Πόλεμος στη λογοκρισία [Κουκουλάς Γιάννης, efsyn.gr, 28/09/2014]

[DJO]

28/09/14

ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΗ ΣΤΑ ΚΟΜΙΚΣ Η ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΑΝΤΙ-ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ ΒΙΒΛΙΩΝ

Πόλεμος στη λογοκρισία

Τα κόμικς έχουν κατηγορηθεί για πολλά. Οι πολέμιοί τους βρίσκουν (ή εφευρίσκουν) ατέλειωτες αιτίες για να τα εξοβελίσουν από τα ράφια των βιβλιοθηκών. Συχνά επιδιώκουν να τα απαγορεύσουν από παντού και διά παντός. Αυτό είναι λογοκρισία. Η ετήσια εβδομάδα ενάντια στην απαγόρευση βιβλίων στις ΗΠΑ είναι φέτος αφιερωμένη στα κόμικς και στην

Το σύστημα των δημόσιων και των σχολικών βιβλιοθηκών στις ΗΠΑ είναι αρκετά περίπλοκο και φυσικά δεν θυμίζει σε τίποτα το (σχεδόν ανύπαρκτο) ελληνικό. Σε κάθε Πολιτεία, την επιλογή, προμήθεια, τοποθέτηση και δανεισμό βιβλίων διέπουν διαφορετικοί κανονισμοί. Ωστόσο, σχεδόν στο σύνολο της χώρας παρατηρούνται κάθε χρόνο προβλήματα που σχετίζονται με αποκλεισμούς, απαγορεύσεις και αποσύρσεις βιβλίων, κοντολογίς με τη λογοκρισία.

Από το 1982, θορυβημένοι από το διογκούμενο κύμα λογοκριτικών παρεμβάσεων στη λειτουργία των βιβλιοθηκών, μια σειρά από οργανισμοί αποφάσισαν να συνεργαστούν για να επιστήσουν την προσοχή του κοινού και να υπεραμυνθούν των δικαιωμάτων των συγγραφέων και των εκδοτών στην κυκλοφορία βιβλίων μα, πάνω απ’ όλα, των αναγνωστών στην ελεύθερη πρόσβαση σε κάθε βιβλίο. Υπό την καθοδήγηση της ακτιβίστριας απέναντι στη λογοκρισία, Judith Krug (1940 – 2009), o Οργανισμός Αμερικανικών Βιβλιοθηκών, ο Οργανισμός Αμερικανών Βιβλιοπωλών, το Αμερικανικό Ιδρυμα Βιβλιοπωλών για την Ελευθερία της Εκφρασης, η Αμερικανική Εταιρεία Δημοσιογράφων και Συγγραφέων, ο Οργανισμός Αμερικανών Εκδοτών, ο Εθνικός Οργανισμός Κολεγιακών Καταστημάτων και το Κέντρο για το βιβλίο της βιβλιοθήκης του Κογκρέσου θέσπισαν την τελευταία εβδομάδα κάθε Σεπτεμβρίου ως «Εβδομάδα Απαγορευμένων Βιβλίων» («Banned Books Week») διοργανώνοντας εκατοντάδες εκδηλώσεις ενημέρωσης σε ολόκληρη τη χώρα σε έναν δύσκολο αγώνα ενάντια στις απαγορεύσεις κάθε είδους. Φέτος, τριακοστή τρίτη χρονιά του θεσμού, η Εβδομάδα Απαγορευμένων Βιβλίων (21 – 27 Σεπτεμβρίου) ήταν αφιερωμένη στα κόμικς και τα graphic novels, ίσως ένα από τα πιο ευαίσθητα και ευάλωτα είδη απέναντι στη «βιβλιοφοβία» και τον αναχρονιστικό αναγνωστικό συντηρητισμό.

Η Banned Books Week πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με έναν αντίστοιχο οργανισμό του χώρου των κόμικς, το Ιδρυμα για τη Νομική Υπεράσπιση των Κόμικς (Comic Book Legal Defense Fund – CBLDF) που εδώ και δεκαετίες προασπίζεται τα δικαιώματα των δημιουργών κόμικς, των εκδοτών, των βιβλιοπωλών και των αναγνωστών και έχει δώσει μέχρι σήμερα δεκάδες μάχες, δικαστικές και εξωδικαστικές, για την ελευθερία στην επιλογή και την ανάγνωση κόμικς.

