Εκδόσεις Zoobus: εργοτάξιο εξαιρετικών κόμικς

[DJO]

Εκδόσεις Zoobus: εργοτάξιο εξαιρετικών κόμικς

 

Η γνωστή φράση-μότο της Οδού Πανός παραλλαγμένη κατά μία λέξη ταιριάζει γάντι στις εκδόσεις Zoobus, που εμφανίστηκαν μόλις το 2007. Παρουσιάζουμε τις τρεις πρώτες απρόσμενες εκδόσεις τους και συνομιλούμε με τον εκδότη.

 

 

Αρτ Σπίγκελμαν - MAUS: H ιστορία κάποιου που επέζησε.

Ι. Ο πατέρας μου αιμορραγεί ιστορία

ΙΙ. Και εδώ αρχίζουν τα προβλήματά μου

 

 

Φάκελος φιλοξενούμενου: Αρτ Σπίγκελμαν, Στοκχόλμη, 1948, Κορυφαία προσωπικότητα των εναλλακτικών κόµικς, συνδημιουργός του Arcade (1975), ιδρυτής του πρωτοποριακά πειραματικού Raw (1980) και αργότερα του Little Lit. Επί χρόνια συνεργάτης του New Yorker και σχεδιαστής ορισμένων προκλητικών εξώφυλλων του New Yorker (βλ. παθιασμένο φιλί Εβραίου ραβίνου και αφροαμερικανής μαύρης), παραιτήθηκε λόγω ελέγχου πάνω στο έργο του. Ζώντας ελάχιστα τετράγωνα μακριά από το Ground Zero της 11/9, δήλωσε πως, μετά την επίθεση, συνειδητοποίησε ότι "ξόδευε άσκοπα το χρόνο του κάνοντας οτιδήποτε άλλο εκτός από κόμικς". Σήμερα εξακολουθεί να ζει στη Νέα Υόρκη με την οικογένειά του.

 

Ήρωες: Βλάντεκ Σπίγκελμαν: πατέρας του συγγραφέα-σχεδιαστή. Άνθρωπος "κοινός" και πραγματιστής, προσγειωμένος, με επίγνωση του προσφυγικού χαρακτήρα του εβραϊσμού του και με ενοχές για την αγωνία της επιβίωσης που υπερισχύει των πάντων. Βιώνει τον πόλεμο και τα αδιανόητα καθέκαστα και βγαίνει ζωντανός από το Άουσβιτς. Ο ίδιος Βλάντεκ;

Αρτ Σπίγκελμαν: δεν είναι απλώς ο απόγονος ενός επιζήσαντα του Ολοκαυτώματος αλλά και ένας νευρωτικός αδιε-ξοδεμένος νεοϋορκέζος που πασχίζει να βρει τη δική του έξοδο κινδύνου/ τον δικό του δρόμο μεταξύ ζωής και τέχνης. Κυνηγημένος και ο ίδιος από άλλα φαντάσματα του παρελθόντος του, όπως η αυτοκτονία της μητέρας του (που περιγράφεται σε ένα διαφορετικής τεχνοτροπίας εμβόλιμο τετρασέλιδο κόμικς με τίτλο Κρατούμενος στον πλανήτη Κόλαση), επιχειρεί το δύσκολο: την οριστική βαθιά "συνομιλία με τον πατέρα". Ο πρώτος θύμα της Ιστορίας, ο δεύτερος θύμα των συνεπειών της.

 

 

Πλοκή: Η συνομιλία τους είναι δύσκολη γιατί αφενός διακόπτεται από την πραγματική καθημερινότητα (συνεπώς εδώ έχουμε ιδιαίτερα έξυπνη διπλή αφήγηση του τότε και του τώρα), αφετέρου πρέπει και οι δύο να ξεπεράσουν πολλαπλά ψυχολογικά εμπόδια ώστε να φτάσουν στον πυρήνα της διήγησής τους. Ο γιος άλλωστε δεν μπορεί να μείνει απλός ακροατής - πρέπει ο ίδιος να εμπνεύσει τον πατέρα του να βάλει την ζωή του σε λέξεις.

 

Θέλγητρα: Κάπως (και) έτσι πρέπει να γράφεται η Ιστορία: βιογραφώντας τους καθημερινούς ανθρώπους και την αναπότρεπτη μεταστροφή των βίων τους υπό το βάρος της. Αυτή την "μικροϊστορία" των προσώπων που βιώνουν την απώλεια των πάντων δεν φοβήθηκε να γραφοζωγραφίσει ο Σπίγκελμαν, αγγίζοντας μάλιστα το ύστατο "θέμα-αγκάθι" - γι' αυτό και το Maus έχει θεωρηθεί ως ένα από τα σημαντικότερα έργα στην ιστορία των κόμικς.

