Ερωτας, ζήλια, δάκρυα [Κουκουλάς Γιάννης, efsyn.gr, 19/11/2017]

[leonidio]

Ερωτας, ζήλια, δάκρυα

 

 

Συντάκτης: Του Γιάννη Κουκουλά

 

Η οικονομική κρίση ήταν πια παρελθόν. Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος είχε μόλις τελειώσει. Τα προβλήματα της φτώχειας, της ανεργίας, της επιβίωσης σιγά σιγά λύνονταν. Και τότε εμφανίστηκε ένα ακόμη μεγαλύτερο, σύμφωνα με τους δημιουργούς κόμικς του τέλους της δεκαετίας του 1940: ο έρωτας!

 

«Οχι, Λίντα… Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε έτσι. Το ξέρεις ότι είμαι αρραβωνιασμένος με τη μικρή σου αδερφή, την Τζέιν» λέει ο προβληματισμένος καλλιτέχνης με τα πινέλα στο χέρι του. Και η μοιραία κοκκινομάλλα-μοντέλο τού απαντά: «Μα, γλυκέ μου… Η Τζέιν είναι παιδί. Δεν διαθέτει τη φλόγα που θα φουντώσει τη σπίθα της μεγαλοφυΐας σου. Εμένα χρειάζεσαι, Τζον!» Αυτός ο διάλογος συνόδευε το καταπληκτικό εξώφυλλο των θρυλικών Jack Kirby και Joe Simon στο πρώτο τεύχος του περιοδικού «Young Romance» που εγκαινίασε ένα βραχύβιο αλλά απίστευτα, όσο και απρόβλεπτα, δημοφιλές είδος κόμικς, το ρομάντσο.

 

 

Ηταν Οκτώβριος του 1947. Η μεταπολεμική ευδαιμονία και η προοπτική ενός μέλλοντος χωρίς τα προβλήματα των προηγούμενων ετών έστρεψε τις εταιρείες παραγωγής κόμικς σε νέες θεματολογίες και πρωτότυπα, έως τότε, σεναριακά ευρήματα. Οι ένστολοι υπερήρωες που γνώρισαν μέρες δόξας με τον αλτρουισμό τους και τα ανδραγαθήματά τους κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου δεν ήταν πια και τόσο απαραίτητοι στην αμερικανική κοινωνία που επέστρεφε σε μια σχετική και ειρηνική ομαλότητα μετά από δεκαπέντε χρόνια διαρκών προβλημάτων.

Για να παραμείνει το αναγνωστικό κοινό πιστό στα κόμικς αλλά και για να διευρυνθεί ηλικιακά με νέα μέλη-καταναλωτές, οι εταιρείες πειραματίστηκαν με νέα θέματα όπως ο τρόμος και η επιστημονική φαντασία. Που δεν άγγιζαν όμως το 50% του πληθυσμού.

 

 

Κάπως έτσι, δειλά δειλά στην αρχή, με φοβερή ένταση στη συνέχεια, προέκυψε ένα είδος που αγαπήθηκε με πάθος από τις γυναίκες αναγνώστριες. Τα αυτοτελή κόμικς με πολλές ερωτικές απογοητεύσεις αλλά και περισσότερα happy ends, με πλεκτάνες και συνωμοσίες για τα μάτια ενός γόη, με ανταγωνισμούς και έριδες μεταξύ νέων και δυναμικών γυναικών κ.λπ. προσέλκυσαν αναπάντεχα το κοινό και σημείωσαν τεράστια επιτυχία. Οπως αναφέρει ο John Benson στην εξαιρετική μελέτη του με τίτλο «Romance Without Tears» (εκδόσεις Fantagraphics Books, 20013):

«Από το 1949 ώς το 1955 κυκλοφόρησαν σχεδόν 3.500 τεύχη κόμικς-ρομάντσων σε περισσότερους από 200 τίτλους περιοδικών που εκδόθηκαν από 35 εκδοτικούς οίκους. Αντιπροσώπευαν σχεδόν το ένα τέταρτο της παραγωγής κόμικς, ξεπερνώντας σε πωλήσεις ανταγωνιστικά είδη όπως τα κόμικς τρόμου. Οι συνολικές πωλήσεις κατά τη διάρκεια αυτής της επταετίας της ακμής τους ανήλθαν σε ένα δισεκατομμύριο αντίτυπα».

Οι τίτλοι των περιοδικών ήταν σαφέστατοι και ξεκάθαροι ως προς το περιεχόμενό τους: «Girls’ Romances», «Girls’ Love Stories», «Heart Throbs», «First Love Illustrated», «Just Married», «Love Romances», «Teen-Age Love», «Young Love», «Sweethearts», «Love Diary», «I Love You», «Young Brides», «Romantic Adventures» κ.ά.

Στη συντριπτική πλειονότητά τους πρωταγωνιστούσαν στερεοτυπικά όμορφες κοπέλες στα πρότυπα των Χολιγουντιανών στάρλετ που κατά κανόνα «αφηγούνταν» τη δακρύβρεχτη ιστορία του έρωτά τους ή, σε άλλες περιπτώσεις, ένας πανεπόπτης αφηγητής, συχνά με ηθικοδιδακτικές προτροπές, περιέγραφε την ερωτική τους περιπέτεια. Ηταν σαν ο χρόνος να είχε σταματήσει και ολόκληρος ο κόσμος να περιστρεφόταν γύρω από την κατάληξη ενός ερωτικού πάθους.

