Μετάβαση στο περιεχόμενο

Αναζήτηση στην Κοινότητα

Εμφάνιση αποτελεσμάτων για ετικέτες 'Σαραντάκος'.

  • Αναζήτηση ανά ετικέτες

    Πληκτρολογήστε ετικέτες χωρισμένες με κόμματα.
  • Αναζήτηση ανά συγγραφέα

Τύπος περιεχομένου


Ενότητες

  • ΓΝΩΡΙΜΙΑ - ΝΕΑ - ΒΟΗΘΕΙΑ
    • ΓΝΩΡΙΜΙΑ - ΒΟΗΘΕΙΑ
    • ΝΕΑ
  • ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ
    • ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ
    • ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ
  • ΧΑΛΑΡΩΜΑ
    • ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
    • ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟ
    • ΤΟ ΠΑΖΑΡΙ
  • ΝΤΙΣΝΕΥ's Διάφορα
  • ΝΤΙΣΝΕΥ's Ντόναλντ
  • ΝΤΙΣΝΕΥ's Super Μίκυ
  • ΝΤΙΣΝΕΥ's Κόμιξ
  • ΝΤΙΣΝΕΥ's Μίκυ Μάους
  • ΝΤΙΣΝΕΥ's Μπλα μπλα
  • VINTAGE's Συζήτηση
  • VIDEO GAMES's Γεν. Συζήτηση για Video Games

Blogs

  • Valt's blog
  • Dr Paingiver's blog
  • GCF about comics
  • Vet in madness
  • Θέμα ελεύθερο
  • Film
  • Comics, Drugs and Brocc 'n' roll
  • I don't know karate, but i know ka-razy!
  • Γερμανίκεια
  • ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΠΡΑΜΑΤΑ ή Η ΑΧΡΗΣΤΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
  • ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΠΡΑΜΑΤΑ ή Η ΑΧΡΗΣΤΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
  • Κομικσόκοσμος
  • The Unstable Geek
  • Σκόρπιες Σκέψεις
  • Dhampyr Diaries
  • Περί ανέμων και υδάτων

Ημερολόγια


Βρείτε αποτελέσματα σε ...

Βρείτε αποτελέσματα που ...


Ημερομηνία Δημιουργίας

  • Αρχή

    Τέλος


Τελευταία ενημέρωση

  • Αρχή

    Τέλος


Φιλτράρετε με αριθμό ...

