Τα χρωματιστά "Όχι" [ Μαλανδράκης Άρης, Ελευθεροτυπία (Κυριακάτικη):7, 27/10/2002 ]

[DJO]

Μιας κι έπεσα πάνω του όταν έψαχνα για τους Έλληνες δημιουργούς των Κλασικών Ατλαντίς, ιδού.

 

 

 

Τα χρωματιστά «Οχι»

 

του Αρη Μαλανδράκη εικονογράφηση: αρχείο ΕΛΙΑ

 

 

Οταν, τον Φεβρουάριο του 1964, ο θρυλικός Γιώργος Θαλάσσης εμφανιζόταν στο εξώφυλλο του τεύχους ν. 598 με τίτλο «Το μεγάλο Οχι», ούτε 28η Οκτωβρίου είχαμε, ούτε η Ελλάδα που περιέγραφαν οι σελίδες του ήταν ελεύθερη.

 

 

Και όμως! Αυτό το «Οχι» του τίτλου δεν αποτελούσε ιστορικό αναχρονισμό... Η Ελλάδα του Μικρού Ηρωα συνέχισε να ζει το έπος του '40 στα μαύρα χρόνια της Κατοχής. Και έβλεπε ένα δικό της παιδί, το Παιδί Φάντασμα, να βγαίνει πάντα νικητής στην αδιάκοπη μάχη με τις δυνάμεις τού Αξονα. Με τα κατορθώματά του, ο Γιώργος Θαλάσσης υπενθύμιζε στους Ιταλούς το στραπάτσο της Αλβανίας και στους Γερμανούς το δικό τους... Ρούπελ. Από τον φοβερό ιταλό κατάσκοπο Λούπο, μέχρι τον δαιμόνιο πράκτορα των Γερμανών Σεϊτάν Αλαμάν, οι φασιστικές και οι ναζιστικές δυνάμεις υπέστησαν ξανά και ξανά ατιμωτικές ήττες στις 25.536 -συνολικά- σελίδες της έκδοσης.

 

Το τεύχος ν. 1, που κυκλοφόρησε πριν από 50 χρόνια ακριβώς, έδινε από την πρώτη στιγμή τον κατευθυντήριο άξονα: «Ελεύθερος Σκλάβος» ήταν στο ντεμπούτο του ο Γιώργος Θαλάσσης, και αυτός ο επιθετικός (γραμματικά, αλλά και... χαρακτηριολογικά) προσδιορισμός έγινε οδηγός δράσης στα 16 χρόνια της εκδοτικής ζωής του. Σκλάβος μεν, ελεύθερος δε, ο Μικρός Ηρωας και η παρέα του υπενθύμιζαν με τα κατορθώματά τους αυτό το σημαντικό στοιχείο που ανέτρεπε διαρκώς τα κατοχικά δεδομένα. Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι αποτέλεσαν το κεντρικό δίπολο πάνω στο οποίο βασίστηκε η εποποιία ενός περιοδικού που συνεχίζει να κρατά γερά τα ερείσματά της στη μνήμη χιλιάδων αναγνωστών.

 

Αν στο τεύχος 207 ο τίτλος ήταν «Παραδοθήτε Σκλάβοι», 37 τεύχη αργότερα η απάντηση ήταν: «Η Επανάσταση των Σκλάβων». Η επιλογή των δύο τίτλων είναι τυχαία. Περιγράφει όμως πώς το έπος του '40 βρήκε τον τρόπο να προεκταθεί στα μαύρα χρόνια της Κατοχής και να μεταφέρει μέσα από τους τίτλους, τα κείμενα και τις εικονογραφήσεις του περιοδικού τον αέρα της νίκης...

 

Εκτός από τον Στέλιο Ανεμοδουρά, που κατάφερε να ζωντανέψει το έπος της Εθνικής Αντίστασης με τα περίτεχνα κείμενά του, ένας ακόμα μάστορας πρόσφερε το μεράκι και το ταλέντο του για να πάρει «σάρκα και οστά» αυτό το θαύμα. Και αυτός δεν ήταν άλλος από τον Βύρωνα Απτόσογλου, πιο γνωστό με το ψευδώνυμο Byron, που εικονογράφησε σε εκατοντάδες εξώφυλλα και εσωτερικές σελίδες στιγμές άφθαστου ηρωισμού. Η εντυπωσιακή τοιχογραφία της Κατοχής και της εθνικής αντίστασης είναι εφάμιλλη σε όγκο και ποιότητα με τα κείμενα του Στέλιου Ανεμοδουρά. Αλλωστε και οι δύο συμβάδισαν σε όλη την πορεία της έκδοσης (συνολικά 798 τεύχη!) με ένα ελάχιστο διάλειμμα, από το ν. 263 μέχρι το ν. 278, όταν ανέλαβε την εικονογράφηση ο Θέμος Ανδρεόπουλος.

