεις, όπως στην Ρωσία, όπου η μεταφορά του απαγορεύτηκε.

 

Ανεξάρτητα από το γεγονός αυτό,έτσι και αλλιώς το να αντιπαραβάλει κανείς την Ρωσία του Πούτιν με την Σοβιετική Ένωση είναι ένα λογικό άλμα που μόνο κακεντρέχεια, αν όχι και αφέλεια, φανερώνει, τόσος ντόρος κάτι δείχνει. Το μόνο σίγουρο είναι ο Στάλιν, σαν ηγέτης, προσωπικότητα, ακόμα και φυσική παρουσία, ακόμα ενοχλεί και συνεχίζει να γίνεται στόχος.

Το ίδιο το κόμικ δεν κάνει καμία προσπάθεια να εκφράσει κάποιον αντίλογο στις πολιτικές πράξεις του Στάλιν ή για τις αιτίες οι  οποίες τις προκάλεσαν. Αντίθετα, βυθίζεται στην απόπειρα του να περιγράψει με τα πιο μελανά χρώματα τις τελευταίες στιγμές του ηγέτη της ΕΣΣΔ,  με γκροτέσκα υπερβολή,  πένθιμη υπόβολή και σκόπιμη συσκότιση της ιστορικής αλήθειας, υπό τον μανδύα της αληθοφάνειας.

 

Το σενάριο του Nury παρουσιάζει ,με μια υποψία χιούμορ, ένα σκηνικό απόλυτου τρόμου, στο οποίο  δρούσαν τα υψηλόβαθμα κλιμάκια του Κομμουνιστικού Κόμματος αλλά και ο περίγυρος του Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Στάλιν κατά τις αρχές του 1950. Τα ανώτερα στελέχη παρουσιάζονται ως  διεφθαρμένα ανθρωπάρια που μάχονται με πισωμαχαιρώματα και γραφειοκρατικά τερτίπια για το ποιος θα βρεθεί πιο κοντά στη καρέκλα του ηγέτη. Ο σεναριογράφος πλάθει μια εικόνα που, όπως διατυμπανίζει και ο ίδιος δεν είναι αληθινή αλλά η οπτικής της ειλικρινής, έννοια οξύμωρη όταν μετατρέπει επίτηδες το χάος της κηδείας του Στάλιν σε ωμή εκτέλεση σοβιετικών πολιτών, πράξη η οποία εμπεριέχει το λιγότερο δόλο, μία μόνο από τις πολλές παραχαράξεις που γίνονται στο όνομα της διακωμώδησης.

 

Ωστόσο, το σενάριο του κόμικ δεν αποτελεί μια ανάξια αναφοράς αστική αντίδραση. Όταν ακούγονται οι κλασσικές και πλέον γραφικές ερωτήσεις για το πόσους έστειλε στα γκούλαγκ ο κομμουνισμός, ελάχιστοι θα μνημονεύουν το » Ο Θάνατος του Στάλιν» Αντίθετα, με τον δικό του, κωμικό (λιγότερο) – τραγικό (περισσότερο) τρόπο και, μάλλον άθελα του,  το κόμικ αναδεικνύει ένα ουσιαστικό πρόβλημα, αυτό της απομάκρυνσης της βάσης του κόμματος, των απλών πολιτων που μάτωσαν στον  Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εναντίον του φασισμού, των ανθρώπων που ύψωσαν την κόκκινη σημαία πάνω στο Ράιχσταγκ και των διοικητικών, επαγγελαμτικών στελεχών. Η γραφειοκρατία τίθεται εδώ όπως είναι: η μάστιγα κάθε μεγάλου πολιτικού σχηματισμού, μια τυραννία της  εξουσίας του κανενός.  Οι ασάφειες, η απανθρωποίηση των κομματικών σχέσεων και το ενδιαφέρον για το γράμμα και όχι το πνεύμα των αποφάσεων, όπως επίσης και οι προσωπικές αψιμαχίες και ανταγωνισμοί που είναι φυσικό (και πολλές φορές γόνιμο) να υπάρχουν σε κάθε πραγματικά δημόσιο χώρο, μπαίνουν στο επίκεντρο και, αναδεικνύουν, μέσα σε όλη την αντιδραστικότητα των δημιουργών του graphic novel, μια αλήθεια που ακόμα και όσοι ανήκου στην άλλη μερά οφείλουν να αναγνωρίσουν: πως ο καπιταλισμός έχει αποδείξει ότι μια χαρά τα πάει χωρίς δημοκρατία. Αντίθετα ο κομμουνισμός χωρίς πραγματική, ανθρώπινη δημοκρατία που πάλλεται, δε μπορεί να προχωρήσει. 

 

 

Σκηνογραφικά και σχεδιαστικά, ο Robin όχι απλά ακολουθεί κατά πόδας τον Nury αλλά ενταντικοποιεί και τις καταδίκες του σοβιετικού τρόπου ζωής. Κυρίαρχα χρώματα το μαύρο και το γκρι, ενώ οι φιγούρες των ανθρώπων σταθερά απάνθρωπες και απωθητικές, θυμίζοντας περισσότερο κακούς σε ταινία Β διαλογής παρά ιστορικά πρόσωπα. Από αυτή την άποψη, το casting της ταινίας ήταν αρκετά καλύτερο. Και πάλι όμως, σε μια απόπειρα να προσεταιριστεί το λαικό έρεισμα, οι εργάτες που τραγουδούν την Διεθνή οδεύοντας αυθόρμητα προς την Μόσχα μοιάζου παράταιρα ηρωικοί, μια σταγόνα ανθρωπιάς σε έναν ημιφωτισμένο δωμάτιο που έκλεινε στους τοίχους του όλη την Σοβιετική Ένωση. Επιπλέον, τα καρέ διαφορετικού σχήματος δίνουν μια ανάστατη χρονικότητα στην ροή της ιστορίας, σάμπως ο ρυθμός να ταράζεται και αυτός. Ωστόσο, ακόμα και σε αυτές τις ακανθώδεις συνθήκες, δεν χάνεται το μέτρο και η αίσθηση της πορείας που έχει η ιστορία βαυκαλιζόμενη πως ακολουθεί την Ιστορία.

 

Σε κάθε περίπτωση, το «Ο Θάνατος του Στάλιν» αξίζει να διαβαστεί για αυτή την προβληματική που θέτει. Και, αν μπορεί τελικά να αξιοποιηθεί σαν μια συμβολή σε αυτή την κατεύθυνση, ας γίνει.

 

Πηγή

 

[CaptainMarvel17]

Δεν έχω διαβάσει το βιβλίο, αλλά είδα πριν από λίγες μέρες την ταινία και δεν μ' άρεσε. Βαρέθηκα και την άφησα στην μέση. Σαν να βλέπεις Ελληνική κωμωδία της δεκαετίας του 80. Για το graphic novel πάντως δεν έχω άποψη.