Οταν η Ευρώπη γίνεται ταμπού [Κουκουλάς Γιάννης, efsyn.gr, 28/05/2017]

[leonidio]

Όταν η Ευρώπη γίνεται ταμπού

 

Σκίτσο του Γιάννη Ιωάννου

 

Συντάκτης:Γιάννης Κουκουλάς

 

Ολοκληρώθηκε πριν από λίγες ημέρες στο μετρό του Συντάγματος η επιτυχημένη έκθεση που διοργάνωσε η Λέσχη Ελλήνων Γελοιογράφων με τη συμμετοχή Ελλήνων και Βρετανών δημιουργών υπό τον σαρκαστικό τίτλο «Γλυκιά Ευρώπη». Την επισκέφτηκαν δεκάδες χιλιάδες πολίτες. Κάποιοι (που μάλλον δεν την επισκέφτηκαν) ενοχλήθηκαν πολύ από το «θράσος» των γελοιογράφων να σατιρίζουν την Ευρώπη. Και ξεσπάθωσαν. Εκθέτοντας τον εαυτό τους

 

Η Λέσχη Ελλήνων Γελοιογράφων έχει διοργανώσει μέχρι σήμερα σημαντικές εκθέσεις, ενώ τα μέλη της έχουν λάβει μέρος σε πολλές ακόμα, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Για συμβολικούς λόγους, συχνά οι εκθέσεις αυτές γίνονται υπό την αιγίδα κάποιου δημόσιου, πολιτειακού φορέα, όπως η Βουλή των Ελλήνων, ενώ προσκαλούνται μεταξύ άλλων και πολιτικά πρόσωπα, υπουργοί, ο πρωθυπουργός, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ.λπ., που ακόμα και όταν παρίστανται είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα συμφωνήσουν με το πολιτικό περιεχόμενο και το μήνυμα της πλειονότητας των έργων.

 

Σκίτσο του Κωνσταντίνου Ρουγγέρη 

 

Ωστόσο, η σάτιρα μέσω της γελοιογραφίας έχει κατοχυρώσει με αγώνες το δικαίωμά της να υπάρχει. Ακόμα κι όταν δεν αρέσει. Φέτος, όμως, κάποιοι θεώρησαν ότι ξεπεράστηκαν τα (δικά τους) όρια. Το ταμπού τους ήταν η «άσπιλη» και φετιχοποιημένη Ευρώπη. Σίγουρα απόρησαν «πώς τόλμησαν αυτά τα ανθρωπάκια να σατιρίσουν το “κοινό, ευρωπαϊκό μας σπίτι”». Και κρεμάστηκαν στα κάγκελα (με παρόμοιο λεξιλόγιο και, όλως περιέργως, ταυτόχρονα)!

 

Ο Στέφανος Κασιμάτης, γνωστός και μη εξαιρετέος αρθρογράφος της «Καθημερινής», ήταν από τους πρώτους που δήλωσε φωναχτά την οργή του και έδωσε το έναυσμα. Χαρακτήρισε τους συμμετέχοντες «περιθωριακούς και άγνωστους» (σ.σ.: συμμετείχαν κορυφαίοι Βρετανοί και Ελληνες δημιουργοί και ανάμεσά τους και οι τρεις γελοιογράφοι της εφημερίδας του) ενώ έγραψε πως τα έργα «εκφράζουν τον χοντροκομμένο και επιθετικό αντιευρωπαϊσμό της άκρας Αριστεράς». Τέλος, αναρωτήθηκε: «Είναι όμως δυνατόν η Βουλή να οργανώνει (και, υποθέτω, να πληρώνει) ολόκληρη έκθεση για την κακία του κάθε αποτυχημένου;» («Καθημερινή», 17/5).

 

Σκίτσο του Πάνου Ζάχαρη

 

Λιγότερο ιδιοσυγκρασιακός, ο Αγγελος Αθανασόπουλος, προφανώς έπειτα από συνεχείς επαφές με κορυφαίους παράγοντες της Ε.Ε., διαπίστωσε ότι «σοβαρή ενόχληση και αρνητική έκπληξη έχει προκαλέσει σε στελέχη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις Βρυξέλλες και στην Αθήνα η έκθεση γελοιογραφίας με τον τίτλο “Γλυκιά Ευρώπη”» («Το Βήμα», 17/5), ενώ το «Πρώτο Θέμα» φαίνεται να συμφωνεί μαζί του επιλέγοντας τον τίτλο «Η Ε.Ε., οι ναζί και η σβάστικα: Ενόχληση στις Βρυξέλλες για την έκθεση με τη στήριξη της Βουλής» («Πρώτο Θέμα», 17/5).

