Αναζήτηση στην Κοινότητα

Ένα σχετικά άγνωστο στη Δύση περιστατικό με συγκλονιστική εξέλιξη που έλαβε χώρα στο όρος Σινγκάλ, στα βάθη της Ασίας, καταγράφουν οι Tore Rorbaek και Mikkel Sommer σε μια υποδειγματικά δοσμένη και τεκμηριωμένη ιστορία. Στα σύνορα μεταξύ Τουρκίας, Συρίας και Ιράκ δεν είναι σπάνιες οι συρράξεις λόγω της ρευστής πολιτικής κατάστασης και των ευμετάβλητων στρατιωτικών συμμαχιών καθώς και λόγω των διαφιλονικούμενων εδαφών. Σε τέτοια εδάφη ζουν τα μέλη της θρησκευτικής μειονότητας των Γεζίντι που συχνά στη διάρκεια της Ιστορίας βρέθηκαν στο στόχαστρο άλλων εθνικών και θρησκευτικών ομάδων. Ένα τέτοιο περιστατικό έλαβε χώρα τον Αύγουστο του 2014, όταν το «Ισλαμικό κράτος» εξαπέλυσε μια ανελέητη επίθεση κατά των Γεζίντι με σκοπό τον αφανισμό τους. Οι Γεζίντι έμειναν μόνοι τους χωρίς καμιά ελπίδα. Αλλά το βουνό τούς «βοήθησε» για ακόμη μια φορά. Όπως περιγράφει ο Tore Rorbaek, συγγραφέας του «Σινγκάλ» (μετάφραση: Μπέλλα Σπυροπούλου, εκδόσεις Jemma Press): «Η κρυφή αποχώρηση των δυνάμεων των Πεσμεργκά (σ.σ.: Κούρδοι που είχαν αναλάβει επισήμως την προστασία των Γεζίντι) μέσα στη νύχτα, η αποστράτευση και ο αφοπλισμός των Γεζίντι του ιρακινού στρατού που ήταν τοποθετημένοι στο Σινγκάλ, αλλά και η δημιουργία διαύλου από το YPG και το PKK, που έσωσε τις ζωές χιλιάδων Γεζίντι, είναι όλα πραγματικά γεγονότα. Ωστόσο σπάνια περιλαμβάνονται στις αφηγήσεις που αφορούν τη γενοκτονία που διαπράχθηκε στο Σινγκάλ το 2014». Την έλλειψη φωτογραφικού υλικού από τα συγκεκριμένα περιστατικά, καθώς και την απουσία δημοσιογραφικών αποστολών και ερευνών αλλά και γραπτών κειμένων – πλην εξαιρέσεων – από όσους συμμετείχαν σε αυτά ή μεταγενέστερους μελετητές, έρχεται να καλύψει το συγκεκριμένο βιβλίο. Η έρευνα των δύο δημιουργών του ήταν μακρόχρονη και έγινε τόσο με επιτόπιες επισκέψεις όσο και με εξαντλητικές συζητήσεις και συνεντεύξεις με μάρτυρες και κατοίκους της περιοχής. Το αποτέλεσμα όμως δεν δίνεται ως μια δημοσιογραφική έρευνα, αλλά ως μια μυθοπλασία βασισμένη στα πραγματικά γεγονότα που διαδραματίζεται ακριβώς εκεί. Αυτού του είδους τα κόμικς όπως έχουμε επανειλημμένα αναφέρει και παρουσιάσει στο Καρέ Καρέ αποτελούν μια από τις πιο ισχυρές τάσεις του είδους τα τελευταία χρόνια. Άλλοι δημιουργοί όπως ο Joe Sacco επιλέγουν συνήθως να συμμετέχουν και οι «ίδιοι» ως χαρακτήρες στις ιστορίες τους που εξελίσσονται σε πρώτο χρόνο – με τον δημιουργό τους να τις ζει και να καταθέτει την προσωπική του μαρτυρία – ενώ άλλοι δημιουργοί προτιμούν, άλλοτε κατ’ επιλογήν και άλλοτε αναπόφευκτα, να τις αφηγούνται ως μυθοπλασίες. Οι Rorbaek και Sommer επιλέγουν τη δεύτερη μέθοδο αλλά δίνουν ιδιαίτερο βάρος στην ακρίβεια των γεγονότων, στην απεικόνιση των τοποθεσιών, των περιοχών, των κτιρίων, των ενδυμασιών των ανθρώπων και του οπλισμού τους, των οχημάτων τους κ.