Το Αϊβαλί, τα Κόμικ και τα όρια της Γελοιογραφίας [Χατζηδιάκος Ανέστης, thefreepress.gr, 6/4/2015]

[Ion]

O Soloup για το Αϊβαλί, τα κόμικ και την γελοιογραφία

 

 

Συνέντευξη Soloup: To "Αϊβαλί, τα κόμικ και τα όρια της γελοιογραφίας.

στον Ανέστη Χατζηδιάκο, thefreepress.gr, 6 Απριλίου 2015

 

 

Ο “Soloup” Αντώνης Νικολόπουλος, μίλησε στο THE FREE PRESS για το graphic novel Αϊβαλί, τα κόμικ άλλα και τα όρια της γελοιογραφίας.

 

Πείτε μας λίγα λόγια για το “Αϊβαλί”. Τι αφορά;

Το «Αϊβαλί» είναι μια ιστορία ως ένα βαθμό αληθινή που προέκυψε σε ένα μονοήμερο φθινοπωρινό ταξιδάκι από την Μυτιλήνη στο αντικρινό Ayvalik. Στο ταξίδι όμως αυτό, προνόησα να έχω για συντροφιά το «Αϊβαλί η Πατρίδα μου» του Φώτη Κόντογλου. Και η εμπειρία που προέκυψε ήταν συγκλονιστική. Να διαβάζεις για το τι γινόταν σ’ αυτόν τον τόπο όταν η Κυδωνίες κατοικούνταν αποκλειστικά από Έλληνες και να περπατάς στους ίδιους δρόμους οι οποίοι έχουν μείνει σχεδόν ανέπαφοι! Και ταυτόχρονα κάθε λίγο ν’ ακούς και την Ελληνική λαλιά, αφού τα μέρη αυτά τα κατοίκησαν Τουρκοκρητικοί όταν έφτασαν εδώ με την «ανταλλαγή» και την συνθήκη της Λοζάνης. Η αίσθηση αυτή με ακολουθούσε διαρκώς για τους επόμενους μήνες μέχρι που κατέληξε στο σενάριο του graphic novel, παρεμβάλλοντας ως flash back μια ανθολόγηση κειμένων από βιβλία- μαρτυρίες τεσσάρων Αϊβαλιωτών. Των Ηλία Βενέζη, Φώτη Κόντογλου, Αγάπης Βενέζη Μολυβιάτη και Αχμέτ Γιορουλμάζ.

 

Πώς το εμπνευστήκατε και ποιο το κίνητρο της δημιουργίας του;

Όπως σας είπα, η έμπνευση ουσιαστικά προέκυψε σ’ εκείνο το μονοήμερο ταξιδάκι. Όμως τα κίνητρα πρέπει να είναι πολύ πιο βαθιά. Από την Μικρασιατική καταγωγή και των τεσσάρων παππούδων και γιαγιάδων μου, αλλά και από την ανάγκη για απαντήσεις σε ένα σωρό πράγματα που δεν μάθαμε ποτέ. Για το τι υπήρξε πραγματικά η Μικρασιατική πατρίδα, για τις αιώνια φορτισμένες σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων – την μια γείτονες, την άλλη εχθροί- αλλά και για τη νεότερη ιστορία που ποτέ δεν μας την δίδαξαν ολόκληρη. Και ακόμα παραπέρα, η ελπίδα πως, κοιτώντας στο παρελθόν τα τέρατα της μισαλλοδοξίας, του φανατισμού και του τυφλού εθνικισμού, θα μπορέσουμε να τα κατανοήσουμε καλύτερα και να τα αντιμετωπίσουμε στο σήμερα.

 

Ποιες ήταν οι πηγές που χρησιμοποιήσατε για την ιστορία; Είναι προϊόν μυθοπλασίας ή ιστορία με την μορφή κόμικ;

Το βιβλίο στηρίζεται κατά βάση σε ιστορίες αληθινές, όπως η μονοήμερη επίσκεψη στο Ayvalik, αλλά και οι αφηγήσεις σε πρώτο πρόσωπο των Αϊβαλιωτών συγγραφέων που ανθολογούνται στο βιβλίο. Ο στόχος μου όμως στο συγκεκριμένο graphic novel δεν ήταν η «εικονογράφηση» κάποιων λογοτεχνικών κειμένων, αλλά η αποτύπωση της υποκειμενικής δικής μου εντύπωσης ως αναγνώστη, καθώς αυτά τα κείμενα αποτελούν αληθινές, επώνυμες μαρτυρίες ενός ιστορικού δράματος. Και οι τέσσερεις συγκεκριμένοι συγγραφείς καταγράφουν την δική τους εμπειρία από το δράμα του ξεριζωμού και της καταστροφής.

 

Πώς βλέπετε την σκηνή του κόμικ στην Ελλάδα;

Νομίζω πως, από την δεκαετία του ’80 και τα ειδικά περιοδικά όπως η ‘Βαβέλ’ και το ‘Παρά Πέντε’ μέχρι σήμερα, τα Ελληνικά κόμικς έχουν κάνει τεράστια άλματα. Με πολύ άρτιες δουλειές και Έλληνες δημιουργούς κόμικς να εργάζονται σε ξένες παραγωγές ή να μεταφράζονται τα έργα τους σε ξένες γλώσσες. Η ενηλικίωση αυτής της τέχνης, πιστεύω πως θα έχει και άλλη εξέλιξη και θα φέρει σύντομα και το αντίστοιχο κοινό.

