Η Οικονομία σε κόμικς [Κουκουλάς Γιάννης, efsyn.gr, 13/12/2014]

[leonidio]

Κριτική για ένα κόμικ που κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά. Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας στις 13/12.

 

Οι αποτυχημένες προβλέψεις των ψευδοπροφητών κατά την ύφεση της αμερικανικής οικονομίας τη δεκαετία του ’30[/size]

 
Για τη σύγχρονη οικονομία ένα είναι βέβαιο: δεν πάει καλά! Η ιστορία, οι αιτίες, οι αφορμές και οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης και της μακράς ύφεσης περιγράφονται με χιούμορ στο κόμικς των Μάικλ Γκούντγουιν - Νταν Μπερ «Οικονόμιξ»! Και φυσικά δεν θα μπορούσε να λείπει η Ελλάδα…

 

Οσο πιο περίπλοκοι γίνονται οι νόμοι της Οικονομίας τόσο πιο αδύναμος νιώθει ο πολίτης για αυτά που συμβαίνουν πίσω από την πλάτη του και χωρίς την έγκρισή του. Οι συνέπειες, όμως, στη ζωή του είναι ανυπολόγιστες και, συχνά, καταστροφικές. Το Οικονόμιξ φιλοδοξεί να εξηγήσει την κατάσταση και να δώσει απαντήσεις στο ερώτημα «Πώς τρέχει (και πώς σέρνεται) η Οικονομία»
Στον κυκεώνα των οικονομικών παιχνιδιών της σύγχρονης εποχής, σε ένα πολυδαίδαλο οικονομικό σύστημα που πολλές φορές αδυνατεί να περιγράψει και να ερμηνεύσει ακόμα και τον εαυτό του και να προβλέψει τις εξελίξεις, η γνώση και η πληροφόρηση αποτελούν τα πρώτα εργαλεία για την κατανόηση και την πολυπόθητη αλλαγή.

«Το Κεφάλαιο» του Μαρξ ως απάντηση στις έως τότε ανεπαρκείς και αποσπασματικές οικονομικές θεωρίες 

Ο Μάικλ Γκούντγουιν, συγγραφέας του «Οικονόμιξ – Πώς τρέχει (και πώς σέρνεται) η Οικονομία» (εκδόσεις Γνώση, μετάφραση: Γιάννης Οικονομόπουλος), επιχειρεί να συμβάλει στην κατανόηση και να απλοποιήσει δυσνόητους όρους, πολύπλοκες έννοιες, λαβυρινθώδη συστήματα, ανεξήγητες τακτικές, πολυπαραγοντικά μοντέλα του οικονομικού «πολέμου» που διεξάγεται, αιώνες τώρα, σε χρηματιστήρια, γραφεία, τράπεζες, υπουργεία, με επιπτώσεις σε ολόκληρο τον κόσμο.
Για να κάνει ακόμα πιο ελκυστική τη μελέτη του και να προσεγγίσει ευρέα τμήματα του αναγνωστικού κοινού, επέλεξε το μέσο των κόμικς συνεργαζόμενος με τον εικονογράφο Νταν Μπερ.
Το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και κρατά αμείωτη την προσοχή του αναγνώστη, καθώς σε 300 σελίδες ξετυλίγεται η οικονομική, και κατ’ επέκταση η πολιτική και κοινωνική ιστορία από τον 17ο αιώνα μέχρι σήμερα. Και αυτό γιατί η ερμηνεία της σύγχρονης κατάστασης εδράζεται στην ιστορική γνώση και εξέλιξη των οικονομικών συστημάτων του νεωτερικού κόσμου.
Στην αναγκαιότητα της ιστορικής γνώσης εστιάζει και ο Ρούντολφ Χίκελ που προλογίζει το βιβλίο, αναφερόμενος στην κοπιώδη ερευνητική πορεία του συγγραφέα: «Ο νεαρός αυτός κύριος διαισθάνεται ότι η σημερινή οικονομία και το μέλλον της έχουν πολύ μεγάλη σχέση με το παρελθόν. Δεν ξέρει ωστόσο ακόμη ότι η απόλυτη και αμετακίνητη προσκόλληση στα διαχειριστικά και θεσμικά μοντέλα που αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια της οικονομικής ιστορίας δεν προκύπτει από σεβασμό στην παράδοση, αλλά είναι μια κοντόφθαλμη και αναχρονιστική εμμονή σε παρωχημένα πρότυπα».

Οικονόμιξ των Μαικλ Γκούντγουιν, Νταν Μπερ (εκδόσεις Γνώση)

Ο ίδιος ο Γκούντγουιν επιλέγει να ξεκινήσει το βιβλίο του με τον εαυτό του να μονολογεί: «Ολοι κάνουν κάποιες σκέψεις για την οικονομία. “Γιατί δεν καλοπερνάω σαν τους γονείς μου;”, “Θα έχω άραγε δουλειά του χρόνου;”, “Τι θα γίνουν τα παιδιά μου;”, “Τι θα γίνει ο κόσμος μας;” Οταν οι ειδικοί θεωρούν πως όλα αυτά είναι ένας γρίφος, εμείς οι άλλοι πώς να καταλάβουμε τι συμβαίνει; Αρχισα να ψάχνω στα βιβλία Οικονομίας να βρω τις απαντήσεις. Εβρισκα εκεί πάντα αρκετές σκέψεις που κινούσαν την περιέργειά μου. Οι σκέψεις όμως αυτές κάπως δεν ταίριαζαν μεταξύ τους. Τότε πήγα πίσω κι ανέτρεξα στις πηγές: στους μεγάλους θεωρητικούς. Κι άρχισα να βλέπω μια μεγάλη εικόνα…»
Η αφήγηση των Γκούντγουιν - Μπερ εκκινεί από τον πρώιμο τραπεζικό καπιταλισμό του 17ου αιώνα και προχωρεί με έξυπνα δοσμένα παραδείγματα και περιληπτικές διατυπώσεις των οικονομικών θεωριών κάθε εποχής μέχρι τη γαλλική αστική επανάσταση, τη βιομηχανική επανάσταση και τις πολιτικές επαναστάσεις του 19ου αιώνα.
Αναφέρεται, στη συνέχεια, στο έργο των Μαρξ – Ενγκελς, αλλά όχι τόσο αναλυτικά όσο ενδεχομένως θα χρειαζόταν για να γίνει κατανοητή η συμβολή τους στην οικονομική και πολιτική σκέψη των χρόνων που θα ακολουθούσαν και να εξηγηθούν οι επαναστατικοί δρόμοι που ανοίχτηκαν από την ανάλυσή τους. Στον 20ό αιώνα, γίνεται εκτενής περιγραφή των συνθηκών που οδήγησαν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και, μετέπειτα, στο οικονομικό κραχ και τη μακρά ύφεση στις ΗΠΑ.
 
Ερμηνεύεται κάπως βιαστικά το ναζιστικό φαινόμενο και τα γεγονότα του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, ενώ οι συγγραφείς πέφτουν στη μοντέρνα παγίδα του ανιστόρητου συγκρητισμού και του εξισωτισμού ανάμεσα στη χιτλερική Γερμανία και την κομμουνιστική Σοβιετική Ενωση. Η μελέτη τους, ωστόσο, για τη συνέχεια και τη μεταπολεμική εποχή γίνεται αρκούντως διεξοδική και ιδιαιτέρως περιγραφική και αναλυτική ώστε να γίνουν κατανοητές όλες οι σύγχρονες δίοδοι (οικονομικές, στρατιωτικές, πολιτικές κ.λπ.) που ακολουθεί το κεφάλαιο ώστε να αναπαραχθεί και να διαιωνιστεί σε πλανητικό επίπεδο στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας.