λ.π. Η γνώση που κατέκτησαν από την επιτόπια έρευνά τους δεν ήταν όμως ποτέ ανώδυνη. Και πάντα εντός ενός επικίνδυνου περιβάλλοντος με τις απειλές να είναι διαρκείς, όπως ακριβώς και αυτές που δέχονται εδώ και δεκαετίες οι μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής. Όπως γράφει ο Rorbaek στο Υστερόγραφό του: «Όταν ο Mikkel Sommer και εγώ επισκεφθήκαμε το Σινγκάλ τον Οκτώβρη του 2017, το “Ισλαμικό κράτος” δεν υπήρχε πια. Το ίδιο μέτωπο που χώριζε τους Πεσμεργκά και τον ISIS τώρα χώριζε τους Πεσμεργκά και τους Χασντ αλ Σαάμπι, μια πολιτοφυλακή που ελέγχει η ιρακινή κυβέρνηση. Επισκεφθήκαμε το μέτωπο με σκοπό να ταξιδέψουμε από την περιοχή που έλεγχαν οι Πεσμεργκά στη Σίμπα, η οποία ήταν υπό τον έλεγχο των Χασντ αλ Σαάμπι. Οδηγηθήκαμε κατά μήκος των αμμόσακων σε ένα μικρό καταφύγιο όπου ένας στρατηγός των Πεσμεργκά μάς είπε ότι ήταν αδύνατο να περάσουμε στην άλλη πλευρά. “Η Σίμπα ανήκει στην κεντρική κυβέρνηση τώρα. Οι Χασντ αλ Σαάμπι την πήραν από τον ISIS με τη βοήθεια αμερικανικής αεροπορικής δύναμης. Έχουν καταστραφεί τα πάντα. Το μόνο που υπάρχει είναι νάρκες και ερείπια”». Στη μυθοπλασία που φιλοτεχνούν οι Rorbaek και Sommer τον πρωταγωνιστικό ρόλο τον κρατά το όρος Σινγκάλ, το καταφύγιο και η προστασία των Γεζίντι, το μέρος «που λέγεται ότι προσάραξε η Κιβωτός του Νώε μετά τον Κατακλυσμό» όπως οι ίδιοι πιστεύουν. Δύο από αυτούς είναι ο Μζλουμ και ο Ασμαήλ, των οποίων παρακολουθούμε τις προσπάθειες να σώσουν τις οικογένειές τους και την περιοχή τους από τους εισβολείς. Όλα τα δεδομένα και η κοινή λογική είναι εναντίον τους. Η υπεροπλία του αντιπάλου θα έπρεπε υπό άλλες συνθήκες να λειτουργήσει εντελώς αποτρεπτικά ακόμα και στη σκέψη για αντίσταση. Όμως ο Μαζλούμ και ο Ασμαήλ δεν λειτουργούν μόνο βάσει της λογικής αλλά κυρίως του πάθους τους για ελευθερία και αξιοπρέπεια. Άλλωστε το βουνό έχει βοηθήσει τους ομόθρησκούς τους κατ’ επανάληψιν κατά το παρελθόν, γιατί όχι ακόμα μια φορά; Κι έτσι, σε μια ιστορία γεμάτη αγωνία που γίνεται δυσβάσταχτη στον αναγνώστη όταν συνειδητοποιεί ότι βασίζεται σε μια πολύ πρόσφατη πραγματικότητα, οι άνθρωποι καταφεύγουν στο Σινγκάλ και προσπαθούν να παραμείνουν ενωμένοι κόντρα σε έναν ισχυρότερο αντίπαλο. Δυστυχώς δεν θα τα καταφέρουν να μείνουν όλοι ζωντανοί, σε ένα εσκεμμένα διφορούμενο τέλος στο οποίο τον τελευταίο «λόγο» τον έχει και πάλι το Σινγκάλ που εξακολουθεί να ρίχνει βαριά τη σκιά του στην Ιστορία, στο παρόν και στο μέλλον των Γεζίντι και να καθορίζει τη μοίρα τους. Και το σχετικό link...

Πώς είναι η ζωή ενός μεσήλικα πυγμάχου στη σύγχρονη Ρωσία με μόνα του υπάρχοντα μια βαλίτσα ρούχα; Οι Anna Rakhmanko και Mikkel Sommer παρακολουθούν τον περιπλανώμενο και άστεγο Βιατσεσλάβ, τον συστήνουν στους αναγνώστες και του δίνουν τον λόγο για να ακουστεί ηχηρά η εκκωφαντικά ήρεμη και συχνά σιωπηλή κραυγή του. Τι επικό μπορεί να υπάρχει στην καταγραφή λίγων ημερών από τη ζωή ενός μεσήλικα άστεγου και περιπλανώμενου πυγμάχου; Τι άξιο λόγου και ενδιαφέροντος; Τι, έστω και ελάχιστα σημαντικό, που να δικαιολογεί τη μεταφορά αυτής της θραυσματικής ζωής και των αποκομμένων αποσπασμάτων της σε κόμικς; Μα ακριβώς αυτό είναι το επικό στοιχείο της υπόθεσης: η παραδοχή ότι φτάσαμε να θεωρούμε κοινότοπη μια τέτοια καταγραφή. Η ομολογία ότι συμβιβαστήκαμε τόσο πολύ με την ιδέα πως κάτι τέτοιο δεν είναι παράξενο και άξιο λόγου που μας φαίνεται περιττό να το κοιτάμε. Η ήττα των σύγχρονων κοινωνιών που αντί να απαιτήσουν με συλλογικό τρόπο και μαζικές αγωνιστικές διεκδικήσεις, αν όχι για ανθρωπιστικούς λόγους, έστω για ωφελιμιστικούς – για να μην είμαστε εμείς οι επόμενοι που θα βρεθούν σε αυτή τη θέση –, επιλέγουν να αποστρέψουν το βλέμμα θεωρώντας δεδομένη και αναπόφευκτη την ύπαρξη μιας μερίδας ανθρώπων που αποκλείονται από τα στοιχειώδη δικαιώματα της στέγης, της περίθαλψης, της τροφής, της αξιοπρεπούς διαβίωσης. Συχνά-πυκνά, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης με υπόκρουση θλιβερής μουσικής ζουμάρουν στα κλαμένα μάτια ανθρώπων του περιθωρίου και περιγράφουν με δραματικούς τόνους τις περιπέτειες κοινωνικά αποκλεισμένων που εμπλέκονται σε τραγικά γεγονότα, σε εγκλήματα, σε μακάβριους θανάτους ή στους ελάχιστους που καταφέρνουν να αλλάξουν ζωή και να ενταχθούν στην κανονικότητα κ.λ.π. Κι από πίσω περνάνε απαρατήρητοι χιλιάδες, εκατομμύρια άλλοι που δεν προσελκύουν το ενδιαφέρον, δεν κερδίζουν ούτε το δεκαπεντάλεπτο της δημοσιότητας που αναλογεί στον καθένα μας, δεν γίνονται γνωστοί για κάτι που θα μετέτρεπε το ιδιωτικό τους σε δημόσιο. Μια τέτοια περίπτωση είναι ο πρωταγωνιστής στο «Strannik» της Ρωσίδας σεναριογράφου Anna Rakhmanko και του Δανού σχεδιαστή Mikkel Sommer. «Η πρώτη φορά που ακούσαμε για τον Βιατσεσλάβ, περισσότερο γνωστό στα ρινγκ ως Αλή Μπαμπά, ήταν τον χειμώνα του 2014. Μερικές βδομάδες αργότερα, καθόμασταν σε ένα καφέ στη Μόσχα και ακούγαμε όλες τις ιστορίες του σχετικά με το πώς είναι η ζωή όταν όλα σου τα υπάρχοντα χωράνε μέσα σε μια πλαστική τσάντα. Τα κλιμακοστάσια στις πολυκατοικίες των προαστίων, τα θορυβώδη φαστφουντάδικα, οι φθηνοί κινηματογράφοι, το ζεστό μετρό και οι ατέλειωτοι αγώνες είναι το πλαίσιο γύρω από τη ζωή του Βιατσεσλάβ. Περάσαμε μερικές έντονες μέρες μαζί του στη Μόσχα και μετά τον συνοδεύσαμε μέχρι μια στρατιωτική πόλη κλειστού τύπου στη Νότια Ρωσία, όπου ο Αλή Μπαμπά είχε τον επόμενο αγώνα του», περιγράφουν οι δημιουργοί του «Strannik» στον επίλογό τους. Αυτό που σκόπευαν και οι ίδιοι δεν ήταν να δημιουργήσουν κάτι εντυπωσιακό, κάτι κραυγαλέο, κάτι ηχηρό. Περισσότερο, απ’ ότι φαίνεται, ενδιαφέρονταν να καταγράψουν την «κοινοτοπία» της θλίψης και της απελπισίας, τα αδιέξοδα της μοναξιάς χωρίς εφέ, τον εφιάλτη που γίνεται συνήθεια και σταδιακά κανονικοποιείται στα μάτια και στις συνειδήσεις των άλλων. «Τέσσερις μέρες συζητήσεων για τα όνειρά του, τις ιδέες και τις