 

Μια μέρα αργότερα, ο Περικλής Δημητρολόπουλος αναρωτιόταν για τους λόγους που είχε η Βουλή να συνδιοργανώνει μια τέτοια έκθεση και δήλωνε ότι ο (ανώνυμος) επιμελητής της έκθεσης «εκφράζει την άποψή του, τη στράτευσή του ή την ονείρωξή του» («Τα Νέα», 18/5). Ακολούθησαν κι άλλοι στη γραμμή μιας άνευ όρων και ουδέτερης «φιλοευρωπαϊκής» μπρουτάλ ωμότητας ενάντια στο χιούμορ.

 

Ζητήσαμε από πέντε κορυφαίους Ελληνες γελοιογράφους να μας πουν τη δική τους γνώμη για το αν οι αντιδράσεις αυτές ήταν υπερβολικές ή δικαιολογημένες και αν η γελοιογραφία έχει τελικά τόση δύναμη ώστε να συσπειρώνει σε κοινό λόγο τους διαφωνούντες, στην προκειμένη περίπτωση τους αποκαλούμενους «μενουμευρωπάκηδες».

 

Σκίτσο του Πάνου Μαραγκού

 

Πάνος Μαραγκός

 

Πρόεδρος Λέσχης Ελλήνων Γελοιογράφων (εφ. «Εθνος»)

 

Η Λέσχη Ελλήνων Γελοιογράφων έχει πραγματοποιήσει διαχρονικά πολλές εκθέσεις, σε συνεργασία με τη Βουλή. Από τον Απόστολο Κακλαμάνη, την Μπενάκη, έως τον Σιούφα και τώρα τον Βούτση! Απαράβατος όρος είναι η μη παρέμβαση και λογοκρισία στα έργα! Η Λέσχη προτείνει ένα θέμα στους συνδιοργανωτές και οι γελοιογράφοι-μέλη της συμμετέχουν ελεύθερα με τα έργα που επιθυμούν. Είμαι πάνω από 30 χρόνια στον χώρο της γελοιογραφίας και του Τύπου. Μας προκάλεσε μεγάλη εντύπωση που φέτος εκφράστηκε ξαφνικά, για πρώτη φορά, μια copy-paste κατευθυνόμενη «ενόχληση». Και λέω κατευθυνόμενη, γιατί από τα επιχειρήματα κάποιων, ελάχιστων βέβαια, «έγκυρων» αρθρογράφων εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι δεν είχαν καν δει το περιεχόμενο της έκθεσης. Τέτοια φαινόμενα όχι μόνο δεν μας φοβίζουν, αλλά αποδεικνύουν ότι μάλλον κάνουμε καλά τη δουλειά μας και είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε κόντρα σε κάθε προσπάθεια άμεσης ή έμμεσης λογοκρισίας!

 

Γιάννης Ιωάννου («Εφ.Συν.»)

 

H χιουμοροφοβία δεν είναι παρά η άμυνά μας απέναντι σε κάτι που μας μειώνει και μας θίγει. Γιατί το χιούμορ, και στην πιο αθώα και φιλική μορφή του, θίγει. Το θέμα είναι πώς αντιδράς. Αν είσαι Πόντιος πονάς αλλά γελάς, αν είσαι Εβραίος λες εσύ ανέκδοτα για τους Εβραίους για να δείξεις ότι το έχεις ξεπεράσει. Αν είσαι Μπαοκτσής -όπως εγώ- το έχεις ξεπεράσει. Το πράγμα σοβαρεύει όταν η ανοχή στο χιούμορ ορίζει τη σχέση του γελοιογράφου με την εξουσία σε κάθε της μορφή. Είτε κράτος, είτε θεσμούς, είτε απλά το αφεντικό. Η ισορροπία του τρόμου ή αυτολογοκρισία.

 

Αυτά στη θεωρία. Στην ελληνική πραγματικότητα, από την εποχή της Μεταπολίτευσης και της μεγάλης ελευθερίας στη γελοιογραφία, σήμερα περάσαμε στα μνημόνια και στην εποχή των απανωτών απολύσεων στον Τύπο. Και στη σημερινή εικόνα, όπου βλέπεις έναν εκδότη μπροστά στην κάμερα και την επιτροπή της Βουλής να κοκορεύεται ότι στα δικά του ΜΜΕ όλοι έχουν την ίδια άποψη μ’ αυτόν.