Εγγραφή

  • Αρχή

    Τέλος


Ομάδα


Member Title


MSN


Website URL


Yahoo


Skype


Πόλη


Επάγγελμα


Ενδιαφέροντα

  1. Εδώ και 3 χρόνια, ο γνωστός γλωσσολόγος Νίκος Σαραντάκος (wiki) αναρτεί στο ιστολόγιο του άρθρα γύρω από διάφορα κόμικ του Αστερίξ Ας τα παραθέσουμε εδώθε Έχουν προηγηθεί άρθρα για τους Βρετανούς, τους χαρακτήρες, την Κατοικία των θεών, τον Μάγο/Μάντη, τους Ελβετούς, τον Αγώνα των Αρχηγών, τον Αστερίξ στην Κορσική, τον Αστερίξ Λεγεωνάριο, τον Οβελίξ και σια, το Δώρο του Καίσαρα και την Ασπίδα της Αρβέρνης. Εδώ έχουμε ένα για το Χρυσό Δρεπάνι. Το άρθρο φυσικά είναι τίγκα στα σπόιλερ και μόνο για όσους το έχουν διαβάσει Καλή ανάγνωση αυτό το ηλιόλουστο Σαββατιάτικο πρωινό === Εδώ και δύο χρόνια έχω αρχίσει να παρουσιάζω, κάθε δυο μήνες, από μία περιπέτεια του Αστερίξ, ενός από τα πιο αγαπημένα μου κόμικς. Όπως έχω πει, με μια δόση υπερβολής βέβαια, οι 24 τόμοι του Αστερίξ (εννοώ την κοινή δημιουργία του Ρενέ Γκοσινί και του Αλμπέρ Ουντερζό) είναι μια από τις σημαντικότερες προσφορές της Γαλλίας στον παγκόσμιο πολιτισμό μεταπολεμικά. Τουλάχιστον η γενιά μου, που γνώρισε τον Αστερίξ στα φοιτητικά της χρόνια, τον αγάπησε σχεδόν ομόθυμα -και η ανταπόκρισή σας σε αυτές τις δημοσιεύσεις ήταν πολύ θετική, οπότε είχα πει ότι θα αρχίσω να παρουσιάζω στο ιστολόγιο, έναν προς έναν, τους 24 τόμους του Αστερίξ, κάτι που, με μια συχνότητα έναν τόμο κάθε δίμηνο (και εφόσον δεν κάνω παρασπονδίες, όπως έκανα φέτος), θα μας πάρει τέσσερα χρόνια. Ξεκινήσαμε τον Οκτώβριο του 2014, με μια παρουσίαση της περιπέτειας Αστερίξ στους Βρετανούς και μετά με μια γενική παρουσίαση των πρωταγωνιστών του κόμικς. Τον Δεκέμβριο είχαμε τη δεύτερη περιπέτεια, την Κατοικία των θεών, τον Φλεβάρη 2015 είδαμε τον Μάγο (ή Μάντη) ενώ στα τέλη Απριλίου παρουσίασα τον «Αστερίξ στη χώρα των Ελβετών». Τέλη Ιουνίου 2015 παρουσιάστηκε Ο αγώνας των αρχηγών, η πέμπτη περιπέτεια της σειράς, αλλά στα τέλη Αυγούστου δεν είχαμε περιπέτεια για τεχνικούς λόγους. O κύκλος συνεχίστηκε στα μέσα Οκτωβρίου με τον Αστερίξ στην Κορσική και η τελευταία δημοσίευση για το 2015 ήταν την παραμονή των Χριστουγέννων με τον Αστερίξ Λεγεωνάριο. Το 2016 ξεκίνησε με την περιπέτεια Οβελίξ και σία τον Φλεβάρη, ενώ τον Απρίλιο ανέβασα το Δώρο του Καίσαρα. Τον Ιούνιο είχε πέσει πολλή δουλειά, τον Αύγουστο είχαμε το… θερινό ραστόνι (και θα ήταν ευκαιρία να βάλουμε τον Αστερίξ Ολυμπιονίκη, κρίμα), οπότε ξαναπιάσαμε το νήμα τον Οκτώβριο με την Ασπίδα της Αρβέρνης. Σήμερα έχουμε την ενδέκατη περιπέτεια της παρουσίασής μας, δηλαδή πλησιάζουμε στα μισά. Θα δούμε το Χρυσό δρεπάνι. Θυμίζω ότι οι περιπέτειες του Αστερίξ κυκλοφόρησαν σε αυτοτελείς τόμους στα ελληνικά πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του 1970 από τις εκδόσεις Ψαρόπουλου (σε μετάφραση αρχικά του Κώστα Ταχτσή και μετά του Αργύρη Χιόνη) ενώ αργότερα κυκλοφόρησαν σε νέα μετάφραση (της Ειρήνης Μαραντέι) από τις εκδόσεις Μαμούθ, που είναι και η έκδοση που (νομίζω πως) βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο εμπόριο. Εγώ έχω γαλουχηθεί με τις μεταφράσεις του Ψαρόπουλου, και ομολογώ πως τις βρίσκω καλύτερες, αλλά αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι τις έχω συνηθίσει. Από την άλλη, ο δεύτερος μεταφραστής βρίσκεται σε δύσκολη θέση, διότι ίσως αισθάνεται αναγκασμένος να αποφύγει τα λογοπαικτικά ευρήματα του πρώτου. Ένα σταθερό χαρακτηριστικό των παρουσιάσεων που κάνω εδώ είναι η σύγκριση των δύο ελληνικών μεταφράσεων, Ψαρόπουλου και Μαμούθ. Η κυρία Ιρένε Μαραντέι, που έχει κάνει τις μεταφράσεις της σειράς Μαμούθ, μάς έκανε την τιμή να σχολιάσει εδώ και να επισημάνει ότι δεν προσπάθησε να αποφύγει τις μεταφραστικές επιλογές του Αργύρη Χιόνη, όπως είχα υποθέσει. Την περιπέτεια, όπως εκδόθηκε από τον Ψαρόπουλο, τη σκανάρισε κάποιος φίλος. Ίσως έχει ένα μικρό πρόβλημα το σκανάρισμα, κάπως θαμπές μου φαίνονται μερικές σελίδες. Τέλος πάντων, την περιπέτεια την ανέβασα σε έναν ιστότοπο φιλοξενίας, απ’ όπου μπορείτε να την κατεβάσετε ή να τη διαβάσετε ονλάιν. Το Χρυσό δρεπάνι είναι μόλις η 2η χρονολογικά από τις 24 περιπέτειες του Αστερίξ που μας χάρισε το δίδυμο Γκοσινί-Ουντερζό και αν προσέξετε το σκίτσο θα δείτε πως οι μορφές των ηρώων δεν έχουν ακόμα στανταριστεί εντελώς (Αυτό πάντως είναι πολύ πιο έκδηλο στην πρώτη περιπέτεια, «Αστερίξ ο Γαλάτης»). Το Χρυσό δρεπάνι παρουσιάστηκε σε συνέχειες στο περιοδικό Πιλότ το 1960-61 και το 1962 κυκλοφόρησε σε αυτοτελή τόμο. Είναι μια από τις «ταξιδιωτικές» περιπέτειες εσωτερικού, όπου οι ήρωες δεν ταξιδεύουν σε κάποιο μακρινό μέρος, αλλά μέσα στη Γαλατία -στην καρδιά της μάλιστα, τη Λουτέσια. Επίσης είναι περιπέτεια χαμηλών τόνων, αφού δεν υπάρχει κάποιος σοβαρός κίνδυνος που να απειλεί το χωριό ούτε κάποιο σχέδιο των Ρωμαίων για να υποτάξουν τους ανυπόταχτους Γαλάτες. Για να διακινδυνεύσω μια εκτίμηση, θα στοιχημάτιζα ότι πολύ δύσκολα θα βρισκόταν κάποιος αστεριξόφιλος που να δηλώσει πως η αγαπημένη του περιπέτεια είναι το Χρυσό δρεπάνι, έστω κι αν αρκετοί θα της έδιναν καλό βαθμό. Η υπόθεση Ενώ όλα κυλούν ειρηνικά κι ανέφελα στο ανυπόταχτο χωριό, ο δρυίδης Πανοραμίξ παθαίνει μια ζημιά: σπάει το χρυσό δρεπάνι του (αν το γκι κοπεί με κοινό δρεπάνι, δεν θα έχει μαγικές ιδιότητες). Ο Αστερίξ και ο Οβελίξ ξεκινούν λοιπόν για τη Λουτέσια, το σημερινό Παρίσι, όπου μένει ο καλύτερος κατασκευαστής δρεπανιών, που μάλιστα τυχαίνει να είναι μακρινός ξάδερφος του Οβελίξ. Το θέμα επείγει, επειδή ο Πανοραμίξ πρέπει να πάρει μέρος σε ενα μεγάλο συνέδριο δρυιδών. Φτάνοντας στη μεγαλούπολη, όμως, βρισκουν κλειστό το εργαστήριο του ξαδέρφου, άφαντο τον ίδιο και κλειστά τα στόματα των γειτόνων. Διαπιστώνουν επίσης ότι στην αγορά υπάρχει μεγάλη έλλειψη χρυσών δρεπανιών -και οι μαυραγορίτες ζητούν υπέρογκα ποσά. Τελικά ανακαλύπτουν ότι η σπείρα των μαυραγοριτών έχει απαγάγει τον ξάδελφο του Οβελίξ -και, το πιο αναπάντεχο, ότι ο έπαρχος της Λουτέσιας είναι ο επικεφαλής της σπείρας. Τα πρόσωπα Ο ξάδερφος του Οβελίξ, ο κατασκευαστής των δρεπανιών, λέγεται Amérix, από την Αμερική -και ίσως όχι τυχαία ο Οβελίξ λέει στην αρχή της περιπέτειας πως είναι ο μόνος από την οικογένεια που πρόκοψε. Ο Χιόνης τον αποδίδει «Μαλαματίξ» ενώ στις εκδόσεις Μαμούθ η Ιρένε Μαραντέι τον λέει «Ταλαντίξ». Ο Οβελίξ δεν τον έχει δει ποτέ του -τελικά μοιάζουν στο πρόσωπο, αλλά ο ξάδερφος είναι πολύ πιο αδύνατος και μικρόσωμος. Ο Οβελίξ κουβαλάει ένα μενίρ για να του χαρίσει επειδή, όπως λέει, les petits cadeaux entretiennent l’amitié, που είναι γαλλική παροιμία και σημαίνει «τα μικροδωράκια συντηρούν τη φιλία», κατά την απόδοση της Μαραντέι. Αυτός που εμφανίζεται για αρχηγός της σπείρας είναι ένας Γαλάτης ιδιοκτήτης νυχτερινού κέντρου, ονόματι Avoranfix (από το A vos rangs, fixe! δηλ. «Στις γραμμές σας, προσοχή»), ενώ το πρωτοπαλίκαρό του λέγεται Lentix (ίσως απο το lentille -φακός/φακή). Και οι δυο έχουν φάτσες ανθρώπων της νύχτας και μπράβων. Στην ελληνική μετάφραση, ο Χιόνης βαφτίζει Παρασιτίξ τον αρχηγό ενώ η Μαραντέι τον λέει Νονίξ. Στο πρωτοπαλίκαρο συμπίπτουν: Μπραβίξ τον λένε και οι δύο. Ο Χιόνης είχε την πολύ καλή ιδέα να βάλει τον Παρασιτίξ να μιλάει μάγκικα με μια δόση καθαρεύουσας, όπως στον Τσιφόρο. Παράδειγμα στη σκηνή αυτή, οπου ο Παρασιτίξ έχει προτείνει στον Αστερίξ ένα χρυσό δρεπάνι «ένα πραματάκι πρώτης, 3000 χρυσά» «3000 ακατέβατα. Λόγω η συνέλευσις στο δάσος των Καρνυτών, δε βρίσκονται πια χρυσά δρεπάνια στη Λουτέσια». Και μετά: «Μη μου ξαναφέρεις ζητιάνους στην επιχείρησις». (Η Μαραντέι το minables το αποδίδει ‘λεχρίτες’). «Ποιος είναι ζητιάνος;» θυμώνει ο Αστερίξ και ακολουθει γενική σύρραξη, οπότε επεμβαίνει το παρατυχόν ρωμαϊκό περίπολο και οδηγεί τους ήρωές μας στον έπαρχο. Ο έπαρχος, ο Gracchus Pleindastus (λογοπαίγνιο με το plein d’astuces = όλο τεχνάσματα) είναι τυπικό δείγμα Ρωμαίου αριστοκράτη, που πλήττει θανάσιμα με τα πάντα. Ο Χιόνης τον απέδωσε Στρογγύλους (ή ίσως Στρόγγυλους, αφού τα γράμματα είναι κεφαλαία, άτονα) ενώ η Μαραντέι τον είπε Γράκχους Βαρεμάριους, ίσως πιο πετυχημένο. Ο Γκοσινί έδωσε στον Ουντερζό εντολή να σκιτσάρει τον έπαρχο με τα χαρακτηριστικά του μεγάλου βρετανού ηθοποιού Τσαρλς Λώτον, ο οποίος είχε παίξει και ρόλους Ρωμαίων π.χ. στον Σπάρτακο -νομίζω πως η ομοιότητα είναι ολοφάνερη. Λογοπαίγνια και ατάκες Υπάρχει κι ένας Αρβέρνιος ταβερνιάρης, γείτονας του Μαλαματίξ, που ξέρει τι έχει γίνει αλλά φοβάται να το πει και από το φόβο του πουλάει την ταβέρνα και φεύγει με τη βοϊδάμαξα για τη Ζεργκόβια, οπότε ο Αστεριξ και ο Οβελίξ τον κυνηγάνε (με τα πόδια!) στην εθνική οδό. Εδώ υπάρχουν και κάμποσοι γουστόζικοι αναχρονισμοί. Η…. καταδίωξη γίνεται στην Ρωμαϊκή οδό VII, υπαινιγμός για τη Route Nationale 7, την εθνική οδό που έπαιρναν οι Παριζιάνοι για να κατέβουν στη Μεσόγειο. H πινακίδα δεξιά γράφει Ralentissez, esclaves au travail («Αργά, έργα σκλάβων» μεταφράζει ο Χιόνης) που παραπέμπει στο τυποποιημένο μήνυμα Ralentissez ! Ouvriers au travail (εργάτες δηλαδή). Ο Οβελίξ παρατηρεί: Il doit y avoir des amphorisages, λογοπαίγνιο με το embouteillage (μποτιλιάρισμα) με τον αμφορέα στη θέση της μποτίλιας. Αυτό εύλογα αποδίδεται αμφορεάρισμα/αμφοράρισμα από τους δυο μεταφραστές μας. Πρωταγωνιστεί επίσης στην περιπέτεια η μεγαλούπολη, το Παρίσι ή μάλλον η Λουτέσια, που παρουσιάζει όλα τα χαρακτηριστικά των σύγχρονων μεγαλουπόλεων: πολυκοσμία, μολυσμένος αέρας, ο Σηκουάνας γεμάτος σκουπίδια (αμφορείς!) και, βέβαια, κυκλοφοριακό χάος. – Άντε από δω βάρβαρε! – Τι μας παριστάνεις ρε; Τον Μπεν Χουρ; Βέβαια, την εποχή εκείνη όλη κι όλη η Λουτέσια χωρούσε στο νησάκι του Σηκουάνα, που σήμερα λέγεται Ιλ ντε λα Σιτέ, όπως δείχνει και το εξώφυλλο της περιπέτειας. Στο τέλος της περιπέτειας, οι δυο φίλοι εγκαταλείπουν την πρωτεύουσα τραγουδώντας Lutèce c’est une blonde, υπαινιγμός στο προπολεμικό τραγούδι της Μιστεγκέτ Paris c’est une blonde. «Η Λουτέσια είναι θεσπέσια» αποδίδει ο Χιόνης, ενώ «Η Λουτετία είναι μια οπτασία» η Μαραντέι. Υπάρχει κι άλλη μια αναφορά σε τραγούδι. Στην αρχή-αρχή της ιστορίας, βλεπουμε τον Οβελίξ να πελεκάει ένα μενίρ και να τραγουδάει «Γλυκιά μου Γαλατία…» -Douce Gaule στο πρωτότυπο, που είναι υπαινιγμός στο πολύ γνωστό (στους Γαλλους τουλάχιστον) τραγούδι Douce France του Σαρλ Τρενέ. Και βέβαια, παρόλο που αυτή είναι μόλις η δεύτερη περιπέτεια της σειράς, στο τέλος της περιπέτειας ο βάρδος Κακοφωνίξ δεν τραγουδάει, διότι κάποιος (όχι πάντως ο σιδεράς, ο οποίος δεν έχει ακόμα κάνει την εμφάνισή του) τον έχει φιμώσει και δέσει μέσα στην καλύβα του. Αντίθετα, στην πρώτη περιπέτεια (Αστερίξ ο Γαλάτης, που δεν την έχουμε παρουσιάσει ακόμα εδώ) ο βάρδος είναι παρών στο καταληκτικό τσιμπούσι. ===
  2. Εδώ και 3 χρόνια, ο γνωστός γλωσσολόγος Νίκος Σαραντάκος (wiki) αναρτεί στο ιστολόγιο του άρθρα γύρω από διάφορα κόμικ του Αστερίξ Ας τα παραθέσουμε εδώθε Έχουν προηγηθεί άρθρα για τους Βρετανούς, τους χαρακτήρες, την Κατοικία των θεών, τον Μάγο/Μάντη, τους Ελβετούς, τον Αγώνα των Αρχηγών, τον Αστερίξ στην Κορσική, τον Αστερίξ Λεγεωνάριο, τον Οβελίξ και σια, το Δώρο του Καίσαρα, την Ασπίδα της Αρβέρνης, το Χρυσό Δρεπάνι, το Μεγάλο Ταξίδι και τους Γότθους. Εδώ έχουμε ένα για την Κλεοπάτρα. Το άρθρο φυσικά είναι τίγκα στα σπόιλερ και μόνο για όσους το έχουν διαβάσει Καλή ανάγνωση αυτό το όμορφο Σαββατιάτικο πρωινό === Εδώ και δύο χρόνια έχω αρχίσει να παρουσιάζω, κάθε δυο μήνες, από μία περιπέτεια του Αστερίξ, ενός από τα πιο αγαπημένα μου κόμικς. Όπως έχω πει, με μια δόση υπερβολής βέβαια, οι 24 τόμοι του Αστερίξ (εννοώ την κοινή δημιουργία του Ρενέ Γκοσινί και του Αλμπέρ Ουντερζό) είναι μια από τις σημαντικότερες προσφορές της Γαλλίας στον παγκόσμιο πολιτισμό μεταπολεμικά. Τουλάχιστον η γενιά μου, που γνώρισε τον Αστερίξ στα φοιτητικά της χρόνια, τον αγάπησε σχεδόν ομόθυμα -και η ανταπόκρισή σας σε αυτές τις δημοσιεύσεις ήταν πολύ θετική, οπότε είχα πει ότι θα αρχίσω να παρουσιάζω στο ιστολόγιο, έναν προς έναν, τους 24 τόμους του Αστερίξ, κάτι που, με μια συχνότητα έναν τόμο κάθε δίμηνο (και εφόσον δεν κάνω παρασπονδίες) θα μας πάρει τέσσερα χρόνια. Ήδη πάντως ξεπεράσαμε τα μισά. Ξεκινήσαμε τον Οκτώβριο του 2014, με μια παρουσίαση της περιπέτειας Αστερίξ στους Βρετανούς και μετά με μια γενική παρουσίαση των πρωταγωνιστών του κόμικς. Τον Δεκέμβριο είχαμε τη δεύτερη περιπέτεια, την Κατοικία των θεών, τον Φλεβάρη 2015 είδαμε τον Μάγο (ή Μάντη) ενώ στα τέλη Απριλίου παρουσίασα τον «Αστερίξ στη χώρα των Ελβετών». Τέλη Ιουνίου 2015 παρουσιάστηκε Ο αγώνας των αρχηγών, η πέμπτη περιπέτεια της σειράς, αλλά στα τέλη Αυγούστου δεν είχαμε περιπέτεια για τεχνικούς λόγους. O κύκλος συνεχίστηκε στα μέσα Οκτωβρίου με τον Αστερίξ στην Κορσική και η τελευταία δημοσίευση για το 2015 ήταν την παραμονή των Χριστουγέννων με τον Αστερίξ Λεγεωνάριο. Το 2016 ξεκίνησε με την περιπέτεια Οβελίξ και σία τον Φλεβάρη, ενώ τον Απρίλιο ανέβασα το Δώρο του Καίσαρα. Τον Ιούνιο είχε πέσει πολλή δουλειά, τον Αύγουστο είχαμε το… θερινό ραστόνι (και θα ήταν ευκαιρία να βάλουμε τον Αστερίξ Ολυμπιονίκη, κρίμα), οπότε ξαναπιάσαμε το νήμα τον Οκτώβριο με την Ασπίδα της Αρβέρνης. ενώ τον Δεκέμβριο ακολούθησε το Χρυσό δρεπάνι. Πρώτη περιπέτεια του 2017, τον Φλεβάρη, ήταν το Μεγάλο ταξίδι, που συμπλήρωσε την πρώτη δωδεκάδα. Το Πάσχα, οι εκλογές και η πληθώρα επικαίρου ύλης, που λέγανε παλιά οι εφημερίδες, μας πήγαν λίγο πίσω αλλά σήμερα παρουσιάζουμε την περιπέτεια «Ο Αστερίξ και η Κλεοπάτρα». Θυμίζω ότι οι περιπέτειες του Αστερίξ κυκλοφόρησαν σε αυτοτελείς τόμους στα ελληνικά πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του 1970 από τις εκδόσεις Ψαρόπουλου (σε μετάφραση αρχικά του Κώστα Ταχτσή και μετά του Αργύρη Χιόνη) ενώ αργότερα κυκλοφόρησαν σε νέα μετάφραση (της Ειρήνης Μαραντέι) από τις εκδόσεις Μαμούθ, που είναι και η έκδοση που (νομίζω πως) βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο εμπόριο. Ωστόσο, στην περιπέτεια που μας ενδιαφέρει σήμερα, Ο Αστερίξ και η Κλεοπάτρα, διαπιστώνω με κάποια έκπληξη ότι η έκδοση της Μαμούθ χρησιμοποιεί την ίδια μετάφραση με την παλιότερη έκδοση του Ψαρόπουλου -τουλάχιστον το τεύχος της Μαμούθ που έχω στα χέρια μου. Δεν ξέρω αν έγινε επανέκδοση με διαφορετική μετάφραση. Αυτό σημαίνει πως τούτο το άρθρο, κατ’ εξαίρεση, δεν θα έχει σύγκριση των δύο ελληνικών μεταφράσεων, όπως κάνω συνήθως στα αστεριξολογικά άρθρα μου. Την περιπέτεια, όπως εκδόθηκε από τον Ψαρόπουλο, τη σκανάρισε κάποιος φίλος. Την ανέβασα σε έναν ιστότοπο φιλοξενίας, απ’ όπου μπορείτε να την κατεβάσετε ή να τη διαβάσετε ονλάιν. Πρόκειται για μια από τις πρώτες περιπέτειες της σειράς, έκτη χρονολογικά από τις 24. Δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό Pilote από τον Δεκέμβριο του 1963 έως τον Σεπτέμβριο του 1964, ενώ το 1965 κυκλοφόρησε σε αυτοτελή τόμο. Το 1968 οι Γκοσινί και Ουντερζό μετέφεραν την περιπέτεια σε ταινία κινουμένων σχεδίων με τον ίδιο τίτλο, ενώ το 2001 ο Αλέν Σαμπά τη μετέφερε σε ταινία με ηθοποιούς, με τη Μόνικα Μπελούτσι στον ρόλο της Κλεοπάτρας και τον Ζεράρ Ντεπαρντιέ σαν Οβελίξ, κάνοντας μια από τις εμπορικότερες γαλλικές ταινίες όλων των εποχών. Είναι, βέβαια, μια από τις ταξιδιωτικές περιπέτειες της σειράς, όπου η δράση κατά το μεγαλύτερο μέρος εκτυλίσσεται στην Αίγυπτο των Πτολεμαίων -ή μάλλον όχι ακριβώς των Πτολεμαίων, αφού το ελληνικό στοιχείο απουσιάζει εντελώς και όλοι χρησιμοποιούν ιερογλυφικά, ενώ η χρήση τους είχε μάλλον υποχωρήσει. Πέρα από αυτή την ανακρίβεια, πρόκειται για μια από τις καλύτερες περιπέτειες της 24άδας. Γκοσινί και Ουντερζό είναι σε μεγάλη φόρμα, ενώ τα λογοπαίγνια δίνουν και παίρνουν (μοιραία, θα παραλείψω τα περισσότερα). Η υπόθεση. Θέλοντας να αποδείξει στον Ιούλιο Καίσαρα ότι ο λαός της δεν είναι παρακμασμένος, η Κλεοπάτρα στοιχηματίζει μαζί του ότι σε τρεις μήνες θα καταφέρει να χτίσει ένα μεγαλόπρεπο παλάτι στην Αλεξάνδρεια. Αναθέτει στον καλύτερο (αλλά όχι πολύ καλό) αρχιτέκτονα της Αιγύπτου το έργο αυτό, απειλώντας να τον ρίξει στους ιερούς κροκόδειλους αν δεν προλάβει την προθεσμία. Σε απόγνωση εκείνος, ταξιδεύει στο γαλατικό χωριό για να ζητήσει βοήθεια από τον παλιό του φίλο τον Πανοραμίξ, κι έτσι οι τρεις Γαλάτες (μαζί κι ο Ιντεφίξ) ταξιδεύουν στην Αίγυπτο. Εκεί έχουν να αντιμετωπίσουν τις μηχανορραφίες ενός αντίπαλου αρχιτέκτονα, που πολύ θα ήθελε να αποτύχει ο ανταγωνιστής του. Τελικά ξεπερνάνε όλα τα εμπόδια, αλλά τότε παρεμβαίνει ο Καίσαρας, που δεν θέλει να χάσει το στοίχημα. Τελικά όμως το παλάτι ολοκληρώνεται έγκαιρα και οι φίλοι μας επιστρέφουν στο γαλατικό χωριό γοητευμένοι από τη μύτη της όμορφης βασίλισσας. Τα ονόματα. Ίσως κατ’ αναλογία προς τα Ίσις και Όσιρις, ο Γκοσινί βάζει όλα τα ονόματα των Αιγυπτίων να τελειώνουν σε -is. Ο αρχιτέκτονας που χτίζει το παλάτι λέγεται Numérobis (λογοπαίγνιο με το numéro bis, δεύτερος αριθμός, που χρησιμοποιείται στο βελγικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης) -Λογαριθμίς στην ελληνική έκδοση, ενώ ο ανταγωνιστής του είναι ο Amonbofis (από τη φράση A mon beau-fils, στον γαμπρό μου, Λυκοφοβίς στα ελληνικά. Ο γραμματέας του Λογαριθμίς είναι ο Misenplis (μιζ-αν-πλι), που περιέργως αποδόθηκε ελληνικά Αιμορροϊδίς. Ο γραφέας αυτός είναι σχεδιασμένος με τα χαρακτηριστικά του Γκοσινί. Κάθεται οκλαδόν, που είναι σαφής υπαινιγμός στον «Καθιστό γραφέα«, ένα από τα πιο γνωστά αιγυπτιακά εκθέματα του Λούβρου. Στον διάλογο με τον Πανοραμίξ υπάρχει και λογοπαίγνιο με τη λέξη situation, που σημαίνει και την θέση εργασίας αλλά και τη στάση του σώματος. – Είναι καλή δουλειά, γραμματέας; – Ω, είναι καθιστική δουλειά. Ή μάλλον οκλαδόν. Ο αντίστοιχος γραμματέας του ανταγωνιστή λέγεται Tournevis, που είναι στα γαλλικά το κατσαβίδι -και προφανώς αποδόθηκε στα ελληνικά Κατσαβιδίς. Ο Γκοσινί και ο Ουντερζό είχαν την ιδέα να φτιάξουν το κόμιξ αυτό όταν μια μέρα πήγαν να δουν την ταινία «Κλεοπάτρα» του Μάνκιεβιτς με την Ελίζαμπεθ Τέιλορ στον ομώνυμο ρόλο. Το εξώφυλλο αντιγράφει μια διαφημιστική αφίσα της ταινίας, και επειδή η κινηματογραφική Κλεοπάτρα ήταν μια υπερπαραγωγή, στο γύρισμα της οποίας δαπανήθηκαν μυθώδη ποσά, το εξώφυλλο του κόμιξ (βλ. παραπάνω) διαφημίζει την «πιο μεγάλη περιπέτεια που σχεδιάστηκε ποτέ» και απαριθμεί τα υλικά που χρειάστηκαν, από τα 14 λίτρα σινική μελάνη και τα 62 μαλακά μολύβια ίσαμε τα 67 λίτρα μπίρα! Διάσπαρτες στην περιπέτεια υπάρχουν σκηνές που παραπέμπουν απευθείας στο φιλμ, όπως στο καρέ αριστερά που δείχνει την Κλεοπάτρα στον θρόνο της με το άγαλμα του γερακόμορφου θεού Ώρου να αναθέτει στον αρχιτέκτονα Λογαριθμίς να χτίσει το παλάτι (στη συνέχεια, «για την ευκολία των αναγνωστών» οι διάλογοι δίνονται ντουμπλαρισμένοι). Και βέβαια, η Κλεοπάτρα είχε πολύ όμορφη μύτη. Μάλιστα, το άλμπουμ ξεκινάει, στο πρώτο πρώτο καρέ, με τη διαβεβαίωση ότι «αν η μύτη της ήταν πιο κοντή, θα είχε αλλάξει η μορφή του κόσμου». Αυτό το είχε πει ο Πασκάλ, σε έναν στοχασμό του. Η μύτη της Κλεοπάτρας πρωταγωνιστεί στην περιπέτεια, αφού γοητεύει τους πάντες, από τον Καίσαρα μέχρι τον Πανοραμίξ. Σχετικό με τη μύτη είναι κι ένα λογοπαίγνιο που δεν μεταφράζεται εύκολα. Στην πρώτη σελίδα, ο Καίσαρας φεύγει ενώ ξοπίσω του η Κλεοπάτρα από τα νεύρα της σπάει ένα βάζο. Και ο Καίσαρας λέει ότι είναι μεν γλυκιά αλλά les épices lui montent facilement au nez, κατά λέξη ‘τα μπαχαρικά της ανεβαίνουν εύκολα στη μύτη’. Αυτό είναι λογοπαίγνιο με την γαλλική ιδιωματική φράση la moutarde lui monte au nez, κατά λέξη «η μουστάρδα του ανεβαίνει στη μύτη», που λέγεται για κάποιον ευερέθιστο, που θυμώνει εύκολα. Ο Χιόνης κατέφυγε, αναγκαστικά και εύστοχα, σε άλλη έκφραση με τη μύτη. Στην ελληνική μετάφραση ο Καίσαρας λέει «Είναι γλυκιά αλλά και ψηλομύτα … πράγμα που την κάνει ακόμα πιο γλυκιά». Ένα άλλο λογοπαίγνιο, που επίσης δεν μεταφράζεται. Όταν ο Λογαριθμίς συναντάει τον Πανοραμίξ, του μιλάει με δωδεκασύλλαβο, χωρισμένο μάλιστα σε δύο εξασύλλαβα ημιστίχια, ο οποίος στην κλασική γαλλική ποίηση λέγεται alexandrin, αλεξανδρινός στίχος. Οπότε ο Πανοραμίξ λέει στους συγχωριανούς του: C’est un alexandrin, Είναι Αλεξανδρινός, που μπορεί να αναφέρεται είτε στον νεοφερμένο είτε στον στίχο. Στα ελληνικά ο Χιόνης εύστοχα διάλεξε να δώσει ποιητικότητα στη φράση του Αιγύπτιου: Είμαι φίλε μου καλέ, ευτυχής που σε θωρώ. Ένα άλλο λογοπαίγνιο που μεταφράζεται εύκολα στη γλώσσα μας, όταν ο Λογαριθμίς περιγράφει στους Γαλάτες τον ανταγωνιστή του. Il a beaucoup des talents, λέει. Il est doué? ρωτάει ο Αστερίξ. – Non il est riche. Il a beaucoup de talents d’or. Στα γαλλικά, talent ειναι και το ταλέντο, είναι και το αρχαίο τάλαντο (αλλωστε η λέξη ‘ταλέντο’, αντιδάνειο στη γλώσσα μας, από το τάλαντο προήλθε -πρέπει κάποτε να γράψω άρθρο). Στα ελληνικά λέμε επίσης ‘τάλαντο’ και το φυσικό χάρισμα, το ταλέντο, οπότε στη μετάφραση: – Έχει πολλά τάλαντα – Είναι ταλαντούχος; – Όχι, είναι πλούσιος. Έχει πολλά χρυσά τάλαντα. Ο μοχθηρός Λυκοβοφίς στήνει διάφορες παγίδες στους Γαλάτες. Αρχικά, ξεσηκώνει τους εργάτες να κατεβούν σε απεργία ζητώντας μείωση (των μαστιγωμάτων), υπαινιγμός στην πρώτη καταγραμμένη απεργία στην ιστορία, που έγινε στην Αίγυπτο των Φαραώ. Αυτό ξεπερνιέται όταν ο Πανοραμίξ δίνει μαγικό φίλτρο σε όλους τους εργάτες -αλλά το αρνιέται στον Οβελίξ που απορεί πώς κατάλαβε τη μεταμφίεσή του. Με το φίλτρο, η δουλειά προχωράει πολύ γρήγορα οπότε ο Λυκοφοβίς στέλνει να δωροδοκήσουν τον πλοίαρχο που μεταφέρει πέτρες στο εργοτάξιο -αλλά΄οι Γαλάτες και πάλι βρίσκουν λύση και με την ευκαιρία επισκέπτονται τις Πυραμίδες και τη Σφίγγα. Κι αν θέλετε να ξέρετε, την εποχή εκείνη η Σφίγγα είχε μύτη, αλλά όταν ο Οβελίξ σκαρφάλωσε πάνω στο άγαλμα για να δει τη θέα από ψηλά δεν άντεξε το βάρος κι έσπασε. Ο Οβελίξ δεν εντυπωσιάστηκε από τις Πυραμίδες, και ο Πανοραμίξ τού λέει «Απ’ την κορφή αυτών των Πυραμίδων μας ατενίζουν είκοσι αιώνες». Πρόκειται για διάσημη φράση που είχε πει ο Μέγας Ναπολέων στους στρατιώτες του κατά την εκστρατεία της Αιγύπτου -μόνο που εκείνος είχε πει για 40 αιώνες. Ο Κατσαβιδίς καταφέρνει να παγιδέψει τους Γαλάτες μέσα στη Μεγάλη Πυραμίδα, και είναι η μοναδική φορά που ο δρυίδης δίνει τρεις σταγόνες μαγικό φίλτρο στον Οβελίξ για να σπάσει τη βαριά πόρτα της αίθουσας όπου βρίσκονται. Μετά όμως δεν καταφέρνουν να βγουν από τον λαβύρινθο και πάνω που έχουν απελπιστεί έρχεται σωτήρας τους ο Ιντεφίξ, που τον είχαν αφήσει απέξω και που βρήκε τον δρόμο με την όσφρησή του. Τότε ο Λυκοφοβίς επιστρατεύει τα μεγάλα μέσα. Στέλνει στην Κλεοπάτρα μια δηλητηριασμένη τούρτα εξ ονόματος των τριών Γαλατών. Ο δοκιμαστής της Κλεοπάτρας αρρωσταίνει και πιάνουν τους Γαλάτες για απόπειρα δολοφονίας. Οπότε ο Πανοραμίξ φτιάχνει αντίδοτο και οι Γαλάτες προσφέρονται να φάνε την τούρτα για να αποδείξουν ότι δεν είναι δηλητηριασμένη. O δρυίδης λέει στον Οβελίξ να κόψει τρία κομμάτια κι εκείνος… – Είπαμε τρία κομμάτια – Ε, κι εγώ τρία έκοψα. Είχε γίνει παροιμιώδες στην παρέα μου, θυμάμαι. Τελικά, όταν ο Καίσαρας στέλνει τους λεγεωνάριους να συλλάβουν τους Γαλάτες και να σταματήσουν το έργο. Οι λεγεωνάριοι επιτίθενται εφαρμόζοντας «τη φοβερή επιθετική τακτική της χελώνας» (πράγματι έτσι ονομαζόταν ένας σχηματισμός μάχης των ρωμαϊκών λεγεώνων) αλλά οι Γαλάτες τούς αλλάζουν τα φώτα οπότε οι Ρωμαίοι υποχωρούν με «την αποτελεσματικότατη ταχτική του λαγού». Τότε οι Ρωμαίοι φέρνουν καταπέλτες και άλλες πολεμικές μηχανές και έχουμε ένα ωραίο διπλό λογοπαίγνιο: – Des machines de guerre – Je n’aime guère ces machins Λογοπαίγνιο του guère = καθόλου με το guerre = πόλεμος, και του machine = μηχανή με το machin = μαραφέτι. Ο Χιόνης βρίσκει άλλο λογοπαίγνιο: – Κοιτάξτε, πολεμικές μηχανές! – Δε μ’ αρέσει αυτό που μηχανεύονται! Οι καταπέλτες πράγματι κάνουν ζημιές στο παλάτι, οποτε οι Γαλάτες ειδοποιούν την Κλεοπάτρα που καταφθάνει και μαλώνει τον Ιούλιο. Κι εκείνος, για να μη μπει στη μύτη της, λύνει την πολιορκία κι έτσι το παλάτι παραδίδεται έγκαιρα, οπότε έρχεται η στιγμή της επιβράβευσης: Eδώ εξέχει ακόμα κάτι, σχολιάζει ο Οβελίξ. Επιστρέφουμε, του λέει ο Νουμίδης σκλάβος. Κι όταν η Κλεοπάτρα αναρωτιέται πώς να ανταμείψει τους Γαλάτες, ο Αστερίξ της λέει αν ποτέ στο μέλλον θελήσουν να φτιάξουν καμιά διώρυγα να προτιμήσουν κάποιον από τα μέρη τους -υπαινιγμός για τον Λεσέψ και τη διώρυγα του Σουέζ. Υπάρχουν και πολλα άλλα λογοπαίγνια και αξιοσχολίαστες αναφορές στην περιπέτεια, αλλά ήδη πρέπει να σας έχω κουράσει. Ραντεβού σε δυο μήνες με μιαν ακόμα περιπέτεια του Αστερίξ!
  3. Εδώ και 3 χρόνια, ο γνωστός γλωσσολόγος Νίκος Σαραντάκος (wiki) αναρτεί στο ιστολόγιο του άρθρα γύρω από διάφορα κόμικ του Αστερίξ Ας τα παραθέσουμε εδώθε Έχουν προηγηθεί άρθρα για τους Βρετανούς, τους χαρακτήρες, την Κατοικία των θεών, τον Μάγο/Μάντη, τους Ελβετούς, τον Αγώνα των Αρχηγών, τον Αστερίξ στην Κορσική, τον Αστερίξ Λεγεωνάριο, τον Οβελίξ και σια, το Δώρο του Καίσαρα, την Ασπίδα της Αρβέρνης, το Χρυσό Δρεπάνι, το Μεγάλο Ταξίδι και η Κλεοπάτρα. Εδώ έχουμε ένα για τους Γότθους. Το άρθρο φυσικά είναι τίγκα στα σπόιλερ και μόνο για όσους το έχουν διαβάσει Καλή ανάγνωση αυτό το ηλιόλουστο Κυριακάτικο πρωινό === Εδώ και δύο χρόνια έχω αρχίσει να παρουσιάζω, κάθε δυο μήνες, από μία περιπέτεια του Αστερίξ, ενός από τα πιο αγαπημένα μου κόμικς. Όπως έχω πει, με μια δόση υπερβολής βέβαια, οι 24 τόμοι του Αστερίξ (εννοώ την κοινή δημιουργία του Ρενέ Γκοσινί και του Αλμπέρ Ουντερζό) είναι μια από τις σημαντικότερες προσφορές της Γαλλίας στον παγκόσμιο πολιτισμό μεταπολεμικά. Τουλάχιστον η γενιά μου, που γνώρισε τον Αστερίξ στα φοιτητικά της χρόνια, τον αγάπησε σχεδόν ομόθυμα -και η ανταπόκρισή σας σε αυτές τις δημοσιεύσεις ήταν πολύ θετική, οπότε είχα πει ότι θα αρχίσω να παρουσιάζω στο ιστολόγιο, έναν προς έναν, τους 24 τόμους του Αστερίξ, κάτι που, με μια συχνότητα έναν τόμο κάθε δίμηνο (και εφόσον δεν κάνω παρασπονδίες) θα μας πάρει τέσσερα χρόνια. Ήδη πάντως ξεπεράσαμε τα μισά. Ξεκινήσαμε τον Οκτώβριο του 2014, με μια παρουσίαση της περιπέτειας Αστερίξ στους Βρετανούς και μετά με μια γενική παρουσίαση των πρωταγωνιστών του κόμικς. Τον Δεκέμβριο είχαμε τη δεύτερη περιπέτεια, την Κατοικία των θεών, τον Φλεβάρη 2015 είδαμε τον Μάγο (ή Μάντη) ενώ στα τέλη Απριλίου παρουσίασα τον «Αστερίξ στη χώρα των Ελβετών». Τέλη Ιουνίου 2015 παρουσιάστηκε Ο αγώνας των αρχηγών, η πέμπτη περιπέτεια της σειράς, αλλά στα τέλη Αυγούστου δεν είχαμε περιπέτεια για τεχνικούς λόγους. O κύκλος συνεχίστηκε στα μέσα Οκτωβρίου με τον Αστερίξ στην Κορσική και η τελευταία δημοσίευση για το 2015 ήταν την παραμονή των Χριστουγέννων με τον Αστερίξ Λεγεωνάριο. Το 2016 ξεκίνησε με την περιπέτεια Οβελίξ και σία τον Φλεβάρη, ενώ τον Απρίλιο ανέβασα το Δώρο του Καίσαρα. Τον Ιούνιο είχε πέσει πολλή δουλειά, τον Αύγουστο είχαμε το… θερινό ραστόνι (και θα ήταν ευκαιρία να βάλουμε τον Αστερίξ Ολυμπιονίκη, κρίμα), οπότε ξαναπιάσαμε το νήμα τον Οκτώβριο με την Ασπίδα της Αρβέρνης. ενώ τον Δεκέμβριο ακολούθησε το Χρυσό δρεπάνι. Πρώτη περιπέτεια του 2017, τον Φλεβάρη, ήταν το Μεγάλο ταξίδι, που συμπλήρωσε την πρώτη δωδεκάδα. Στη δεύτερη δωδεκάδα μπήκαμε τον Απρίλιο, με την περιπέτεια «Ο Αστερίξ και η Κλεοπάτρα». Τον Ιούνιο δεν ανέβασα άρθρο επειδή είχα πάει νωρίς διακοπές -οπότε δεν σήκωνε δεύτερη αναβολή κι έτσι σήμερα παρουσιάζω την περιπέτεια «Ο Αστερίξ και οι Γότθοι». Θυμίζω ότι οι περιπέτειες του Αστερίξ κυκλοφόρησαν σε αυτοτελείς τόμους στα ελληνικά πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του 1970 από τις εκδόσεις Ψαρόπουλου (σε μετάφραση αρχικά του Κώστα Ταχτσή και μετά του Αργύρη Χιόνη) ενώ αργότερα κυκλοφόρησαν σε νέα μετάφραση (της Ειρήνης Μαραντέι) από τις εκδόσεις Μαμούθ, που είναι και η έκδοση που (νομίζω πως) βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο εμπόριο. Ωστόσο, στην περιπέτεια που μας ενδιαφέρει σήμερα, Ο Αστερίξ και οι Γότθοι, δεν μπόρεσα να βρω σε ηλεκτρονική μορφή την έκδοση της Μαμούθ. Στα διάφορα σάιτ με περιπέτειες του Αστερίξ (παράδειγμα) βρίσκω την ίδια μετάφραση με αυτήν που έχω από τον Ψαρόπουλο. Κι έτσι, ούτε τούτο το άρθρο θα έχει σύγκριση των δύο ελληνικών μεταφράσεων, όπως κάνω συνήθως στα αστεριξολογικά άρθρα μου. Την περιπέτεια, όπως εκδόθηκε από τον Ψαρόπουλο, τη σκανάρισε κάποιος φίλος. Την ανέβασα σε έναν ιστότοπο φιλοξενίας, απ’ όπου μπορείτε να τη διαβάσετε ονλάιν. Πρόκειται για μια από τις πρώτες περιπέτειες της σειράς, την τρίτη χρονολογικά από τις 24. Δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό Pilote από τον Μάιο του 1961 έως τον Φεβρουάριο του 1962, και το 1963 κυκλοφόρησε σε αυτοτελή τόμο -καθώς είμαστε ακόμη στην αρχή, ο Αστερίξ δεν έχει αποκτήσει ακόμα την τελική του δημοτικότητα κι έτσι μεσολαβεί ένας χρόνος ώσπου να κυκλοφορήσει η έκδοση σε τόμο, ενώ σε επόμενες περιπέτειες το διάστημα αυτό μειώνεται πολύ. Είναι επίσης η πρώτη (χρονολογικά) ταξιδιωτική περιπέτεια της σειράς, αφού ο Αστερίξ και ο Οβελίξ, έστω και αν δεν το έχουν προγραμματίσει, περνούν το μεγαλύτερο μέρος της περιπέτειας στη χώρα των Γότθων, που συνορεύει με τη Γαλατία. Μια ιδιαιτερότητα που έχει η περιπέτεια που θα δούμε είναι ότι οι Ρωμαίοι διαδραματίζουν περιθωριακό ρόλο, κάτι που συμβαίνει σε λιγοστές περιπέτειες -ούτε επιχειρούν να υποτάξουν το ανυπόταχτο γαλατικό χωριό, ούτε έρχονται σε κάποια σύγκρουση με τους Γαλάτες· αντίθετα, ο Αστερίξ και ο Οβελίξ, ίσως για μοναδική φορά στις 24 περιπέτειες της σειράς, ενεργούν ως υπερασπιστές της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Αλλά καλύτερα να περιγράψω σύντομα την υπόθεση. Ο δρυίδης Πανοραμίξ φεύγει από το χωριό για να πάει στο δάσος των Καρνυτών, όπου γίνεται το ετήσιο συνέδριο των Γαλατών δρυίδων. Ο Αστερίξ και ο Οβελίξ τον συνοδεύουν για κάθε ενδεχόμενο, αλλά όταν ο Πανοραμίξ μπαίνει στο δάσος εκείνοι μένουν απέξω, στις παρυφές του, διότι δεν έχουν δικαίωμα να μπουν, αφού δεν είναι δρυίδες. Στο δάσος όμως μπαίνει ένα απόσπασμα Γότθων, που έχει την αποστολή να απαγάγει τον καλύτερο δρυίδη και να τον οδηγήσει στη Γερμανία ώστε να χρησιμοποιήσουν τη μαγική του τέχνη σαν βοήθημα για να εισβάλουν στη Γαλατία. Φυσικά, ο νικητής του συνεδρίου είναι ο Πανοραμίξ, οπότε το απόσπασμα των Γότθων τον τσουβαλιάζει και τον μεταφέρει στην πατρίδα τους. Εκεί ο αρχηγός των Γότθων τον φυλακίζει και διατάζει τον διερμηνέα να τον πείσει να θέσει το μαγικό του ταλέντο στην υπηρεσία τους. Ο Πανοραμίξ φυσικά αρνείται, αλλά ο διερμηνέας για να μη χάσει το κεφάλι του, λέει ότι είναι πρόθυμος να συνεργαστεί αλλά θέλει λίγο χρόνο. Ο Αστερίξ και ο Οβελίξ περνάνε κι αυτοί τα σύνορα, μεταμφιεσμένοι σε Γότθους, και τελικά καταλήγουν στην ίδια φυλακή με τον Πανοραμίξ, ο οποίος φανερώνει στον αρχηγό ότι μιλάει καλά τα γοτθικά και δηλώνει ότι αποκλείεται συνεργαστεί. Ο αρχηγός έξαλλος διατάζει να εκτελεστούν με φριχτά βασανιστήρια και οι τέσσερις. Οι Γαλάτες ζητούν, ως τελευταία επιθυμία, την άδεια να φτιάξουν μια γαλατική σούπα -και ο Πανοραμίξ φτιάχνει μαγικό φίλτρο που το δίνει στον διερμηνέα, ο οποίος σπάει τα δεσμά του, δέρνει τους πάντες και ανατρέπει τον αρχηγό. Οι Γαλάτες μετά δίνουν το μαγικό φίλτρο και στον ανατραπέντα, και στη συνέχεια σε πολλούς άλλους Γότθους (διαλέγοντας πάντοτε γέρους ή κακομοίρηδες) που ο καθένας θέλει να γίνει αρχηγός και συγκεντρώνει στρατό -κι έτσι ξεκινάνε οι περίφημοι Αστεριξιακοι πόλεμοι, με πέντε ή δέκα επίδοξους αρχηγούς των Γότθων να αλληλομάχονται για την αρχηγία, οπότε οι Γότθοι για τους επόμενους αιώνες θα είναι απασχολημένοι με τα του οίκου τους αφήνοντας ασφαλή τη Γαλατία. Η περιπέτεια τελειώνει με το πατροπαράδοτο τσιμπούσι -και με τον βάρδο δεμένο και φιμωμένο. Οι Γότθοι εμφανίζονται να μιλάνε διαφορετική γλώσσα, η οποία στα μπαλονάκια είναι γραμμένη με άλλη γραμματοσειρά, που θυμίζει τη λεγόμενη «γοτθική» γραφή. Χαρακτηριστικό τους επίσης είναι ότι όλοι φοράνε ρούχα από γούνα και κράνος μυτερό, που θυμίζει το μυτερό κράνος των Πρώσων στρατιωτών στα τέλη του 19ου αιώνα, που έγινε σύμβολο του γερμανικού μιλιταρισμού. Τα ονόματα των Γότθων τελειώνουν όλα σε -ίκ, που έχει ιστορική βάση (Θεοδώριχος, ας πούμε). Ο επικεφαλής του αποσπάσματος, εδώ αριστερά στην εικόνα, λέγεται Coudetric, λογοπαίγνιο με το coup de trique (ροπαλιά), που ο Χιόνης το απέδωσε, πετυχημένα, Μονολιθίκ. Ο μεγάλος αρχηγός λέγεται Téléferic, που βεβαίως διατηρήθηκε στα ελληνικά, Τελεφερίκ, ενώ ο διερμηνέας, που έγινε μετά αρχηγός λέγεται Chloridric, όνομα που ο Χιόνης προτίμησε να αποδώσει Χολερίκ (ταιριάζει με την πράσινη χροιά του προσώπου του) και όχι, ας πούμε, Υδροχλωρίκ που θα ήταν πιστότερη απόδοση. Ένας άλλος αποδέκτης του μαγικού φίλτρου είναι ο Ελεκτρίκ, ενώ στους αστεριξιακούς πολέμους διακρίθηκαν επίσης ο Σατιρίκ και ο Λυρίκ. Από τα μη γοτθικά ονόματα των ηρώων, αρκεί να αναφέρω τον Ρωμαίο στρατηγό Nenpeplus (λογοπαίγνιο με τη φράση je n’en peux plus – δεν αντέχω άλλο) που αποδίδεται Ανήσυχους από τον Χιόνη και τον Βέλγο δρυίδη Septantesix, που είναι ο βελγικός τρόπος για να πει κανείς 76 (στα σωστά γαλλικά της Γαλλίας το 76 είναι soixante-seize). Στο σκίτσο πιο πάνω βλέπουμε τον Γότθο επικεφαλής να μιλάει για τη νίκη «των Βησιγότθων, των Οστρογότθων και των σκέτων Γότθων». Ο Γκοσινί παίζει αρκετά στο έργο με τη διαίρεση των Γότθων σε Βησιγότθους και Οστρογότθους, η οποία, διάβασα κάπου, ίσως είναι υπαινιγμός για τη διαίρεση της Γερμανίας σε Δυτική και Ανατολική -η περιπέτεια γράφτηκε το 1961, θυμίζω. Πού θα πάμε; ρωτάει ο Οβελίξ. Εκεί που κατοικούν οι Βησιγότθοι, στα ανατολικά, απαντάει ο Αστερίξ. Οι Βησιγότθοι είναι οι Γότθοι της Ανατολής; Όχι, οι Βησιγότθοι είναι οι Γότθοι της Δύσης. Οι Γότθοι της Ανατολής είναι οι Οστρογότθοι. Όμως οι Γότθοι της Δύσης κατοικούν ανατολικά σε σχέση με μας. Κατάλαβες; Όχι, ομολογει ο καημένος ο Οβελίξ. Ένα ωραίο εύρημα είναι ότι δυο Ρωμαίοι στρατιώτες, που κυνηγάνε το απόσπασμα των Γότθων, πέφτουν πάνω στον Οβελίξ και τον Αστερίξ, τρώνε ξύλο, και νομίζουν ότι συνάντησαν Γότθους. Κάνουν ένα σκίτσο των δύο «Γότθων» και αποτέλεσμα είναι ότι ολόκληρη η δύναμη των Ρωμαίων χτενίζει το δάσος ψάχνοντας τον Οβελίξ και τον Αστερίξ, ενώ οι πραγματικοί Γότθοι ξεφεύγουν ανενόχλητοι. – Δεν χρειάζεται να το πολυψειρίζουμε, λέει ο επικεφαλής του γοτθικού αποσπάσματος. Και με το δίκιο του ο Οβελίξ πιο κάτω επικρίνει τους Ρωμαίους, επειδή αντί να πιάσουν τους Γοτθους της Ανατολής κυνηγάνε τους Γαλάτες της Δύσης -ils ont perdu le Nord, αποφαίνεται ο Οβελίξ, έκφραση που κατά λέξη θα πει «έχασαν τον Βορρά» και σημαίνει «δεν είναι στα καλά τους». Ο Χιόνης το μεταφράζει «χάσανε τα μπούσουλα» -αγνοώ αν είναι λάθος αντί για «τον» μπούσουλα ή σκόπιμο. Βέβαια, ο Γκοσινί εδώ κάνει μερικούς αναχρονισμούς -οι Γότθοι στην εποχή του Καίσαρα (δηλ. του Αστερίξ) δεν είχαν χωριστεί σε Βησιγότθους και Οστρογότθους, αυτό έγινε μερικούς αιώνες αργότερα, όπως επίσης αργότερα κατέβηκαν στα σύνορα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ωστόσο, ο μεγαλύτερος αναχρονισμός υπάρχει στον διαγωνισμό των δρυίδων, όπου ο Βέλγος δρυίδης παρουσιάζει ένα φίλτρο που σε κάνει να αντέχεις τον πόνο -και το επιδεικνύει βγάζοντας με τα χέρια του τηγανητές πατάτες από το καυτό λάδι! Πατάτες βέβαια ήρθαν στην Ευρώπη μετά τον Κολόμβο, από την Αμερική, αλλά αφού οι τηγανητές πατάτες είναι το σήμα κατατεθέν των Βέλγων ο αναχρονισμός συγχωρείται (στην περιπέτεια του Αστερίξ στους Βέλγους εμφανίζονται και πάλι τηγανητές πατάτες). Όταν οι Γότθοι γυρίζουν στην πατρίδα τους, ξυλοφορτώνουν τον Ρωμαίο λεγεωνάριο που φυλάει τα σύνορα. Έγινε εισβολή, ενημερώνει αυτός τον δέκαρχό του. Πώς γίνεται να εισβάλλουν οι Γότθοι στη χώρα τους; τον ρωτάει εκείνος θυμωμένος. Λίγο αργότερα, ο Οβελίξ και ο Αστερίξ περνάνε κι αυτοί τα σύνορα -δίνοντας τη νενομισμένη μπούφλα στον λεγεωνάριο. Εκείνος περιχαρής σπεύδει να ενημερώσει τον δέκαρχο ότι «αυτή τη φορά έγινε εισβολή» για να φάει τέσσερις μέρες κράτηση επειδή «εισβολή είναι όταν περνάνε τα σύνορα για να έρθουν σε μας και όχι το αντίθετο». Στο τέλος τέλος της ιστορίας, όταν οι δυο ήρωές μας μαζί με τον Πανοραμίξ ξαναπερνάνε τα σύνορα επιστρέφοντας στη Γαλατία καρπαζώνουν πάλι τον λεγεωνάριο, ο οποίος πάλι σπεύδει να ανακοινώσει εισβολή και τρώει άλλη μια τεσσάρα διότι πού ακούστηκε Γαλάτες να εισβάλλουν στη Γαλατία; Ωραίο εύρημα έχουμε όταν ο Αστερίξ και ο Οβελίξ είναι αιχμάλωτοι των Γότθων, φυλακισμένοι στο μπουντρούμι. Κάθε τόσο σπάνε την πόρτα του κελιού τους για να ζητήσουν το ένα ή το άλλο, ο Γοτθος που τους φρουρεί την επιδιορθώνει με χίλια βάσανα, κι εκείνοι αμέσως την ξανασπάνε -ας πούμε για να του πουν ευχαριστώ, όπως επιβάλλει η γαλατική ευγένεια. Την ίδια ώρα, ο μέγας αρχηγός Τελεφερίκ με τον τελετάρχη του ετοιμάζουν τις τελευταίες λεπτομέρειες για τη βασανιστική εκτέλεση της επόμενης μέρας στην αρένα. – Να τους κάνουμε κομματάκια, προτείνει ο τελετάρχης – Όχι πολύ μικρά. Να βλέπει όλος ο κόσμος, επισημαίνει ο αρχηγός. Όμως, η εκτέλεση θα ματαιωθεί, διότι ο Χολερίκ, ποτισμένος με μαγικό φίλτρο, ανατρέπει τον Τελεφερίκ και αυτοανακηρύσσεται αρχηγός -με το αναπόφευκτο λογοπαίγνιο που μεταφράζεται καλά και στα ελληνικά: Ta vie ne tient qu’à un fil, Téléféric, Η ζωή σου κρέμεται από’να σύρμα, Τελεφερίκ στην απόδοση του Χιόνη. Για να διατηρήσουν την ισορροπία, οι Γαλάτες ποτίζουν με μαγικό φίλτρο και τον Τελεφερίκ, ο οποίος αμέσως απελευθερώνεται. Εδώ έχουμε λογοπαίγνιο. Ο Αστερίξ λέει Il est dechaîné, που θα πει κατά λέξη «απαλλάχτηκε από τις αλυσίδες του» αλλά μεταφορικά σημαίνει «είναι έξαλλος, αποχαλινώθηκε». Ο Οβελίξ αργεί να καταλάβει τη φράση του Αστερίξ και όταν την καταλαβαίνει εντυπωσιάζεται πολύ και την επαναλαμβάνει αρκετές φορές στη συνέχεια. Ο Χιόνης αποδίδει «έσπασε τα δεσμά του» και πιο κάτω, σε επόμενο σκίτσο «δεν έσπασε μόνο δεσμά αλλά και κεφάλια», λογοπαίγνιο που δεν υπάρχει στο πρωτότυπο, αντισταθμίζοντας, ας πούμε, το αναγκαστικά χαμένο καλαμπούρι. Οι Γαλάτες όπως είπα δίνουν μαγικό φίλτρο σε πολλούς ακόμα Γότθους, διαλέγοντας ειδικά τους πιο κακομοίρηδες -και όλοι τους, μόλις αισθανθούν δυνατοί βάζουν στόχο να γίνουν αρχηγοί και κυρίαρχοι. Ένας οδοκαθαριστής, φτωχός και αδύναμος, ο Ηλεκτρίκ, μόλις πίνει το φίλτρο αισθάνεται πανίσχυρος και τρέχει να μαζέψει στρατό για να ανατρέψει την κυβέρνηση. Εδώ στα γαλλικά υπάρχει λογοπαίγνιο, διότι ο στρατηγός Ηλεκτρίκ είναι ο général Electric, που λογοπαίζει με την εταιρεία Τζένεραλ Ελέκτρικ. Στα ελληνικά το λογοπαίγνιο χάνεται. Κι άλλο ένα λογοπαίγνιο υπάρχει, διότι ο Αστερίξ βλέποντας τον Ηλεκτρίκ να τρέχει με τη σκούπα στο χέρι λέει πως ο πρώην οδοκαθαριστής είναι prêt à tout balayer sur son passage. Ο Χιόνης το αποδίδει: Έτοιμος να σκουπίσει τα πάντα στο πέρασμά του. Εγώ θα προτιμούσα μάλλον «να σαρώσει τα πάντα», αλλά η διαφορά δεν είναι μεγάλη. Εικάζω ότι το εύρημα με τους πολλούς ανίσχυρους αρχηγούς που αλληλοτρώγονται είναι και ένας υπαινιγμός στη Γερμανία του 17ου-18ου αιώνα έως τον Μπίσμαρκ, όταν δεν υπήρχε ενιαίο γερμανικό κράτος αλλά δεκάδες μικρά δουκάτα, πριγκιπάτα και άλλα κρατίδια -μέχρι που ο Μπίσμαρκ ένωσε τη χώρα και είδαμε τα χαΐρια μας. Όμως πολλά έγραψα και θα σας κούρασα. Δεν έχω καλύψει όλα τα αξιοσχολίαστα σημεία της περιπέτειας, αλλά κάτι θα πείτε κι εσείς στα σχόλια. Ραντεβού σε δυο μήνες με μιαν ακόμα περιπέτεια του Αστερίξ!
  4. Εδώ και 3 χρόνια, ο γνωστός γλωσσολόγος Νίκος Σαραντάκος (wiki) αναρτεί στο ιστολόγιο του άρθρα γύρω από διάφορα κόμικ του Αστερίξ Ας τα παραθέσουμε εδώθε Έχουν προηγηθεί άρθρα για τους Βρετανούς, τους χαρακτήρες, την Κατοικία των θεών, τον Μάγο/Μάντη, τους Ελβετούς, τον Αγώνα των Αρχηγών, τον Αστερίξ στην Κορσική, τον Αστερίξ Λεγεωνάριο, τον Οβελίξ και σια, το Δώρο του Καίσαρα, την Ασπίδα της Αρβέρνης και το Χρυσό Δρεπάνι. Εδώ έχουμε ένα για το Μεγάλο Ταξίδι. Το άρθρο φυσικά είναι τίγκα στα σπόιλερ και μόνο για όσους το έχουν διαβάσει Καλή ανάγνωση αυτό το ηλιόλουστο Κυριακάτικο πρωινό === Εδώ και δύο χρόνια έχω αρχίσει να παρουσιάζω, κάθε δυο μήνες, από μία περιπέτεια του Αστερίξ, ενός από τα πιο αγαπημένα μου κόμικς. Όπως έχω πει, με μια δόση υπερβολής βέβαια, οι 24 τόμοι του Αστερίξ (εννοώ την κοινή δημιουργία του Ρενέ Γκοσινί και του Αλμπέρ Ουντερζό) είναι μια από τις σημαντικότερες προσφορές της Γαλλίας στον παγκόσμιο πολιτισμό μεταπολεμικά. Τουλάχιστον η γενιά μου, που γνώρισε τον Αστερίξ στα φοιτητικά της χρόνια, τον αγάπησε σχεδόν ομόθυμα -και η ανταπόκρισή σας σε αυτές τις δημοσιεύσεις ήταν πολύ θετική, οπότε είχα πει ότι θα αρχίσω να παρουσιάζω στο ιστολόγιο, έναν προς έναν, τους 24 τόμους του Αστερίξ, κάτι που, με μια συχνότητα έναν τόμο κάθε δίμηνο (και εφόσον δεν κάνω παρασπονδίες, όπως έκανα φέτος), θα μας πάρει τέσσερα χρόνια. Ξεκινήσαμε τον Οκτώβριο του 2014, με μια παρουσίαση της περιπέτειας Αστερίξ στους Βρετανούς και μετά με μια γενική παρουσίαση των πρωταγωνιστών του κόμικς. Τον Δεκέμβριο είχαμε τη δεύτερη περιπέτεια, την Κατοικία των θεών, τον Φλεβάρη 2015 είδαμε τον Μάγο (ή Μάντη) ενώ στα τέλη Απριλίου παρουσίασα τον «Αστερίξ στη χώρα των Ελβετών». Τέλη Ιουνίου 2015 παρουσιάστηκε Ο αγώνας των αρχηγών, η πέμπτη περιπέτεια της σειράς, αλλά στα τέλη Αυγούστου δεν είχαμε περιπέτεια για τεχνικούς λόγους. O κύκλος συνεχίστηκε στα μέσα Οκτωβρίου με τον Αστερίξ στην Κορσική και η τελευταία δημοσίευση για το 2015 ήταν την παραμονή των Χριστουγέννων με τον Αστερίξ Λεγεωνάριο. Το 2016 ξεκίνησε με την περιπέτεια Οβελίξ και σία τον Φλεβάρη, ενώ τον Απρίλιο ανέβασα το Δώρο του Καίσαρα. Τον Ιούνιο είχε πέσει πολλή δουλειά, τον Αύγουστο είχαμε το… θερινό ραστόνι (και θα ήταν ευκαιρία να βάλουμε τον Αστερίξ Ολυμπιονίκη, κρίμα), οπότε ξαναπιάσαμε το νήμα τον Οκτώβριο με την Ασπίδα της Αρβέρνης. ενώ τον Δεκέμβριο ακολούθησε το Χρυσό δρεπάνι. Σήμερα έχουμε τη δωδέκατη περιπέτεια της παρουσίασής μας, δηλαδή βρισκόμαστε ακριβώς στη μέση (διότι, βέβαια, μετράμε μόνο τις περιπέτειες στις οποίες συμμετείχε ο Γκοσινί). Θα δούμε το Μεγάλο ταξίδι. Θυμίζω ότι οι περιπέτειες του Αστερίξ κυκλοφόρησαν σε αυτοτελείς τόμους στα ελληνικά πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του 1970 από τις εκδόσεις Ψαρόπουλου (σε μετάφραση αρχικά του Κώστα Ταχτσή και μετά του Αργύρη Χιόνη) ενώ αργότερα κυκλοφόρησαν σε νέα μετάφραση (της Ειρήνης Μαραντέι) από τις εκδόσεις Μαμούθ, που είναι και η έκδοση που (νομίζω πως) βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο εμπόριο. Εγώ έχω γαλουχηθεί με τις μεταφράσεις του Ψαρόπουλου, και ομολογώ πως τις βρίσκω καλύτερες, αλλά αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι τις έχω συνηθίσει. Από την άλλη, ο δεύτερος μεταφραστής βρίσκεται σε δύσκολη θέση, διότι ίσως αισθάνεται αναγκασμένος να αποφύγει τα λογοπαικτικά ευρήματα του πρώτου. Ένα σταθερό χαρακτηριστικό των παρουσιάσεων που κάνω εδώ είναι η σύγκριση των δύο ελληνικών μεταφράσεων, Ψαρόπουλου και Μαμούθ. Η κυρία Ιρένε Μαραντέι, που έχει κάνει τις μεταφράσεις της σειράς Μαμούθ, μάς έκανε την τιμή να σχολιάσει εδώ και να επισημάνει ότι δεν προσπάθησε να αποφύγει τις μεταφραστικές επιλογές του Αργύρη Χιόνη, όπως είχα υποθέσει. Την περιπέτεια, όπως εκδόθηκε από τον Ψαρόπουλο, τη σκανάρισε κάποιος φίλος. Την ανέβασα σε έναν ιστότοπο φιλοξενίας, απ’ όπου μπορείτε να την κατεβάσετε ή να τη διαβάσετε ονλάιν. Το Μεγάλο ταξίδι στα Γαλλικά έχει τον τίτλο La grande traversée, κατά λέξη «ο μεγάλος διάπλους» ή «το μεγάλο πέρασμα». Είναι η 22η χρονολογικά από τις 24 περιπέτειες του Αστερίξ που μας χάρισε το δίδυμο Γκοσινί-Ουντερζό, πρόκειται δηλαδή για μια από τις ώριμες περιπέτειες, όταν όλα είχαν ρονταριστεί καλά. Παρουσιάστηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα Συντ-Ουέστ το 1975 και τον ίδιο χρόνο κυκλοφόρησε σε αυτοτελή τόμο. Είναι μια από τις «ταξιδιωτικές» περιπέτειες, και μάλιστα, όπως το λέει και ο τίτλος, παρουσιάζει το πιο μεγάλο ταξίδι απ’ όλα όσα έκαναν οι δυο ήρωες, αφού το σενάριο τούς θέλει να αποβιβάζονται στην Αμερική και μάλιστα λίγες μέρες νωρίτερα από τους Βίκινγκς. Είναι περιπέτεια πλούσια σε πλοκή, με αρκετές αξιομνημόνευτες σκηνές -αν και δεν θα την κατέτασσα στις 3-4 καλύτερες της 24άδας, θεωρώ πως σαφώς είναι στην πρώτη δωδεκάδα. Το Μεγάλο ταξίδι έχει δυο ιδιαιτερότητες. Καταρχάς, αν δεν με γελάει η μνήμη μου, είναι η περιπέτεια με τη μικρότερη παρουσία Ρωμαίων -Ρωμαίοι εμφανίζονται μόλις σε δύο καρεδάκια, στο ένα τέταρτο μιας σελίδας (της σελ. 8 του άλμπουμ). Η υπόθεση Η δεύτερη ιδιαιτερότητα της περιπέτειας είναι πως, αν και πάλι δεν με γελά η μνήμη μου, είναι η μοναδική περιπέτεια που δεν αρχίζει με την τυποποιημένη εικόνα του γαλατικού χωριού όπου όλα κυλούν μέσα σε ειδυλλιακή γαλήνη, αλλά με διαλόγους που γίνονται σε άδειο άσπρο φόντο, χωρίς σκίτσο, μόνο με τα μπαλονάκια. Για να μη σας κρατάω σε αγωνία, προτρέχω και λέω ότι πρόκειται για ναυτικούς Βίκινγκ που έχουν ξεκινήσει το ταξίδι που θα τους οδηγήσει στην ανακάλυψη της Αμερικής -δείτε τα σκανδιναβικά σύμβολα (την κάθετο και το κυκλάκι) πάνω από τα φωνήεντα των διαλόγων. Αλλά τους Βίκινγκ θα τους συναντήσουμε ξανά στο δεύτερο μέρος της περιπέτειας -προς το παρόν τούς αφήνουμε τυλιγμένους στα πέπλα της αδιαπέραστης ομίχλης και γυρίζουμε σελίδα -και πράγματι στη δεύτερη σελίδα βρίσκουμε το γνώριμο ανυπόταχτο γαλατικό χωριό. Στο οποίο χωριό το ειδυλλιακό κλίμα έχει διαταραχτεί επειδή τα ψάρια του Καταλφαβητίξ είναι μπαγιάτικα (αργούν οι βοϊδάμαξες από τη Λουτέτσια επειδή, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την τιμή του σανού, πηγαίνουν αργά στους ρωμαϊκούς δρόμους) και δηλητηρίασαν τους βαστάζους του Μοναρχίξ. Ακολουθεί ο συνήθης καβγάς, διότι ο Καταλφαβητίξ (ή Αλφαβητίξ στη νεότερη απόδοση της Μαραντέι), αν και το χωριό είναι παραθαλάσσιο, αρνείται να ψαρέψει και