Αναζήτηση στην Κοινότητα

Ο αδέξιος αντικομμουνισμός του Τεν Τεν Συντάκτης: Γιάννης Κουκουλάς Οι Περιπέτειες του Τεν Τεν στη Χώρα των Σοβιέτ (1929 – 1930) είναι η πρώτη ιστορία του Hergé με πρωταγωνιστή τον δαιμόνιο ρεπόρτερ. Χαρακτηρίζεται από το άτσαλο και απροκάλυπτο αντικομμουνιστικό μένος τόσο του δημιουργού του όσο και του κεντρικού χαρακτήρα του. Αν και αργότερα αποκηρύχτηκε από τον Βέλγο καλλιτέχνη, θα αποτελεί πάντα ένα βιβλίο – σταθμό στην ιστορία της πρώιμης αντικομμουνιστικής προπαγάνδας Πριν ο Τεν Τεν ταξιδέψει στην Αμερική και στην Κίνα, στο Θιβέτ και στη Σελήνη, πριν ασχοληθεί με το Σκήπτρο του Οττοκαρ και τα Πούρα του Φαραώ, με το Μυστικό του Μονόκερου και τον Κάβουρα με τις Χρυσές Δαγκάνες, έκανε το δημοσιογραφικό του ντεμπούτο με μια αποστολή στη Χώρα των Σοβιέτ. Ηταν το μακρινό 1929 όταν ο Βέλγος δημιουργός Hergé (1907 – 1983), μόλις 22 ετών τότε, εισήγαγε τον Τεν Τεν στον κόσμο των κόμικς μέσω των σελίδων του ένθετου Le Petit Vingtième της βελγικής, συντηρητικής και καθολικής, με ακροδεξιές και ρατσιστικές αποχρώσεις, εφημερίδας Le Vingtième Siècle. Οι πρώτες περιπέτειες δημοσιεύτηκαν στις 10 Ιανουαρίου του 1929 και συνεχίστηκαν σε τακτική βάση μέχρι τα μέσα της επόμενης χρονιάς. Για τους αναγνώστες της σύγχρονης εποχής, ο Τεν Τεν στη χώρα των Σοβιέτ δεν είναι παρά μια στρατευμένη, αντικομμουνιστική ακατάσχετη και απολύτως ατεκμηρίωτη μπουρδολογία με στόχο να ικανοποιήσει τα πιο ταπεινά αντιαριστερά αισθήματα του πιο ακραίου και αμαθούς ακροατηρίου της γαλλοβελγικής Δεξιάς του Μεσοπολέμου. Τότε, όμως, ο Τεν Τεν είχε πέραση και σημείωσε τεράστια επιτυχία από την πρώτη μέρα της ύπαρξής του καθώς οι απόψεις του Hergé αντανακλούσαν τις απόψεις ενός σημαντικού μέρους της κεντροευρωπαϊκής Δεξιάς. Το ταξίδι του νεαρού ρεπόρτερ, με τον σκύλο του, Μιλού, στη Σοβιετική Ενωση ξεκινά με στόχο την «ενημέρωση» των αναγνωστών. Ηδη από τη δεύτερη σελίδα όμως, έρχεται αντιμέτωπος στο τρένο με έναν βομβιστή που αυτοβούλως ανατινάζει το βαγόνι για να εμποδίσει τον «μικροαστό», όπως τον αποκαλεί, δημοσιογράφο να φτάσει στη Ρωσία και «να αποκαλύψει όσα συμβαίνουν εκεί». Παρ' όλα αυτά ο Τεν Τεν φτάνει στον συνοριακό σταθμό του Στόλμπστυ, όπου ο Λαϊκός Κομισάριος διατάζει τη δολοφονία του απλώς και μόνο επειδή είναι δημοσιογράφος. Ο Τεν Τεν ξεγλιστρά και σταδιακά ανακαλύπτει την «αλήθεια» που κρύβεται πίσω από τη βιτρίνα. Τα εργοστάσια είναι μόνο σκηνικά και δεν παράγουν τίποτα παρά μόνο καίνε σανό για να παραπλανούνται οι πολίτες και οι ξένες αντιπροσωπείες βλέποντας τον καπνό. Στα καταστήματα δεν υπάρχουν αγαθά προς πώληση και ο λαός λιμοκτονεί. Οι άνθρωποι συνωστίζονται στα συσσίτια όπου παίρνουν μια φρατζόλα ψωμί μόνο αν δηλώσουν ότι είναι κομμουνιστές. Οι μπολσεβίκοι εξαναγκάζουν τον κόσμο στις συνελεύσεις να ψηφίσει τα μέλη της λίστας του κόμματος, απειλώντας τον με περίστροφα. Στο στόχαστρο του Hergé μπήκαν ακόμα και ο Λένιν (ήδη νεκρός τότε), ο Τρότσκι (εξόριστος) και ο Στάλιν. Τα πάντα για να δυσφημιστούν οι μπολσεβίκοι... Στη Μόσχα, όπου ο Τεν Τεν συλλαμβάνεται αναίτια, αναλαμβάνουν Κινέζοι βασανιστές να τον σωφρονίσουν με καρφιά, πυρακτωμένη ράβδο και μαστίγια. Επιπλέον οι Ρώσοι πολίτες είναι στυγνοί και απάνθρωποι βασανιστές ζώων καθώς δένουν μια πέτρα στον λαιμό του Μιλού για να διασκεδάσουν ρίχνοντάς τον στο ποτάμι. Είναι όμως και θρασύδειλοι, δεισιδαίμονες, ευκολόπιστοι, βλάκες, ακαλλιέργητοι, φοβούνται τα φαντάσματα, δεν γνωρίζουν σημάδι, πέφτουν θύματα των κόλπων και της ευφυΐας του δυτικού Τεν Τεν που είναι ικανός να τους εξουδετερώσει με μια του κίνηση, με μια του σκέψη. Γι’ αυτό και ο Βέλγος ρεπόρτερ μεταμφιέζεται και διεισδύει στο στράτευμα με χαρακτηριστική ευκολία όπου και ανακαλύπτει ότι οι σύντροφοι ετοιμάζουν εκστρατεία εναντίον των Κουλάκων και των πλούσιων χωρικών για να τους κλέψουν το σιτάρι. Τον στήνουν στο εκτελεστικό απόσπασμα όταν προσπαθεί να προστατέψει έναν αθώο κτηματία αλλά, φυσικά, ως τετραπέρατος Βέλγος εναντίον πολεμοχαρών ηλιθίων, γλιτώνει και πάλι. Το αποκορύφωμα, όμως, είναι η συμπτωματική είσοδός του στο μυστικό καταφύγιο όπου «ο Λένιν, ο Τρότσκι και ο Στάλιν κρύβουν τους θησαυρούς που έχουν κλέψει από τον λαό». Εκεί η νομενκλατούρα των μπολσεβίκων συσσωρεύει κατασχεμένο πλούτο εις βάρος των πεινασμένων και συγκεντρώνει σιτάρι, βότκα και χαβιάρι προς εξαγωγή για να ρίχνει στάχτη στα μάτια των Δυτικών και να θησαυρίζει από το εμπόριο. Τι κι αν ο Λένιν είχε πεθάνει χρόνια πριν και ο Τρότσκι ήταν ήδη εξόριστος; Και μόνο η αναφορά των ονομάτων τους ήταν αρκετή για να εξοργίσει ακόμη περισσότερο το διψασμένο για κομμουνιστικά σκάνδαλα βελγικό κοινό. «Ενώ ο ρωσικός λαός πεθαίνει από την πείνα, τεράστιες ποσότητες σιταριού στέλνονται στο εξωτερικό ως απόδειξη της υποτιθέμενης αφθονίας στον σοβιετικό παράδεισο» λέει ο Τεν Τεν στον Μιλού. Και εκείνος «μονολογεί»: «Εχω την εντύπωση ότι θα μας βρει μεγάλο κακό». Το μεγάλο κακό δεν θα τους βρει. Θα αποδράσουν από πυριτιδαποθήκη, θα πετάξουν με αεροπλάνο (με σήμα το σφυροδρέπανο), θα συλληφθούν από την Γκεπεού αλλά θα ξεγλιστρήσουν. Και τελικά θα επιστρέψουν στις Βρυξέλλες για να τους υποδεχθούν τα πλήθη με τιμές ηρώων. Αυτό το θεματικό αλαλούμ με το απροκάλυπτο αντικομμουνιστικό περιεχόμενο, με τα διαδοχικά ψεύδη, τις συνειδητές ανακρίβειες και τις στερεοτυπικές ρατσιστικές απεικονίσεις των Ρώσων και των χαρακτήρων τους ήταν το διαβατήριο του Hergé στον κόσμο των κόμικς. Λίγο μετά θα δημιουργούσε μια ακόμη περιπέτεια ρατσιστικού περιεχομένου (Ο Τεν Τεν στο Κονγκό) με τους Βέλγους ιμπεριαλιστές αποικιοκράτες να εμφανίζονται ουσιαστικά ως καλοί προστάτες των Κονγκολέζων που παρουσιάζονται ως βάρβαροι και γεννημένοι δούλοι. Ο Τεν Τεν στη Χώρα των Σοβιέτ αποτελεί κλασικό παράδειγμα αντισοβιετικής προπαγάνδας, και είναι παράδοξο πως πρωτοδημοσιεύτηκε (1929-1930) σε χιουμοριστικό ένθετο εφημερίδας που απευθυνόταν κυρίως σε παιδιά Ευτυχώς η συνέχεια του έργου του Hergé ήταν διαφορετική και δεν έφτασε ποτέ ξανά στα κατώτατα σεναριακά επίπεδα των δύο πρώτων θεματικά ελεεινών κόμικς του. Ο ίδιος, χρόνια αργότερα, αποκήρυξε το περιεχόμενο του Τεν Τεν στη Χώρα των Σοβιέτ επικαλούμενος το νεαρό της ηλικίας του και την απειρία του. Ως ένδειξη αυτής της «μεταμέλειάς» μπορεί να θεωρηθεί και το γεγονός ότι η συγκεκριμένη ιστορία είναι η μοναδική που ο δημιουργός της δεν δέχτηκε ποτέ να χρωματίσει στις ατέλειωτες μεταγενέστερες εκδόσεις της. Με το βαθιά αντιδραστικό και προπαγανδιστικό περιεχόμενό της με το περιτύλιγμα μιας ιστορίας κόμικς για παιδιά αποτελεί αναμφίβολα ένα μοναδικό ντοκουμέντο για τον τρόπο που η Δυτική Ευρώπη αντιμετώπισε την κομμουνιστική επανάσταση και την προσπάθεια της Σοβιετικής Ενωσης να επιβιώσει ως κράτος σε ένα εχθρικό γεωπολιτικό περιβάλλον. Γι’ αυτό και είναι ιδιαίτερα σημαντική η κυκλοφορία της στα ελληνικά για πρώτη φορά από τις εκδόσεις Μαμούθ Κόμιξ (μετάφραση: Αγγελος Φιλιππάτος) και αξιέπαινη η απόφαση του εκδοτικού οίκου. Ελπίζουμε σε μελλοντική έκδοση να συνοδευτεί η ιστορία από εισαγωγικά και επεξηγηματικά κείμενα, απαραίτητα σε τέτοια εμβληματικά έργα, έστω και αποκηρυγμένα από τους δημιουργούς τους. Πηγή Μπορείτε να διαβάσετε ένα εξίσου ενδιαφέρον άρθρο για το ίδιο κόμικ εδώ.

Πάρα πολύ ενδιαφέρουσα κριτική για ένα κόμικ, που μάλλον δεν θα διαβάσουμε ποτέ στα Ελληνικά.