 

Αν και έχει περάσει αρκετός καιρός από το χτύπημα στο Charlie Hebdo, δεν μπορούμε να μην σας ρωτήσουμε… υπάρχει όριο στην σάτιρα; Στην γελοιογραφία;

Υπάρχουν όρια αλλά αυτά δεν πρέπει να επιβάλλονται έξωθεν στους σκιτσογράφους. Από την εκάστοτε εξουσία ας πούμε ή από θεσμούς, θρησκείες κλπ γιατί τότε υπάρχει πρόβλημα Δημοκρατίας. Τα όρια πρέπει να τα θέτει ο ίδιος ο γελοιογράφος στον εαυτό του. Η σάτιρα έχει σχεδόν πάντα ως στοιχείο της τον αυτοσαρκασμό αφού ο σκιτσογράφος μπορεί να καυτηριάζει πράγματα που καίνε, ως μέλος μιας κοινωνίας, και τον ίδιο. Δεν μπορεί όμως να κάνει αστείο εις βάρος των πιστεύω κάποιων ανθρώπων που δεν συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τα προβλήματα που βιώνει ο ίδιος. Επίσης δεν μπορείς να κάνεις χιούμορ με κάποιο πρόβλημα υγείας που αντιμετωπίζει κάποιος, τον θάνατο ανθρώπων, την υπόληψή τους κλπ.

 

Αν σας ζητούσαμε να μας ονομάσετε τρεις Έλληνες και τρεις ξένους καλλιτέχνες, που θαυμάζετε, ποιους θα μας αναφέρατε;

Λίγοι είναι μόνο τρεις γιατί ειλικρινά θα αποκλειστούν πάρα πολλοί δημιουργοί που μου αρέσουν και μ’ έχουν επηρεάσει. Παρ’ όλα αυτά ας κάνω μια προσπάθεια. Από τους Έλληνες σε τυχαία σειρά, τον Γιάννη Καλαϊτζή, τον Αρκά και τον Γιάννη Ιωάννου. Από ξένους που αφορούν τα graphic novels τον Art Spiegelman, την Marjan Satrapi και τον Craig Thompson. Αλλά θα προσθέσω και μια ακόμα καρτουνίστικη τριάδα αφού και από εκεί έχω μακροχρόνιες επιρροές. Τον Edika, τον Altan και τον Robert Crumb. Κι ένας ακόμα επίτιμος από τους πρωτοπόρους της τέχνης των κόμικς. George Herriman. Αλλά και πάλι σας λέω, λίγους και αδικώ πολλούς. Η τέχνη δεν είναι πρωταθλητισμός να βγάζεις τους τρεις… καλύτερους.

 

Τι σας αρέσει περισσότερο; Κόμικ, με την μορφή του graphic novel, ή γελοιογραφία;

Όπως ίσως καταλάβατε από την …αδυναμία μου να πω μόλις δυο τριάδες ονομάτων, οι επιρροές και οι αγάπες μου είναι περισσότερες. Και τα χιουμοριστικά κόμικς και οι γελοιογραφίες και πιο πρόσφατα με το «Αϊβαλί», τα graphic novels. Όλες οι σκέψεις και τα συναισθήματα δεν μπορούν να εκφραστούν μόνο με έναν τρόπο. Πώς να περιγράψεις ας πούμε μια ανθρωπιστική τραγωδία όπως η Μικρασιατική καταστροφή με ένα γελοιογραφικό σχέδιο; Έτσι η δυνατότητα μετά από τόσα χρόνια να μπορώ να αποδίδω ιστορίες με περισσότερους σχεδιαστικούς τρόπους, μου δίνει και μια σχετική αφηγηματική πληρότητα.

 

Όταν δεν έχετε στο χέρι το πενάκι, με τι άλλο ασχολείστε;

Όσο περνούν τα χρόνια, όλο και λιγότερο αφήνω το πενάκι και το πληκτρολόγιο απ’ τα χέρια. Και αυτό πράγματι με προβληματίζει. Γράφω και σκτιτσάρω ενώ το μυαλό μου φαντάζεται ότι ταξιδεύει σε μέρη όπως η Μυτιλήνη που με συγκινεί πάντα και την υπεραγαπώ. Όμως έτσι δεν μένει χρόνος για πραγματικά ταξίδια και για λίγη χαλαρότητα.

 

Έχετε στο μυαλό την επόμενη δουλειά; Κι αν ναι ποια θα είναι αυτή;

Υπάρχουν πολλές ιδέες και αφορμές για ιστορίες. Όμως ποια απ’ όλες θα είναι αυτή που θα μπει μπροστά, δεν ξέρω. Ακόμα τρέχω με το «Αϊβαλί» και τα όσα συγκινητικά μας επιστρέφει αυτό. Όταν ηρεμήσω και απομονωθώ ξανά, νομίζω πως η ιστορία θα είναι αυτή που θα μιλήσει και θα έρθει να με βρει. Όπως έγινε άλλωστε και με το «Αϊβαλί».

 

Το graphic novel Αϊβαλί κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος