Ηταν ο Ντίσνεϊ σουρεαλιστής; [Μπούρας Δημήτρης, kathimerini.gr, 02/02/2014]

[germanicus]

"

Το 1946 ο Γουόλτ Ντίσνεϊ ζήτησε τη συμβολή του Σαλβαδόρ Νταλί για το σουρεαλιστικό μικρού μήκους «Destino» (φωτ.), που τελικά κυκλοφόρησε το 2003.

 

 

Η πρόσφατη «Μαγική ομπρέλα» για το παρασκήνιο της κινηματογραφικής «Μαίρης Πόπινς» –από τα μεγαλύτερα success story των στούντιο Ντίσνεϊ– είναι ένα αξιοπρόσεκτο μείγμα δραματικής κομεντί και βιογραφικής ταινίας. Στρέφεται σε σκοτεινές πτυχές της ζωής της συγγραφέως Π. Λ. Τράβερς, της μητέρας της λογοτεχνικής Μαίρης Πόπινς, για να φωτίσει εξ αντανακλάσεως ένα πορτρέτο - αγιογραφία του πατέρα του Μίκυ Μάους, Γουόλτ Ντίσνεϊ. Το μελόδραμα (η τραυματική παιδική ηλικία της Τράβερς) λούζεται με φως, για να λάμψει σαν παραμύθι. Κλασική χολιγουντιανή συνταγή. Το 1961, η Τράβερς βρέθηκε στο Χόλιγουντ λόγω οικονομικών προβλημάτων και ήταν καχύποπτη: ο Ντίσνεϊ είχε ήδη αρπάξει τη Χιονάτη από τον σκληρό και εφιαλτικά μαγικό κόσμο των αδελφών Γκριμ για να τη μεταμορφώσει σε αέρινη φιγούρα-σύντροφο των παιδιών στα παιχνίδια τους και στα όνειρά τους. Παράλληλα, είχε γεμίσει με χαρούμενα ζωάκια το σκοτεινό δάσος των Γερμανών παραμυθάδων.

 

Στη «Μαγική ομπρέλα», η Τράβερς μιλάει υποτιμητικά για ό,τι έχει δημιουργήσει ο Ντίσνεϊ. Αυτός, απτόητος και βαθιά συναισθηματικός, είναι τρυφερά φιλικός απέναντι στη φλεγματική Λονδρέζα «γεροντοκόρη». Στη ζωή, ακόμη και στα δύσκολα, το χάπι εντ πρέπει να είναι φυσική κατάληξη των πραγμάτων. Ισως δεν ήθελε τα έργα του να του θυμίζουν τα δικά του σκληρά παιδικά χρόνια σε μια φάρμα στο Κάνσας. Ο πατέρας του ήταν θρησκόληπτος και αυταρχικός και αυτός, από πολύ μικρός, είχε αποδράσει σε έναν φανταστικό κόσμο από ανθρωπομορφικά ζωάκια. Σε αντίθεση με τη μικρή Τράβερς, η οποία για τη δική της απόδραση είχε επινοήσει μια ιπτάμενη γκουβερνάντα. Στον φανταστικό κόσμο του Ντίσνεϊ δεν υπάρχει βία ούτε σκοτάδι (είναι χαρακτηριστική η απάλειψη της βίας από τη Χιονάτη). Στη λογοτεχνική «Μαίρη Πόπινς» έχει βαρύνουσα σημασία το πώς θα πορευτείς στο σκοτάδι του κόσμου των ενηλίκων με οδηγό το παιδί που κρύβεις μέσα σου.

 

Ρίφενσταλ, Μακάρθι, Νταλί

 

Η ζωή του Ντίσνεϊ είναι αληθινή πρόκληση για βιογράφους. Συνδυάζει την αφέλεια και τον ηρωισμό της παιδικής ηλικίας (γι’ αυτό ίσως και η εμμονή του με το χάπι εντ) με την πίστη του ενηλίκου ότι η φαντασία είναι ο μοχλός για να σηκώσεις ακόμη κι όλο το βάρος του κόσμου. Υπάρχει και το μυστήριο, ή μάλλον ο αστικός μύθος της... κατάψυξής του διά της κρυογονικής, που έδωσε στο παραμύθι της «Ωραίας κοιμωμένης» διαστάσεις αστικού μύθου.