μνήμες του μεταμορφώθηκαν σε αυτό το μικρό ντοκιμαντέρ-κόμικς. Το “Strannik” είναι μια εσωτερική ματιά στην καθημερινότητα ενός σαρανταεξάχρονου, άστεγου πυγμάχου στη Ρωσία – μια χώρα όπου εκατομμύρια άνθρωποι ζουν στους δρόμους», καταλήγουν οι Rakhmanko και Sommer. Αν και δίνουν τον ρόλο του αφηγητή στον ίδιο τον Strannik, όμως παραμένουν δίπλα του. Δεν απομακρύνονται ούτε παρατηρούν αφ’ υψηλού και αποστασιοποιημένα το «αντικείμενο» της μελέτης τους. Και, πιθανώς, επιλέγουν να διατηρήσουν ατόφιες και ακέραιες τις αφηγήσεις του, με λόγια κοφτά και ξεκάθαρα, ελάχιστα χρωματισμένα με συναίσθημα. Απογοήτευση ναι, οργή όχι. «Πριν από λίγο καιρό, κάποιος επικοινώνησε για να κάνουμε μια βίντεο-συνέντευξη. Ανησύχησα λιγάκι, αλλά δέχτηκα. Ήλπιζα πως θα έκαναν ένα ωραίο φιλμ για έναν σαραντατριάχρονο γερο-πυγμάχο που ταξιδεύει τη χώρα απ’ άκρη σ’ άκρη αναζητώντας περιπέτειες. Προς μεγάλη μου απογοήτευση, κατέληξε να γίνει ένα φιλμάκι για έναν άστεγο που αγωνίζεται για ένα κομμάτι ψωμί στους δρόμους της Μόσχας. Το πρόβλημα ήταν πως δεν μπορούσαν να γράψουν πολλά από τα πράγματα που έκανα. Ας πούμε έναν αγώνα που είχε οργανωθεί σε μια φυλακή, με όλους τους κρατούμενους να παρακολουθούν. Δεν ήταν κάτι που μπορούσαν να μαγνητοσκοπήσουν και ούτε να το προβάλουν. Όταν έμαθα πως θα έκαναν κόμικς για εμένα, φαντάστηκα κάτι διαφορετικό. Φαντάστηκα πως θα ήταν ένα υπερηρωικό κόμικς, σαν κι αυτά που μάζευα όταν ήμουν μικρός. Σε κάθε μια από τις μικρές ιστορίες θα πολεμούσα το έγκλημα και θα έσωζα τον κόσμο. Αυτή όμως είναι ιστορία άλλου είδους», λέει ο Βιατσεσλάβ στους αναγνώστες συστήνοντας τον εαυτό του. Η ιστορία του, όμως, δεν έχει τίποτα το υπερηρωικό, δεν έχει δράση και καταδιώξεις, δεν έχει συναισθηματικές εξάρσεις και εκπλήξεις, δεν έχει ανατροπές και περιπέτειες. Κι αυτός απλώς την αφηγείται, αφήνοντας τον αναγνώστη να την κρίνει. Λακωνικός και λιτός, μιλά για τα παιδικά του χρόνια στη Σοβιετική Ένωση, για την οικογένειά του, για την παραμόρφωση στα χείλη του και το πρόβλημα ομιλίας του, πιθανώς ως αποτέλεσμα έκθεσης σε ραδιενέργεια, για τα βιβλία που του άρεσε να διαβάζει, για τις χειρουργικές επεμβάσεις στις οποίες υποβλήθηκε, για τις δουλειές που έκανε για να ζήσει, για την πυγμαχία, για τη ζωή στον δρόμο. «Δίπλα στο σχολείο μας ήταν μια φυλακή και από την άλλη πλευρά ένα νεκροταφείο. Ο δάσκαλός μας συνήθιζε να λέει πως αν δεν φερόμασταν σωστά και αν δεν δουλεύαμε σκληρά θα καταλήγαμε σε ένα από αυτά τα δύο μέρη», αφηγείται ο Βιατσεσλάβ. Και διαψεύδει τον δάσκαλό του καθώς αν και ο ίδιος έκανε ή τουλάχιστον προσπάθησε να κάνει ότι ακριβώς του είπαν και γλίτωσε από τη φυλακή και το νεκροταφείο, εν τέλει βρέθηκε αναγκασμένος να ζει σε κάτι που ίσως είναι ακόμα χειρότερο. Στη σκοτεινή πλευρά της ανυπαρξίας και της ανωνυμίας για τα μάτια των άλλων. Στη διαρκή περιπλάνηση χωρίς στέγη, χωρίς καμιά πιθανότητα και δυνατότητα διαφυγής. Κάτι τόσο συνηθισμένο σήμερα για τεράστιο αριθμό ανθρώπων που, δυστυχώς, χάνεται κάθε επική διάσταση και κάθε πρωτοτυπία αναφοράς. Η βολική απάθεια και η διαρκής ναρκισσιστική αδιαφορία απέναντι σ’ αυτούς τους ανθρώπους αποτελούν επικών διαστάσεων ντροπιαστικά εγκλήματα. * Τα έσοδα των δημιουργών του «Strannik» από τις πωλήσεις του βιβλίου θα προσφερθούν στο περιοδικό δρόμου «Σχεδία». Και το σχετικό link...