Οπως αναφέρει το CBLDF στο μήνυμά του για τη φετινή διοργάνωση της Εβδομάδας Απαγορευμένων Βιβλίων «κάθε χρόνο υπάρχουν κάποιοι που επιχειρούν να αφαιρέσουν από τους αναγνώστες τη δύναμη να αποφασίζουν ποια βιβλία είναι κατάλληλα για αυτούς και τα παιδιά τους, φέρνοντας αιτήματα για απομάκρυνση βιβλίων από τις βιβλιοθήκες. Τα κόμικς, τα graphic novels και τα μάνγκα συχνά γίνονται στόχος και ορισμένες φορές απαγορεύονται».

Ποιος είναι όμως ο λόγος για τον οποίο τα κόμικς δέχονται τόσο συχνά, δυσανάλογα σε σχέση με τα υπόλοιπα βιβλία, τις επιθέσεις συντηρητικών κύκλων, της εκκλησίας, φονταμενταλιστικών χριστιανικών οργανώσεων, ενώσεων για την υπεράσπιση οικογενειακών και ηθικών αξιών, μεμεμονωμένων «ενοχλημένων» κ.λπ.; Το CBLDF απαντά ότι «η απαγόρευση βιβλίων δεν είναι κάτι καινούργιο.

Τα βιβλία συχνά απαγορεύονται επειδή περιέχουν «ενήλικο περιεχόμενο», «ακατάλληλη γλώσσα», «σεξουαλικές σκηνές και γυμνότητα» ή δεν είναι «κατάλληλα» για ορισμένες ηλικίες. Τα κόμικς είναι ευάλωτα στις επιθέσεις με μοναδικό τρόπο επειδή το μέσο ξεχωρίζει λόγω της δύναμης των στατικών εικόνων αλλά και επειδή κουβαλά το παρατεταμένο στίγμα του «ευτελούς αξίας» λόγου. Κάποιες απαγορεύσεις ενάντια στα κόμικς προκύπτουν επειδή μια μεμονωμένη σελίδα τους ή ένα ξεχωριστό καρέ τους κρίνονται αποκομμένα από τα συμφραζόμενά τους ενώ άλλες φορές γίνονται στόχοι επιθέσεων λόγω της εσφαλμένης θεώρησης ότι όλα τα κόμικς απευθύνονται σε παιδιά».

Φυσικά το CBLDF, του οποίου εξέχοντα και δραστήρια ηγετικά στελέχη αποτελούν σημαντικές προσωπικότητες των κόμικς όπως ο σεναριογράφος Neil Gaiman, ο σχεδιαστής Jim Lee, ο θεωρητικός Paul Gravett, οι δημιουργοί Jeff Smith και Frank Miller, οι εκδότες Denis Kitchen και Mike Richardson και εκατοντάδες άλλοι, αναγνωρίζει ότι δεν είναι όλα τα κόμικς κατάλληλα για κάθε ηλικία, αλλά αυτό δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται με απαγορεύσεις και λογοκριτικές επεμβάσεις κανενός τύπου.

Αντιθέτως, με τη βοήθεια του οργανισμού «Δικαίωμα των Παιδιών στην Ανάγνωση» («Kids Right to Read»), προωθεί τη συνεργασία των γονέων με τους δημιουργούς και τους βιβλιοθηκονόμους ώστε να μπορούν να επιλέξουν τα κατάλληλα βιβλία για τα παιδιά τους χωρίς αποκλεισμούς και προτρέπει τους ενήλικους να διαβάζουν κόμικς μαζί με τους ανήλικους ώστε να εξηγούν, να ερμηνεύουν, να ωθούν τα παιδιά στην κριτική σκέψη και να αποτιμούν τα βιβλία στο σύνολό τους και όχι με βάση κάποιες μεμονωμένες εικόνες ή λέξεις.

Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του CBLDF τα τελευταία χρόνια και τις πολλές καμπάνιες ενημέρωσης, τις ομιλίες, τις εκδόσεις, τους δικαστικούς αγώνες, τις εκδηλώσεις, τα κρούσματα λογοκρισίας δεν μειώνονται. Μάλλον αυξάνονται και αφορούν όχι μόνο κόμικς που το περιεχόμενό τους θα μπορούσε (αδικαιολόγητα) να «ενοχλήσει» αλλά και κόμικς «υπεράνω πάσης υποψίας» για κάθε ευφάνταστη αιτία. Τη δική του ερμηνεία δίνει ο πρόεδρος του CBLDF, Larry Marder, με τη βαθιά του πίστη στο συμπέρασμα του Marcel Duchamp σύμφωνα με το οποίο «ο θεατής δημιουργεί την εικόνα».

Αν ο θεατής έχει βρόμικο μυαλό θα δει βρόμικα σχέδια, αν έχει βρόμικες σκέψεις θα διαβάσει βρόμικα κείμενα. Το έργο τέχνης δεν είναι ποτέ βρόμικο. Το βρομίζουν ορισμένοι θεατές και αναγνώστες του. Και, το χειρότερο, προσπαθούν να πείσουν και τους άλλους για τη δική τους βρομιά.

…………………………………………

«Απαγορευμένα» βιβλία

Ενα από τα θύματα της λογοκρισίας σε πολλές Πολιτείες των ΗΠΑ, κατηγορούμενος για την πολιτική του οπτική, για ρατσισμό και βία και για σκηνές όπου οι χαρακτήρες καπνίζουν είναι ο Jeff Smith, δημιουργός του Bone που απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες. Μιλώντας στο βρετανικό Guardian, o Smith δήλωσε: «Θα είμαι ειλικρινής, είχα δυο ταυτόχρονες αντιδράσεις όταν έμαθα ότι τα βιβλία μου βρίσκονται στη λίστα με το Top-10 των απαγορεύσεων. Κατ' αρχάς, ότι δέχομαι επίθεση χωρίς να γνωρίζω το γιατί. Και έπειτα μου ήρθε η σκέψη: Ε, δεν είναι και ό,τι χειρότερο μπορεί να σου συμβεί. Πολλοί από τους ήρωές μου βρίσκονται στην ίδια λίστα, ο Μαρκ Τουέιν, ο Μέλβιλ, ο Μπράντμπερι, ο Στάινμπεκ, ο Βόνεγκατ˙ συγγραφείς που γράφουν όπως θα ήθελα να γράφω κι εγώ».

Το εν μέρει αυτοβιογραφικό Blankets του Craig Thompson αποσύρθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα από μια βιβλιοθήκη του Μιζούρι επειδή υπήρξαν καταγγελίες ότι θα μετατρέψει τις βιβλιοθήκες σε πορνογραφικά κέντρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι αφορά έναν εφηβικό έρωτα και επιτίθεται σφοδρά στη θρησκευτική τύφλωση και την Εκκλησία.

Το επίσης αυτοβιογραφικό «Θανατάδικο» της Alison Bechdel αντιμετώπισε προβλήματα σε περιοχές όπως η Νότια Καρολίνα, η Γιούτα και το Μιζούρι λόγω «γυμνότητας». Ενα κολέγιο απειλήθηκε από την Πολιτεία ότι θα χάσει τη χρηματοδότησή του αν δεν αποσύρει το βιβλίο και ένα πανεπιστήμιο (!) δέχτηκε οργανωμένες επιθέσεις επειδή δάνειζε το βιβλίο σε φοιτητές.

Ακόμα και το βραβευμένο με Πούλιτζερ Maus του Art Spiegelman αντιμετώπισε προβλήματα στην Πασαντίνα της Καλιφόρνιας έπειτα από διαμαρτυρίες για ρατσιστικές εικόνες που στην προκειμένη περίπτωση αφορούσαν την απεικόνιση των Πολωνών ως γουρουνιών.

Αν και παγκόσμιο best-seller, το αυτοβιογραφικό «Περσέπολις» της Marjane Satrapi απειλήθηκε να αποβληθεί από όλα τα δημόσια σχολεία του Σικάγου λόγω των σκηνών με βασανιστήρια στο θεοκρατικό ιρανικό καθεστώς και τη βία που ασκούνταν εναντίον πολιτικών κρατουμένων.