 

 

Είπαμε Ιστορία; Στην περίπτωση του Maus, το σύνηθες ερώτημα της ταξινόμησης είναι δυσκολότερο από ποτέ: πρόκειται για ιστορία, βιογραφία, αυτοβιογραφία, πρόζα ή κόμικς; Η επιτροπή που του έδωσε το Πούλιτζερ το 1992 πάντως είχε μπερδευτεί τόσο πολύ, το ενέταξε σε ειδική κατηγορία! Ο Γιάννης Κουκουλάς σε μια ακόμα πλήρη εισαγωγή του απαντά καταφατικά σε όλα, προσθέτοντας και τα: αληθινό ντοκουμέντο, πολεμική ανταπόκριση, φιλοσοφικός στοχασμός, κοινωνικό δράμα, δημοσιογραφική έρευνα. Όποτε χρειαστεί επιχειρήματα και γι' αυτά, εδώ είμαι.

 

Εργαστήρι: Ποτέ άλλοτε η τεχνική του ζωομορφισμού δεν ήταν τόσο κατάλληλη για την συγκεκριμένη περίσταση. Η ευφυής εικονογραφική αντιστοίχιση λαών και ζωικών μορφών (Εβραίοι-ποντίκια, Γερµανοί-γάτες, Πολωνοί-γουρούνια, Αµερικανοί-σκυλιά, Γάλλοι-βάτραχοι), εκτός από το προφανές παιχνίδισμα με στερεότυπα, δίνει ιδιαίτερα αλλόκοτο και κωμικοτραγικό χαρακτήρα στην ιστορία και δείχνει το μόνιμο κόμπλεξ της διαφορετικότητας. Ακόμη, φανταστείτε: μια τέτοια διπλή ιστορία δεν αρκείται σε συναρπαστικά κάδρα αλλά διανθίζεται με χάρτες, αναφορές σε καίρια γεγονότα, φωτογραφίες, σχεδιαγράμματα και κατόψεις των χώρων της αγωνίας.

 

Συντεταγμένες: Art Spiegelman, MAUS: Α Survivor's Tale: My Father Bleeds History. Στα ελληνικά: MAUS: H ιστορία κάποιου που επέζησε. Ι. Ο πατέρας μου αιμορραγεί ιστορία, μτφρ. Σάββας Μιχαήλ, 171 σελ., ΙΙ. Και εδώ αρχίζουν τα προβλήματά μου, μτφρ. Νατάσσα Χασιώτη, σελ. 138. Lettering σε αμφότερα Παυλίδα Καλλίδου, εκδόσεις Zoobus 2007 και 2008 αντίστοιχα.

 

 

Φραντς Κάφκα - Η Μεταμόρφωση (Πίτερ Κούπερ)

 

 

Η μεταφορά της λογοτεχνίας σε κόμικς (και πόσο μάλλον ενός καθοριστικού και πρωτοποριακού έργου) είναι επικίνδυνη και παγιδοφόρα. Αν δεν ολισθήσεις στην κατηγορία Κλασικά Εικονογραφημένα, θα πρέπει να αντιμετωπίζεις συνεχώς τις συγκρίσεις. Κι όμως, ο Κούπερ, λάτρης του Κάφκα και του πρωτοποριακού του μυθιστορήματος, σχεδίασε το ασχεδίαστο και κατόρθωσε εκείνο που έμοιαζε αδύνατο.

Το σχέδιο είναι αυτονόητα ασπρόμαυρο και η ατμόσφαιρα αναμενόμενα μελαγχολική και υποβλητική. Γερό ατού του σχεδιαστή είναι οι χώροι και τα πρόσωπα. Οι πρώτοι είναι ασφυκτικοί και κλειστοφοβικοί, σχεδόν εισπνέεις τη σκόνη των πολυκαιρισμένων κατάκλειστων δωματίων με τις σκούρες ταπετσαρίες και τα βαριά έπιπλα. Όμως την ίδια στιγμή παίρνουν τα χαρακτηριστικά ενός συνηθισμένου αστικού σπιτιού. Οι δεύτερες αναδίνουν όλη την κλίμακα των τραγικών συναισθημάτων, από την λύπηση στον αποτροπιασμό και από την αγωνία στην παραίτηση. Ο Κούπερ συναρμόζει στοιχεία γερμανικού εξπρεσιονισμού και αμερικάνικων κόμικς (δεν είναι τυχαίο που σε ορισμένες ανεπαίσθητες περιπτώσεις φωλιάζει υπόγειο χιούμορ) και απεικονίζει ολοζώντανα την ολική αλλοτρίωση του ήρωα και τη δική μας, κι ας μην μεταμορφωθήκαμε (ακόμα) σε κατσαρίδες.