αγοράζει από τους καλύτερους χονδρέμπορους: – Ψωνίζω απ’ τους καλύτερους χονδρέμπορους! Δεν θα πουλήσω εγώ ψάρια που βγαίνουν από το νερό χωρίς εγγύηση για την ποιότητά τους! -στην απόδοση του Χιόνη. Ωστόσο, ο δρυίδης ο Πανοραμίξ έχει επείγουσα ανάγκη από φρέσκο ψάρι για το μαγικό του φίλτρο (μαγικό ζωμό για τους νεότερους) οπότε ο Αστερίξ με τον Οβελίξ προθυμοποιούνται να πάνε να ψαρέψουν, παρόλο που ο καιρός έχει αρχίσει να χαλάει. Μέσα στη φουρτούνα, ο Αστερίξ λέει στον Οβελίξ να ρίξει το δίχτυ, παραλείποντας μια καίρια λεπτομέρεια: να του πει να το δέσει κάπου για να μην το χάσουν. – Πρέπει να είσαι τρελός για να πετάξεις έτσι το δίχτυ! – Μου είπες να το πετάξω, λοιπόν το πέταξα! Όμως τα κύματα τούς παρασέρνουν μακριά. Όταν κοπάζει η θαλασσοταραχή, αρχίζουν να πεινάνε, αλλά για καλή τύχη πέφτουν επάνω στους γνωστούς πειρατές, οι οποίοι κατά σύμπτωση ετοιμάζουν ένα πρωτοφανές τσιμπούσι για να γιορτάσουν τα γενέθλια του καπετάνιου. Όλα τα τρόφιμα κατάσχονται εκτός από ένα σαλάμι, αλλά ο Οβελίξ τα τρώει όλα μονοκοπανιάς αφήνοντας ένα μήλο κι έτσι τις επόμενες μέρες αναγκάζονται να τρώνε φετούλες από το μήλο. Πάνω που έχουν παραισθήσεις από την πείνα, φτάνουν σε κάποια στεριά, που νομίζουν πως βρίσκεται κοντά στο χωριό τους, παρόλο που κατοικείται από ένα άγνωστο πουλί, που το βαφτίζουν γλουγλού. Αναρωτιούνται αν τρώγεται, και αποδεικνύεται νοστιμότατο. «Λέω μήπως θάταν καλύτερο γεμιστό, με αγριογούρουνο για παράδειγμα», επισημαίνει ο Οβελίξ -φυσικά εδώ υπάρχει υπαινιγμός για την Ημέρα των Ευχαριστιών και τη γεμιστή γαλοπούλα. Λίγο αργότερα ο Οβελίξ βρίσκει ανθρώπινα ίχνη -«Ρωμαίοι», λέει. Οι Ινδιάνοι, διότι γι’αυτούς πρόκειται, πιάνουν τον Αστερίξ, όμως ο Οβελίξ τον απελευθερώνει. Μάλλον δεν είναι κανονικοί Ρωμαίοι, λέει ο Αστερίξ, θα είναι μισθοφόροι, ίσως Θράκες. Ο Οβελίξ ενστερνίζεται αυτή την άποψη και δίνει την ευκαιρία για ένα καταπληκτικό λογοπαίγνιο που δύσκολα μεταφράζεται. Οι Θράκες στα γαλλικά είναι Thraces, ενώ τα ίχνη είναι traces -οι λέξεις είναι ομόηχες. Ο Οβελίξ λέει στον αρχηγό της φυλής (που τον νομίζει για εκατόνταρχο), σύμφωνα με τη μετάφραση του Χιόνη και πολύ παρόμοια της Μαραντέι: Είμαστε Γαλάτες και είμαστε στον τόπο μας! Γυρίστε στον δικό σας χωρίς ν’ αφήσετε Θράκες πίσω σας! Χάνεται το λογοπαίγνιο με τα ίχνη, αν και θα μπορούσε να πει κανείς ότι κατά καλή τύχη διατηρείται λογοπαίγνιο με τη θράκα. Το λογοπαίγνιο αυτό το εκμεταλλεύονται και οι δυο μεταφραστές πιο κάτω, όταν ο Οβελίξ το επαναλαμβάνει. Οπότε, είναι αναγκασμένοι να επικοινωνούν με τους Ινδιάνους με παντομίμα. Συμμετέχουν ωστόσο στο κυνήγι και στις γιορτές της φυλής και η κόρη του αρχηγού ερωτεύεται τον Οβελίξ, ο οποίος όμως τη βρίσκει ευτραφή και θέλει να μείνει εργένης -είναι λοιπόν καιρός να φεύγουν, και πράγματι το σκάνε. Κατά σύμπτωση εκείνη τη στιγμή βλέπουν από μακριά το πλοίο των Βίκινγκ, του κάνουν σήμα -και ο καπετάνιος αποβιβάζεται στην άγνωστη ξηρά, προφέροντας τη γνωστή ρήση του Νιλ Άρμστρονγκ αλλά με… σκανδιναβική προφορά όπως φαίνεται από τα συμβολάκια στα φωνήεντα. Οι Γαλάτες επιβιβάζονται στο σκάφος των Βίκινγκ και επιστρέφουν στην Σκανδιναβία, όπου ο καπετάνιος τούς επιδεικνύει σαν αποδείξεις του πλούσιου νέου κόσμου που ανακάλυψε. Ο βασιλιάς όμως είναι δύσπιστος -θεωρεί πως το ταξίδι ήταν χάσιμο χρόνου, και η δυσπιστία του αυξάνεται όταν οι νεοφερμένοι πιάνουν συζήτηση με έναν Γαλάτη σκλάβο -άρα είναι Γαλάτες και όχι κάτοικοι του νέου κόσμου. Ακολουθεί καβγάς και πάνω στην αναμπουμπούλα οι τρεις Γαλάτες το σκάνε και με το ψαράδικο καϊκι του πρώην σκλάβου επιστρέφουν στη Γαλατία, και στον δρόμο ψαρεύουν και τα περιζήτητα φρέσκα ψάρια. Στο τσιμπούσι που επιστεγάζει την περιπέτεια, όπως συνήθως ένας Γαλάτης δεν συμμετέχει -δεν είναι όμως ο Κακοφωνίξ αλλά ο Αλφαβητίξ που αρνείται να γευτεί φρέσκα ψάρια! Ονόματα ηρώων και λογοπαίγνια Οι Ινδιάνοι δεν κατονομάζονται, μόνο οι Βίκινγκ, που έχουν όλοι ονόματα που τελειώνουν σε -σεν. Ο καπετάνιος λέγεται Kerosen (δεν βάζω τα συμβολάκια), απο την κηροζίνη, και αποδίδεται Κεροζεν από τον Χιόνη, Κηροζεν από τη Μαραντέι. Ο δεύτερος καπετάνιος λέγεται Avansen (από το avant-scène, προσκήνιο) και αποδίδεται Μασασεν (Χιόνης) και Πινασεν (Μαραντέι). Ο διανοούμενος της παρέας είναι ο Neullisursen (από το Neuilly sur Seine, αριστοκρατικό προάστιο του Παρισιού που είχε δήμαρχο τον Σαρκοζί) και αποδίδεται Ψωμολυσσεν (Χιόνης) και Μουφεκσεν (Μαραντέι). Όσο για τον βασιλιά, λέγεται Obsen (από το obscène, άσεμνος) και αποδίδεται Φαπασεν και Ουρλιασεν, αντίστοιχα. Πέρα από τα ονόματα που τελειώνουν σε -σεν, ο Γκοσινί έχει βάλει κι άλλους δανέζικους υπαινιγμούς στην ιστορία. Ο σκύλος των Βίκινγκ είναι της γιγανόντόσωμης ράτσας που λέγεται δανέζικη (Great Dane), ενώ σε δυο σημεία ακούγονται πασίγνωστες φράσεις από τον Άμλετ (Να ζει κανείς ή να μη ζει και Κάτι δεν πάει καλά στο βασίλειό μου). Ένας όμως δανέζικος υπαινιγμός νομίζω πως ξέφυγε και απο τους δυο μεταφραστές . Καθώς πλησιαζουν στο σκανδιναβικό λιμάνι, βλέπουν τον αρχηγό να τους περιμένει. – Είναι ο Φαπασεν, ο τρομερός αρχηγός της φυλής μας. – Και βέβαια είναι ο Φαπασεν! Τι νόμιζες ότι ήταν, καμιά μικρή σειρήνα; Έτσι ο Χιόνης, και αντίστοιχα η Μαραντέι. Ωστόσο, εδώ υπάρχει υπαινιγμός στη μικρή γοργόνα που είναι το σήμα κατατεθέν της Κοπεγχάγης. Στα γαλλικά, λέγεται petite sirène, αλλά για τον Έλληνα αναγνώστη αυτό δεν λέει τίποτα -μάλλον έπρεπε να το πουν «μικρή γοργόνα». Αφθονούν επίσης οι υπαινιγμοί στα αμερικανικά πράγματα. Για παράδειγμα, όταν οι Γαλάτες θέλουν να κάνουν σινιάλο στο καράβι των Βίκινγκ, ο Οβελίξ φτιάχνει έναν σωρό από πέτρες και ο Αστερίξ ανεβαίνει επάνω μ’ έναν πυρσό. Δεν χρειάζεται να σας πω ποιο διάσημο άγαλμα μιμείται το σκίτσο. Παρομοίως, ο Αστερίξ λέει σε κάποιο σημείο πως όλα του θυμίζουν έναν νέο κόσμο, ενώ όταν ο Οβελίξ σφαλιαρίζει έναν Ινδιάνο τον κάνει να βλέπει αστράκια σαν της αμερικάνικης σημαίας. Κι ένα λογοπαίγνιο στο αμερικανικό κλίμα. Στο πρώτο γεύμα που τους παραθέτει η ινδιάνικη φυλή, τους σερβίρουν κρέας με σάλτσα και ο Οβελίξ ρωτάει «Γλουγλού;» «Ουαχουάχ», του απαντάει ο φύλαρχος, κι ο Οβελίξ καταλαβαίνει (μάλλον κακώς) ότι του έχουν σερβίρει κρέας σκύλου. Οπότε, όταν μετά τους καλούν σε κυνήγι βίσωνα, ο Οβελίξ χαίρεται, διότι: – Comme ça, je serai sûr de ne pas manger du chien chaud ! Έτσι θα’ μαι ήσυχος ότι δεν θα φάω καυτό σκύλο -και βέβαια υπάρχει υπαινιγμός για το hot dog, σήμα κατατεθέν των αμερικανικών πόλεων. Και κλείνω την επισκόπηση με ένα τελευταίο λογοπαίγνιο. Όταν οι δυο Γαλάτες αποφασίζουν να φύγουν από την ινδιάνικη φυλή, κρυφά βεβαίως διότι φοβούνται μήπως τους εμποδίσουν, ο Αστερίξ λέει: Cette nuit, nous filerons à la Bretonne. Αυτό είναι λογοπαίγνιο με την έκφραση filer à l’anglaise (το σκάω αλά αγγλικά), που αντιστοιχεί ακριβώς στο δικό μας «το στρίβω αλά γαλλικά» ή στο αγγλικό take the French leave. Και οι δυο μεταφραστές το αποδίδουν «θα το σκάσουμε αλά βρετανικά», σωστά νομίζω, παρόλο που η δική μας έκφραση έχει γαλλικά αντί για αγγλικά/βρετανικά. Σε δυο μήνες από σήμερα, θα δούμε κάποιαν άλλη ιστορία! ===
  5. Εδώ και 3 χρόνια, ο γνωστός γλωσσολόγος Νίκος Σαραντάκος (wiki) αναρτεί στο ιστολόγιο του άρθρα γύρω από διάφορα κόμικ του Αστερίξ Ας τα παραθέσουμε εδώθε Έχουν προηγηθεί άρθρα για τους Βρετανούς, τους χαρακτήρες, την Κατοικία των θεών, τον Μάγο/Μάντη, τους Ελβετούς, τον Αγώνα των Αρχηγών, τον Αστερίξ στην Κορσική, τον Αστερίξ Λεγεωνάριο, τον Οβελίξ και σια και το Δώρο του Καίσαρα. Εδώ έχουμε ένα για το Δώρο του Καίσαρα. Το άρθρο φυσικά είναι για όσους το έχουν διαβάσει Καλή ανάγνωση αυτό το ηλιόλουστο Κυριακάτικο πρωινό ==== Εδώ και δύο χρόνια έχω αρχίσει να παρουσιάζω, κάθε δυο μήνες, από μία περιπέτεια του Αστερίξ, ενός από τα πιο αγαπημένα μου κόμικς. Βέβαια, τον τελευταίο καιρό αθέτησα, και μάλιστα δυο φορές, το ραντεβού της διμηνίας -πριν τριτώσει το κακό, ξαναπιάνω το νήμα. Όπως έχω πει, με μια δόση υπερβολής βέβαια, οι 24 τόμοι του Αστερίξ (εννοώ την κοινή δημιουργία του Ρενέ Γκοσινί και του Αλμπέρ Ουντερζό) είναι μια από τις σημαντικότερες προσφορές της Γαλλίας στον παγκόσμιο πολιτισμό μεταπολεμικά. Τουλάχιστον η γενιά μου, που γνώρισε τον Αστερίξ στα φοιτητικά της χρόνια, τον αγάπησε σχεδόν ομόθυμα -και η ανταπόκρισή σας σε αυτές τις δημοσιεύσεις ήταν πολύ θετική, οπότε είχα πει ότι θα αρχίσω να παρουσιάζω στο ιστολόγιο, έναν προς έναν, τους 24 τόμους του Αστερίξ, κάτι που, με μια συχνότητα έναν τόμο κάθε δίμηνο (και εφόσον δεν κάνω παρασπονδίες, όπως έκανα φέτος), θα μας πάρει τέσσερα χρόνια. Ξεκινήσαμε τον Οκτώβριο του 2014, με μια παρουσίαση της περιπέτειας Αστερίξ στους Βρετανούς και μετά με μια γενική παρουσίαση των πρωταγωνιστών του κόμικς. Τον Δεκέμβριο είχαμε τη δεύτερη περιπέτεια, την Κατοικία των θεών, τον Φλεβάρη 2015 είδαμε τον Μάγο (ή Μάντη) ενώ στα τέλη Απριλίου παρουσίασα τον «Αστερίξ στη χώρα των Ελβετών». Τέλη Ιουνίου 2015 παρουσιάστηκε Ο αγώνας των αρχηγών, η πέμπτη περιπέτεια της σειράς, αλλά στα τέλη Αυγούστου δεν είχαμε περιπέτεια για τεχνικούς λόγους. O κύκλος συνεχίστηκε στα μέσα Οκτωβρίου με τον Αστερίξ στην Κορσική και η τελευταία δημοσίευση για το 2015 ήταν την παραμονή των Χριστουγέννων με τον Αστερίξ Λεγεωνάριο. Το 2016 ξεκίνησε με την περιπέτεια Οβελίξ και σία τον Φλεβάρη, ενώ τον Απρίλιο ανέβασα το Δώρο του Καίσαρα. Τον Ιούνιο είχε πέσει πολλή δουλειά, τον Αύγουστο είχαμε το… θερινό ραστόνι (και θα ήταν ευκαιρία να βάλουμε τον Αστερίξ Ολυμπιονίκη, κρίμα), αλλά σήμερα θα παρουσιάσουμε τη δέκατη περιπέτεια της σειράς και ελπίζω να συνεχίσω τακτικά στο εξής. Πρόκειται για την Ασπίδα της Αρβέρνης. Θυμίζω ότι οι περιπέτειες του Αστερίξ κυκλοφόρησαν σε αυτοτελείς τόμους στα ελληνικά πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του 1970 από τις εκδόσεις Ψαρόπουλου (σε μετάφραση αρχικά του Κώστα Ταχτσή και μετά του Αργύρη Χιόνη) ενώ αργότερα κυκλοφόρησαν σε νέα μετάφραση (της Ειρήνης Μαραντέι) από τις εκδόσεις Μαμούθ, που είναι και η έκδοση που (νομίζω πως) βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο εμπόριο. Εγώ έχω γαλουχηθεί με τις μεταφράσεις του Ψαρόπουλου, και ομολογώ πως τις βρίσκω καλύτερες, αλλά αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι τις έχω συνηθίσει. Από την άλλη, ο δεύτερος μεταφραστής βρίσκεται σε δύσκολη θέση, διότι ίσως αισθάνεται αναγκασμένος να αποφύγει τα λογοπαικτικά ευρήματα του πρώτου. Ένα σταθερό χαρακτηριστικό των παρουσιάσεων που κάνω εδώ είναι η σύγκριση των δύο ελληνικών μεταφράσεων, Ψαρόπουλου και Μαμούθ. Η κυρία Ιρένε Μαραντέι, που έχει κάνει τις μεταφράσεις της σειράς Μαμούθ, μάς έκανε την τιμή να σχολιάσει εδώ και να επισημάνει ότι δεν προσπάθησε να αποφύγει τις μεταφραστικές επιλογές του Αργύρη Χιόνη, όπως είχα υποθέσει. Την περιπέτεια, όπως εκδόθηκε από τον Ψαρόπουλο, τη σκανάρισε κάποιος φίλος. Ίσως έχει ένα μικρό πρόβλημα το σκανάρισμα, κάπως θαμπές μου φαίνονται μερικές σελίδες. Τέλος πάντων, την περιπέτεια την ανέβασα σε έναν ιστότοπο φιλοξενίας, απ’ όπου μπορείτε να την κατεβάσετε ή να τη διαβάσετε ονλάιν. Η Ασπίδα της Αρβέρνης είναι η 11η από τις 24 περιπέτειες του Αστερίξ από το δίδυμο Γκοσινί-Ουντερζό. Παρουσιάστηκε σε συνέχειες στο περιοδικό Πιλότ το 1967 και τον ίδιο χρόνο κυκλοφόρησε σε αυτοτελή τόμο. Είναι μια από τις «ταξιδιωτικές» περιπέτειες, αλλά οι ήρωες δεν ταξιδεύουν σε κάποιο μακρινό μέρος, αλλά μέσα στη Γαλατία -στην καρδιά της μάλιστα. Κατά τη γνώμη μου, είναι μια από τις καλύτερες περιπέτειες του Αστερίξ, με άφθονες σκηνές που βγάζουν πολύ γέλιο, και στην έκδοση του Ψαρόπουλου ευτύχησε να έχει τον Αργύρη Χιόνη σε μεγάλα κέφια, με αποτέλεσμα να δώσει αρκετές «παροιμιακές» ατάκες, τουλάχιστον για τη γενιά μου. Η υπόθεση Η περιπέτεια ξεκινάει με μια ιστορική αναδρομή, μιας σελίδας. Μαθαίνουμε εκεί ότι μετά την ήττα των Γαλατών στην Αλέσια, ο Βερσενζετορίξ, ο αρχηγός τους, δήλωσε υποταγή στον Καίσαρα ρίχνοντας τα όπλα του στα πόδια του. Κάποιος Ρωμαίος τοξότης πήρε την ασπίδα του Γαλάτη αρχηγού, αλλά την έχασε στα ζάρια από έναν λεγεωνάριο. Ένας εκατόνταρχος που περνούσε κατάσχεσε την ασπίδα, αλλά την έδωσε σε έναν ταβερνιάρη για λίγο κρασί. Ο ταβερνιάρης τη χάρισε σε έναν Γαλάτη πολεμιστή που γυρνούσε στο χωριό του μετά την ήττα… Και μετά το προοίμιο αυτό, βρισκόμαστε στο γαλατικό χωριό, όπου ο αρχηγός, ο Μοναρχίξ (Μαζεστίξ για τους νεότερους) έχει πόνους στο συκώτι επειδή το έχει παρακάνει στα τσιμπούσια. Ο δρυίδης συνιστά να κάνει κούρα στα ιαματικά λουτρά της Αρβέρνης. Ο αρχηγός δεν το κρίνει σκόπιμο να πάει, αλλά υποχωρεί στην πίεση της γυναίκας του και παίρνει μαζί του για συνοδούς τον Αστερίξ και τον Οβελίξ (και τον Ιντεφίξ). Να πούμε εδώ ότι πρόκειται για την πρώτη περιπέτεια στην οποία εμφανίζεται η γυναίκα του Μοναρχίξ, η οποία θα παίξει καίριο ρόλο σε αρκετές περιπέτειες στο εξής. Στο δρόμο προς τη λουτρόπολη, οι τρεις ταξιδιώτες τιμούν δεόντως την κουζίνα των καπηλειών που βρίσκουν στο δρόμο τους, οποτε το πρόβλημα του αρχηγού χειροτερεύει. Στη λουτρόπολη ο Μοναρχίξ αρχίζει αυστηρή δίαιτα, αλλά ο Οβελίξ και ο Αστερίξ περιδρομιάζουν αγριογούρουνα. Ο πειρασμός είναι μεγάλος για τους πεινασμένους ασθενείς, οπότε ο Μοναρχίξ λέει στους συνοδούς του να πάνε να τον περιμένουν στη Ζεργκόβια μέχρι να τελειώσει την κούρα. Στο δρόμο προς τη Ζεργκόβια, οι δυο φίλοι συναντούν τυχαία τον ειδικό απεσταλμένο του Καίσαρα τον Τούλιους Φόσκους και τον ξυλοφορτώνουν. Μόλις το μαθαίνει αυτό ο Καίσαρας, αποφασίζει, για να δώσει ένα μάθημα στους Αρβέρνιους, να τελέσει θρίαμβο στη Ζεργκόβια, πάνω στην ασπίδα του Βερσενζετορίξ. Όμως η ασπίδα (όπως είδαμε στο προοίμιο) έχει χαθεί και ο Καίσαρας αναθέτει στον Φόσκους να τη βρει πάση θυσία. Ο Οβελίξ κι ο Αστερίξ μαθαίνουν τα σχέδια του Καίσαρα και αποφασίζουν να βρουν εκείνοι πρώτοι την ασπίδα. Μετά από διάφορες περιπέτειες και συμπτώσεις, αποδεικνύεται ότι ο Γαλάτης πολεμιστής που είχε πάρει την ασπίδα ήταν ο Μοναρχίξ και ότι η ασπίδα της Αρβέρνης δεν είναι άλλη από την ασπίδα πάνω στην οποία τον μεταφέρουν συνήθως οι βαστάζοι του. Κι έτσι, αντί να τελέσει θρίαμβο ο Καίσαρας, παρελαύνει ο Μοναρχίξ πάνω στη ασπίδα του Βερσενζετορίξ. Ονόματα ηρώων Είναι πολλά, θα πω μόνο τα σπουδαιότερα. * Ο Αστερίξ και ο Οβελίξ στην Ζεργκόβια γνωρίζονται με έναν ταβερνιάρη, που τους φιλοξενεί και τους κρύβει. Λέγεται Alambix στα γαλλικά, όνομα που παραπέμπει στο alambic, τη συσκευή απόσταξης του οινοπνεύματος (δάνειο από τον άμβυκα, μέσω αραβικών· από την ίδια ρίζα και ο λαμπίκος, έχουμε γράψει άρθρο). Ο Χιόνης το απέδωσε Κρασοκανατίξ, η Μαραντέι το είπε, πιο κοντά στο πρωτότυπο, Αποστακτηρίξ. * Ο ειδικός απεσταλμένος του Καίσαρα στα γαλλικά λέγεται Tullius Fanfrelus, λογοπαίγνιο με τη λέξη fanfreluche που είναι είδος γυναικείου αξεσουάρ. Η Μαραντέι τον αποδίδει Τούλιους Μπιχλιμπίδιους, ο Χιόνης Τούλιους Φόσκους (όχι Φούσκους, για να παίξει με την αρβερνιάτικη προφορά). Να πω εδώ ότι ο ειδικός απεσταλμένος του Καίσαρα ταξιδεύει μέσα σε μια πολυτελή σκηνή που την κουβαλάνε, πάνω σε φορείο, τέσσερις μαύροι σκλάβοι. Όταν τον ξυλοφορτώνουν οι Γαλάτες, οι μαύροι σκάνε χαμόγελο, και σταδιακά, όσο περισσότερο πέφτουν οι φάπες, σκάνε στα γέλια. – Οι περισσότεροι Ρωμαίοι έρχονται στην Αρβερνη για λουτροθεραπεία. Εγώ είμαι ίσως ο μόνος που έρχεται εδώ για καρπαζοθεραπεία. Μεταφράζοντας μια δεκαετία αργότερα, η Μαραντέι προτιμά το «μπουφλοθεραπεία». * Ένας λεγεωνάριος της φρουράς της Ζεργκόβιας, λουφαδόρος περιωπής, λέγεται Caius Joligibus. Το γαλλικό όνομα σημαίνει «ωραίο gibus», όπου gibus είναι το καπέλο τύπου κλακ. Ο Χιόνης τον αποδίδει Κάιους Σπάρους, ενώ η Μαραντέι, περίπου το ίδιο, Κάιους Σπαρίλους. Ο λουφαδόρος αυτός έχει μερικές σκηνές που βγάζουν πολύ γέλιο. Επειδή οι κάτοικοι της Ζεργκόβιας είναι όλοι καρβουνιάρηδες, οι Ρωμαίοι λεγεωνάριοι που ψάχνουν στις καρβουναποθήκες βγαίνουν μουτζουρωμένοι -εκτός από εκείνον, που λουφάριζε. Οπότε… – Όσο για σένα, λουφαδόρε, θα σε συγυρίσω! – Ποιος μπαγάσας με κάρφωσε; Λες και χρειαζόταν να τον καρφώσει κάποιος! * Ο Ρωμαίος που πήρε την ασπίδα του Βερσενζετορίξ και την έχασε στα ζάρια μετά την αποστράτευσή του ασχολήθηκε με το εμπόριο τροχών για άμαξες και έπιασε την καλή. Λέγεται Coquelus (λογοπαίγνιο με το coqueluche, που είναι ο κοκκύτης) και εδρεύει στην Νεμοσσό, που είναι το σημερινό Κλερμόν Φεράν. Εδώ είναι σαφής για τον Γάλλο αναγνώστη ο υπαινιγμός για την εταιρεία Michelin που φτιάχνει ελαστικά αυτοκινήτων και που ξεκίνησε τις δραστηριότητές της από το Κλερμόν Φεράν. Λογοπαίγνια και ατάκες Οι σημερινοί Ωβερνιάτες μιλάνε τα γαλλικά με ιδιαίτερη προφορά, οπότε ο Γκοσινί βάζει και τους Αρβέρνιους να έχουν διαφορετική προφορά, και συγκεκριμένα να προφέρουν παχύ το s, δηλαδή να το προφέρουν ch. Στα ελληνικά δεν έχουμε τρόπο να αποδώσουμε γραπτώς το παχύ σ, που δεν υπάρχει στη γλώσσα μας με φωνηματική αξία, οπότε οι δυο μεταφραστές του έργου είχαν ένα πρόβλημα, πώς θα το αποδώσουν. Ο Χιόνης επέλεξε, εύστοχα νομίζω, να βάλει τους Αρβέρνιους να μιλάνε χωριάτικα, με ου αντί για ο και κόβοντας φωνήεντα, π.χ. Ψουνίζμ’ ου ένας απ’ τουν άλλ’ κι λέμ’ κι καναδυό κουβηντούλς. Η Μαραντέι μετατρέπει τα σ σε ζ, δηλ. Ψωνίζουμε ο έναζ από τον άλλον κι έτζι τα κουτζολέμε -που το βρίσκω αφύσικο. Ο Οβελίξ έχει πρόβλημα με την αρβερνιάτικη προφορά. Des choux (λάχανα) λέει η ταβερνιάρισσα -εδώ το ch είναι παχύ και στα κανονικά γαλλικά. Des sous? (λεφτά) ρωτάει ο Οβελίξ απορημένος. * Ένα αμετάφραστο λογοπαίγνιο. Στη λουτρόπολη, ο Οβελίξ βουτάει σε μια πισίνα και την αδειάζει εκνευρίζοντας τους άλλους λουόμενους. Ύστερα, πηγαίνει και κολυμπάει στην άλλη. Έρχεται ο επικεφαλής και ρωτάει τον Μοναρχίξ «Πού είναι οι Γαλάτες σου»; Ο Μοναρχίξ απαντάει Mes Gaulois sont dans la pleine που θα πει κατά λέξη «Οι Γαλάτες μου είναι στη γεμάτη (πισίνα)» αλλά είναι και υπαινιγμός σε ένα τραγουδάκι που λέει Les Gaulois sont dans la plaine (οι Γαλάτες είναι στην πεδιάδα). Το λογοπαίγνιο είναι αμετάφραστο. Η Μαραντέι μεταφράει κατά λέξη («Οι Γαλάτες μου είναι στη γεμάτη»). Ο Χιόνης προτιμά, πολύ εύστοχα κατά τη γνώμη μου, να το αποδώσει με ένα δικο του έξυπνο λογοπαίγνιο: Κολυμπάνε σε πισίνες ευτυχίας. * Στην ίδια σκηνή, ο Αστερίξ μαλώνει τον Οβελίξ που με τη βουτιά του άδειασε την πισίνα και του λέει: «Όχι βουτιές. Ο Αρχιμήδης, ένας Έλληνας, είπε…» Και η αναπόφευκτη απάντηση του Οβελίξ: «Είναι τρελοί αυτοί οι Έλληνες!» * Μια κλασική ατάκα που έγινε παροιμιώδης στην παρέα μου εμφανίζεται στην πρώτη σελίδα της περιπέτειας. Ο εκατόνταρχος σταματάει τον λεγεωνάριο λέγοντάς του το πασίγνωστο Quo vadis. Η Μαραντέι το αποδίδει πιστά: Ε, λεβέντη, Quo vadis? Ο Χιόνης πιο ελευθερα και πολύ πετυχημένα: Ε, κβο βάντις παλικάρι αγκαλιά με το σκουτάρι; Θυμάμαι τότε που ήμουν φοιτητής, ότι στις παρέες μου συχνά άκουγες τη φράση «πού πηγαίνεις παλικάρι, αγκαλιά με το σκουτάρι;» * Οι Αρβέρνιοι πουλάνε όλοι τους κρασί και κάρβουνα. Όπως είπα και παραπάνω, κάθε έρευνα των Ρωμαίων για κρυμμένα, έχει συνέπεια ότι αυτοί που ψάχνουν γίνονται κατάμαυροι -κάτι που δίνει αφορμή για ορισμένα ωραία λογοπαίγνια. Το επίθετο sombres έχει πολλές σημασίες. Σημαίνει «θλιμμένος, κατηφής», όμως, προκειμένου για χρώματα, σημαίνει και «σκούρος». – Δεν βρήκαν τίποτα. Κοιτάξτε ύφος σκοτεινό -μεταφράζει ο Χιόνης. Εδώ προτιμώ τη λύση της Μαραντέι: – Δεν βρήκαν τίποτα. Τα βάψανε μαύρα. * Μαθήματα ανωτάτης λουφαδορικής. Τον έχουν αγγαρέψει να σκουπίσει την αυλή. — Τελείωσα το πρώτο μισό της πρώτης πλάκας, παίρνω μιαν ανάσα και μετά θα τελειώσω το δεύτερο μισό…. (Κι αυτή η ατάκα είχε γίνει παροιμιώδης στην παρέα μου). * Στα γραφεία του έμπορου τροχών, υπάρχει σύστημα ενδοεπικοινωνίας -με σκλάβους που τρέχουν και μεταφέρουν την είδηση. Ο Οβελίξ γραπώνει τον αγγελιοφόρο και καμαρώνει. Το intercepter είναι το ρήμα (όπως και στα αγγλικά) που χρησιμοποιείται όταν υποκλέπτεται μια συνδιάλεξη, ένα μήνυμα κτλ. Η Μαραντέι το αποδίδει απλά και καλά: – Έκοψα τις επικοινωνίες, Αστερίξ. * Οι Γαλάτες είχαν ηττηθεί από τους Ρωμαίους στην Αλέσια. Σε τουλάχιστον δύο σημεία της περιπέτειας, ο Αστερίξ αναφέρει την Αλέσια, για να πάρει την οργισμένη απάντηση, μία από τον Μοναρχίξ και μία από τον ταβερνιάρη Κρασοκανατίξ: «Αλέσια; Τι είναι αυτή η Αλέσια; Δεν ξέρουμε καμιά Αλέσια!» Το αστείο εδώ βρίσκεται στο ότι οι ιστορικοί δεν έχουν καταλήξει σε μια κοινώς αποδεκτή άποψη για το πού βρίσκεται η Αλέσια, ο τόπος της κρίσιμης μάχης. Κατά τον Γκοσινί, η αιτία είναι ο σοβινισμός των Γαλατών που αρνούνταν να μνημονεύσουν τον δυσοίωνο τόπο. Θα μπορούσα να πω πολλά ακόμα για το έξοχο αυτό άλμπουμ αλλά μάλλον θα σας έχω κουράσει. Έχει πολλά ακόμα λογοπαίγνια και αστεία ευρήματα, αλλά σας αφήνω να τα βρείτε μόνοι σας -αλλά και να μην τα βρείτε, η περιπέτεια δεν χάνει τη χάρη της. Και μια ιδιαιτερότητα της περιπέτειας: κάποιος Γαλάτης λείπει από το τσιμπούσι με το οποίο, παραδοσιακά, γιορτάζεται η επιστροφή των ηρώων στο τέλος. Αλλά δεν είναι ο βάρδος Κακοφωνίξ, οπως συχνά συμβαίνει. Αυτή τη φορά, ο μεγάλος απών είναι ο αρχηγός Μοναρχίξ, που γύρισε θριαμβευτής από τη Ζεργκόβια αλλά του έβαλε τα δυο πόδια σε ένα παπούτσι η κυρά του και του απαγόρευσε να πάει στο συμπόσιο για να μην πάθει ξανά τα ίδια. Σίδερα μασάει ο Κουταλιανός, που έλεγε κι εκείνο το παλιό τραγουδάκι… ===