Η έλευση των μνημονίων στην Ελλάδα μέσω «ευαγών» ιδρυμάτων όπως το ΔΝΤ και η επίδειξη πυγμής από το αστυνομικό κράτος

Φυσικά, δεν θα μπορούσαν να λείπουν ο Ψυχρός Πόλεμος, η πετρελαϊκή κρίση, ο ριγκανισμός, το ιαπωνικό «θαύμα», η πτώση του Τείχους και του Ανατολικού Μπλοκ, ο κινεζικός καπιταλισμός, η νέα αποικιοκρατία, οι επεμβάσεις των ΗΠΑ σε κάθε σημείο του πλανήτη, η φιλοπόλεμη πολιτική του Μπους, τα τοξικά χρηματιστηριακά και τραπεζικά προϊόντα, η κρίση του real estate, η στρατηγική των οικονομικών κολοσσών και των πολυεθνικών για τον δανεισμό, τα νέα πολιτικά και κοινωνικά κινήματα ενάντια στην παντοκρατορία του χρήματος, η οικολογική κρίση, οι αναδυόμενες αγορές κ.λπ.
Η Ελλάδα βεβαίως και έχει «περίοπτη» θέση καθώς αποτελεί το βασικό παράδειγμα των Γκούντγουιν - Μπερ για τις κρίσεις χρέους των τελευταίων δεκαετιών. Οι συγγραφείς συγκρίνουν την κατάσταση στην Ισλανδία με την ελληνική επισημαίνοντας ότι «η Ισλανδία απέφυγε τις πιο επικίνδυνες επιπτώσεις του κραχ αφήνοντας τα οικονομικά της ώς έναν βαθμό να χρεοκοπήσουν· το 2011 η οικονομία της Ισλανδίας είχε ήδη αναρρώσει. Η Ελλάδα ακολούθησε έναν άλλο δρόμο…» Σχολιάζουν στη συνέχεια τις μεθόδους του ΔΝΤ λέγοντας: «Το να επιβάλλεις στις οφειλέτριες χώρες λιτότητα είναι αυτό ακριβώς που είχε κάνει το ΔΝΤ στις χώρες του Τρίτου Κόσμου. Κατά κανόνα ούτε και τότε δούλεψε». Και μια και η χώρα μας είναι ένα από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα προς μελέτη των οικονομικών αναλυτών, ακολουθεί ο επίλογος με τον έξυπνο τίτλο που παραπέμπει στον αντίστοιχο λενινιστικό «Τι να κάνουμε;».
Από τους Γκούντγουιν - Μπερ δεν δίνεται απάντηση παρά μόνο μια προτροπή: «Η πληροφόρηση είναι απλώς το πρώτο βήμα. Ο κόσμος θέλει πράξεις εδώ και τώρα. Ελπίζω λοιπόν ότι αυτό εδώ θα το θεωρήσεις σαν μια απαρχή και όχι σαν το… τέλος».
 
Καταληκτικά, το Οικονόμιξ είναι ένα χρήσιμο και ψυχαγωγικό «εγχειρίδιο» για τις λειτουργίες της Οικονομίας, που μπορεί να δώσει έναυσμα για περαιτέρω μελέτη ή απλώς να ερμηνεύσει και να καταδείξει τις βασικές καπιταλιστικές αρχές και μεθόδους χειραγώγησης και εκμετάλλευσης των μαζών. Παρά ορισμένες υπεραπλουστεύσεις και γενικεύσεις, διαβάζεται ευχάριστα, ενώ τα σχέδια του Μπερ συμβάλλουν με τη χιουμοριστική τους πλευρά στο να κάνουν πιο προσιτό και ελκυστικό ένα κατά τα άλλα «βαρετό» και δύσκολο θέμα. Το γλωσσάρι και οι βιβλιογραφικές προτάσεις στο τέλος του βιβλίου προσμετρώνται στα θετικά της έκδοσης.

 

Εδώ το λινκ.