 

 

Ο εκδότης, όπως θα διαβάσετε λίγο πιο κάτω, με σπάνια ειλικρίνεια υποστηρίζει πως πρέπει κανείς να διαβάσει πρώτα το μυθιστόρημα και μετά να καταδυθεί στο κόμικς. Καθώς θυμάμαι το αρχικό μου έντρομο σάστισμα όταν το πρωτοδιάβασα γύρω στα είκοσί μου, σκέφτομαι πως και το αντίστροφο ίσως θα αποτελούσε αλησμόνητο μπάσιμο στον Καφκικό κόσμο για κάποιο νέο αναγνώστη. Ειδικά σε εκείνες τις σελίδες που το ίδιο το lettering μας αναγκάζει να το διαβάσουμε ακολουθώντας τις κινήσεις μιας κατσαρίδας που κάποτε έλεγαν Γκρέγκορ Σάμσα...

 

Συντεταγμένες: Franz Kafka's, The metamorphosis, adapted by Peter Kuper, 2004. Στα ελληνικά: μτφρ. Νατάσσα Χασιώτη, επιμ. κειμ.: Παντελής Μπουκάλας, Lettering: Γιάννης Ζούμπας, εκδόσεις Zoobus 2007.

Επισκεπτήριο: zoobus.net, info@zoobus.net

 

-:- -:- -:- -:- -:- -:- -:- -:- -:- -:- -:- -:- -:- -:-

 

Συνομιλία με τον εκδότη Γιάννη Ζούμπα

Λίγα λόγια για τις εκδόσεις Zoobus.

Ξεκινήσαμε πριν από ενάμιση περίπου χρόνο κυρίως για να καλύψουμε ένα κενό το οποίο πιστεύω ότι υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια στην ελληνική αγορά. Όπως είναι φυσικό δεν περιμένουμε να καλύψουμε όλο το κενό αλλά είμαστε αποφασισμένοι να συμβάλλουμε τα μέγιστα στο να εκδοθούν κάποιοι σημαντικοί τίτλοι comics και στη χώρα μας. Και είναι ιδιαίτερα ευχάριστο το ότι και άλλοι εκδοτικοί οίκοι κινούνται προς αυτήν την κατεύθυνση. Ακόμα πιο ευχάριστο δε είναι το ότι υπάρχει ένα καλό κλίμα μεταξύ μας και δεν το βλέπουμε ανταγωνιστικά.

 

 

Με ποιο σκεπτικό ξεκίνησες με τα δυο συγκεκριμένα κορυφαία κόμικς;

Κατ' αρχήν είναι δυο ιστορίες οι οποίες μου άρεσαν πάντοτε για εντελώς διαφορετικούς βέβαια λόγους. Όταν σκεφτόμουν τους τίτλους που θα μπορούσαμε να εκδώσουμε είχα την αίσθηση ότι το Maus είχε ήδη κυκλοφορήσει στα ελληνικά. Ευτυχώς όμως ρώτησα έναν άνθρωπο που εκτιμώ ιδιαίτερα και μου το πρότεινε. Οπότε μάλλον η σύμπτωση και οι συγκυρίες αρχικά βοήθησαν στο να το βγάλουμε εμείς και όχι κάποιος άλλος εκδοτικός οίκος. Επιπλέον, το Maus ήταν μια εκδοτική πρόκληση καθώς για λόγους που τους κατάλαβα αργότερα κανείς δεν είχε μπει στον κόπο να ασχοληθεί με την έκδοσή του. Τώρα, με την ολοκλήρωση και του δεύτερου τόμου μπορώ να πω ότι αισθάνομαι δικαιωμένος για την επιλογή αλλά και μεγάλη ανακούφιση. Θεωρώ ότι ήταν πολύ μεγάλη ευθύνη και χαίρομαι που τελικά όλα πήγαν καλά. Βέβαια θα πρέπει να δώσω ιδιαίτερη μνεία σε έναν αφανή ήρωα, την Παυλίνα Καλλίδου, που έκανε καταπληκτική δουλειά στο lettering. Όσο για τη Μεταμόρφωση δεν σου κρύβω ότι το πρωτότυπο ήταν πάντοτε ένα από τα αγαπημένα μου βιβλία οπότε το θεώρησα "ιερό καθήκον" να το εκδώσουμε μιας και υπήρχε μια τόσο αξιοπρεπής comic εκδοχή του. Βέβαια εδώ τίθεται ένα μικρό ζήτημα. Θα προτιμούσα να το πάρει κάποιος που έχει ήδη διαβάσει το βιβλίο. Όσο καλή μεταφορά κι αν έχει κάνει ο Kuper δεν θα ήταν σωστό κάποιος να προτιμήσει την ευκολία των εικόνων από το πρωτότυπο κείμενο.