  6. Εδώ και κοντά 3 χρόνια, ο γνωστός γλωσσολόγος Νίκος Σαραντάκος (wiki) αναρτεί στο ιστολόγιο του άρθρα γύρω από διάφορα κόμικ του Αστερίξ Ας τα παραθέσουμε εδώθε Έχουν προηγηθεί άρθρα για τους Βρετανούς, τους χαρακτήρες, την Κατοικία των θεών, τον Μάγο/Μάντη, τους Ελβετούς, τον Αγώνα των Αρχηγών, τον Αστερίξ στην Κορσική, τον Αστερίξ Λεγεωνάριο και το Οβελίξ και σια. Εδώ έχουμε ένα για το Δώρο του Καίσαρα. Το άρθρο φυσικά είναι για όσους το έχουν διαβάσει Για όλους δλδ, αφού όσοι δεν το έχουν διαβάσει, άκουσαν τις προτροπές μου στα προηγούμενα και έκαναν μπάνιο σε υδροχλωρικό οξύ Αιωνία τους η μνήμη Καλή ανάγνωση αυτό το ψιλοσυννεφιασμένο Κυριακάτικο πρωινό ==== Εδώ και ενάμιση περίπου χρόνο έχω αρχίσει να παρουσιάζω, κάθε δυο μήνες, από μία περιπέτεια του Αστερίξ, ενός από τα πιο αγαπημένα μου κόμικς. Όπως έχω πει, με μια δόση υπερβολής βέβαια, οι 24 τόμοι του Αστερίξ (εννοώ την κοινή δημιουργία του Ρενέ Γκοσινί και του Αλμπέρ Ουντερζό) είναι μια από τις σημαντικότερες προσφορές της Γαλλίας στον παγκόσμιο πολιτισμό μεταπολεμικά. Τουλάχιστον η γενιά μου, που γνώρισε τον Αστερίξ στα φοιτητικά της χρόνια, τον αγάπησε σχεδόν ομόθυμα -και η ανταπόκρισή σας σε αυτές τις δημοσιεύσεις ήταν πολύ θετική, οπότε είχα πει ότι θα αρχίσω να παρουσιάζω στο ιστολόγιο, έναν προς έναν, τους 24 τόμους του Αστερίξ, κάτι που, με μια συχνότητα έναν τόμο κάθε δίμηνο (και εφόσον δεν κάνω παρασπονδίες, όπως τον Αύγουστο), θα μας πάρει τέσσερα χρόνια. Ξεκινήσαμε τον Οκτώβριο του 2014, με μια παρουσίαση της περιπέτειας Αστερίξ στους Βρετανούς και μετά με μια γενική παρουσίαση των πρωταγωνιστών του κόμικς. Τον Δεκέμβριο είχαμε τη δεύτερη περιπέτεια, την Κατοικία των θεών, τον Φλεβάρη 2015 είδαμε τον Μάγο (ή Μάντη) ενώ στα τέλη Απριλίου παρουσίασα τον «Αστερίξ στη χώρα των Ελβετών». Τέλη Ιουνίου παρουσιάστηκε Ο αγώνας των αρχηγών, η πέμπτη περιπέτεια της σειράς, αλλά στα τέλη Αυγούστου δεν είχαμε περιπέτεια για τεχνικούς λόγους. O κύκλος συνεχίστηκε στα μέσα Οκτωβρίου με τον Αστερίξ στην Κορσική και η τελευταία δημοσίευση για το 2015 ήταν την παραμονή των Χριστουγέννων με τον Αστερίξ Λεγεωνάριο. Το 2016 ξεκίνησε με την περιπέτεια Οβελίξ και σία τον Φλεβάρη, και σήμερα θα παρουσιάσουμε την ένατη περιπέτεια της σειράς, ίσως λίγο νωρίτερα από το συνηθισμένο, αφού συνήθως η αστεριξολογική δημοσίευση γίνεται στο τελευταίο δεκαήμερο των ζυγών μηνών. Θυμίζω ότι οι περιπέτειες του Αστερίξ κυκλοφόρησαν σε αυτοτελείς τόμους στα ελληνικά πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του 1970 από τις εκδόσεις Ψαρόπουλου (σε μετάφραση αρχικά του Κώστα Ταχτσή και μετά του Αργύρη Χιόνη) ενώ αργότερα κυκλοφόρησαν σε νέα μετάφραση (της Ειρήνης Μαραντέι) από τις εκδόσεις Μαμούθ, που είναι και η έκδοση που (νομίζω πως) βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο εμπόριο. Εγώ έχω γαλουχηθεί με τις μεταφράσεις του Ψαρόπουλου, και ομολογώ πως τις βρίσκω καλύτερες, αλλά αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι τις έχω συνηθίσει. Από την άλλη, ο δεύτερος μεταφραστής βρίσκεται σε δύσκολη θέση, διότι ίσως αισθάνεται αναγκασμένος να αποφύγει τα λογοπαικτικά ευρήματα του πρώτου. Ένα σταθερό χαρακτηριστικό των παρουσιάσεων που κάνω εδώ είναι η σύγκριση των δύο ελληνικών μεταφράσεων, Ψαρόπουλου και Μαμούθ. Η κυρία Ιρένε Μαραντέι, που έχει κάνει τις μεταφράσεις της σειράς Μαμούθ, μάς έκανε την τιμή να σχολιάσει εδώ και να επισημάνει ότι δεν προσπάθησε να αποφύγει τις μεταφραστικές επιλογές του Αργύρη Χιόνη, όπως είχα υποθέσει. Την περιπέτεια, όπως εκδόθηκε από τον Ψαρόπουλο, τη σκανάρισε ο φίλος μας ο Γ. (νομίζω, αν κάνω λάθος ας διαμαρτυρηθεί ο Καίσαρας). Την ανέβασα σε έναν ιστότοπο φιλοξενίας, απ’ όπου μπορείτε να την κατεβάσετε ή να τη διαβάσετε ονλάιν. (**Προσθήκη: Με ενημέρωσαν ότι λείπουν οι δύο τελευταίες σελίδες! Τις σκανάρισα πρόχειρα από το δικό μου τεύχος και τις ανέβασα εδώ: σελίδα 47, σελίδα 48. Χίλια συγνώμη!) Το Δώρο του Καίσαρα είναι η 21η από τις 24 περιπέτειες του Αστερίξ από το δίδυμο Γκοσινί-Ουντερζό. Παρουσιάστηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα Μοντ το 1974 (η πρώτη περιπέτεια που δεν προδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Πιλότ) και τον ίδιο χρόνο κυκλοφόρησε σε αυτοτελή τόμο. Είναι μια από τις «καθιστικές» περιπέτειες -δηλαδή δεν έχουμε κάποιο ταξίδι των ηρώων μας σε μακρινό μέρος. Η δράση εκτυλίσσεται στο χωριό και γύρω από αυτό, με εξαίρεση το προοίμιο της ιστορίας. Είναι επίσης μια από τις λίγες περιπέτειες όπου οι Ρωμαίοι δεν σχεδιάζουν κάτι εναντίον του ανυπόταχτου γαλατικού χωριού. Η υπόθεση της περιπέτειας: Στο προοίμιο, ένας μεθύστακας λεγεωνάριος, το βράδυ πριν από την αποστράτευσή του, βρίζει σε μια ταβέρνα της Ρώμης τον Καίσαρα. Ο Καίσαρας το μαθαίνει και καθώς την άλλη μέρα πρόκειται να διανείμει τα απολυτήρια μαζί με έναν τίτλο ιδιοκτησίας στους λεγεωνάριους που συμπλήρωσαν εικοσαετή υπηρεσία, αποφασίζει να του κάνει μια φάρσα: αντί για κάποια χωράφια στη νότια Γαλατία, του χαρίζει το ανυπόταχτο γαλατικό χωριό! Ο μεθύστακας όμως πουλάει τον τίτλο του σε έναν Γαλάτη ταβερνιάρη, τον Ορθοπεδίξ, ο οποίος παρατάει το καπηλειό του και καταφθάνει οικογενειακώς στο γαλατικό χωριό -όπου βέβαια μαθαίνει πως η υπογραφή του Καίσαρα δεν αξίζει τίποτα και επιπλέον έχει να ακούει τη γκρίνια της γυναίκας του και της κόρης του. Ομοιοπαθής, ο Μοναρχίξ τον λυπάται και του προτείνει να μείνουν στο χωριό, σε ένα άδειο σπίτι πλάι στον ψαρά Καταλφαβητίξ και να ανοίξουν εκεί ταβέρνα. Έτσι γίνεται, αλλά στα εγκαίνια ξεσπάει φοβερός καβγάς ανάμεσα στη σύζυγο του ταβερνιάρη και στη Μπονεμίνα/Μιμίνα, τη γυναίκα του αρχηγού -και η ταβερνιάρισσα, που ήθελε να φύγουν, τώρα αλλάζει γνώμη και θέλει να μείνει και να αναδείξει τον άντρα της σε αρχηγό του χωριού ώστε να εκδικηθεί την προσβολή που της έγινε. Πράγματι, το χωριό μπαίνει σε εκλογικό πυρετό. Οι δυο αντίπαλοι προσπαθούν να αποσπάσουν ψήφους με κάθε μέσο: ο ταβερνιάρης αγοράζει ψάρια για να πάρει την ψήφο του ψαρά, οπότε ο αρχηγός αγοράζει αμόνια από τον σιδερά, που εχει κόντρα με τον ψαρά. Στους δύο μονομάχους προστίθεται και ο Γεροκανονίξ που διεκδικεί επίσης την ψήφο των συγχωριανών του. Θυμωμένος, ο Πανοραμίξ ο μάγος τηρεί αυστηρή ουδετερότητα, κλείνεται στην καλύβα του και δεν δίνει σε κανέναν το μαγικό φίλτρο. Τότε καταφθάνει ο μεθύστακας πρώην λεγεωνάριος, που έχει μετανιώσει για την αγοραπωλησία και ζητάει πίσω το «χωριό του». Τον διώχνουν, οπότε αυτός πηγαίνει σε ένα από τα ρωμαϊκά στρατόπεδα και απαιτεί από τον εκατόνταρχο να τον δικαιώσει. Οι Ρωμαίοι έχουν παραλάβει καταπέλτες, πολιορκητικούς κριούς και άλλες επίφοβες πολεμικές μηχανές, και αιφνιδιάζουν τους Γαλάτες που άλλωστε είναι απορροφημένοι με ένα… ντιμπέιτ ανάμεσα στον Μοναρχίξ και τον Ορθοπεδίξ. Ωστόσο, ο Πανοραμίξ ειδοποιείται, το φίλτρο γρήγορα φτιάχνεται, οι Ρωμαίοι τρώνε το συνηθισμένο ξύλο και όλοι συμφιλιώνονται. Ο Ορθοπεδίξ αποφασίζει να γυρίσει στη Λουτέτσια και η περιπέτεια κλείνει με το καθιερωμένο τσιμπούσι. Τα ονόματα των ηρώων: Ο μεθύστακας λεγεωνάριος με την χοντρή κόκκινη μύτη λέγεται… Roméomontaigus, που είναι το όνομα του σεξπιρικού Ρωμαίου (της Ιουλιέτας). Ο Χιόνης το αποδίδει Καραβάνιους, ενώ η Μαραντέι στην έκδοση του Μαμούθ το κρατάει: Ρομεομοντέγους. Ένας άλλος λεγεωνάριος, φίλος του, λέγεται Claudius Bouilleurdecrus. Bouilleur de crus είναι ο αγρότης που έχει δικαίωμα να αποστάζει την παραγωγή του για την προσωπική του κατανάλωση, Ο Χιόνης αποδίδει Νερόβραστους και η Μαραντέι Βραζεικαιχύνετους. Παίρνει ένα χωραφάκι στη Νίκαια, όπου θα πάει να καλλιεργεί λαχανικά (faire pousser des salades, λογοπαίγνιο με τη salade Niçoise, τη νισουάζ, που χάνεται αναγκαστικά στη μετάφραση). Ο λεγεωνάριος είναι καρικατούρα του Υβ Μοντάν. Ο ταβερνιάρης λέγεται, όπως είπαμε, Orthopédix, που και οι δυο μεταφραστές το αποδίδουν φυσικά Ορθοπεδίξ (ας μην ανοίξουμε σήμερα το θέμα της ορθογραφίας της λέξης!). Ο Ορθοπεδίξ είναι ζωγραφισμένος με πρότυπο τον παλιό ηθοποιό Αντρέ Αλέρμ (1877-1960, αριστερά). Πάνω τον βλέπουμε να μπαίνει στο χωριό θριαμβευτής, συνοδευόμενος απο γυναίκα και κόρη. Μόλις δουν τη βούλα του Καίσαρα, θα τα κάνουν απάνω τους, λέει (ils trembleront dans leurs braies. Braies είναι οι βράκες, τα γαλατικά παντελόνια. Η λέξη βράκα και το βρακί από εκεί προέρχονται, μέσω λατινικών). Η γυναίκα του, που διαρκώς του γκρινιάζει, λέγεται Angine (που είναι ο πονόλαιμος το συνάχι): Κινίνα την αποδίδει ο Χιόνης, Λαρυγγίνα η Μαραντέι. Η κόρη του, που βαριέται στο χωριό, λέγεται περιέργως Coriza, που είναι κι αυτό ένα είδος καταρροής, η κόρυζα. Το χαϊδευτικό της, Ζαζά. Πάμε τώρα στα λογοπαίγνια και σε άλλες ατάκες. Στην αρχή-αρχή της περιπέτειας, ο μεθύστακας τραγουδάει ένα φανταρίστικο τραγούδι: En revenant de permission, j’ai rencontré un enterrement par Jupiter qu’j’étais content, c’était celui de mon centurion! Η Μαραντέι: Γυρίζω από την άδεια μου και πετυχαίνω μια κηδεία Ω τι χαρά να ήταν του εκατόνταρχού μου μα τον Δία! Πιο πετυχημένα, θαρρώ ο Χιόνης: Γυρνώντας από άδεια συνάντησα κηδεία Ήταν του εκατόνταρχου, θεοί τι ευτυχία! Πιο ρυθμικό. Είχε γίνει σλόγκαν στα φοιτητικά μου χρόνια στην παρέα μου. Όπως και σε άλλες περιπέτειες, ο Μοναρχίξ έχει προβλήματα με τους βαστάζους του. Πόσες φορές θα το πω ότι δεν φταρνίζονται όταν με μεταφέρουν; λέει αγανακτισμένος ο αρχηγός. Και ο συναχωμένος βαστάζος απαντάει με ένα ωραίο λογοπαίγνιο που η ελληνική έκδοση το επαυξάνει. Il exagère. Un jour, je vais le laisser tomber, λέει. Laisser tomber, κατά λέξη, σημαίνει «αφήνω να πέσει» αλλά σημαίνει και «παρατάω». Και οι δυο Έλληνες μεταφραστές όμως επαύξησαν το λογοπαίγνιο, αφού πρόσθεσαν το «Είναι αβάσταχτος» αντί για το κατά λέξη «Υπερβάλλει». Μπράβο τους. Η περιπέτεια κυκλοφόρησε το 1974 το οποίο, αν δεν θυμάστε, ήταν έτος κρίσιμων προεδρικών εκλογών για τη Γαλλία, όταν ο Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν νίκησε με πολύ μικρή διαφορά τον Φρανσουά Μιτεράν, κοινό υποψήφιο της Αριστεράς. Το άλμπουμ του Αστερίξ δημοσιεύτηκε λίγους μήνες μετά τις εκλογές. Οπότε, οι εκλογές στο γαλατικό χωριό ήταν εντελώς επίκαιρες, και συνέβαλαν στην εμπορική επιτυχία του άλμπουμ. Ο Μοναρχίξ στέλνει τον βάρδο να σφυγμομετρήσει τις διαθέσεις των συγχωριανών τους ενόψει των εκλογών που θα γίνουν για ανάδειξη νέου αρχηγού, αυτός επιστρέφοντας του λέει ότι μάλλον αδιαφορούν, και πάνω στη συζήτηση ο αρχηγός τον ρωτάει αν θα τον ψηφίσει. Εδώ γίνεται λογοπαίγνιο με τη λέξη voix, η οποία στα γαλλικά σημαίνει και «φωνή» αλλά και «ψήφος». Ο Μοναρχίξ ρωτάει για τη voix/ψήφο και ο βάρδος απαντάει για τη voix/φωνή. Η Μαραντέι μεταφράζει κατά λέξη, («Εσύ είσαι σαν τους άλλους, δεν αγαπάς τη φωνή μου»). Ο Χιόνης διατηρεί απόηχο του λογοπαιγνίου («…την ψήφο μου θα την πάρει όποιος αγαπάει τη φωνή μου»). Ο καημένος ο Μοναρχίξ δηλώνει ότι λατρεύει τη φωνή του βάρδου, κι έτσι αναγκάζεται να υποστεί επίδειξη των νέων τραγουδιών του. Κι όταν του λέει να πάψει, ο βάρδος γίνεται ορκισμένος αντίπαλός του. Το τραγούδι του Κακοφωνίξ, όπως λέει και η υποσημείωση, έφτασε ως τις μέρες μας με αλλαγμένα λόγια -πράγματι, τραγουδιέται στον σκοπό του When the saints go marching in. Στην απόδοση των στίχων φαίνεται και η διαφορετική μεταφραστική φιλοσοφία των δύο μεταφραστών του Αστερίξ στα ελληνικά. Ο Χιόνης φροντίζει να δώσει κάτι που να τραγουδιέται στον ιδιο σκοπό, κι ας είναι περίπου άσχετο με το γαλλικό. Έτσι μεταφράζει: Ω μουσακά, ω μουσακά, μουσακαδάκι με κιμά. Αντίθετα, η Μαραντέι μεταφράζει σχεδόν κατά λέξη και δίνει κάτι που δεν τραγουδιέται: Ω αγριογουρουνάκια, ω αγριογουρουνάκια, ω αγριογουρουνάκια, μου φέρνετε μεράκια. Ανάμεσα στους δυο μονομάχους γίνεται και ντιμπέιτ, με συντονιστή τον Κακοφωνίξ, που βέβαια κάθε άλλο παρά ουδέτερος είναι. Το ντιμπέιτ ανάμεσα στους δυο γύρους των γαλλικών προεδρικών εκλογών είχε διεξαχθεί για πρώτη φορά το 1974, τον Μάιο, οπότε ήταν εξαιρετικά επίκαιρη η αναφορά στο κόμικς. «Θα ήθελα να ξέρω αν ο διαιτητής μας είναι πραγματικά αμερόληπτος», λέει ο Μοναρχίξ. «Λυπάμαι, αλλά τελείωσε ο χρόνος σας», του απαντάει ο κλεψυδροκράτορας βάρδος! Θα μπορούσα να πω κι άλλα, αλλά μάλλον σας έχω κουράσει, οπότε θα κλείσω με την καλύτερη κατά τη γνώμη μου ατάκα από το άλμπουμ, που κι αυτή είχε γίνει παροιμιώδης στα φοιτητικά μου χρόνια, και μάλιστα σε πολλές παρέες. Ο Γκοσινί σατιρίζει την ξενοφοβία των Γάλλων, βάζοντας τους κατοίκους του γαλατικού χωριού να δυσανασχετούν για την εγκατάσταση των «ξένων». Και λέει o Γεροκανονίξ, στη μετάφραση του Χιόνη, που τη βρίσκω πιο πετυχημένη: «Εμένα, με ξέρεις, δεν έχω τίποτα εναντίον των ξένων. Μερικοί απ’ τους καλύτερους φίλους μου είναι ξένοι. Αλλά αυτοί οι ξένοι δεν είναι από εδώ»!! Θεϊκή ατάκα, που πολύ είχαμε διασκεδάσει τότε, και την επαναλαμβάναμε γελώντας με τον παραλογισμό της τοποθέτησης -τότε, το 1980 περίπου. Ποιος να τόλεγε, πως τέτοια και χειρότερα ακούμε στις μέρες μας, όχι από τον Γεροκανονίξ αλλά από γνωστούς και συναδέλφους…. Αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση. Ραντεβού σε δύο μήνες περίπου με τον επόμενο Αστερίξ! ===
  7. Η κλασική εισαγωγή, αλλάζοντας το 2 χρόνια σε 3 χρόνια Εδώ και κοντά 3 χρόνια, ο γνωστός γλωσσολόγος Νίκος Σαραντάκος (wiki) αναρτεί στο ιστολόγιο του άρθρα γύρω από διάφορα κόμικ του Αστερίξ Ας τα παραθέσουμε εδώθε Έχουν προηγηθεί άρθρα για τους Βρετανούς, τους χαρακτήρες, την Κατοικία των θεών, τον Μάγο/Μάντη, τους Ελβετούς, τον Αγώνα των Αρχηγών, τον Αστερίξ στην Κορσική και τον Αστερίξ Λεγεωνάριο. Εδώ έχουμε ένα για το Οβελίξ και σία. Το άρθρο είναι τίγκα στα σπόιλερ. Να ξαναπροτρέψω όσους δεν τα έχουν διαβάσει, να πάνε να αυτοκτονήσουν Πως ζείτε με τον εαυτό σας? δλδ φρανκλυ μαη ντηαρ. Καλή ανάγνωση αυτό το ευχάριστο Σαββατιάτικο πρωινό === Εδώ και κανένα χρόνο έχω αρχίσει να παρουσιάζω, κάθε δυο μήνες, από μία περιπέτεια του Αστερίξ, ενός από τα πιο αγαπημένα μου κόμικς. Όπως έχω πει, με μια δόση υπερβολής βέβαια, οι 24 τόμοι του Αστερίξ (εννοώ την κοινή δημιουργία του Ρενέ Γκοσινί και του Αλμπέρ Ουντερζό) είναι μια από τις σημαντικότερες προσφορές της Γαλλίας στον παγκόσμιο πολιτισμό μεταπολεμικά. Τουλάχιστον η γενιά μου, που γνώρισε τον Αστερίξ στα φοιτητικά της χρόνια, τον αγάπησε σχεδόν ομόθυμα -και η ανταπόκρισή σας σε αυτές τις δημοσιεύσεις ήταν πολύ θετική, οπότε είχα πει ότι θα αρχίσω να παρουσιάζω στο ιστολόγιο, έναν προς έναν, τους 24 τόμους του Αστερίξ, κάτι που, με μια συχνότητα έναν τόμο κάθε δίμηνο (και εφόσον δεν κάνω παρασπονδίες, όπως τον Αύγουστο), θα μας πάρει τέσσερα χρόνια. Ξεκινήσαμε τον Οκτώβριο του 2014, με μια παρουσίαση της περιπέτειας Αστερίξ στους Βρετανούς και μετά με μια γενική παρουσίαση των πρωταγωνιστών του κόμικς. Τον Δεκέμβριο είχαμε τη δεύτερη περιπέτεια, την Κατοικία των θεών, τον Φλεβάρη 2015 είδαμε τον Μάγο (ή Μάντη) ενώ στα τέλη Απριλίου παρουσίασα τον «Αστερίξ στη χώρα των Ελβετών». Τέλη Ιουνίου παρουσιάστηκε Ο αγώνας των αρχηγών, η πέμπτη περιπέτεια της σειράς, αλλά στα τέλη Αυγούστου δεν είχαμε περιπέτεια για τεχνικούς λόγους. O κύκλος συνεχίστηκε στα μέσα Οκτωβρίου με τον Αστερίξ στην Κορσική και η τελευταία δημοσίευση για το 2015 ήταν την παραμονή των Χριστουγέννων με τον Αστερίξ Λεγεωνάριο. Θυμίζω ότι οι περιπέτειες του Αστερίξ κυκλοφόρησαν σε αυτοτελείς τόμους στα ελληνικά πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του 1970 από τις εκδόσεις Ψαρόπουλου (σε μετάφραση αρχικά του Κώστα Ταχτσή και μετά του Αργύρη Χιόνη) ενώ αργότερα κυκλοφόρησαν σε νέα μετάφραση (της Ειρήνης Μαραντέι) από τις εκδόσεις Μαμούθ, που είναι και η έκδοση που (νομίζω πως) βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο εμπόριο. Εγώ έχω γαλουχηθεί με τις μεταφράσεις του Ψαρόπουλου, και ομολογώ πως τις βρίσκω καλύτερες, αλλά αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι τις έχω συνηθίσει. Από την άλλη, ο δεύτερος μεταφραστής βρίσκεται σε δύσκολη θέση, διότι ίσως αισθάνεται αναγκασμένος να αποφύγει τα λογοπαικτικά ευρήματα του πρώτου. Ένα σταθερό χαρακτηριστικό των παρουσιάσεων που κάνω εδώ είναι η σύγκριση των δύο ελληνικών μεταφράσεων, Ψαρόπουλου και Μαμούθ. Η κυρία Ιρένε Μαραντέι, που έχει κάνει τις μεταφράσεις της σειράς Μαμούθ, μάς έκανε την τιμή να σχολιάσει εδώ και να επισημάνει ότι δεν προσπάθησε να αποφύγει τις μεταφραστικές επιλογές του Αργύρη Χιόνη, όπως είχα υποθέσει. Την περιπέτεια, όπως εκδόθηκε από τον Ψαρόπουλο, τη σκανάρισε ο φίλος μας ο Cyrus Monk (νομίζω, αν κάνω λάθος ας διαμαρτυρηθεί ο Καίσαρας). Την ανέβασα σε έναν ιστότοπο φιλοξενίας, απ’ όπου μπορείτε να την κατεβάσετε ή να τη διαβάσετε ονλάιν. Ο Οβελίξ και Σία είναι η 23η από τις 24 περιπέτειες του Αστερίξ από το δίδυμο Γκοσινί-Ουντερζό. Παρουσιάστηκε σε συνέχειες σε περιοδικό το 1976 και τον ίδιο χρόνο κυκλοφόρησε σε αυτοτελή τόμο. Είναι μια από τις «καθιστικές» περιπέτειες -δηλαδή δεν έχουμε κάποιο ταξίδι των ηρώων μας σε μακρινό μέρος. Η δράση εκτυλίσσεται στο χωριό και γύρω από αυτό -καθώς και στη Ρώμη αλλά χωρίς άμεση γαλατική εμπλοκή. Ο Οβελίξ και Σία είναι μια περιπέτεια που ξεχωρίζει από διάφορες απόψεις. Καταρχάς, είναι η τελευταία περιπέτεια που την έχει γράψει μέχρι τέλους ο Ρενέ Γκοσινί (την τελευταία περιπέτεια της 24άδας δεν πρόφτασε να την τελειώσει, καθώς πέθανε από την καρδιά του -τις τελευταίες 8 σελίδες τις συμπλήρωσε ο Ουντερζό). Έπειτα, είναι η μοναδική περιπέτεια που έχει στον τίτλο της το όνομα του Οβελίξ και όχι του Αστερίξ -όλες οι άλλες ή έχουν τον Αστερίξ στον τίτλο τους ή δεν αναφέρουν κανέναν Γαλάτη. Όχι άδικα, μια και ο Οβελίξ στην περιπέτεια αυτή περνάει σε πρώτο πλάνο (όχι ότι μένει και πολύ κρυμμένος στις άλλες, δηλαδή). Καλύτερα όμως να διηγηθώ σύντομα την πλοκή. Στο στρατόπεδο του Μπαμπαόρουμ επικρατεί πλήρης χαλάρωση διότι οι Ρωμαίοι έχουν βαρεθεί να τρώνε ξύλο από τους Γαλάτες. Καταφθάνει καινούργιος εκατόνταρχος με νέα δύναμη λεγεωναρίων, αποφασισμένος να βάλει τάξη, αλλά με το πρώτο ξυλοφόρτωμα (που γίνεται μόνο από τον Οβελίξ, είναι το δώρο των γενεθλίων του!) καταλαβαίνει κι αυτός ότι το συμφέρον του είναι να λουφάξει. Μαθαίνοντάς το καινούργιο στραπάτσο ο Καίσαρας αγανακτεί και τότε παρουσιάζεται ένας νεαρός, ο Κάιους Τεχνοκράτιους, φρέσκος από τη Νέα Σχολή Απελεύθερων, που έχει ένα επαναστατικό σχέδιο για να αντιμετωπίσει τους Γαλάτες. Παίρνει από τον Καίσαρα απεριόριστη πίστωση, πηγαίνει στο Μπαμπαόρουμ και αναλαμβάνει δράση: προτείνει στον Οβελίξ να αγοράζει τα μενίρ του πληρώνοντας αδρά, και τον πιέζει να του φέρνει όλο και περισσότερα, αυξάνοντας διαρκώς τις τιμές. Ο Οβελίξ μεθάει από το χρήμα και φέρεται αλαζονικά, προσλαμβάνει εργάτες, ενώ επίσης πληρώνει άλλους Γαλάτες να κυνηγάνε αγριογούρουνα για να τρώει. Ο Αστερίξ προτείνει και στους άλλους Γαλάτες του χωριού να αρχίσουν να φτιάχνουν κι εκείνοι μενίρ, και σύντομα οι μισοί φτιάχνουν μενίρ και οι άλλοι μισοί τρέφουν τους μενιροποιούς, ενώ ο Ρωμαίος αγοράζει συνεχώς πληρώνοντας αδρά. Ωστόσο, από τις συνεχείς αγορές μενίρ αρχίζει να κινδυνεύει με κατάρρευση η οικονομία της αυτοκρατορίας, χώρια που δεν ξέρουν τι να κάνουν με το στοκ που έχουν συγκεντρώσει. Ο Τεχνοκράτιους συλλαμβάνει την ιδέα να διαθέσει τα μενίρ του στη Ρώμη, και το καταφέρνει χάρη σε μια μεγάλη διαφημιστική καμπάνια, αλλά σύντομα αρχίζουν και οι Ρωμαίοι (και στη συνέχεια οι Αιγύπτιοι, οι Έλληνες κτλ.) να φτιάχνουν μενίρ, με αποτέλεσμα να συγκεντρωθεί μια τεράστια φούσκα και να εγκαταλειφθεί το σχέδιο. Την ίδια περίοδο, ο Οβελίξ, βλέποντας ότι το χρήμα δεν φέρνει την ευτυχία ζητάει συγνώμη και ξαναφιλιώνει με τον Αστερίξ και λίγο αργότερα ο Τεχνοκράτιους επιστρέφει στο χωριό και ανακοινώνει ότι παύει να αγοράζει μενίρ, προκαλώντας αρχικά πανικό και μετά καβγά. Ο Αστερίξ τους προτείνει να εκτονωθούν ξυλοφορτώνοντας τους Ρωμαίους, πράγμα που γίνεται, και οι Γαλάτες επιστρέφουν στις συνήθειές τους, έχοντας όμως τις τσέπες γεμάτες σεστέρσια. Όμως, επειδή εξαιτίας της «φούσκας των μενίρ» η ρωμαϊκή οικονομία περνάει κρίση, το σεστέρσιο έχει υποτιμηθεί πολύ κι έτσι όλα γίνονται όπως πριν. Όπως βλέπετε από την υπόθεση, ο Γκοσινί επέλεξε να θίξει σημερινά προβλήματα μεταφέροντάς τα στη Γαλατία και στη Ρώμη (όπως είχε κάνει και άλλες φορές, π.χ. στην Κατοικία των Θεών). Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η συγκεκριμένη περιπέτεια διδάσκεται σε πανεπιστήμια, είχε μπει στη διδακτέα ύλη των γαλλικών λυκείων στη δεκαετία του 1980 και έχει αναλυθεί και με όρους της μαρξιστικής πολιτικής οικονομίας (από τον Σφυροδρέπανο και έναν άλλον). Φαντάζομαι πως αν ο Γκοσινί δεν πέθαινε τόσο πρόωρα θα είχε δώσει κι άλλες τέτοιες περιπέτειες. Ο Ρωμαίος που προσπάθησε να απορυθμίσει τους Γαλάτες με το χρήμα λέγεται στο πρωτότυπο Caïus Saugrenus, από το saugrenu που θα πει παράλογο, γκροτέσκο. Είναι απόφοιτος της Nouvelle Ecole d’Affranchis, NEA, που είναι λογοπαίγνιο για τη σχολή ENA (Ecole Nationale d’Administration), τη μεγάλη σχολή από την οποία έχουν αποφοιτήσει όλα τα μεγάλα στελέχη της γαλλικής πολιτικής και οικονομικής ζωής, μαζί και σχεδόν όλοι οι πρόεδροι και πρωθυπουργοί της χώρας. Οι απόφοιτοι της ENA αποκαλούνται Enarque, και κατ’ αναλογία στο κόμικς ένας συγκλητικός συμβουλεύει τον Καίσαρα να μην ακούει αυτόν τον Nearque, λογοπαίγνιο αμετάφραστο («αυτό το παιδαρέλι» αποδίδει ο Χιόνης, «αυτόν τον εξυπνάκια» η Μαραντέι). Ο Saugrenus είναι γκόλντεν μπόι, χρυσόπαιδο, γιάπης, αλλά γιάπης avant la lettre, αν μου συγχωρείτε τη γαλλικούρα, αφού το 1976 δεν είχε καν πλαστεί η λέξη yuppie (πλάστηκε το 1982). Ο Ουντερζό τον σχεδίασε να μοιάζει με τον Ζακ Σιράκ, που από το 1974 ως το 1976 ήταν ο νεαρός (σχετικά: γεννημένος το 1932) πρωθυπουργός της Γαλλίας με πρόεδρο τον Ζισκάρ ντ’Εστέν. Ο Σιράκ βέβαια έγινε αργότερα ξανά πρωθυπουργός και μετά πρόεδρος της Γαλλίας από το 1995 έως το 2007 και τον θυμόμαστε ηλικιωμένο, αλλά μια φωτογραφία της εποχής δείχνει, θαρρώ, την ομοιότητα: Aριστερά, ο Ζισκάρ με τον Σιράκ το 1976, δεξιά ο Καίσαρας με τον… Με ποιον, είπαμε; Ο Χιόνης, στη μετάφραση του Ψαρόπουλου, τον αποδίδει Κάιους Τεχνοκράτιους. Η Μαραντέι, στη μεταγενέστερη μετάφραση της Μαμούθ προτιμάει φυσικά το Κάιους Γιάπιους. Συνεχίζοντας με την ονοματολογία του τεύχους, ο παλιός διοικητής του Μπαμπαόρουμ, που είναι τελείως χύμα, ονομάζεται Biscornus, που θα πει «ακανόνιστος στο σχήμα». Ο Χιόνης τον αποδίδει εκατόνταρχο Λέτσους και η Μαραντέι εκατόνταρχο Τσαπατσούλιους. Ο αντικαταστάτης του, που έρχεται αποφασισμένος να βάλει τάξη, ονομάζεται Absolumentexclus (αποκλείεται εντελώς). Προτιμώ την απόδοση της Μαραντέι (Τυπολάτριους) από τη σχοινοτενή του Χιόνη (Θασασμαθωεγωτρόπους). Υπάρχει όμως και κάποιος άλλος γνωστός, πέρα από τον Σιράκ, που εμφανίζεται στο κόμικς -αν και κάνει εμφάνιση καμέο. Στην αρχή, εκεί που αποχωρούν από το Μπαμπαόρουμ οι παλιοί λεγεωνάριοι (εντελώς χυμαδιό, είπαμε), διακρίνουμε στο τέλος της, ας πούμε, φάλαγγας, τον Πιέρ Τσερνιά σε ρόλο μεθύστακα, να τον κουβαλάνε… ο Ουντερζό μπροστά και ο Γκοσινι πίσω! Τη δεύτερη φορά που παραδίδει ο Οβελίξ μενίρ στον Ρωμαίο, εκείνος τον πληρώνει τα διπλά και τον ενημερώνει ότι οι τιμές ανέβηκαν λόγω της προσφοράς και της ζήτησης. Την τρίτη φορά, του ζητάει να αυξήσει την παραγωγή του διότι «Αν δεν αυξήσεις την παραγωγή, η προσφορά δεν θα ικανοποιεί τη ζήτηση και αυτό θα επιφέρει κατακόρυφη πτώση των τιμών» (μεταφράζει, με ακρίβεια, η Μαραντέι -δεν παραθέτω το γαλλικό για να καταλάβουν και οι μη γαλλομαθείς). Εγώ οικονομολόγος δεν είμαι, αλλά μου φαίνεται πως δεν στέκει αυτό, όταν η προσφορά δεν ικανοποιεί τη ζήτηση οι τιμές ανεβαίνουν. Τέλος πάντων, ο Οβελίξ δεν καταλαβαίνει γρυ, οπότε: Ο γιάπης του μιλάει όπως μιλάνε στα μωρά -ή όπως σε έναν μετανάστη που δεν ξέρει καλά τη γλώσσα, με τη διαφορά ότι βάζει συχνά και το «y en a» (υπάρχει), που όπως διαβάζω θεωρείται δείγμα του τρόπου που μιλάγανε τα γκόλντεν-μπόι της εποχής. Στην ελληνική απόδοση, το y en a δεν μεταφέρεται, αλλά η Μαραντέι αποδίδει καλά το ύφος: Αν εσύ δεν μπορεί φέρει περισσότερα μενίρ, εγω δίνει λιγότερα σεστέρτια. Εσύ καταλάβει; Ο Οβελίξ εντυπωσιάζεται και εξηγεί στον Αστερίξ: Αν η προσφερόμενη ζήτηση της ικανοποιημένης παραγωγής δεν φτιάχνω αρκετά, τότε θα κάνει τα σεστέρτια να πέσουν μέσα στην τιμή. Εσύ καταλάβει; και στη συνέχεια υιοθετεί αυτό τον τρόπο ομιλίας