 

Σκίτσο του Soloup

 

Soloup (εφ. «Το Ποντίκι»)

 

Δουλειά των σκίτσων και γενικότερα της σάτιρας είναι η σκληρότητα απέναντι στις αυθαιρεσίες της εκάστοτε εξουσίας και η ανάδειξη της πολιτικής υποκρισίας. Παρ’ όλα αυτά, τα συγκεκριμένα σκίτσα δεν ήταν σκληρά. Η πραγματικότητα που ζούμε σήμερα στην Ευρώπη είναι πολύ «σκληρότερη» και τα σκίτσα απλά την κατέδειξαν. Οι σκιτσογράφοι έκαναν απλά τη δουλειά τους στo πλαίσιο της δημοκρατίας και της ελευθερίας της έκφρασης. Οι δημοσιο-γράφοι που θίχτηκαν κάνουν πραγματικά τη δουλειά τους; Εν τέλει ποιος υπερασπίζεται τις αρχές της Ευρώπης; Αυτοί που λένε να σιωπούμε σε οτιδήποτε αποκαλύπτει τη γύμνια της νεοφιλελεύθερης, ρατσιστικής και καθόλου αλληλέγγυας Ευρώπης ή αυτοί που με τη σάτιρα υπερασπίζονται τις βασικές αρχές της;

 

Η αντίδραση των δημοσιο-γράφων απέναντι στους γελοιογράφους μετέτρεψε τους ίδιους σε γελοιο-γράφοντες. Και για να μη θεωρηθεί αυτό βρισιά, να πούμε πως ο Μπαμπινιώτης είναι αυτός που ταυτίζει το «γελοίο» με την έλλειψη σοβαρότητας και σπουδαιότητας. Γιατί πώς αλλιώς να περιγράψεις ως σοβαρή μιαν αντίληψη «ελευθερίας του Τύπου» που θεωρεί δικαίωμα να βρίζονται οι θεοί και τα όσια άλλων πολιτισμών και θρησκειών αλλά όταν μιλάμε για σάτιρα και αυτοκριτική στην Ευρώπη, αυτό να θεωρείται κολάσιμο;

 

Σκίτσο της Μαρίας Τζαμπούρα

 

Μαρία Τζαμπούρα (σκιτσογράφος)

 

Ειλικρινά, δεν πιστεύω ότι η συγκεκριμένη έκθεση ενόχλησε. Μάλλον χρησιμοποιήθηκε ως τέτοια από μερίδα δημοσιευμάτων για να εξυπηρετήσει ό,τι κι αν είχαν στο κεφάλι τους εκείνοι που τα συνέταξαν. Η ανταπόκριση του κόσμου άλλα έδειξε. Και αυτό είναι που για μένα, ως σκιτσογράφο, μετράει. Βασικό συστατικό μιας γελοιογραφίας είναι το χιούμορ, έστω και το πικρό. Το χιούμορ όμως έχει ως βάση πάντα μιαν αλήθεια. Κι αυτή είναι που ενοχλεί.

 

Πάνος Ζάχαρης (εφ. «Το Ποντίκι» και «Εφ.Συν.»)

 

Αυτό που ενόχλησε στην πραγματικότητα ήταν η δυνατότητα που είχαμε μέσα από αυτή την έκθεση να επικοινωνήσουμε τη σκέψη μας και να ανοίξουμε επί της ουσίας έναν διάλογο για την Ευρωπαϊκή Ενωση και την πολιτική της με εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους. Μέσα από πολλά σκίτσα αναδεικνύονται, μεταξύ άλλων, πλευρές της πολιτικής της Ε.Ε. που... κάνουν «τζιζ», για τις οποίες τα περισσότερα πολιτικά κόμματα αλλά και τα ΜΜΕ αποφεύγουν να μιλούν: η φτωχοποίηση των Ευρωπαίων εργαζομένων, οι τεράστιες ευθύνες της για τους πολέμους στη Μ. Ανατολή και την εξαθλίωση των προσφύγων, η ύπουλη νεκρανάσταση της Ακροδεξιάς αλλά και του ναζισμού. Πολλοί από εμάς μιλάμε γι' αυτά έτσι κι αλλιώς αφού τα περισσότερα σκίτσα είναι δημοσιευμένα, αλλά είναι διαφορετικό να το κάνει ο καθένας μόνος του στη γωνιά που έχει στην εφημερίδα και άλλο όλοι μαζί στο κεντρικότερο σημείο της Αθήνας.

 

Οι αντιδράσεις με αιφνιδίασαν και με έκαναν να προβληματιστώ μήπως η δύναμη που έχουμε στα χέρια μας είναι τελικά μεγαλύτερη απ' όσο νομίζουμε. «Κακοποιώντας» τον Τίτο Πατρίκιο, επιμένω πως «κανένα σκίτσο σήμερα δεν ανατρέπει καθεστώτα», αλλά απ' ό,τι φαίνεται τα καθεστώτα και οι διάφοροι τελάληδες και αυλικοί τους έχουν αρκετούς λόγους να φοβούνται τα σκίτσα...

 

Πηγή

 

Επιπλέον πληροφορίες για το θέμα