 

Υπάρχει πάντως και μια άλλη πλευρά της, όμως πιο πεζή. Ο χαλκέντερος και αδίστακτος επιχειρηματίας Ντίσνεϊ, που δεν λογάριασε κόστος χτίζοντας την αυτοκρατορία του. Εχει μείνει στην ιστορία η άδικη απόλυση, όπως έχει γραφεί ακόμη και από βιογράφους του Ντίσνεϊ, ενός κορυφαίου σχεδιαστή και στη συνέχεια η απάλειψη του ονόματός του από όλες τις ταινίες της Ντίσνεϊ. Γεγονός, που οδήγησε σε μεγάλη απεργία στο στούντιο το 1941. Ο Ντίσνεϊ υπήρξε από τους πιο πρόθυμους συνεργάτες της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Ενεργειών του Μακάρθι. Επίσης, κατηγορήθηκε για μισογυνισμό και αντισημιτισμό (κατηγορίες που επανέφερε στο προσκήνιο η Μέριλ Στριπ πριν από μερικές εβδομάδες σε κινηματογραφικό γκαλά), όπως και για την πρόσκληση στη Λένι Ρίφενσταλ, σκηνοθέτιδα και κινηματογραφίστρια του Χίτλερ, να επισκεφθεί το στούντιό του λίγο μετά τη Νύχτα των Κρυστάλλων.

 

Ο Ντίσνεϊ ήταν ξεχωριστός για δύο ακόμη λόγους. Υπήρξε ευφυής επιχειρηματίας. Εκανε τα παλιά παραμύθια, που στην αυθεντική τους μορφή είναι σκληρά και βίαια, συμβατά με τη δυναμική και τον ευδαιμονισμό της νέας μαζικής κουλτούρας που απλωνόταν στα πέρατα του κόσμου με το σινεμά και την τηλεόραση. Υπήρξε «τρελός» εφευρέτης, αλλά και μοντέρνος πειραματιστής. Θέλησε να φέρει την κλασική μουσική στις πλατιές μάζες με τη «Φαντασία» του. Επιδίωξε να συνεργαστεί και με τον Σαλβαντόρ Νταλί, όμως το σχέδιο ναυάγησε. Μια ιδέα γι’ αυτό έχουμε από το μικρού μήκους «Destino», που κυκλοφόρησε το 2003. «Στο Χόλιγουντ γνώρισα τρεις μεγάλους σουρεαλιστές: τους αδελφούς Μαρξ, τον Σεσίλ ντε Μιλ και τον Γουόλτ Ντίσνεϊ», αναφέρει ο Νταλί σε ένα γράμμα του στον Αντρέ Μπρετόν, το 1937. Διόλου τυχαίο ότι κάποιες από τις ιδέες του Ντίσνεϊ επηρέασαν καλλιτέχνες της ποπ αρτ, όπως ο Αντι Γουόρχολ ή ο Ρόι Λιχτενστάιν.

 

Δείτε

 

«Η μαγική ομπρέλα» (Saving Mr. Banks, 2013)

 

Ο κινηματογραφικός Ντίσνεϊ (Τομ Χανκς) επιμένει στο «συνοικέσιο» Μαίρης Πόπινς και Μίκυ Μάους, διαβεβαιώνοντας την κινηματογραφική Τράβερς (Εμα Τόμσον) ότι όλοι στην Ντίσνεϊ θα σεβαστούν την ηρωίδα της. Η Τράβερς, βιτριολικά ειρωνική, τον κατηγορεί πως ενθαρρύνει τα παιδιά να αντιμετωπίζουν απλοϊκά και χαζοχαρούμενα τον κόσμο.

 

«Destino» (2003)

 

Λιωμένα ρολόγια, ένα ραγισμένο άγαλμα ανδρός με μια καμπάνα πίσω από την τρύπα που χάσκει στο μέρος της καρδιάς, ένας πύργος που ανεβαίνει σαν σπείρα στον ουρανό, μυρμήγκια που μεταμορφώνονται σε ποδήλατα με τους αναβάτες τους και ανάμεσά τους μια μπαλαρίνα σαν τις ανθρώπινες αέρινες φιγούρες που κατακλύζουν τα παραμύθια του στούντιο Ντίσνεϊ. Το 1946, ο Γουόλτ Ντίσνεϊ ζήτησε τη συμβολή του Νταλί για μια σεκάνς 6 λεπτών που θα αποτελούσε μέρος του «Destino», σχέδιο που ναυάγησε. Το 1992 βρέθηκαν σημειώσεις, σχέδια, αρνητικά φωτογραφιών και μια μπομπίνα με ένα δοκιμαστικό 15 δευτερολέπτων. Το πράσινο φως ξανάναψε για την 6λεπτη σεκάνς (στο YouTube ή στο Vimeo).

 

"

 

αντιγραφή από το site της Καθημερινής http://www.kathimerini.gr/751323/article/politismos/kinhmatografos/htan-o-ntisnei-soyrealisths