στις συζητήσεις του με τους άλλους χωρικούς που προσλαμβάνει. «Γιατί εσύ μιλάει έτσι;» τον ρωτάει ένας. «Μμμ, είναι η γλώσσα των επιχειρηματιών» -απαντάει ο Οβελίξ, που ολοένα και περισσότερο παίρνει τα φερσίματα του Ρωμαίου γιάπη. Βέβαια, σιγά-σιγά η κατάσταση οξύνεται: ο Αστερίξ κυνηγώντας αγριογούρουνα πέφτει πανω στους συγχωριανούς του που κυνηγάνε για λογαριασμό του Οβελίξ, και όταν έρχεται ο πραματευτής στο χωριό ο Οβελίξ αγοράζει όλη την πραμάτεια επειδή ο γιάπης τον έχει συμβουλέψει να ξοδεύει τα σεστέρτιά του και να ντύνεται όπως αρμόζει στη θέση του. (Δηλαδή σαν καρακιτσαριό). Ο πραματευτής λέγεται Uniprix, που είναι όνομα αλυσίδας καταστημάτων στη Γαλλία. Ο Χιονης μεταφράζει «Μονοπρίξ», η Μαραντέι πιο πετυχημένα «Πριζουνίξ». Φυσικά, οι άλλοι χωριανοί ζηλεύουν και τότε ο Αστερίξ τους συστήνει να φτιάχνουν κι αυτοί μενίρ, που συσσωρεύονται σε στοίβα στο ρωμαϊκό στρατόπεδο. Τι θα τα κάνουμε; ρωτάει ο εκατόνταρχος τον Γιάπιους. Redde Caesari quae sunt Caesaris (τα του Καίσαρος τω Καίσαρι) του απαντάει εκείνος και φεύγει για τη Ρώμη δίνοντας τη συμβουλή: Si vis pacem, αγόραζε μενίρ. Το ίδιο επιχειρεί να το πει και στον Καίσαρα, αλλά εκείνος του απαντάει: Άκου νεαρέ μου, τις ιστορικές φράσεις, Alea jacta est και δεν συμμαζεύται, τις φτιάχνω εγώ εδώ μέσα! (η απόδοση της Μαραντέι). Κι έτσι προσπαθούν να τα πουλήσουν με μια φοβερή καμπάνια, όπως το παρακάτω διαφημιστικό τραγούδι, στο οποίο, όπως θα περιμέναμε, κυριαρχεί η λέξη «μενίρ»: Τη λύση τη δίνει η καθαρεύουσα με τα άφθονα ουσιαστικά σε -ήρ. Ο Χιόνης αποδίδει: Τι να σας κάνει ο ανελκυστήρ, όταν δεν έχετε μενίρ. Το μενίρ, το μενίρ, της ζωής σας ο σωτήρ. Η Μαραντέι κρατάει μόνο μια ρίμα σε -ίρ Ξένοιαστος σαν το σπουργίτι μ’ ένα μενίρ μέσα στο σπίτι της ζωής μας ο αστήρ έχει γίνει ένα μενίρ… ‘Ισως επειδή το έχω συνηθίσει (είχε γίνει και σλόγκαν στην παρέα μου το «τι να σας κάνει ο ανελκυστήρ») προτιμώ την εκδοχή του Χιόνη. Τελικά έρχεται το κραχ και ο Καίσαρας στέλνει τον Γιάπιους πίσω στο γαλατικό χωριό να σταματήσει την αγορά των γαλατικών μενίρ -εκείνος προσπαθεί να στείλει κάποιον άλλον, αλλά ο Ιούλιος είναι ανένδοτος: brutusΘα πας εσύ ο ίδιος, ηλίθιε, του λέει. Παραλίγο να με οδηγήσεις σε εμφύλιο πόλεμο και εξ αιτίας σου η Ρώμη είναι στο χείλος της οικονομικής καταστροφής. Ακόμη και ο Βρούτος με κοιτάζει με μισό μάτι (απόδοση της Μαραντέι, παρόμοια και ο Χιόνης). Το γαλλικό είναι regarder d’un sale oeil, εμείς λέμε «με μισό μάτι». Οι αναφορές στον Βρούτο, ως γνωστόν, είναι σταθερή πηγή αστείων στις περιπέτειες του Αστερίξ. Και καθώς τελειώνει η ιστορία, ο Δρυίδης για μία φορά μιλάει τη γιάπικη διάλεκτο με το y en a, καθώς προβλέπει την υποτίμηση του ρωμαϊκού νομίσματος: Σεστέρτιο αξίζει τίποτα πια, αποδίδει η Μαραντέι (κρατώντας τον πρωτόγονο τρόπο διατύπωσης). Προτιμώ ωστόσο το λογοπαίγνιο του Χιόνη: Το σεστέρσιο δεν θ’ αξίζει πια φράγκο! Να σημειώσω με την ευκαιρία ότι το ρωμαϊκό νόμισμα ο Χιόνης το αποδίδει σεστέρσιο, γαλλοπρεπώς [sesterce] ενώ η Μαραντέι σεστέρτιο, λατινοπρεπώς [sestertium, sestertius]. Ο Πλούταρχος έχει ένα «σηστέρτιοι» κάπου. Η κατά λέξη μετάφραση είναι «δυομισάρι» (semis tertius) αφού ήταν το ένα τέταρτο δέκατο του δηνάριου (δεκάρικου, ας πούμε). Έχει κι άλλα αξιοσχολίαστα, λογοπαίγνια και άλλα αστεία, η περιπέτεια, αλλά έχω ήδη γράψει πάρα πολλά κι έχει βαρύνει κι η σελίδα από τις πολλές εικόνες. Οποτε, σταματάμε εδώ -και ραντεβού σε δυο μήνες με την επόμενη περιπέτεια! ====
  8. Εδώ και κοντά 2 χρόνια, ο γνωστός γλωσσολόγος Νίκος Σαραντάκος (wiki) αναρτεί στο ιστολόγιο του άρθρα γύρω από διάφορα κόμικ του Αστερίξ Ας τα παραθέσουμε εδώθε Έχουν προηγηθεί άρθρα για τους Βρετανούς, τους χαρακτήρες, την Κατοικία των θεών, τον Μάγο/Μάντη, τους Ελβετούς, τον Αγώνα των Αρχηγών και τον Αστερίξ στην Κορσική. Εδώ έχουμε ένα για το Αστερίξ Λεγεωνάριος. Το άρθρο είναι τίγκα στα σπόιλερ. Αυτό όμως ελάχιστη σημασία έχει αφού εάν ακούσατε τις προτροπές μου στα προηγούμενα ή τα έχετε αγοράσει και διαβάσει όσοι δεν τα είχατε, ή αυτοκτονήσατε οπότε δεν διαβάζετε τούτο δω το κείμενο Αιωνία σας η μνήμη (για τους δεύτερους ) Καλή ανάγνωση === Το σημερινό άρθρο είναι το έβδομο της «λεξιλογικής» παρουσίασης που κάνω στις περιπέτειες του Αστερίξ. Μπορείτε να το θεωρήσετε και χριστουγεννιάτικο δώρο του ιστολογίου, μια και δημοσιεύεται παραμονή των Χριστουγέννων. Όπως έχω πει, με μια δόση υπερβολής βέβαια, οι 24 τόμοι του Αστερίξ (εννοώ την κοινή δημιουργία του Ρενέ Γκοσινί και του Αλμπέρ Ουντερζό) είναι μια από τις σημαντικότερες προσφορές της Γαλλίας στον παγκόσμιο πολιτισμό μεταπολεμικά. Τουλάχιστον η γενιά μου, που γνώρισε τον Αστερίξ στα φοιτητικά της χρόνια, τον αγάπησε σχεδόν ομόθυμα -και η ανταπόκρισή σας σε αυτές τις δημοσιεύσεις ήταν πολύ θετική, οπότε είχα πει ότι θα αρχίσω να παρουσιάζω στο ιστολόγιο, έναν προς έναν, τους 24 τόμους του Αστερίξ, κάτι που, με μια συχνότητα έναν τόμο κάθε δίμηνο (και εφόσον δεν κάνω παρασπονδίες, όπως τον Αύγουστο), θα μας πάρει τέσσερα χρόνια. Ξεκινήσαμε πέρσι τέτοιον καιρό, τον Οκτώβριο του 2014, με μια παρουσίαση της περιπέτειας Αστερίξ στους Βρετανούς και μετά με μια γενική παρουσίαση των πρωταγωνιστών του κόμικς. Τον Δεκέμβριο είχαμε τη δεύτερη περιπέτεια, την Κατοικία των θεών, τον Φλεβάρη είδαμε τον Μάγο (ή Μάντη) ενώ στα τέλη Απριλίου παρουσίασα τον «Αστερίξ στη χώρα των Ελβετών». Τέλη Ιουνίου παρουσιάστηκε Ο αγώνας των αρχηγών, η πέμπτη περιπέτεια της σειράς, αλλά στα τέλη Αυγούστου δεν είχαμε περιπέτεια για τεχνικούς λόγους. Οπότε, ο κύκλος συνεχίστηκε στα μέσα Οκτωβρίου με τον Αστερίξ στην Κορσική. Θυμίζω ότι οι περιπέτειες του Αστερίξ κυκλοφόρησαν σε αυτοτελείς τόμους στα ελληνικά πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του 1970 από τις εκδόσεις Ψαρόπουλου (σε μετάφραση αρχικά του Κώστα Ταχτσή και μετά του Αργύρη Χιόνη) ενώ αργότερα κυκλοφόρησαν σε νέα μετάφραση (της Ειρήνης Μαραντέι) από τις εκδόσεις Μαμούθ, που είναι και η έκδοση που (νομίζω πως) βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο εμπόριο. Εγώ έχω γαλουχηθεί με τις μεταφράσεις του Ψαρόπουλου, και ομολογώ πως τις βρίσκω καλύτερες, αλλά αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι τις έχω συνηθίσει. Από την άλλη, ο δεύτερος μεταφραστής βρίσκεται σε δύσκολη θέση, διότι ίσως αισθάνεται αναγκασμένος να αποφύγει τα λογοπαικτικά ευρήματα του πρώτου. Ένα σταθερό χαρακτηριστικό των παρουσιάσεων που κάνω εδώ είναι η σύγκριση των δύο ελληνικών μεταφράσεων, Ψαρόπουλου και Μαμούθ. Η κυρία Ιρένε Μαραντέι, που έχει κάνει τις μεταφράσεις της σειράς Μαμούθ, μάς έκανε την τιμή να σχολιάσει εδώ. Την περιπέτεια, όπως εκδόθηκε από τον Ψαρόπουλο, τη σκανάρισε ο φίλος του ιστολογίου Κώστας Γ. Την ανέβασα σε έναν ιστότοπο φιλοξενίας, απ’ όπου μπορείτε να την κατεβάσετε ή να τη διαβάσετε ονλάιν. Ο Αστερίξ λεγεωνάριος είναι η δέκατη κατά σειράν από τις 24 περιπέτειες του Αστερίξ από το δίδυμο Γκοσινί-Ουντερζό. Παρουσιάστηκε σε συνέχειες στο περιοδικό Πιλότ το 1966-67 και σε αυτοτελή τόμο το 1967. Είναι μια από τις «ταξιδιωτικές» περιπέτειες, ωστόσο διαφέρει από τις άλλες ανάλογες διότι εδώ οι δυο ήρωες δεν επισκέπτονται μια ξένη χώρα ή μάλλον ταξιδεύουν σε ξένη χώρα αλλά χωρίς να έρθουν σε επαφή με τον αντίστοιχο λαό. Καλύτερα όμως να διηγηθώ σύντομα την πλοκή. Ο Οβελίξ ερωτεύεται μια όμορφη νεαρή συγχωριανή του, τη Φραμπάλα, αλλά ντρέπεται θανάσιμα και δεν εκδηλώνει τα αισθήματά του. Εκείνη την ώρα έρχεται η είδηση ότι ο Τραγικομίξ, ο αρραβωνιαστικός της Φραμπάλας, στρατολογήθηκε με το ζόρι στις λεγεώνες του Καίσαρα και φεύγει για την Αφρική (όπου συνεχιζόταν ο εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στον Καίσαρα και στον Μέτελο Σκιπίωνα). Πνίγοντας τον καημό του, ο Οβελίξ δείχνεται ανώτερος και δηλώνει ότι θα πάνε με τον Αστερίξ να σώσουν τον αγαπημένο της Φραμπάλας. Για να γίνει αυτό, κατατάσσονται στη ρωμαϊκή λεγεώνα μαζί με διάφορους άλλους ξένους. Εκπαιδεύονται στα γρήγορα, περνάνε με το πλοίο στην Αφρική, όπου προσπαθώντας να βρουν τον Τραγικομίξ επιταχύνουν τη σύγκρουση ανάμεσα σε Καίσαρα και Σκιπίωνα και κατά κάποιο τρόπο χαρίζουν τη νίκη στον Καίσαρα, ο οποίος σε αντάλλαγμα τους αφήνει να πάρουν τον Τραγικομίξ και να επιστρέψουν σώοι και αβλαβείς στο γαλατικό χωριό. Κάτι που δεν είναι πολύ γνωστό, είναι ότι ο Γκοσινί εμπνεύστηκε την πλοκή από μια ταινία μικρού μήκους του Χοντρού και του Λιγνού, το Beau Hunks, στο οποίο ο Χοντρός και ο Λιγνός κατατάσσονται στη Λεγεώνα των Ξένων για να ξεπεράσουν μια ερωτική απογοήτευση του Χοντρού (η ταινία εδώ). Οι βασικοί ήρωες * Η όμορφη συγχωριανή λέγεται στα γαλλικά Falbala, που είναι το διακοσμητικό τελείωμα σε ένα φόρεμα. Η ελληνική μετάφραση, Φραμπάλα, είναι αναμενόμενη, αφού στα ελληνικά το στόλισμα αυτό λέγεται «φραμπαλάς». Στην έκδοση του Μαμούθ διατηρήθηκε το ίδιο όνομα. * Ο όμορφος νεαρός αρραβωνιαστικός της, ο Tragicomix, αποδόθηκε φυσικά Τραγικομίξ από τον Χιόνη και Τραγικωμίξ από την Μαραντέι. Τα χαρακτηριστικά του είναι εμπνευσμένα από τον Γάλλο ηθοποιό Ζαν Μαραί (Jean Marais, 1913-1998), που τον βλέπετε δίπλα. Όσο βρίσκονται στη λεγεώνα και τον αναζητούν, ο Οβελίξ εκνευρίζεται όταν ακούει άλλους λεγεωνάριους να τον λένε «όμορφο» -ε, όχι και ομορφόπαιδο, λέει! * Ο Ρωμαίος εκπαιδευτής που αναλαμβάνει να μετατρέψει τον Οβελίξ, τον Αστερίξ και τους άλλους νεοσύλλεκτους σε πειθαρχικούς λεγεωνάριους, λέγεται Belinconnus, λογοπαίγνιο με το Bel inconnu (ωραίος άγνωστος). Ο Χιόνης τον απέδωσε Δραμαπουνόβιους και η Μαραντέι Τάφτυσους. Ο εκπαιδευτής προσπαθεί να σπάσει τον τσαμπουκά των νεοσύλλεκτων με εξαντλητικές πορείες αλλά το σχέδιο αποτυγχάνει όταν ο Αστερίξ κι ο Οβελίξ κουβαλάνε τα σακκίδια όλης της διμοιρίας για πιο γρήγορα. * Ούτε ο εκατόνταρχος Ξενοδόχιους κατορθώνει να επιβάλει την τάξη στους ατίθασους λεγεωνάριους, που βιάζονται να φτάσουν μια ώρα αρχύτερα στην Αφρική. Στα γαλλικά Hotelterminus (συνηθισμένο όνομα ξενοδοχείων το Terminus, τέρμα) που το κρατάει η Μαραντέι: Οτελτερμινους. * Ανάμεσα στους μισθοφόρους που έρχονται να καταταγούν στη λεγεώνα είναι και ένας Έλληνας, ο Plazadetoros, που βέβαια είναι ισπανικά, είναι η λέξη για την αρένα της ταυρομαχίας (Plaza de toros) -αλλά ταίριαζε για ελληνικό όνομα αφού τελειώνει σε -ος. Ο Χιόνης το αποδίδει Καραβανόπουλος, ενώ η Μαραντέι «Καραβανίων». Είναι ο πρώτος Έλληνας που εμφανίστηκε σε περιπέτεια του Αστερίξ (Ο Αστερίξ Ολυμπιονίκης κυκλοφόρησε αργότερα), έχει ελληνική κατατομή, η ομιλία του αποδίδεται με αρχαιοπρεπή γραμματοσειρά και κάνει ατέλειωτα παζάρια για τον μισθό του. * Ένας άλλος λεγεωνάριος είναι ο Βρετανός Faupayélatax, δηλαδή faut payer la taxe (πρέπει να πληρώσουμε τον φόρο), που η Μαραντέι τον αποδίδει κάπως πιστά «Φοροεξωφλητάξ» ενώ ο Χιόνης προτιμά το βρετανοπρεπές Ωντιαρμάξ. Στο πρώτο γεύμα που τρώνε οι νεοσύλλεκτοι, όλοι είναι εξαγριωμένοι με τον χυλό που τους σερβίρουν (πλιγούρι, λαρδί και τυρί βρασμένα όλα μαζί για να κερδίζουν χρόνο). – Αυτό είναι φαϊ για Γότθους, λέει ο Βέλγος. – Στην πατρίδα μου σε κάνουνε κιμά για κάτι τέτοιο, λέει ο Γοτθος (στα γαλλικά: Chez nous, on en a ecartelé pour moins que ça, κατά λέξη, Σε μας, έχουνε τεμαχίσει κόσμο για μικρότερο σφάλμα). Ωστόσο, ο Βρετανός το βρίσκει νοστιμότατο, προς γενική κατάπληξη. Αλλά αμέσως μετά, ο Οβελίξ και ο Αστερίξ επισκέπτονται τον μάγειρα και αμέσως τον πείθουν να αλλάξει το σιτηρέσιο και να υιοθετήσει καινούργιο με βάση το αγριογούρουνο. Υπάρχει ακόμα ένας Αιγύπτιος λεγεωνάριος, που νομίζει πως βρίσκεται σε οργανωμένο ταξίδι και που όταν φτάνουν στο στρατόπεδο του Καίσαρα (που το νομίζει ότι είναι είδος χωριού διακοπών, σαν αυτά που οργανώνει το Κλαμπ Μεντιτερανέ στον καιρό μας) αρχίζει να περιφέρεται εδώ κι εκεί, καταφέρνοντας να εξοργίσει τον Καίσαρα που τον πέρασε για ανιματέρ! – Ποιος είσαι και πώς τολμάς να μπαίνεις στη σκηνή του Καίσαρα; ρωτάει ο Ιούλιος έξαλλος. Ο Αιγύπτιος απαντάει με… ιερογλυφικά. Και ο διερμηνέας ζεματισμένος εξηγεί: «Θέλει να μάθει αν είσαστε ένας από τους οργανωτές, από τους υπεύθυνους για την ψυχαγωγία των τουριστών»! (Με τον ίδιο τρόπο το αποδίδουν και οι δυο ελληνικές μεταφράσεις. Στα γαλλικά, το gentil organisateur είναι ο τίτλος των ανιματέρ στα χωριά του Κλαμπ Μεντιτερανέ). Ο Αιγύπτιος λέγεται Courdetenis (γήπεδο τένις, να θυμίσουμε ότι όλοι οι Αιγύπτιοι του Αστερίξ έχουν ονόματα που τελειώνουν σε -ις), που αποδίδεται στα ελληνικά Διχτυτενις. Ο κύριος όγκος της περιπέτειας εκτυλίσσεται στη λεγεώνα -και εκεί βγαίνει και το περισσότερο γέλιο. Ιστορίες του στρατού, θα λέγαμε. Το ανατρεπτικό εδώ είναι ότι ο Αστερίξ και ο Οβελίξ όχι απλώς γελοιοποιούν την αυστηρή στρατιωτική πειθαρχία, αλλά -με τη βοήθεια του μαγικού φίλτρου βεβαίως- υπερθεματίζουν στα καψόνια των αξιωματικών. Ο καπετάνιος της ρωμαϊκής γαλέρας ελπίζει ότι ύστερα από κάμποση ώρα κωπηλασία οι λεγεωνάριοι θα έχουν λιγότερη διάθεση για πλάκες, αλλά ο Αστερίξ ζητάει από τον τυμπανιστή να δώσει γρηγορότερο τέμπο. Και βέβαια, συναντούν τους πειρατές στο διάβα τους, με τη γνωστή κατάληξη: Η εικόνα της σχεδίας είναι πιστό αντίγραφο του πίνακα «Στη σχεδία της ‘Μέδουσας‘» του Ζερικό. Ο αρχικουρσάρος το δηλώνει υπαινικτικά λέγοντας Je suis médusé, που σημαίνει «έμεινα άναυδος» (αφου όσοι αντίκριζαν τη Μέδουσα μαρμάρωναν). Ο Χιόνης μεταφράζει «Είδα τη Μέδουσα». Η Μαραντέι, κάπως άσχετα, «Ήταν όλα προσχεδιασμένα». * Ένα λογοπαίγνιο στο οποίο οι μεταφραστές τα πηγαν καλά, κατά την άφιξη των λεγεωναρίων στο στρατόπεδο του Καίσαρα: Ενώ ο Αιγύπτιος νομίζει ότι βρίσκονται σε τουριστικό χωρό, ο Αστερίξ λέει στον Οβελίξ ότι θα βρουν τον Τραγικομίξ και θα γυρίσουν αμέσως στη Γαλατία. Ο Οβελίξ απαντάει «Oh, oui, j’ai le scarabée» που είναι λογοπαίγνιο με την έκφραση «J’ai le cafard». Cafard είναι ο κοριός, ενώ scarabée ο σκαραβαίος, ιερό έντομο των Αιγυπτίων, αλλά η έκφραση σημαινει «έχω τις μαύρες μου» και εδώ θέλει να πει ότι νοστάλγησε το χωριό. Στη μετάφραση, ο Χιόνης και η Μαραντέι αποδίδουν «Το σκαραβαιάστηκα» υποσημειώνοντας ότι «σήμερα θα λέγαμε ‘το ψυλλιάστηκα'». * Μια σκηνή που επαναλαμβάνεται κάμποσες φορές στην περιπέτεια είναι να κλαίει ένας άντρας στον ώμο ενός άλλου. Στην αρχή το κάνει ο ερωτευμένος Οβελίξ όταν διαψεύδονται οι ελπίδες του, αλλά μετά ο εκπαιδευτής των λεγεωναρίων ή ο καπετάνιος της γαλέρας, που δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα με τους καινούργιους λεγεωνάριους. – Κατά τη γνώμη μου, είναι ερωτευμένος, αποφαίνεται ο Οβελίξ. * Ένα άλλο μοτίβο που επαναλαμβάνεται είναι η «ευγένεια» (amabilité στο πρωτότυπο). Καθώς, στην αρχή της περιπέτειας, οι δυο ήρωες βρίσκονται στην πόλη Κονδάτη (Ρεν) και αναζητούν πληροφορίες για τον Τραγικομίξ, ο Οβελίξ καταχεριάζει έναν Ρωμαίο και ο Αστερίξ τον μαλώνει, λέγοντάς του ότι με την ευγένεια πετυχαίνει κανείς περισσότερα. Λίγο αργότερα όμως, κι ο ίδιος ο Αστερίξ δέρνει έναν ξεροκέφαλο Ρωμαίο. Πικαρισμένος ο Οβελίξ, κάθε φορά που δέρνει Ρωμαίο στη συνέχεια λέει «να μην ξεχνάμε την ευγένεια» ή ρωτάει τον Αστερίξ αν πρέπει να φανεί ευγενικός -δηλαδή να δείρει κάποιον. * Πολύ γέλιο βγάζει και το μπλέξιμο των δύο ηρώων με τη στρατιωτική γραφειοκρατία, πριν αποφασίσουν να καταταγούν λεγεωνάριοι, όταν προσπαθούν να μάθουν πού βρίσκεται ο Τραγικομίξ. Τελικά ο γραμματέας του στρατολογικού, που λέγεται Processus (διαδικασία) και έχει αποδοθεί στα ελληνικά Προόδους τόσο από τον Χιόνη όσο και από τη Μαραντέι, αναλαμβάνει να ψάξει το όνομα του Τραγικομίξ στις καταστάσεις που έχει αντιγράψει σε 12 αντίγραφα. Avec T, comme Timeo Danaos et dona ferentes? ρωτάει; Η Μαραντέι διατηρεί τη λατινική φράση και τη μεταφράζει σε υποσημείωση (Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας, αν και η σωστή μετάφραση είναι «Φοβούμαι…»), ενώ ο Χιόνης αποδίδει: Τραγικομίξ… Με Τ, όπως ‘Των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν;’ * Η μάχη ανάμεσα στον Καίσαρα και τον Σκιπίωνα που περιγράφεται στην περιπέτεια έγινε πράγματι, στη Θαψό το 46 π.Χ. Οι ιστορικοί λένε ότι ο Καίσαρας δίσταζε να επιτεθεί και τελικά οι βετεράνοι του στρατού του πήραν την πρωτοβουλία και επιτέθηκαν, και στην περιπέτεια ο Καίσαρας παρουσιάζεται να διστάζει -ώσπου ο Αστερίξ και ο Οβελίξ κατά λάθος προκαλούν την επίθεση. Η μάχη ήταν φονική στην πραγματικότητα, αλλά βέβαια όχι στο κόμικς, που παρουσιάζει την εμφύλια συγκρουση σαν ένα απερίγραπτο αλαλούμ αφού οι στρατιώτες δεν ήξεραν ποιοι είναι οι δικοί τους και ποιοι οι αντίπαλοι. Τελικά, απαυδημένος από την ασυνεννοησία ο Σκιπίωνας δίνει στον σαλπιχτή του εντολή να σημάνει υποχώρηση. – Διαταγές δέχομαι μονάχα από τον Καίσαρα, απαντάει ο σαλπιχτής του Καίσαρα. – Βούλωστο, σ’ εμένα μιλάει, λέει θυμωμένα ο σωστός σαλπιχτής. Και η περιπέτεια τελειώνει με κάτι πρωτοφανές. Από το καθιερωμένο τσιμπούσι στο τέλος, κάποιος λείπει -αλλά δεν είναι ο βάρδος, όπως συχνά συμβαίνει, παρά ο Αστερίξ, που έπεσε ερωτευμένος όταν τον φίλησε η Φραμπάλα αποχαιρετώντας τον. Η οποία Φραμπάλα, διάβασα κάπου, είναι ζωγραφισμένη από τον Ουντερζό έτσι που να μοιάζει με τη γυναίκα του Γκοσινί, που ήταν τότε νιόπαντρος! Αλλά πολλά είπα. Καλές γιορτές να περάσετε και σε δυο μήνες θα δούμε μιαν άλλη περιπέτεια! ===
  9. Εδώ και πάνω από ένα χρόνο, ο γνωστός γλωσσολόγος Νίκος Σαραντάκος (wiki) αναρτεί στο ιστολόγιο του άρθρα γύρω από διάφορα κόμικ του Αστερίξ Ας τα παραθέσουμε εδώθε Έχουν προηγηθεί ένα άρθρο για τους Βρετανούς, ένα για τους χαρακτήρες, ένα για την Κατοικία των θεών, ένα για τον Μάγο/Μάντη, ένα για τους Ελβετούς και ένα για τον Αγώνα των Αρχηγών. Εδώ έχουμε ένα για το Αστερίξ στην Κορσική. Το άρθρο είναι τίγκα στα σπόιλερ. Αυτό όμως ελάχιστη σημασία έχει αφού εάν ακούσατε τις προτροπές μου στα προηγούμενα ή τα έχετε αγοράσει και διαβάσει όσοι δεν τα είχατε, ή αυτοκτονήσατε οπότε δεν διαβάζετε τούτο δω το κείμενο Αιωνία σας η μνήμη (για τους δεύτερους ) Καλή ανάγνωση ====== Το σημερινό άρθρο είναι το έκτο της «λεξιλογικής» παρουσίασης που κάνω στις περιπέτειες του Αστερίξ. Όπως έχω πει, με μια δόση υπερβολής βέβαια, οι 24 τόμοι του Αστερίξ (εννοώ την κοινή δημιουργία του Ρενέ Γκοσινί και του Αλμπέρ Ουντερζό) είναι μια από τις σημαντικότερες προσφορές της Γαλλίας στον παγκόσμιο πολιτισμό μεταπολεμικά. Τουλάχιστον η γενιά μου, που γνώρισε τον Αστερίξ στα φοιτητικά της χρόνια, τον αγάπησε σχεδόν ομόθυμα -και η ανταπόκρισή σας σε αυτές τις δημοσιεύσεις ήταν πολύ θετική, οπότε είχα πει ότι θα αρχίσω να παρουσιάζω στο ιστολόγιο, έναν προς έναν, τους 24 τόμους του Αστερίξ, κάτι που, με μια συχνότητα έναν τόμο κάθε δίμηνο (και εφόσον δεν κάνω παρασπονδίες, όπως τον Αύγουστο), θα μας πάρει τέσσερα χρόνια. Ξεκινήσαμε πέρσι τέτοιον καιρό, τον Οκτώβριο του 2014, με μια παρουσίαση της περιπέτειας Αστερίξ στους Βρετανούς και μετά με μια γενική παρουσίαση των πρωταγωνιστών του κόμικς. Τον Δεκέμβριο είχαμε τη δεύτερη περιπέτεια, την Κατοικία των θεών, τον Φλεβάρη είδαμε τον Μάγο (ή Μάντη) ενώ στα τέλη Απριλίου παρουσίασα τον «Αστερίξ στη χώρα των Ελβετών». Τέλη Ιουνίου παρουσιάστηκε Ο αγώνας των αρχηγών, η πέμπτη περιπέτεια της σειράς, αλλά στα τέλη Αυγούστου δεν είχαμε περιπέτεια για τεχνικούς λόγους. Οπότε, ο κύκλος ξαναπιάνει με τη σημερινή, έκτη δημοσίευση. Θυμίζω ότι οι περιπέτειες του Αστερίξ κυκλοφόρησαν στα ελληνικά πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του 1970 από τις εκδόσεις Ψαρόπουλου (σε μετάφραση αρχικά του Κώστα Ταχτσή και μετά του Αργύρη Χιόνη) ενώ αργότερα κυκλοφόρησαν σε νέα μετάφραση (της Ειρήνης Μαραντέι) από τις εκδόσεις Μαμούθ, που είναι και η έκδοση που (νομίζω πως) βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο εμπόριο. Εγώ έχω γαλουχηθεί με τις μεταφράσεις του Ψαρόπουλου, και ομολογώ πως τις βρίσκω καλύτερες, αλλά αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι τις έχω συνηθίσει. Από την άλλη, ο δεύτερος μεταφραστής βρίσκεται σε δύσκολη θέση, διότι ίσως αισθάνεται αναγκασμένος να αποφύγει τα λογοπαικτικά ευρήματα του πρώτου. Ένα σταθερό χαρακτηριστικό των παρουσιάσεων που κάνω εδώ είναι η σύγκριση των δύο ελληνικών μεταφράσεων, Ψαρόπουλου και Μαμούθ. Η κυρία Ιρένε Μαραντέι, που έχει κάνει τις μεταφράσεις της σειράς Μαμούθ, μάς έκανε την τιμή να σχολιάσει εδώ. Όπως λέει και ο τίτλος, «Ο Αστερίξ στην Κορσική» είναι μια από τις ταξιδιωτικές περιπέτειες, δηλαδή οι δυο ήρωες ταξιδεύουν σε μια κοντινή ή μακρινή χώρα και το γέλιο σε μεγάλο ποσοστό βγαίνει από ευρήματα που έχουν να κάνουν με τις ιδιομορφίες του άλλου λαού. Εδωπέρα υπάρχει μια κόντρα-ιδιομορφία, ότι το ταξίδι γίνεται στην Κορσική, που ανήκει στη Γαλλία, αλλά που έχει μακρά ιστορία εθνικιστικών (κατά τη γαλλική ορολογία) κινημάτων. Πάντως, είναι από τις πιο πλούσιες σε χιούμορ και πρόσωπα περιπέτειες του Αστερίξ -υποθέτω πως αν κάναμε δημοψήφισμα, αρκετοί θα την κατέτασσαν στην πρώτη τριάδα. Ο συγκεκριμένος τόμος έχει και άλλες δυο ιδιομορφίες. Η πρώτη είναι ότι στη δεύτερη σελίδα, αντί για τον καθιερωμένο χάρτη του γαλατικού χωριού που είναι περικυκλωμένο από τα τέσσερα ρωμαϊκά στρατόπεδα, βρίσκουμε χάρτη της Κορσικής, με δεκάδες ρωμαϊκά στρατόπεδα στην παραλία (πιο μέσα δεν τολμάνε να προχωρήσουν οι Ρωμαίοι, λέει ο Κορσικανός αρχηγός). Φυσικά τα ονόματα των στρατοπέδων είναι λογοπαίγνια, είτε με λατινικές λέξεις που έχουν περάσει στη γαλλική γλώσσα (ultimatum, auditorium, maximum) είτε με γαλλικές λατινοφανείς (tartopum αντί για tarte aux pommes, μηλόπιτα). Η δεύτερη ιδιομορφία είναι ότι στην τρίτη σελίδα υπάρχει πρόλογος του Γκοσινί και του Ουντερζό, όπου λένε πολλά καλά λόγια για τους Κορσικανούς και την Κορσική. «Και γιατί τα λέμε όλα αυτά;» καταλήγουν με ρητορική ερώτηση. «Επειδή», συνεχίζουν, «οι Κορσικανοί εκτός από ατομιστές, φιλόξενοι, τίμιοι, πιστοί φίλοι, θαρραλέοι και δεμένοι με την πατρίδα τους, είναι και κάτι ακόμα: Είναι ευερέθιστοι». Παναπεί, για να μην ενοχληθούν οι Κορσικανοί από τη σάτιρα του Γκοσινί στα στερεότυπα σχετικά με τον εθνικό τους χαρακτήρα (όσο νερό κι αν σηκώνει αυτός ο όρος – παραδείγματα θα δούμε πιο κάτω). Τέτοια προειδοποίηση σε πρόλογο μόνο άλλη μια φορά είχαν κρίνει σκόπιμο να βάλουν οι Γκοσινί και Ουντερζό: στην περιπέτεια με τους Βρετανούς, αλλά και πάλι μόνο στην αγγλική έκδοση. Να σταθούμε εδωπέρα στη λέξη «ευερέθιστοι», όπως αποδίδει ο Χιόνης τον γαλλικό όρο susceptibles. Η Μαραντέι, στο Μαμούθ, προτιμάει την απόδοση «ευέξαπτοι». Ο άγγλος μεταφραστής, touchy. Βέβαια, αν δεν κάνω λάθος, ο susceptible είναι ευερέθιστος αλλά με κάτι που λες γι’ αυτόν, δηλαδή παραξηγιάρης ή ίσως μυγιάγγιχτος. Κι επειδή η περιπέτεια αυτή έχει και μια τρίτη ιδιομορφία, δηλαδή είναι μια από τις λίγες αστεριξοπεριπέτειες που έχουν μεταφραστεί σε ελληνική διάλεκτο, και συγκεκριμένα στα κρητικά από τον Μιχάλη Πατεράκη, με τίτλο Ο Αστερικάκης στην Κορσική, να πούμε ότι η κρητική λέξη είναι «ρεφουλιάρηδες». Ο φίλος μας ο Cyrus Monk προσφέρθηκε να σκανάρει την περιπέτεια αυτή και καναδυό ακόμα (και με απάλλαξε από τον κόπο). Την έχω ανεβάσει σε έναν ιστότοπο και μπορείτε να την κατεβάσετε ή να την διαβάσετε ονλάιν. Να πω με την ευκαιρία πως ένα πρόβλημα που υπήρχε με την προηγούμενη περιπέτεια (Ο Αγώνας των αρχηγών) και ίσως σας είχε εμποδίσει να την κατεβάσετε λύθηκε, κι έτσι κι αυτήν μπορείτε να την διαβάσετε εδώ ή να την κατεβάσετε από εδώ . Σύνοψη: Η υπόθεση της περιπέτειας είναι η εξής: Πλησιάζει η επέτειος της μάχης της Ζεργκόβιας (νίκη των Γαλατών επί των Ρωμαίων) και οι Γαλάτες έχουν έθιμο να γιορτάζουν κάνοντας επιθέσεις στα γειτονικά ρωμαϊκά στρατόπεδα. Τούτη τη φορά, έχουν καλέσει φίλους και συμπολεμιστές από άλλες χώρες (που τους έχουμε γνωρίσει σε προηγούμενες περιπέτειες, π.