 

 

Τα συνήθη μοτίβα στις μεταγενέστερα διαδεδομένες σαπουνόπερες, στις ερωτικές κομεντί και στην αποκαλούμενη ελαφρά λογοτεχνία των βιβλίων τσέπης μιας χρήσης εγκαινιάστηκαν τότε και επαναλαμβάνονταν με μικρές μόνο διαφοροποιήσεις από ιστορία σε ιστορία: μια κοπέλα κατώτερης κοινωνικής τάξης που ερωτεύεται έναν πλούσιο ή το αντίθετο, ενώ ο κοινωνικός περίγυρος δρα αποτρεπτικά, δυο γυναίκες αγαπούν τον ίδιο άντρα και αυτός δεν μπορεί να αποφασίσει, μια γυναίκα αγαπά ταυτόχρονα δυο άντρες και φτάνει σε αδιέξοδο, ο άντρας πλέιμποϊ προβληματίζει το νέο του φλερτ που επιθυμεί σταθερότητα και οικογένεια, άντρες που είναι επιρρεπείς στις απιστίες αλλά οι σύντροφοί τους είναι ανεκτικές (ώς πότε;), μια γυναίκα υπάλληλος που ερωτεύεται τον προϊστάμενό της ή τον παντρεμένο γείτονά της ή τον φίλο του μπαμπά της κ.λπ. Φυσικά, στο επίκεντρο των περισσοτέρων αυτοτελών ιστοριών βρισκόταν η «νομοτελειακά» προσδοκώμενη κατάληξη, δηλαδή ο γάμος.

Μέσω των κόμικς αυτών αναπαράχθηκαν όλα τα μικροαστικά στερεότυπα περί της αναγκαιότητας της κοινωνικής σταθερότητας και του συγκεκριμένου ρόλου της γυναίκας ως ρυθμιστικού παράγοντα ουσιαστικής απραξίας μέσα σε αυτήν. Η γυναίκα, αν και πολλές φορές είναι εργαζόμενη ή/και μητέρα, δεν δείχνει να συνειδητοποιεί τα πολλαπλά επίπεδα της καταπίεσής της και διοχετεύει όλο το εγώ της σε έναν ανελέητο αγώνα για έναν άντρα και πώς θα τον σαγηνεύσει, πώς θα τον φέρει κοντά της, πώς θα τον πείσει να την ερωτευτεί, πότε και πώς θα του «δοθεί», πώς θα τον κρατήσει δίπλα της, πώς θα τον παντρευτεί κ.λπ.

 

 

Από την άλλη, οι άντρες έχουν αποδοθεί εξίσου προσχηματικά, αλλά έχοντας πάντα το πάνω χέρι σε μια ετεροβαρή σχέση: είναι επαγγελματίες, καλλιτέχνες, επιτυχημένοι, αθλητές. Εχουν μια προσωπική ζωή που εκτείνεται σε όλο το φάσμα της κοινωνικής τους δραστηριότητας σε αντίθεση με τις γυναίκες που περιορίζονται σε επιλογές ρούχων, κραγιόν και ερωτικών συντρόφων – αν και για τους τελευταίους δεν αποφασίζουν μόνες τους. Σπάνιες ήταν οι περιπτώσεις στα κόμικς-ρομάντσα, φτιαγμένα σχεδόν πάντα από άντρες σεναριογράφους και σχεδιαστές, όπου κάποιες γυναίκες παρουσιάστηκαν πιο πολυδιάστατες και λιγότερο ετεροκαθοριζόμενες.

Κάποια τέτοια κόμικς ανήκουν στον Dana Dutch αλλά και σε μια από τις ελάχιστες γυναίκες καλλιτέχνιδες που δημιούργησαν κόμικς-ρομάντζα, τη Lily Renee. Σε αυτά τα κόμικς οι γυναίκες εμφανίστηκαν πιο χειραφετημένες, τολμούσαν να απολαμβάνουν τη ζωή τους και θεωρούσαν «νόμιμες» τις εφήμερες και προγαμιαίες σχέσεις χωρίς να αντιμετωπίζουν τον γάμο ως μονόδρομο και να εναποθέτουν την ευτυχία στην απόκτηση παιδιών.

Αποτελούσαν όμως τις εξαιρέσεις. Ενός κανόνα μικροαστικών στερεοτύπων που τηρήθηκε μέχρι το 1954 περίπου. Τότε, στο πλαίσιο της μακαρθικής υστερίας και της θέσπισης των αυστηρών κανόνων λογοκρισίας για τα κόμικς, ακόμα και αυτός ο συντηρητικός κανόνας θεωρήθηκε υπερβολικός για τα χρηστά ήθη.

Τα κόμικς-ρομάντσα έγιναν σταδιακά πιο άνευρα και επίπεδα και απώλεσαν ακόμη και τις λιγοστές πρωτότυπες σεναριακές ιδέες τους και, ακόμη περισσότερο, έχασαν τις όποιες τολμηρές σκηνές τους. Θα αποτελούν, όμως, πάντα έναν καθρέφτη που αντανακλά τον συντηρητισμό των μεταπολεμικών ΗΠΑ και τις αντιφάσεις μιας εποχής και μιας χώρας που επιχειρούσε δυναμικά το άλμα προς το αμερικανικό όνειρο, έχοντας στις τσέπες τα βαρίδια ενός αφόρητου κοινωνικού πουριτανισμού.

 

Πηγή

[DIMITRID]