Θύμα της λογοκρισίας έχει πέσει και ο «γκουρού» των κόμικς Alan Moore. Οι Watchmen, το βιβλίο που άλλαξε την εξέλιξη των υπερηρωικών κόμικς, κατηγορήθηκε στη Βιρτζίνια και σε άλλες περιοχές. Ο ίδιος ο Moore έχει δηλώσει, αναφερόμενος ειρωνικά στους γονείς που δεν αρκούνται στο να απαγορεύουν στα παιδιά τους να διαβάσουν κάποιο βιβλίο αλλά επιδιώκουν να επιβάλουν την απαγόρευση σε όλους τους άλλους ότι «δεν μπορούν να αναλάβουν την ευθύνη στο όνομα όλων των υπόλοιπων γονέων που δείχνουν προσωπικό ενδιαφέρον στο τι διαβάζουν τα παιδιά τους και τα εκπαιδεύουν στο να ελέγχουν μόνα τους τις αναγνωστικές τους συνήθειες».

 

 

[DJO]

Κι ένα ακόμα αρθράκι, ως μέρος του αφιερώματος:
 

Μια εικόνα, 131 λέξεις



«Ενα κορίτσι πάνω σε άλογο με μια θηλιά γύρω από τον λαιμό και το σκοινί δεμένο σε ένα δέντρο. Ενας άνδρας διώχνει το άλογο και το σκοινί σφίγγεται…».

 
Για τη ζοφερή περίοδο του μακαρθισμού και το κυνήγι μαγισσών-καλλιτεχνών έχουν γραφτεί πολλά. Στον επικεφαλής της «σταυροφορίας» εναντίον των κόμικς, ψυχίατρο Fredric Wertham, συγγραφέα του βιβλίου Seduction of the Innocent, οι σύγχρονοι ιστορικοί και δημιουργοί του είδους καταμαρτυρούν πολλά. Τον κατηγορούν για αντιεπιστημονικές μεθόδους, ατεκμηρίωτα συμπεράσματα και τερατώδεις υπερβολές. Ο Wertham, άλλωστε, ποτέ δεν ανέφερε τις πηγές του, δηλαδή τα περιοδικά που εξέτασε τη δεκαετία του 1950, ώστε να θεμελιώσει την πολεμική του ρητορεία. Η ιστοσελίδα www.lostsoti.org, με υπεύθυνο τον Stephen O’Day, είναι αφιερωμένη στην αναζήτηση αυτών, ακριβώς, των περιοδικών (αν υπήρξαν ποτέ και δεν αποτελούσαν απλώς επινοήσεις του Wertham). Η αλήθεια είναι ότι μέχρι τώρα έχουν βρεθεί περίπου 150 περιοδικά που ταιριάζουν με τις αφηγήσεις του ψυχιάτρου και η έρευνα έχει ακόμα πολύ μέλλον. Τα λόγια της εισαγωγής ανήκουν στον Wertham και η εικόνα αποτελεί (πιθανώς) την πηγή του…
 
Σχετικά άρθρα:

~ Τα Αμερικανικά Κόμικς Του '68
~ Η απαγόρευση των comics δια νόμου στην Αμερική
~ The Rise And Fall Of American Horror Comics
~ Αμερικανικά Horror Comics
~ Ο ψυχίατρος που «ξεσκέπασε» τα κόμικς

Bonus αφιερώματα από το Κόμιξ:

~ Η Εποχή της Λογοκρισίας
~ Η Περίπτωση του Δρ Φρεντρικ Ουερταμ
~ Ο Μπαρκς και η Λογοκρισία
~ Η σύγχρονη εποχή
~ Ο Ντόναλντ και η Λογοκρισία
~ Κόμιξ και Λογοκρισία

[Kabuki]

καλή κίνηση Ορέστη να συγκεντρώσεις όλα τα σχετικά άρθρα!

 

Ένα ακόμα ενδιαφέρον άρθρο για τη λογοκρισία στα κόμικς, με πολύ εντυπωσιακους τίτλους να φιγουράρουν ανάμεσά τους!

 

         

           και άλλα...