χ. Βρετανούς, Ελβετούς, Ισπανούς ή Γαλάτες από άλλα μέρη). Οι Ρωμαίοι ενός γειτονικού στρατόπεδου το ξέρουν αυτό και ετοιμάζονται να πάνε για ασκήσεις ώστε να αποφύγουν τις σφαλιάρες. Για κακή τύχη όμως του εκατόνταρχου, την τελευταία στιγμή καταφθάνει απεσταλμένος του Καίσαρα με έναν πολύ σημαντικό Κορσικανό κρατούμενο, που του τον εμπιστεύεται για τη νύχτα. Φτάνουν οι Γαλάτες, πέφτουν οι φάπες, απελευθερώνουν τον κρατούμενο και αναλαμβάνουν να τον συνοδέψουν στην Κορσική -κατά σύμπτωση με το καράβι των πειρατών. Ο διεφθαρμένος Ρωμαίος έπαρχος της Κορσικής ετοιμάζεται να αναχωρήσει για τη Ρώμη με τους θησαυρούς που έχει συγκεντρώσει από τη φορολογία, αλλά οι Κορσικανοί (μαζί με τους δυο Γαλάτες) κάνουν επίθεση και κατατροπώνουν τους Ρωμαίους, ενώ στο τέλος ο Αστερίξ συμφιλιώνει δυο αρχηγούς που τα σόγια τους έχουν προαιώνια βεντέτα. Ονόματα ηρώων: Τα ονόματα είναι πολλά και θα περιοριστώ στα πιο σημαντικά πρόσωπα. Οι Κορσικανοί έχουν ονόματα γαλατοπρεπή, που τελειώνουν σε -ιξ, παρόλο που δεν είναι γαλατικός (κέλτικος) λαός. * Ο Κορσικανός αρχηγός λέγεται… Ωκαταρινεταμπελατσιτσίξ. Αυτό είναι υπαινιγμός για ένα πασίγνωστο προπολεμικό τραγούδι του Κορσικανού Τίνο Ρόσι, που έλεγε στο ρεφρέν «Ω Καταρινέτα μπέλα» κι έκανε τσι-τσι με τη γλώσσα (κι ο τίτλος άλλωστε του τραγουδιού είναι Tshi, tshi: https://youtu.be/QG04RW7ss6g Φυσικά, το όνομα αυτό το κάνουν λάθος συνεχώς οι άλλοι -ας πούμε, ο Αστερίξ, μόλις το ακούει, το λέει Ωμαρινέλλα, που είναι άλλο τραγούδι του Τίνο Ρόσσι. Στην ίδια σκηνή παραλίγο να γίνει καβγάς με τον Οβελίξ: Ο διάλογος στα Κρητικά: – Ειντά’ναι η Κορσική; – Ο βραχνάς τω Ρωμαίω μαθές είναι η Κορσική. Κατάλαβες ντουλούφουνα; – Δεν είμαι ντουλούφουνας κι είμαι κι εγώ βραχνάς τω Ρωμαίω. – Είσαι ασίκης, μπεγεντίζω σε. * Άλλοι Κορσικανοί είναι: ο Caféolix, ταβερνιάρης στη Μασσαλία (λογοπαίγνιο με το café au lait, καφές με γάλα), Καφεγαλατίξ στην απόδοση του Χιόνη και Καφεολίξ στη Μαραντέι ο Carferrix, ζηλιάρης αδερφός (car-ferry το φεριμπότ), που αποδόθηκε Καραγωγίξ από τον Χιόνη και Φεριμποτίξ από τη Μαραντέι 0 Figatellix (τα figatelli είναι κορσικάνικα λουκάνικα με συκώτι) που ο Χιόνης τον είπε Φιλαληθίξ και η Μαραντέι το κράτησε. * Ο Ρωμαίος εκατόνταρχος του Μπαμπαόρουμ λέγεται Gazpachoandalous, δηλαδή ανδαλουσιανό γκαθπάτσο. Ο Χιόνης τον είπε Καλοπερασόπουλους, η δε Μαραντέι Ανδαλουσιανόσουπους. Αξίζει να πούμε ότι πρόκειται για καρικατούρα του γνωστού τότε (και τώρα) τηλεορασάνθρωπου Πιέρ Τσερνιά, και όπως βλέπετε εδώ του μοιάζει. Ο εκατόνταρχος έχει μια αγαπημένη γάτα, και κατά την επίθεση των Γαλατών στο στρατόπεδο ο Ιντεφίξ την παίρνει στο κυνήγι. * Ο άπληστος πραίτορας της Κορσικής λέγεται στα γαλλικά Suelburnus, λογοπαίγνιο από τη φράση «suer le burnous», κατά λέξη «ιδρώνω το μπουρνούζι», δηλαδή δουλεύω σκληρά (λέμε κι εμείς ‘ιδρώνω τη φανέλα’, κυρίως για αθλητές). Στα ελληνικά αποδόθηκε Λυκόρνεους από τον Χιόνη (αλλά Σουελμπουρνούς από τη Μαραντέι την πρώτη φορά που εμφανίζεται το όνομα!) και Χνουδωτόμπουρνους από τη Μαραντέι. Στερεότυπα: Ο Γκοσινί ειρωνεύεται διάφορα στερεότυπα για τους Κορσικάνους: την αγάπη για τον τόπο τους και τις μυρωδιές του (ακόμα και οταν είναι πολύ δυνατές, όπως στο εκρηκτικό κορσικάνικο τυρί), την απαράβατη συνήθειά τους να κάνουνε σιέστα, τις βεντέτες και τη χαλαρή στάση τους απέναντι στο ωράριο και την εργατικότητα (ο Έλληνας αναγνώστης θα σκεφτεί αφενός Κρητικούς και αφετέρου Καριώτες). Για παράδειγμα, ο δρυίδης μαζευει γκι ξαπλώνοντας κάτω από το δέντρο (και περιμένει να πέσει). Ο μοναδικός Κορσικανός που κατατάχτηκε λεγεωνάριος εκατόνταρχος (επειδή έπεσε από μια καστανιά και χτύπησε στο κεφάλι), ο Σαλαμίξ, θέλει να πάρει για μια αγγαρεία τους καταδίκους που φτιάχνουν (εδώ και χρόνια) τη ρωμαϊκή οδό. – Έι, σας έχω μια δουλειά. – Δεν είσαι μόνο αποστάτης, αλλά λες και μεγάλα λόγια από πάνω! Αυτό μεταφραστικά θαρρώ πως δεν είναι ακριβές, αλλά ταιριάζει πολύ. Στα γαλλικά gros mots είναι τα κακά λόγια, οι χυδαιότητες και ο τεμπέλης θεωρεί χυδαιότητα τη δουλειά, αλλά νομίζω ότι ο Χιόνης εσκεμμένα το απέδωσε «μεγάλα λόγια» δίνοντας μιαν άλλη, επίσης βάσιμη, διάσταση. Το ίδιο έκανε και η Μαραντέι (Όχι μόνο είσαι προδότης, αλλά λες και μεγάλες κουβέντες). Ο Πατεράκης που έκανε τη μετάφραση στα κρητικά έμεινε πιστός στο γαλλικό: δεν είσαι μόνο μουζεβίρης, μα κακολογάς κι απο πάνω. Όμως το αποκορύφωμα των αστείων μοτίβων είναι οι τέσσερις γέροι που κάθονται σε έναν κορμό δέντρου και σχολιάζουν ό,τι αξιοπερίεργο βλέπουν. Στη μετάφραση του Χιόνη: – Για δες! Έμειναν περισσότερο απ’ όσο περίμενα. – Ηταν τυχεροί. Όσοι ήρθαν τόσοι φεύγουνε. – Πολύ τρέξιμο, πολλή κίνηση.- Κι ύστερα παραξενεύονται που πεθαίνουν νέοι. Περιττό να πω ότι η τελευταία ατάκα είχε γίνει παροιμιώδης στα φοιτητικά μου χρόνια. Επίσης οι Κορσικανοί παρουσιάζονται παθολογικά ζηλιάρηδες με τις αδελφές τους και απαθείς, με βλέμμα ατσαλένιο, που δεν αφήνει να φαίνονται τα συναισθήματά τους. Εδώ ο Καραγωγίξ τα βάζει με έναν Ρωμαίο λεγεωνάριο που μίλησε στην αδερφή του. Στην Κορσική δεν υπάρχουν αγριογούρουνα, αλλά άγρια γουρούνια. Οι αρχηγοί των οικογενειών, καθώς πλησιάζουν στο λημέρι των ηρώων μας, προαναγγέλλουν τον ερχομό τους βγάζοντας ήχους που μοιάζουν με τις φωνές των γουρουνιών, το γκρόινκ. Ο Οκαταρινετακτλ. ξεχωρίζει από το κάθε γκρόινκ ποιος αρχηγός έρχεται. – Κι αυτός ποιος είναι; ρωτάει ο Οβελίξ ακούγοντας ένα τελευταίο γκρόινκ. – Αυτό είναι γουρούνι, απαντάει ο Οκαταρινετακτλ. Κι επειδή οι Κορσικανοί είναι παραξηγιάρηδες: Από τη χλωρίδα της Κορσικής ρόλο στην περιπέτεια παίζουν τα κάστανα, που χρησιμοποιούνται σε μερικές φράσεις -ας πούμε στο αμετάφραστο λογοπαίγνιο ενός γέρου, που βλέποντας τους νεότερους να ετοιμάζονται για την επίθεση στην πρωτεύουσα, λένε: – Je crois que les Romains vont faire une cueillette de châtaignes. Αυτό κατά λέξη σημαίνει «οι Ρωμαίοι θα μαζέψουνε κάστανα», αλλά το châtaigne σημαίνει επίσης «μπουνιά». Ο Χιόνης μεταφράζει «Θαρρώ πως οι Ρωμαίοι θα φάνε κάστανα καυτά», ενώ η Μαραντέι «Νομίζω πως οι Ρωμαίοι θα βγάλουν πάλι τα κάστανα απο τη φωτιά». Ο Πατεράκης αποδίδει το νόημα και παραιτείται από το λογοπαίγνιο: Θαρρώ πως δα τσ’ αρπάξουνε οι Ρωμαίοι. Τέλος, υπάρχουν πολλές αναφορές στον (Κορσικανό, βέβαια) Ναπολέοντα. Για παράδειγμα, σε κάποιο σημείο ο Οκαταρινετακτλ. λέει ότι οι Κορσικανοί δεν θα παραδεχτούν κανέναν αυτοκράτορα αν δεν είναι Κορσικανός. Ο ίδιος βλέποντας τον στρατό του λέει ότι είναι une grande armée (όπως του Ναπολέοντα), και επειδή οι πολεμιστές έχουν ως ιαχή τη φωνή του γουρουνιού, το Γκρόινκ, τους αποκαλεί grognards, γκρινιάρηδες, όπως δηλαδή τους φαντάρους του Ναπολέοντα. Κι έπειτα, ένας από τους πολέμαρχους είναι ο Οστερλίξ, λογοπαίγνιο με το Αούστερλιτς, τη μεγάλη νίκη του Ναπολέοντα (που προφέρεται Οστερλίτς στα γαλλικά). Ο Οστερλίξ αργεί να σηκωθεί το πρωί, και ο Οκαταρινέτακτλ. λέει ότι είναι ονομαστός ο ύπνος του Οστερλίξ (le sommeil d’Osterlix), λογοπαίγνιο με τη φράση le soleil d’Austerlitz (Ο ήλιος του Αούστερλιτς) επειδή η μάχη του Αούστερλιτς είχε ξεκινήσει με την ανατολή του ηλίου κι επειδή ο ήλιος του Αούστερλιτς έχει μείνει παροιμιώδης -όπως δείχνει και η εικόνα). Στα κρητικά: Είντα νάμι έχει επαέ τ’ αργοξύπνημα του Οστερλικάκη; Κι άλλα πολλά θα μπορούσα να γράψω για τη θαυμάσια αυτή περιπέτεια, αλλά φοβάμαι πως σας κούρασα -υπάρχουν άλλωστε και τα σχόλια. Και σε δυο μήνες, ελπίζω να προχωρήσω στην επόμενη ιστορία. ===
  10. Εδώ και περίπου ένα χρόνο, ο γνωστός γλωσσολόγος Νίκος Σαραντάκος (wiki) αναρτεί στο ιστολόγιο του άρθρα γύρω από διάφορα κόμικ του Αστερίξ Ας τα παραθέσουμε εδώθε Έχουν προηγηθεί ένα άρθρο για τους Βρετανούς, ένα για τους χαρακτήρες, ένα για την Κατοικία των θεών, ένα για τον Μάγο/Μάντη και ένα για τους Ελβετούς. Εδώ έχουμε ένα για τον Αγώνα των Αρχηγών. Το άρθρο είναι τίγκα στα σπόιλερ. Αυτό όμως ελάχιστη σημασία έχει αφού εάν ακούσατε τις προτροπές μου στα προηγούμενα ή τα έχετε αγοράσει και διαβάσει όσοι δεν τα είχατε, ή αυτοκτονήσατε οπότε δεν διαβάζετε τούτο δω το κείμενο Αιωνία σας η μνήμη (για τους δεύτερους ) Καλή ανάγνωση ==== Το σημερινό άρθρο είναι το πέμπτο της «λεξιλογικής» παρουσίασης που κάνω στις περιπέτειες του Αστερίξ. Όπως έχω πει, με μια δόση υπερβολής βέβαια, οι 24 τόμοι του Αστερίξ (εννοώ την κοινή δημιουργία του Ρενέ Γκοσινί και του Αλμπέρ Ουντερζό) είναι μια από τις σημαντικότερες προσφορές της Γαλλίας στον παγκόσμιο πολιτισμό μεταπολεμικά. Τουλάχιστον η γενιά μου, που γνώρισε τον Αστερίξ στα φοιτητικά της χρόνια, τον αγάπησε σχεδόν ομόθυμα -και η ανταπόκρισή σας σε αυτές τις δημοσιεύσεις ήταν πολύ θετική, οπότε είχα πει ότι θα αρχίσω να παρουσιάζω στο ιστολόγιο, έναν προς έναν, τους 24 τόμους του Αστερίξ, κάτι που, με μια συχνότητα έναν τόμο κάθε δίμηνο, θα μας πάρει τέσσερα χρόνια. Ξεκινήσαμε τον Οκτώβριο με μια παρουσίαση της περιπέτειας Αστερίξ στους Βρετανούς και μετά με μια γενική παρουσίαση των πρωταγωνιστών του κόμικς. Τον Δεκέμβριο είχαμε τη δεύτερη περιπέτεια, την Κατοικία των θεών, τον Φλεβάρη είδαμε τον Μάγο (ή Μάντη) ενώ στα τέλη Απριλίου παρουσίασα τον «Αστερίξ στη χώρα των Ελβετών». Θυμίζω ότι οι περιπέτειες του Αστερίξ κυκλοφόρησαν στα ελληνικά πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του 1970 από τις εκδόσεις Ψαρόπουλου (σε μετάφραση αρχικά του Κώστα Ταχτσή και μετά του Αργύρη Χιόνη) ενώ αργότερα κυκλοφόρησαν σε νέα μετάφραση (της Ειρήνης Μαραντέι) από τις εκδόσεις Μαμούθ, που είναι και η έκδοση που (νομίζω πως) βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο εμπόριο. Εγώ έχω γαλουχηθεί με τις μεταφράσεις του Ψαρόπουλου, και ομολογώ πως τις βρίσκω καλύτερες, αλλά αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι τις έχω συνηθίσει. Από την άλλη, ο δεύτερος μεταφραστής βρίσκεται σε δύσκολη θέση, διότι ίσως αισθάνεται αναγκασμένος να αποφύγει τα λογοπαικτικά ευρήματα του πρώτου. Ένα σταθερό χαρακτηριστικό των παρουσιάσεων που κάνω εδώ είναι η σύγκριση των δύο ελληνικών μεταφράσεων, Ψαρόπουλου και Μαμούθ. Ωστόσο, με τη σημερινή περιπέτεια, εννοώ τον Αγώνα των Αρχηγων, συμβαίνει κάτι περίεργο. Δηλαδή, ενώ ο φίλος μας ο Cyrus Monk προσφέρθηκε να σκανάρει την περιπέτεια αυτή και καναδυό ακόμα (και με απάλλαξε από τον κόπο), και ενώ την έχω ανεβάσει και μπορείτε να την διαβάσετε εδώ ή να την κατεβάσετε από εδώ (χωρίς το εξώφυλλο), διαπιστώνω ότι και στην έκδοση Μαμούθ η συγκεκριμένη περιπέτεια, τουλάχιστον όπως κυκλοφορεί σε ηλεκτρονική μορφή (εδώ ας πούμε) είναι ολόιδια με την έκδοση Ψαρόπουλου (αν δείτε το αρχείο pdf, το εξώφυλλο έχει τη φίρμα του Ψαρόπουλου και το οπισθόφυλλο του Μαμούθ). Οπότε, δεν ξέρω αν υπήρξε ξεχωριστή μετάφραση Μαμούθ, η αν χρησιμοποιήθηκε κατόπιν αδείας η μετάφραση της έκδ. Ψαρόπουλου, αλλά το σίγουρο είναι πως σήμερα θα παρουσιάσουμε μόνο τη μετάφραση του Αργύρη Χιόνη (εκδ. Ψαρόπουλου). Ο Αγώνας των αρχηγών ανήκει στην κατηγορία των στατικών περιπετειών, δηλαδή των περιπετειών που η δράση εκτυλίσσεται μέσα και γύρω από το γαλατικό χωριό -σε αντιδιαστολή με τις ταξιδιωτικές περιπέτειες που περιλαμβάνουν ταξίδι σε μακρινά μέρη. Είναι μια από τις πιο πλούσιες σε πλοκή περιπέτειες της κατηγορίας αυτής. Να διηγηθώ σύντομα την υπόθεση. Ο διοικητής του ρωμαϊκού στρατόπεδου του Μπαμπαόρουμ είναι απελπισμένος με τους Γαλάτες που ξυλοκοπούν τους λεγεωνάριούς του, αλλά ο πονηρός υποδιοικητής του έχει βρει μια σατανική λύση. Βαθύς γνώστης των γαλατικών εθίμων, κάνει λόγο για τον «Αγώνα των αρχηγών», παλιό έθιμο σύμφωνα με το οποίο ένας Γαλάτης αρχηγός έχει δικαίωμα να προκαλέσει σε αγώνα πάλης τον αρχηγό άλλου χωριού -και ο νικητής γίνεται αρχηγός και στα δύο. Και καθώς υπάρχει ένας γιγαντόσωμος Γαλάτης αρχηγός που είναι φανατικός φίλος των Ρωμαίων, προτείνει να προκαλέσει τον Μοναρχίξ και να πάρει υπό τη δικαιοδοσία του το ανυπότακτο χωριό. Το μόνο πρόβλημα είναι το μαγικό φίλτρο που διαθέτουν οι Γαλάτες, γι’ αυτό οι Ρωμαίοι στέλνουν ένα καμουφλαρισμένο απόσπασμα λεγεωναρίων να απαγάγουν τον δρυίδη Πανοραμίξ. Τη στιγμή της απαγωγής όμως, ο Αστερίξ κι ο Οβελίξ βρίσκονται εκεί κοντά -και πριν προλάβει να επέμβει ο Αστερίξ, ο Οβελίξ εκσφενδονίζει ένα μενίρ που διώχνει μεν τους επίδοξους απαγωγείς αλλά χτυπάει κατακέφαλα τον μάγο και τον αφήνει αναίσθητο. Όταν ο μάγος ξυπνάει, δεν αναγνωρίζει κανέναν: έχει χάσει το μνημονικό του και μαζί και την ικανότητα να φτιάχνει το μαγικό φίλτρο! Οι Ρωμαίοι το πληροφορούνται αυτό κι έτσι ο Ρωμαιολάγνος (άλαμου) αρχηγός προκαλεί τον Μοναρχίξ στον αγώνα των αρχηγών, ενώ ο Αστερίξ προσπαθεί να κάνει τον δρυίδη να θυμηθεί πώς φτιάχνεται το μαγικό φίλτρο, δίνοντάς του μια χύτρα και άφθονα υλικά. Επισκέπτονται μάλιστα κι έναν ονομαστό δρυίδη-γιατρό, ο οποίος δέχεται να έρθει στο χωριό και να γιατρέψει τον σεβάσμιο δάσκαλό του. Το δυστύχημα είναι ότι ο Οβελίξ, θέλοντας να δειξει στον γιατρό πώς τραυματίστηκε ο δρυίδης, του ρίχνει κι αυτουνού ένα μενίρ κατακέφαλα και τον αφήνει αναίσθητο -κι έτσι χάνει κι αυτός τη μνήμη του. Κι ενώ στο χωριό οι δυο αμνησικοί δρυίδες παίζουν με τις μαρμίτες, ο Μοναρχίξ αρχίζει να προπονείται, βλέποντας ότι θα αναγκαστεί να δώσει τον Αγώνα των αρχηγών χωρίς τη βοήθεια του φίλτρου. Η μεγάλη μέρα έρχεται και αρχίζει ο αγώνας -ή μάλλον το κυνηγητό, αφού ο Μοναρχίξ τρέχει γύρω-γύρω για να μην τον πετύχουν οι γροθιές του γιγαντόσωμου αντιπάλου του. Την ίδια στιγμή στο χωριό ο δρυίδης ανακατεύοντας στην τύχη διάφορα βότανα φτιάχνει ένα φίλτρο που του ξαναδίνει τα λογικά του, κι αμέσως ενημερώνεται για την κατάσταση, φτιάχνει το μαγικό φίλτρο και τρέχουν στον τόπο της αναμέτρησης να αναγγείλουν το χαρμόσυνο νέο. Ακούγοντάς το ο Μοναρχίξ νιώθει τις δυνάμεις του να διπλασιάζονται και με μια κατραπακιά αφήνει ξερό τον Ρωμαιόφιλο αρχηγό. Η ιστορία τελειώνει με το καθιερωμένο τσιμπούσι. Η περιπέτεια κυκλοφόρησε στα γαλλικά το 1965-66 σε συνέχειες και το 1966 σε τόμο. Ήταν η 7η της σειράς των 24 τόμων. Ο γαλλικός τίτλος είναι Le combat des chefs -The Big Fight στα αγγλικά. Στοιχεία από την πλοκή έχουν γίνει ταινία κινουμένων σχεδίων (Le coup du menhir, 1989) ανακατεμένα με στοιχεία της υπόθεσης της περιπέτειας Ο μάγος. Τα ονόματα των ηρώων. * Ο Ρωμαίος διοικητής είναι σχεδιασμένος με πρότυπο τον Μπενίτο Μουσολίνι όχι μόνο στη φυσιογνωμία (αριστερά στην εικόνα) αλλά και στα φερσίματά του (π.χ. πομπώδης ομιλία). Στα γαλλικά ονομάζεται Langélus, μάλλον απροσδόκητο όνομα αφού angélus είναι μια προσευχή της καθολικής εκκλησίας. Στα ελληνικά ονομάστηκε Μουσολίνιους, που το βρίσκω αυτονόητο, παρατηρώ όμως ότι σε κανένα από τα αστεριξολογικά σάιτ που ανέτρεξα δεν επισημαίνεται η ομοιότητα με τον Μουσολίνι. Στα αγγλικά: Nebulus Nimbus. * Με την ευκαιρία να πούμε ότι ο διάλογος αριστερά έχει ένα ωραίο λογοπαίγνιο: Rome va te sonner les cloches θα πει «θα σου τα ψάλει» (κατά λέξη: θα σου χτυπήσει τις καμπάνες), που ταιριάζει με το όνομα Langélus (προσευχή, είπαμε). Ο Χιόνης μεταφράζει: Αλλιώς, φωτιά στα μπατζάκια σου απ’ τη Ρώμη. * Ο πονηρός υποδιοικητής λέγεται στα γαλλικά Perclus, που θα πει (περίπου) καθηλωμένος. Το ελληνικό όνομα και πάλι είναι πιο σχετικό με τον χαρακτήρα του προσώπου: Αλεπούδιους. * Ο ρωμαιόφιλος (ή ρωμαιόδουλος) Γαλάτης αρχηγός λέγεται στα γαλλικά Aplusbégalix, που σημαίνει a + b = x. Ο Χιόνης τον είπε Βλακομπουμπουνίξ, αν και περισσότερο με κτηνώδη δύναμη παρά με ογκώδη άγνοια ταιριάζει. Φανατικός ρωμαιόφιλος, έχει κρεμάσει στον τοίχο του domus του ένα ταμπελάκι Rome sweet Rome (περιττό να επισημάνω το λογοπαίγνιο) και στην εικόνα αριστερά χαιρετάει τους Ρωμαίους λέγοντας: Καλωσορίσατε πολυαγαπημένοι μας εισβολείς! Θέλει να ενσταλάξει ρωμαϊκές αξίες και στους υπηκόους του, κι έτσι π.χ. λέει «Μα τον Δία και μα τον Τουτάτη». Η συνεργασία με τον κατακτητή είναι μείζον θέμα της περιπέτειας, και οι Γκοσινί και Ουντερζό είπαν σε μεταγενέστερες συνεντεύξεις ότι είχαν ρητά κατά νου τους Γάλλους που συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς κατά την Κατοχή -και μην ξεχνάμε ότι η ιστορία κυκλοφόρησε το 1965, όταν οι αναμνήσεις της Γαλλίας του Βισύ και του Πεταίν ήταν πολύ πιο νωπές. * Μια από τις πιο αστείες επιμέρους ιστορίες της περιπέτειας είναι τα βάσανα ενός Ρωμαίου λεγεωνάριου, του Plutotqueprevus, λογοπαίγνιο με τη φράση plus tôt que prévu (νωρίτερα από το αναμενόμενο). Στα ελληνικά αποδόθηκε Απρόβλεπτους, και ο καημένος δέχεται τη διαταγή να πάει να κατασκοπέψει τους Γαλάτες, μεταμφιεσμένος σε δέντρο. Οι Γαλάτες τον πιάνουν και τον βάζουν να δοκιμάζει όλα τα φίλτρα που φτιάχνει στην τύχη ο παραλοϊσμένος Πανοραμίξ, κι έτσι ο Απρόβλεπτους αλλάζει χρώματα και στο τέλος γίνεται πανάλαφρος και επιστρέφει πετώντας στο ρωμαϊκό στρατόπεδο, προς μεγάλη ικανοποίηση ενός μπούφου που τον είχε πιάσει φίλο και τον ακολουθούσε πιστά από την εποχή που ήταν δέντρο. Όλη αυτή η υπο-ιστορία είναι τίγκα στα λογοπαίγνια, οπότε δίνω ένα μόνο παράδειγμα: Ο Αστερίξ του λέει (στην ελληνική μετάφραση): Μη συγχίζεσαι, γιατί σου ανεβαίνει το αίμα στο κεφάλι και μελιτζανίζεις. Στα γαλλικά υπάρχει εύκολο λογοπαίγνιο με τα couleur (χρώμα) και colère (θυμός). Πιο ενδιαφέρον, και αμετάφραστο, λογοπαίγνιο έχει η απάντηση του λεγεωνάριου: Δεκαπέντε χρόνια λεγεωνάριος και να καταντήσω μπλε. Στα γαλλικά όμως bleu είναι ο νέος φαντάρος, ο γιαννάκης, ο ψάρακας (εικάζω ότι η λέξη βγήκε από το «μπλε» δηλαδή το σχεδόν άψητο κρέας (βαθμίδα ακόμα πιο άψητη από το σαινιάν, σχεδόν περπατάει η μπριζόλα). * Ο δρυίδης θεραπευτής που αναλαμβάνει να γιατρέψει τον Πανοραμίξ, σάτιρα των σύγχρονων ψυχαναλυτών, ονομάζεται Amnésix, φυσικά Αμνησίξ στα ελληνικά. Είναι πολύ κοντός και κάνει το λάθος να αποκαλέσει χοντρό τον Οβελίξ με αποτέλεσμα μεταξύ τους να υποβόσκει έχθρα διαρκής. «Καλύτερα να’σαι λίγο παχουλός, παρά μπασμένος! Έτσι Αστερίξ;» λέει ο Οβελίξ, πολύ χαρούμενος που ο Πανοραμίξ στο προηγούμενο καρεδάκι είχε αποκαλέσει «μπασμένο» τον Αμνησίξ. * Υπάρχουν και μερικά δευτερεύοντα πρόσωπα. Ένας καθηγητής ξένων γλωσσών στο χωριό του Ρωμαιόφιλου Γαλάτη ονομάζεται Berlix, υπαινιγμός για τις μεθόδους γλωσσών Berlitz. Χαμπακίξ είναι η απόδοση του Χιόνη, από τα γνωστά τότε φροντιστήρια ξένων γλωσσών Χαμπάκη (ακόμα υπάρχουν). Επίσης, η όμορφη γραμματέα του γιατρού Αμνησίξ λέγεται Boufiltre, λογοπαίγνιο από το bout de filtre, η άκρη του τσιγάρου που έχει το φίλτρο, Δραμαμίνη στα ελληνικά. Ένα καρεδάκι με αλλεπάλληλα λογοπαίγνια αξίζει να το δούμε. Είναι το απόσπασμα των λεγεωναρίων που πάει να απαγάγει τον Πανοραμίξ στο δάσος, και έχουν μεταμφίεση παραλλαγής για να μοιάζουν με θάμνους, και κάνουν όλοι λογοπαίγνια με φυτά. Στα ελληνικά: – Προσπαθήστε να φαίνεστε όσο γίνεται πιο χόρτα – Μας κάνει το βαρύ πεπόνι ο μάπας – Εμένα με τρώει η καρωτίδα μου – Τρέμω σα φύλλο στο βοριά! – Σα ρόδο μαραμένο η καρδούλα μου! – Φύτεψε κι εσύ ένα δέντρο, μπορείς! – Δεν αφήνετε αυτά τα οδυνηρά λογοπαίγνια… Αρκετά βάσανα έχουμε κι έτσι. Και λίγο παρακάτω οι λεγεωνάριοι «αποφάσισαν να ριζώσουν» και ο επικεφαλής τους απειλεί «θα σας κάνω με τα κρεμμυδάκια παλιοκολοκύθες». * Στην αρχή (σελ. 2), εκεί που ο υποδιοικητής εξηγεί το έθιμο του Αγώνα των αρχηγών, λέει ότι αν ο αγώνας λήξει ισόπαλος, οι δυο αρχηγοί ρίχνουν ο ένας στο κεφάλι του άλλου μια μπάλα άχυρο και «όποιον πάρει η μπάλα». Ωραία η ελληνική απόδοση. Στα γαλλικά: Si les chefs sont de force égale, ils ont le droit de se jeter des ballots à la tête; on dit alors qu’ils sont en ballottage. Ωραίο λογοπαίγνιο με τη γαλλική πολιτική ζωή, διότι ballot είναι οι μπάλες το άχυρο αλλά ballotage είναι η ψηφοφορία στον δεύτερο γύρο των γαλλικών εκλογών, ανάμεσα στους δύο επικρατέστερους υποψήφιους του πρώτου γύρου. * Για τους ληξίαρχους του Αστεριξοχωριού σημειώνουμε ότι είναι η πρώτη χρονολογικά περιπέτεια στην οποία εμφανίζεται η γυναίκα του αρχηγού Μοναρχίξ, σε ένα καρεδάκι στην σελ. 13 πάνω αριστερά, αν και δεν έχει όνομα και δεν μοιάζει με τη Μιμίνα των επόμενων περιπετειών. * Τέλος, αφού πέρασε όλη την περιπέτεια με τύψεις που «ένα χτυπηματάκι τόσο δα» έκανε τόσο κακό στον δρυίδη, και επηρεασμένος από τον Αμνησίξ που τον έλεγε συνεχώς χοντρό, ο Οβελίξ συνειδητοποιεί ότι ίσως έχει παχύνει λίγο, και αποφασίζει να κάνει δίαιτα. Έτσι, στο καθιερωμένο τσιμπούσι στο τέλος της περιπέτειας δηλώνει ότι θα φάει μόνο φρυγανιές «κι ίσως τους βάλω και κάτι τι επάνω» (avec peut-être un petit quelque chose dessus). Τι είναι αυτό το κάτι τι; ρωτάει πονηρά ο Αστερίξ, και ακολουθεί το αναμενόμενο «Ένα αγριογούρουνο, μα τον Τουτάτη!». Στα νιάτα μου, η ατάκα αυτή είχε γίνει παροιμιώδης κάθε φορά που λέγαμε ότι δεν θα φάμε και πολύ -αν και δεν είχαμε ανάγκη από δίαιτα τότε, οι μισοί ήμασταν και στα χρόνια και στα κιλά και στο… περιτύπωμα. Κι εδώ τελειώσαμε. Σε δυο μήνες, η επόμενη περιπέτεια! ====