 

Πώς φαντάζεσαι τους αναγνώστες των δυο αυτών έργων;

Τους φαντάζομαι μάλλον ως μειοψηφία χωρίς αυτό να είναι κακό απαραίτητα.

 

Οι δικές σου εντυπώσεις από αυτά, ως αναγνώστη; Κάτι που σου άρεσε, κάτι που δε σου άρεσε;

Αυτό που δεν μου άρεσε καθόλου είναι το ότι οι δυο τόμοι του Maus κυκλοφόρησαν με διαφορά έξι μηνών μεταξύ τους. Δυστυχώς όμως οι συνθήκες ήταν τέτοιες που δεν μπορούσαμε να κάνουμε διαφορετικά. Τώρα ως αναγνώστης δεν μπορώ να είμαι πολύ αντικειμενικός αλλά δεν σου κρύβω ότι και τα δύο έργα με συγκινούν ιδιαίτερα. Κοινό μέτρο σύγκρισης είναι μάλλον ο ανθρώπινος παραλογισμός και η έννοια του καθήκοντος που ακόμη και σήμερα είναι μια περίεργη και μάλλον παρεξηγημένη έννοια. Αλλά οποιοσδήποτε μπορεί να δει διαφορετικά πράγματα σε όλες τις μορφές της τέχνης. Κάποιος μπορεί να συλλάβει π.χ. το κόκκινο τετράγωνο του Malevich ως ύστατη στιγμή τέχνης την ίδια στιγμή που ο διπλανός του βλέπει απλά ένα κόκκινο τετράγωνο και απορεί. Δεν είμαι πάντως σε θέση να κρίνω κανέναν από τους δυο. Η τέχνη είναι καθαρά προσωπικό ζήτημα του καθένα.

 

 

Τι να αναμένουμε στη συνέχεια;

Ένα από τα μεγαλύτερα παράπονα που έχω ως αναγνώστης comics στην Ελλάδα είναι το ότι οι περισσότερες εκδοτικές προσπάθειες που ξεκινούσαν φιλόδοξα και πολλά υποσχόμενες κατέληγαν στην ανυπαρξία λίγους μόλις μήνες μετά το ξεκίνημά τους. Θέλω να πιστεύω ότι οι εκδόσεις μας θα καταφέρουν να επιβιώσουν αν και η εποχή μας είναι λίγο δύσκολη σε πολλά επίπεδα. Το μόνο που χρειάζεται είναι υπομονή, σωστός προγραμματισμός, και φυσικά αναγνώστες. Η συνέχεια προς το παρόν περιλαμβάνει:

Andy Riley - Αυτόχειρες Κουνέλια, Steven Appleby - Αλλόκοτες οικογένειες, Charles Burns - Black Hole, David B. - Epileptic, Nakazawa - Barefoot Gen, Τόμος Α, Chris Ware - Jimmy Corrigan, the smartest kid on earth.

 

Αγαπημένοι κομικίστες, λογοτέχνες, μουσικοί ή αντίστοιχα έργα τους.

Θεωρώ πολύ σημαντικό το ότι μπορώ να γνωρίσω στο ελληνικό κοινό κάποια από τα αγαπημένα μου comics. Το Jimmy Corrigan, το Μaus και το V for Vendetta είναι από τους πολύ αγαπημένους μου τίτλους. Θα μπορούσα να απαριθμήσω κι άλλους όμως θα ήταν καλύτερα να μην προδώσω τα εκδοτικά μου πλάνα σε αυτά τα 5 λεπτά δημοσιότητας... Μπορώ απλά να αναφέρω ενδεικτικά το Palestine (εκδόσεις ΚΨΜ) και το Persepolis (ΗΛΙΒΑΤΟΝ) που έχουν ήδη κυκλοφορήσει στα ελληνικά.

 

Η σκακιστική νουβέλα του Στέφαν Τσβάιχ είναι με διαφορά το αγαπημένο μου βιβλίο ενώ από λογοτέχνες θα ξεχωρίσω το έργο του Kurt Vonnegut.

 

Το Amnesiac των Radiohead και σε οτιδήποτε έχει βάλει τη φωνή της η Beth Gibbons. Κυρίως alternative. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον όμως έχει και η ελληνική alternative σκηνή που επιτέλους έχει να παρουσιάσει σπουδαία συγκροτήματα.

 

Τι διαβάζεις αυτό τον καιρό;

Αυτόν τον καιρό διαβάζω για τις εξετάσεις του Ανοιχτού Πανεπιστημίου και δουλεύω μανιωδώς το lettering του Black Hole. Ρώτα με πάλι τον Αύγουστο.

 

Θα σε ρωτήσω. Όσο για το πώς διάλεξες το όνομα του εκδοτικού οίκου, πού θα πάει, θα το βρω...

 

15/06/2008

 

Λάμπρος Σκουζ

 

 

Από το MIC