 

Η σχεδιαστική ταυτότητα του περιοδικού αποτελεί αναμφίβολα έργο του Byron. Οι εικόνες του μετουσίωναν μπροστά στα αδηφάγα μάτια των αναγνωστών τις εναργείς περιγραφές του Στέλιου Ανεμοδουρά σε ορατή πραγματικότητα. Και αντιστρόφως! «Υπήρχε μια εξαιρετική συνεργασία μεταξύ τους», θυμάται η γυναίκα του Byron, Σοφία Απτόσογλου. «Πολλές φορές μάλιστα, ο συγγραφέας ήταν εκείνος που έπαιρνε τη σκυτάλη από τον σχεδιαστή και εμπνεόταν από τις εικονογραφήσεις για να γράψει τη συνέχεια της ιστορίας!».

 

Η Σοφία Απτόσογλου θυμάται πολλά από την «χρυσή εποχή» του περιοδικού, αλλά και τις πιεστικές συνθήκες της εβδομαδιαίας παραγωγής του, μιλώντας από την πλευρά του εικονογράφου: «Ο Βύρων δούλευε το λιγότερο 14 ώρες την ημέρα, κάθε μέρα, για 16 ολόκληρα χρόνια. Δεν μπορούσε ούτε να αρρωστήσει! Πήγαινα στο γραφείο του και δεν ήξερα πού να σταθώ από τα προσχέδια, τις μακέτες και τους τσίγκους για το τυπογραφείο, που ήταν απλωμένα στο πάτωμα (...). Ο,τι έκανε, ήταν έμπνευση στιγμής. Δεν χρειαζόταν να αναζητήσει βοηθήματα, να ανατρέξει σε πηγές. Αλλωστε, η Κατοχή τον βρήκε φοιτητή στη σχολή Καλών Τεχνών και είχε βιώσει έντονα την περίοδο εκείνη. Πολλά πράγματα που έζησε στην Κατοχή ή άκουσε στα χρόνια που ακολούθησαν, τα μετέφερε αυτούσια στις εικονογραφήσεις του. Πηγαίναμε στη Σίφνο για διακοπές, οι ντόπιοι διηγόντουσαν ιστορίες για τους Ιταλούς του κατοχικού φρουραρχείου, για τα καΐκια που μετέφεραν τους σαμποτέρ, για τα κατορθώματα των αντιστασιακών ομάδων, και εκείνος καθόταν αμέσως και τα ζωγράφιζε. Φρόντιζε να έχει πάντα ένα μεγάλο στοκ εικόνων, γιατί οι ρυθμοί παράδοσης της δουλειάς ήταν εξοντωτικοί».

 

Ποιες ήταν, όμως, οι πιο αγαπημένες συνθέσεις του Βύρωνα Απτόσογλου στα παρά δύο οκτακόσια εξώφυλλα της σειράς; Σύμφωνα με την Σοφία Απτόσογλου, ήταν εκείνο του «Ελεύθερου Σκλάβου» στο πρώτο τεύχος. Οπως και όσα μπόρεσαν να αναδείξουν στο μικρόσχημο εμβαδόν τους το μεγαλείο της αντίστασης ενάντια στον κατακτητή. Οι γαλανόλευκες σημαίες που κυμάτισαν σε πλήθος συνθέσεων, οι στίχοι του εθνικού ύμνου που «ανακρούσθηκαν» στους τίτλους κάποιων άλλων, οι πράξεις γενναιότητας και ηρωισμού που περιγράφηκαν με τις λέξεις και τις εικόνες του Μικρού Ηρωα, κρατάνε αλώβητη τη σημασία τους, μισό αιώνα αργότερα. Το δικό του «Οχι» άντεξε πολύ...

 

 

 

Από το 7 της Ελευθεροτυπίας.

[rotagiatipino]

Εικονογραφηση ΕΛΙΑ κι εχει μονο ενα εξωφυλλο; Μακαρι να πετυχαινα το αρθρο να δω τι αλλο ειχε. Ευχαριστω για την ανακαλυψη.

[DJO]

Στην ηλεκτρονική μορφή του ναι. Όποιος το έχει και το σκανάρει ας συμπληρώσει και τον αριθμό τεύχους του 7 γιατί δεν αναγράφοταν (είχε μονάχα την ημερομηνία)

 

 

[nikosal]

On 1/27/2010 at 4:15 PM, DJO said:

«Ο Βύρων δούλευε το λιγότερο 14 ώρες την ημέρα, κάθε μέρα (...)».

 

 

Νομίζω είναι από μια συνέντευξη της Σ. Απτόσογλου που είχε δημοσιευθεί στην Ελευθεροτυπία; Θέλω να κάνω αναφορά. Υπάρχει κάπου ημερομηνία; Το λινκ με το αρχείο της εφημερίδας δεν λειτουργεί πια, δυστυχώς. Ευχαριστώ.