  11. Εδώ και περίπου ένα χρόνο, ο γνωστός γλωσσολόγος Νίκος Σαραντάκος (wiki) αναρτεί στο ιστολόγιο του άρθρα γύρω από διάφορα κόμικ του Αστερίξ Ας τα παραθέσουμε εδώθε Έχουν προηγηθεί ένα άρθρο για τους Βρετανούς, ένα για τους χαρακτήρες, ένα για την Κατοικία των θεών και ένα για τον Μάγο/Μάντη. Εδώ έχουμε ένα για το Στη χώρα των Ελβετών. Ως συνήθως με τα άρθρα του είναι τίγκα στα σπόιλερ και ως συνήθως με τις εισαγωγές μου εάν δεν το έχετε, τότε εάν είστε πάνω από 17 σας προτρέπω να αυτοκτονήσετε, εάν είστε κάτω από 17 σας προτρέπω να κάνετε κράτει στα μπυρόνια στην επόμενη έξοδό σας (πάρτε από το σπίτι στη χειρότερη) και να πάτε να το αγοράσετε Καλό ΣΚ ==== "Το ιστολόγιο εύχεται χρόνια πολλά στους Γιώργηδες και τις Γεωργίες. Πέρσι την ίδια μέρα είχαμε ανεβάσει ένα άρθρο-δώρο σε όσους γιορτάζουν σήμερα, οπότε φέτος δεν μπορώ να το δημοσιεύσω ξανά. Κι έτσι, αντί για άλλο δώρο, προσφέρω Αστερίξ, διότι, όπως θα θυμάστε ίσως, εδώ και λίγο καιρό έχουμε αρχίσει να παρουσιάζουμε στο ιστολόγιο τις περιπέτειες του Αστερίξ. Όπως έχω πει, με μια δόση υπερβολής βέβαια, οι 24 τόμοι του Αστερίξ (εννοώ την κοινή δημιουργία του Ρενέ Γκοσινί και του Αλμπέρ Ουντερζό) είναι μια από τις σημαντικότερες προσφορές της Γαλλίας στον παγκόσμιο πολιτισμό μεταπολεμικά. Τουλάχιστον η γενιά μου, που γνώρισε τον Αστερίξ στα φοιτητικά της χρόνια, τον αγάπησε σχεδόν ομόθυμα -και η ανταπόκρισή σας σε αυτές τις δημοσιεύσεις ήταν πολύ θετική, οπότε είχα πει ότι θα αρχίσω να παρουσιάζω στο ιστολόγιο, έναν προς έναν, τους 24 τόμους του Αστερίξ, κάτι που, με μια συχνότητα έναν τόμο κάθε δίμηνο, θα μας πάρει τέσσερα χρόνια. Ξεκινήσαμε τον Οκτώβριο με μια παρουσίαση της περιπέτειας Αστερίξ στους Βρετανούς και μετά με μια γενική παρουσίαση των πρωταγωνιστών του κόμικς. Τον Δεκέμβριο είχαμε τη δεύτερη περιπέτεια, την Κατοικία των θεών, τον Φλεβάρη είδαμε τον Μάγο (ή Μάντη) και σήμερα έχουμε την τέταρτη περιπέτεια, τον «Αστερίξ στη χώρα των Ελβετών», όπως ήταν ο τίτλος όταν πρωτοεκδόθηκε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ψαρόπουλου, γύρω στο 1978, σε μετάφραση του Αργύρη Χιόνη. Στη σειρά των εκδόσεων Μαμούθ, που είναι αυτή που κυκλοφορεί, ο τίτλος είναι ελαφρώς διαφορετικός («Ο Αστερίξ στους Ελβετούς») και τη μετάφραση την έκανε η Ιρένε Μαραντέι. Γενικά, θεωρώ καλύτερες τις μεταφράσεις του Ψαρόπουλου, αλλά αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι τις έχω συνηθίσει. Από την άλλη, ο δεύτερος μεταφραστής βρίσκεται σε δύσκολη θέση, διότι ίσως αισθάνεται αναγκασμένος να αποφύγει τα λογοπαικτικά ευρήματα του πρώτου. Στα κατεβασάδικα του Διαδικτύου βρίσκει κανείς σε ηλεμορφή τον Αστερίξ της έκδοσης Μαμούθ, αλλά, απ’ όσο ξέρω και έψαξα, όχι την έκδοση Ψαρόπουλου. Τις περισσότερες τις βρήκα σε παλαιοπωλείο, αλλά θέλω βοήθεια επειδή το σκανάρισμα δεν είναι το φόρτε μου (κάποιος σκανάριζε τόμους κι άγιασε). Το σημερινό τεύχος μου το έστειλε φίλος και απευθύνω έκκληση σε όσους έχουν τεύχη της σειράς του Ψαρόπουλου, να βοηθήσουν. Αλλά ο εθελοντής να το δηλώσει στα σχόλια, να μην κάνουν πολλοί την αγγαρεία άδικα -ή να μοιραστεί κάπως. Λοιπόν, την περιπέτεια «Ο Αστερίξ στη χώρα των Ελβετών» σε έκδοση του Ψαρόπουλου την έχω ανεβάσει σε έναν ιστότοπο, απ’ όπου μπορείτε να τη διαβάσετε ονλάιν -ή να την κατεβάσετε από εδώ. Θα λεξιλογήσω λοιπόν για τον Αστερίξ στη χώρα των Ελβετων, παρόλο που τα περισσότερα από αυτά που θα πω μπορεί κανείς να τα βρει σε πολλούς αστεριξολογικούς ιστότοπους. Καταρχάς, να διηγηθώ σύντομα την ιστορία. Ενώ στο γαλατικό χωριό το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι ο αρχηγός Μοναρχίξ είναι δυσαρεστημένος με τους βαστάζους του, όχι πολύ μακριά, στη μεγάλη πόλη Κονδάτη (σημερινή Ρεν), ο διεφθαρμένος Ρωμαίος κυβερνήτης αναγκάζεται να διακόψει τα εξεζητημένα όργιά του επειδή δέχεται μια κάθε άλλο παρά ευχάριστη επίσκεψη, από τον φορολογικό επιθεωρητή που έστειλε ο Καίσαρας. Καθώς ο κυβερνήτης έχει κάνει τεράστιες καταχρήσεις, όταν διαπιστώνει ότι ο επιθεωρητής είναι αυστηρός και αδέκαστος, τον δηλητηριάζει. Χάρη στη γερή κράση του, ο επιθεωρητής απλώς αρρωσταίνει βαριά, βλέπει όμως ότι δεν θα επιβιώσει αν αφεθεί στις φροντίδες των ανίκανων γιατρών της φρουράς και στέλνει να ειδοποιήσουν τον δρυίδη Πανοραμίξ, ο οποίος καταφθάνει μαζί με τον Οβελίξ και τον Αστερίξ. Για να γιατρέψει τον άρρωστο, ο Πανοραμίξ χρειάζεται ένα σπάνιο λουλούδι, το Ασημένιο άστρο (εντελβάις), που φυτρώνει μόνο στα βουνά της Ελβετίας κι έτσι στέλνει εκεί τους δυο Γαλάτες να το βρουν, ενώ παίρνει μαζί του στο γαλατικό χωριό τον άρρωστο Ρωμαίο. Ο διεφθαρμένος κυβερνήτης στέλνει αγγελιοφόρο στον επίσης διεφθαρμένο ομόλογό του της Γενεύης, ζητώντας του να σταματήσει πάση θυσία τους Γαλάτες, κι έτσι από τη στιγμή που φτάνουν στη χώρα οι δυο ήρωές μας βρίσκονται κυνηγημένοι. Με τη βοήθεια του ξενοδόχου τους, ξεφεύγουν από τον κλοιό, κρύβονται σε μια τράπεζα, και τελικά έρχονται σε επαφή με έναν όμιλο βετεράνων που τους βοηθάει να ανέβουν στις χιονισμένες βουνοκορφές και να κόψουν το σπάνιο άνθος -αν και ο Οβελίξ σε όλη την τελευταία φάση κοιμάται βαθιά επειδή έχει πιει κάτι παραπάνω. Τελικά, επιστρέφουν στο γαλατικό χωριό κι έτσι ο Ρωμαίος επιθεωρητής γίνεται καλά, ξυλοφορτώνει με τη βοήθεια λίγων σταγόνων μαγικού φίλτρου τον διεφθαρμένο κυβερνήτη και η περιπέτεια τελειώνει με το καθιερωμένο τσιμπούσι στο οποίο, για πρώτη και τελευταία φορά, παίρνει μέρος ένας Ρωμαίος. Η περιπέτεια κυκλοφόρησε στα γαλλικά το 1970, πρώτα σε συνέχειες και αργότερα σε τόμο. Πρόκειται για την 16η περιπέτεια της 24άδας. Σύμφωνα με ένα ανέκδοτο, ο πολιτικός Ζορζ Πομπιντού, ευχαριστώντας τους Γκοσινί και Ουντερζό για έναν τόμο που του είχαν στείλει, τους είχε προτείνει να κάνουν μια περιπέτεια στην Ελβετία. Όπως λέει ο Ουντερζό: επίτηδες δεν βγάλαμε αμέσως το άλμπουμ αλλά παρουσιάσαμε πρώτα καναδυό άλλα για να μη φανεί ότι πήραμε από αυτόν την ιδέα -έχουμε και μια αξιοπρέπεια εμείς οι κομιξάδες. Τα ονόματα των ηρώων * Ο διεφθαρμένος κυβερνήτης της Κονδάτης λέγεται Gracchus Garovirus στο πρωτότυπο, που είναι λογοπαίγνιο με τη φράση Gare aux virus (προσοχή στους ιούς!). Ο Χιόνης τον είπε Γράκχους Χοντρομίασμους, η Μαραντέι Γράκχους Χοντροβάκιλλους. Τα όργια του Χοντρομίασμους ο Γκοσινί θέλησε να τα κάνει να μοιάζουν με τις σκηνές από το (τότε πρόσφατο) Σατυρικόν του Φελλίνι και έδωσε στον Ουντερζό την οδηγία να κάνει ολοφάνερη την ομοιότητα, όπως μπορείτε να δείτε εδώ: Όχι μόνο ο τελετάρχης λέγεται Φελλίνιους (Fellinus στο πρωτότυπο) αλλά και ο νεαρός δεξιά μοιάζει με τον ηθοποιό Μάρτιν Πότερ, που έπαιζε τον Εγκόλπιο στην ταινία. * Ο αυστηρός επιθεωρητής, που για την ακρίβεια έχει το βαθμό του κυαίστορα (quaestor), λέγεται Claudius Malosinus, λογοπαίγνιο με το mal aux sinus, που θα πει ιγμορίτιδα, θαρρώ. Κλαύδιους Κακεντρέχιους στη μετάφραση του Χιόνη, Κλαούντιους Κοιλόπονους στης Μαραντέι. * Ο κυβερνήτης της Κονδάτης έχει ένα πρωτοπαλίκαρο, τον Caius Eucaliptus. Η Μαραντέι διατήρησε το όνομα, Κάιους Ευκάλυπτους, ο Χιόνης προτίμησε το Κάκτους Βεντούζιους, μια και ένα από τα καθήκοντα του λεγάμενου είναι να μαζεύει τους φόρους. * Ο κυβερνήτης της Γενεύης λέγεται Caius Diplodocus, που ο Χιόνης τον μεταφράζει Διπλόκοπρους, ενώ η Μαραντέι τον λέει Τυροφόντιους από το λιωμένο τυρί (φοντύ) που κυριαρχεί στα συμπόσιά του. * Ένας αδέξιος Ρωμαίος που συμμετέχει στα όργια με τη φοντύ και υφίσταται με χαρά τις τιμωρίες κάθε φορά που χάνει τη μπουκίτσα του μέσα στο λιωμένο τυρί λέγεται Caius Infarctus (έμφραγμα), όνομα που ο Χιόνης το απέδωσε Κάιους Μωρόβιους ενώ η Μαραντέι το είπε Κάιους Κρεπάριους. * Ο Ελβετός ξενοδόχος λέγεται Petisuix, λογοπαίγνιο με το Petit Suisse (μικρός Ελβετός). Έτσι λέγεται ένα διάσημο τυροσκεύασμα, ανάμεσα σε φρέσκο τυρί και παχύ γιαούρτι. Μικρελβετίξ στον Χιόνη, Μικροελβετίξ στη Μαραντέι. * Ο Ελβετός τραπεζίτης λέγεται Zurix, από τη Ζυρίχη. Και φυσικά και οι δυο ελληνικές αποδόσεις τον είπαν Ζυριχίξ. Όπως θα παρατηρήσατε, οι Ελβετοί έχουν γαλατικές καταλήξεις στα ονόματά τους. Και φυσικά, οι Ελβετοί τρέφουν εχθρικά αισθήματα προς τους Ρωμαίους και συμπαραστέκονται στους Γαλάτες. Όπως όλες σχεδόν οι περιπέτειες του Αστερίξ που περιλαμβάνουν ταξίδι, πολλά αστεία βασίζονται στις ιδιομορφίες της χώρας όπου διαδραματίζεται η ιστορία και του λαού της, στην προκείμενη περίπτωση των Ελβετών και της Ελβετίας. * Οι Ελβετοί παρουσιάζονται μανιακοί με την καθαριότητα και η διαφορά φαίνεται με το πρώτο, ακόμα και στην πινακίδα των συνόρων, όπου από την ελβετική μεριά αστράφτει από πάστρα. Και στο μέγαρο του κυβερνήτη, ενώ οι καλεσμένοι επιδίδονται σε όργια με λιωμένο τυρί, οι ντόπιοι καμαριέρηδες σκουπίζουν μανιωδώς, προκαλώντας την αγανάκτηση του κυβερνήτη («Ένα όργιο πρέπει να είναι βρωμερό»). Η δε έσχατη ηθική δοκιμασία για τον Ελβετό ξενοδόχο είναι όταν, για να καλύψει τους Γαλάτες, αναγκάζεται να φορέσει τα λασπωμένα τους παπούτσια, τάχα ότι είναι δικά του, και να λερώσει ο ίδιος τα απαστράπτοντα δάπεδα του ξενοδοχείου του. . . . * Πολύ πιο σοβαρό ηθικό δίλημμα όμως έχει ο Ελβετός τραπεζίτης, που για να καλύψει και πάλι τους δυο Γαλάτες, τούς κρύβει σε μια θυρίδα του -κι όταν ο Οβελίξ τη σπάει για να ζητήσει φαγητό, και πλακώνουν και ταυτόχρονα οι Ρωμαίοι για έλεγχο, ο φουκαράς ο Ελβετός αναγκάζεται να πει, στα ψέματα, ότι μπήκαν ληστές και άνοιξαν τη θυρίδα -κι έτσι κακολογεί ο ίδιος την ασφάλεια της τράπεζάς του, πράγμα που του προκαλεί τεράστιο σοκ: — Πάρτους από δω αμέσως, με ατίμασαν! Με υποχρέωσαν να πω ψέματα σχετικά με το απαραβίαστο της επιχείρησής μου -μεταφράζει ο Χιόνης. Στο δεύτερο καρέ υπάρχει και λογοπαίγνιο. J’en ai ras la marmite à fondue des Gaulois είναι «εξεβελτισμένη» μορφή της έκφρασης «με έχουν φέρει μέχρι εδώ» ή, αν προτιμάτε, «ξεχείλισε το ποτήρι». Η Μαραντέι Ο Χιόνης μεταφράζει περίπου κατά λέξη: «Ξεχείλισε πια η χύτρα με το φοντύ μ’ αυτούς τους Γαλάτες», μια λύση που δεν μ’ αρέσει. Προτιμώ το απλούστερο «Αυτοί οι Γαλάτες δεν τρώγονται πια» του Χιόνη της Μαραντέι, κι ας χάνεται το ελβετικό κουλέρ λοκάλ. * Στο αμέσως επόμενο καρέ, ο τραπεζίτης αποκαρδιωμένος λέει «κάτι τέτοια σε σπρώχνουν στην ουδετερότητα» -φυσικά είναι σχόλιο για την ελβετική πολιτική ουδετερότητας. * Στην παραπάνω εικόνα, αριστερά-αριστερά, βλέπετε ότι λέει Un demi coucou plus tard, Μισό κούκου αργότερα. Φυσικά δεν θα έμενε ασχολίαστη η ελβετική ωρολογοποιία. Ο ξενοδόχος Μικρελβετίξ έχει σε κάθε δωμάτιο από μια υπερσύγχρονη κλεψύδρα και κάθε μια ώρα ειδοποιεί τους ενοίκους να αναποδογυρίσουν την κλεψύδρα, αν χρειαστεί ξυπνώντας τους! * Στην πόλη διεξάγεται Διεθνές Συνέδριο Φυλάρχων -μην ξεχνάμε ότι στη Γενεύη βρίσκεται η ευρωπαϊκή έδρα του ΟΗΕ. * Στο βουνό, οι βετεράνοι τραγουδάνε τα γιόντελ, που θυμίζει στον Αστερίξ τη φωνή του Κακοφωνίξ, ενώ ένας λεγεωνάριος ακούγοντάς τους νομίζει οτι ακούει κραυγή ελεφάντων. * Αναφορές υπάρχουν επίσης στον Γουλιέλμο Τέλο, στην ορειβασία, στον ελβετικό θεσμό των εφέδρων και στον Ερυθρό Σταυρό: στη σύγκρουση που γίνεται στο βουνό, ένας Ελβετός ξυλοφορτώνει έναν Ρωμαίο και μετά αρχίζει να του βάζει επιδέσμους: Βοηθάμε όλους τους εμπόλεμους, όποια κι αν είναι η εθνικότητά τους. * Στο δρόμο προς την Ελβετία, ο Αστερίξ κι ο Οβελίξ διανυκτερεύουν σε ένα Charotel, που είναι το μοτέλ μεταφερμένο στην εποχή των αμαξών. Σταυλοτέλ το λέει ο Χιόνης, Καροτέλ η Μαραντέι. * Στα ρωμαϊκά όργια στην Κονδάτη παίζουν μεγάλο ρόλο τα εξεζητημένα εδέσματα που σερβίρονται. Ανάμεσά τους: – boudin d’ours. Το boudin είναι λουκάνικο αίματος, οπότε ο Χιόνης μεταφράζει «λουκάνικο αρκουδοαίματος». Η Μαραντέι προτιμάει το απλούστερο «λουκάνικο αρκούδας», αλλά εδώ βρίσκω καλύτερο το πιο εξεζητημένο όνομα – γεμιστοί λαιμοί καμηλοπάρδαλης (cous de girafes farcis), και κυρίως – tripes de sanglier frites dans de la graisse d’urus, δηλαδή άντερα αγριογούρουνου τηγανισμένα με ξύγκι ούρου, κατά Χιόνην, όπου ούρος είναι είδος αρχαίου άγριου ταύρου, που σήμερα έχει εξαφανιστεί. Η Μαραντέι προτιμά να το απλοποιήσει «…σε λίπος ταύρου». Μόλις ακούνε να γίνεται λόγος για το φαγητό αυτό, οι διάφοροι παρατρεχάμενοι αναρωτιούνται, με τα σάλια να τρέχουν από προσμονή: «Με μέλι;». * Μέσα στην περιπέτεια υπάρχουν δυο πολύ αστείες σκηνές. Η πρώτη, στην αρχή-αρχή, είναι όταν ο Μοναρχίξ απολύει τους βαστάζους του επειδή τον έριξαν κάτω. Κι αυτοί παραπονιούνται: Il a tort de mecontenter la base et de se priver de son soutien, ή, όπως μεταφράζει ο Χιόνης: Έχει άδικο να δυσαρεστεί τη βάση. Θα μείνει χωρίς υποστήριξη, που ακούγεται σαν τοποθέτηση συνδικαλιστή. Ο Μοναρχίξ διορίζει βαστάζους τον Αστερίξ και τον Οβελίξ παρά την ολοφάνερη… υψομετρική διαφορά, εξαιτίας της οποίας για ένα διάστημα αναλαμβάνει μόνος του ο Οβελίξ. – Μα, τι κάνει ο Οβελίξ; – Σερβίρει ένα μισό (Χιόνης) ή Σερβίρει τη μισή μερίδα (Μαραντέι). Υπάρχει και λογοπαίγνιο εδώ, που χάνεται στα ελληνικά, αφού στα γαλλικά servir σημαίνει «υπηρετώ» αλλά βέβαια και «σερβίρω», ενώ στο προηγούμενο καρέ ο Μοναρχίξ είχε ρωτήσει οργισμένος τον Οβελίξ αν αρνείται να τον υπηρετήσει (tu refuses de me servir?) . . . . . . . * H δεύτερη αστεία σκηνή είναι το ιατρικό συμβούλιο για τον δηλητηριασμένο επιθεωρητή, όπου συμμετέχουν τρεις-τέσσερις γιατροί, όλοι αλμπάνηδες, ένας μάλιστα έχει το κεφάλι του μέσα σε αμφορέα, απομεινάρι από το όργιο στο οποίο είχε πάρει μέρος. Μετά το τέλος του συμβουλίου, όταν ο κυβερνήτης θα αναγγείλει ότι έχουν περισσέψει κάμποσα έντερα αγριογούρουνου τηγανισμένα σε ξύγκι ούρου, ο γιατρός θα βγάλει τον αμφορέα ανακράζοντας όλο προσμονή: Με μέλι; * Από λάθος ή από ανάγκη, οι δυο Γαλάτες, αλλά και άλλοι, αρκετές φορές πέφτουν στη λίμνη Λεμάν (Λεμάνους βέβαια λόγω της εποχής) ή τη διασχίζουν κολυμπώντας -οι Ελβετοί που τους βλέπουν τους ενημερώνουν φλεγματικά ότι «η γέφυρα που γκρέμισε ο Καίσαρας ξαναχτίστηκε». Πράγματι, ο Καίσαρας είχε όντως καταστρέψει μια ξύλινη γέφυρα που υπήρχε στο νησάκι και αργότερα οι Ρωμαίοι την κατασκεύασαν ξανά. * Τέλος, ενώ ο Οβελίξ αδημονούσε να δει τα περίφημα ελβετικά βουνά, στην αρχή όλο στη λίμνη τον έφερναν οι περιστάσεις. Και μετά, θέλοντας να επιταχύνει το γλέντι των Ελβετών, ήπιε μονορούφι όλο το βαρέλι και έπεσε ξερός κι έτσι κοιμόταν σε όλη την ορειβασία -οπότε, όταν στο καθιερωμένο γαλατικό τσιμπούσι τον ρωτούν οι συγχωριανοί του «πώς είναι η Ελβετία», εκείνος απαντάει: «Επίπεδη!». Μ’ άλλα λόγια, όπως συμπεραίνει και ο αφηγητής, «κάθε ταξίδι πλουτίζει τις γνώσεις και την πείρα τους» Κι εδώ τελειώνει η επισκόπηση του ταξιδιού στη χώρα των Ελβετών. Ραντεβού σε δυο μήνες με μιαν άλλη περιπέτεια -αυτήν που, ελπίζω, θα σκανάρετε! " ===
  12. Εδώ και περίπου ένα χρόνο, ο γνωστός γλωσσολόγος Νίκος Σαραντάκος (wiki) αναρτεί στο ιστολόγιο του άρθρα γύρω από διάφορα κόμικ του Αστερίξ Ας τα παραθέσουμε εδώθε Προηγήθηκαν ένα άρθρο για τους Βρετανούς, ένα για τους χαρακτήρες και ένα για την Κατοικία των θεών. Εδώ έχουμε ένα πλούσιο αφιέρωμα στον Μάγο (ή Μάντη όπως τον είχε πει ο Ψαρόπουλος). Ως συνήθως είναι τίγκα στα σπόιλερ, οπότε ως συνήθως εάν είστε πάνω από 17 και δεν το έχετε διαβάσει, πηγαίντε αυτοκτονείστε, εάν είστε κάτω από 17, κάντε λίγη οικονομία το επόμενο ΣΚ έχοντας πάρει μπυρίτσα από το σπίτι ώστε να μην πληρώσετε για δαύτη στο μπαρ Επί του παρόντος, ΣΚ είναι, αράξτε και διαβάστε πίνωντας το καφεδάκι σας " Εδώ και λίγο καιρό, αρχίσαμε να παρουσιάζουμε στο ιστολόγιο τις περιπέτειες του Αστερίξ. Όπως έχω πει, με μια δόση υπερβολής βέβαια, οι 24 τόμοι του Αστερίξ (εννοώ την κοινή δημιουργία του Ρενέ Γκοσινί και του Αλμπέρ Ουντερζό) είναι μια από τις σημαντικότερες προσφορές της Γαλλίας στον παγκόσμιο πολιτισμό μεταπολεμικά. Τουλάχιστον η γενιά μου, που γνώρισε τον Αστερίξ στα φοιτητικά της χρόνια, τον αγάπησε σχεδόν ομόθυμα -και η ανταπόκρισή σας σε αυτές τις δημοσιεύσεις ήταν πολύ θετική, οπότε είχα πει ότι θα αρχίσω να παρουσιάζω στο ιστολόγιο, έναν προς έναν, τους 24 τόμους του Αστερίξ, κάτι που, με μια συχνότητα έναν τόμο κάθε δίμηνο, θα μας πάρει τέσσερα χρόνια. Ξεκινήσαμε τον Οκτώβριο με μια παρουσίαση της περιπέτειας Αστερίξ στους Βρετανούς και μετά με μια γενική παρουσίαση των πρωταγωνιστών του κόμικς. Τον Δεκέμβριο είχαμε τη δεύτερη περιπέτεια, την Κατοικία των θεών, και σήμερα έχουμε την τρίτη της σειράς, «Αστερίξ και ο μάγος», που και αυτή είναι μία από τις (δύο) περιπέτειες του Αστερίξ που μετέφρασε ο Κώστας Ταχτσής για τη σειρά των εκδόσεων Ψαρόπουλου, το 1978 -στη συνέχεια ανέλαβε ο Αργύρης Χιόνης. Στη σειρά των εκδόσεων Μαμούθ, που είναι αυτή που κυκλοφορεί, ο τίτλος ήταν διαφορετικός («Ο μάντης») και τη μετάφραση την έκανε η Ιρένε Μαραντέι. Γενικά, θεωρώ καλύτερες τις μεταφράσεις του Ψαρόπουλου, αλλά αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι τις έχω συνηθίσει. Από την άλλη, ο δεύτερος μεταφραστής βρίσκεται σε δύσκολη θέση, διότι ίσως αισθάνεται αναγκασμένος να αποφύγει τα λογοπαικτικά ευρήματα του πρώτου. Πάντως, όπως θα δείτε πιο κάτω, ούτε από αυτή τη μετάφραση του Ταχτσή λείπουν τα μεταφραστικά λάθη. Στα κατεβασάδικα του Διαδικτύου βρίσκει κανείς σε ηλεμορφή τον Αστερίξ της έκδοσης Μαμούθ, αλλά, απ’ όσο ξέρω και έψαξα, όχι την έκδοση Ψαρόπουλου. Τις περισσότερες τις βρήκα σε παλαιοπωλείο, αλλά θέλω βοήθεια επειδή το σκανάρισμα δεν είναι το φόρτε μου (κάποιος σκανάριζε τόμους κι άγιασε). Το σημερινό τεύχος το έχει σκανάρει η φίλη Μαρία από τη Δράμα, που την ευχαριστώ πολύ. Άλλοι φίλοι έχουν στείλει καναδυό ακόμα τεύχη σκαναρισμένα, κι αν κάποιος αναλάβει να σκανάρει το «Ο Γαλάτης Αστερίξ» για την επόμενη φορά πολύ θα με χαροποιήσει. Αλλά ο εθελοντής να το δηλώσει στα σχόλια, να μην κάνουν πολλοί την αγγαρεία άδικα -ή να μοιραστεί κάπως. Λοιπόν, την περιπέτεια «Ο Αστερίξ και ο μάγος» σε έκδοση του Ψαρόπουλου την έχω ανεβάσει σε έναν ιστότοπο, απ’ όπου μπορείτε να τη διαβάσετε ονλάιν -ή να την κατεβάσετε από εδώ. Θα λεξιλογήσω λοιπόν για τον Αστερίξ και τον Μάγο, παρόλο που τα περισσότερα από αυτά που θα πω μπορεί κανείς να τα βρει σε πολλούς αστεριξολογικούς ιστότοπους. Και ξεκινάω από τον τίτλο της περιπέτειας, διότι υπάρχει διαφορά ανάμεσα στις δυο ελληνικές εκδόσεις. Ο τίτλος της έκδ. Μαμούθ είναι «Ο Μάντης», που είναι η ακριβής απόδοση του πρωτοτύπου (Le dévin). Επειδή η σειρά του Ψαρόπουλου είχε ξεκινήσει ακριβώς με αυτή την περιπέτεια, κατανοώ πολύ καλά για ποιο λόγο πρόσθεσαν το «Ο Αστερίξ και» στον τίτλο. Ωστοσο, η απόδοση «μάγος» είναι ανακριβής: ο συγκεκριμένος ήρωας απλώς προβλέπει το μέλλον, δεν κάνει μαγικά, δεν χρησιμοποιεί ξόρκια ή μαγικά φίλτρα. Να διηγηθώ σύντομα την ιστορία: Στο γαλατικό χωριό, ενώ ο δρυίδης Πανοραμίξ απουσιάζει σε… συνέδριο, φτάνει ένας απατεώνας μάντης (λες και υπάρχουν μη απατεώνες, θα μου πείτε) και καταφέρνει να πείσει τους περισσότερους ανυπόταχτους (αλλά εύπιστους και δεισιδαίμονες) Γαλάτες ότι μπορεί να προβλέψει το μέλλον. Όλους; Όχι όλους -ο Αστερίξ μένει απρόσβλητος και γι’ αυτό ο μάγος/μάντης κατασκηνώνει στο δάσος έξω απ’ το χωριό, όπου δέχεται έναν-έναν τους πελάτες του (και κυρίως τις πελάτισσές του), προβλέπει για όλους δόξα, χρήματα και λαμπρό μέλλον και δέχεται τα πεσκέσια τους. Μια μέρα όμως, μια ρωμαϊκή περίπολος τον συλλαμβάνει και τον οδηγεί δεμένο στο στρατόπεδο Πετιμπόνουμ, όπου ο εκατόνταρχος του λέει ότι έχουν διαταγή να στέλνουν τους Γαλάτες μάγους (μάντες) στα κάτεργα. Ο μάντης διαμαρτύρεται ότι… είναι απατεώνας και όχι αληθινός μάντης αλλά για κακή του τύχη όταν ο εκατόνταρχος για να τον δοκιμάσει του ζητάει να προβλέψει τι αριθμό θα φέρει ρίχνοντας τα ζάρια, μαντεύει σωστά! Ο εκατόνταρχος πείθεται ότι ο μάντης είναι πραγματικός και του αναθέτει να διώξει τους Γαλάτες από το χωριό τους. Πράγματι, ο μάντης πηγαίνει στο γαλατικό χωριό και λέει στους Γαλάτες να φύγουν, επειδή το χωριό το έχουν καταραστεί οι θεοί και θα στείλουν μολυσμένο αέρα. Όλοι φεύγουν για το κοντινό νησάκι, εκτός από τον Αστερίξ και τον Οβελίξ (κι αυτός ήθελε να φύγει, αλλά έμεινε για το χατίρι του φίλου του). Έτσι οι Ρωμαίοι μπαίνουν αβρόχοις ποσί στο έρημο χωριό και ο εκατόνταρχος καμαρωτός στέλνει στον Καίσαρα μήνυμα: «Κατελήφθη άπασα Γαλατία. Άπασα; Απασα». Ο εκατόνταρχος είναι βέβαιος ότι ο μάντης είναι μεγάλο αστέρι και τον βάζει να του… προβλέψει πώς θα είναι η ζωή όταν θα γίνει Καίσαρας. Στο μεταξύ επιστρέφει ο Πανοραμίξ από το συνέδριο και προσπαθεί να πείσει τους Γαλάτες ότι ο μάγος είναι απατεώνας. Μοιράζει σε όλους (πλην Οβελίξ) μαγικό φίλτρο, για μοναδική μάλλον φορά και στις γυναίκες. Όλοι και όλες κάνουν γιουρούσι στο ρωμαϊκό στρατόπεδο και το ισοπεδώνουν -κι έτσι αποδεικνύεται έμμεσα ότι ο μάγος είναι απατεώνας, διότι αν ήταν γνήσιος θα το είχε προβλέψει. Επιστρέφοντας στο χωριό, ξυλοφορτώνουν και τον ειδικό απεσταλμένο του Καίσαρα, που είχε πάει να ελέγξει αν όντως «κατελήφθη άπασα Γαλατία» -κι αυτός, εξοργισμένος, πηγαίνει στο στρατόπεδο και καθαιρεί τον εκατόνταρχο. Ο νέος διοικητής, ένας λοχίας, διώχνει τον μάγο χωρίς άλλες συνέπειες ενώ στο γαλατικό χωριό όλα τελειώνουν με το καθιερωμένο τσιμπούσι. Η περιπέτεια αυτή έχει κάτι ξεχωριστό. Προσέξτε ότι α) δεν έχει ταξίδι ή/και γνωριμία άλλων λαών και β) η δράση δεν ξεκινάει με πρωτοβουλία των Ρωμαίων, με κάποια μηχανορραφία τους για να κάμψουν την αντίσταση των ανυπόταχτων. Αντίθετα, η δράση πυροδοτείται όχι από τους Ρωμαίους αλλά από άλλο ερέθισμα -πράγματι, οι Ρωμαίοι κάνουν την εμφάνισή τους στα μισά της ιστορίας. Νομίζω ότι είναι η μοναδική περιπέτεια που έχει και τα δύο αυτά χαρακτηριστικά (διορθώστε με αν κάνω λάθος). Υποθέτω ότι αν δεν πέθαινε τόσο νέος ο Γκοσινί θα είχαμε κι άλλες περιπέτειες αυτού του τύπου. Ονόματα ηρώων Ο μάντης λέγεται Prolix, που παραπέμπει στο prolixe, που σημαίνει φλύαρος, απεραντολόγος. Η λέξη υπάρχει και στα αγγλικά (prolix) κι έτσι και στα Αγγλικά ο ήρωας έχει το ίδιο όνομα. Ο Ταχτσής τον απέδωσε Αμπρακανταμπρίξ και η Μαραντέι (για τη σειρά Μαμούθ) Ξερολίξ -και οι δυο αποδόσεις καλές. Ο φιλόδοξος και πασίχοντρος εκατόνταρχος λέγεται Caius Faipalgugus, που είναι λογοπαίγνιο με τη φράση Fais pas le gugusse, παναπεί Μην κάνεις τον καραγκιόζη. Ο Ταχτσής τον βαφτίζει Σηκωβάρα (είδαμε και στην άλλη περιπέτεια που μετέφρασε, ότι δεν χρησιμοποιούσε λατινοπρεπείς καταλήξεις) ενώ η Μαραντέι: Κάιους Αρμπαμπούφλιους. Στα αγγλικά, Voluptuous Arteriosclerosus. Τέλος, ο απεσταλμένος του Καίσαρα λέγεται Claudius Blocus (blocus ο αποκλεισμός), Bulbus Crocus στα αγγλικά. Ο Ταχτσής μένει πολύ κοντά στο γαλλικό: Κλαύδιος Μπλόκος. Η Μαραντέι, ίσως επειδή έπρεπε να διαφοροποιηθεί, διαλέγει το Κλαύδιους Μπλοκαρισμένιους, που το βρίσκω εντελώς άγαρμπο. * Στην αρχή της περιπέτειας, οι Γαλάτες μαζεμένοι στο σπίτι του αρχηγού περιμένουν να περάσει μια άγρια καταιγίδα και αναφέρονται σε διάφορους θεούς τους, τον θεό των νεκρών, τον θεό της ζωής, τη θεά του πολέμου, και πάει λέγοντας. Και ο Μοναρχίξ λέει, σχολιάζοντας την καταιγίδα: Φαίνεται πως η Αμόρα, η θεά της μουστάρδας, παραμπήκε στη μύτη των άλλων θεών. Η Amora ήταν γνωστή μάρκα μουστάρδας της εποχής -μια πρώιμη… τοποθέτηση προϊόντος! * Επίσης στην αρχή της περιπέτειας, υπάρχει μια παρένθεση στην αφήγηση (σελ. 9) και γίνεται λόγος για οιωνοσκόπους και μάντεις. Βλέπουμε έτσι έναν μάντη να συμβουλεύει τον Καίσαρα «Όσο ο Βρούτος στο πλευρό σου, ω Καίσαρ, δεν έχεις τίποτε να φοβηθείς», ενώ μας λένε ότι άλλοι μάντεις προβλέπουν «ό,τι τους κατέβει» για το μέλλον -και βλέπουμε τη φωτογραφία ενός σύγχρονου ουρανοξύστη από την περιοχή La Defense του Παρισιού που χτιζόταν τότε. * Ο μάντης προβλέπει το μέλλον διαβάζοντας τα σπλάχνα των ζώων. Καθώς το αγριογούρουνο που του σέρβιραν το καταβρόχθισε όλο ο Οβελίξ και δεν έχει πια σπλάχνα, προτείνει να διαβάσει τα σπλάχνα του Ιντεφίξ (Κατρουλίξ κατά Ταχσήν) -αλλά ο Οβελίξ έχει κάποιες διαφωνίες: Ο πρώτος που θ’ αγγίξει τον Κατρουλίξ, θα φάει ανάποδη που θα δει τον ουρανό σφοντύλι! (Ταχτσής) Ο πρώτος που θ’ αγγίξει τον Ιντεφίξ, θα φάει μια μπούφλα ανάποδη (Μαραντέι) * Τελικά, ο μάντης δέχεται να διαβάσει ένα ψάρι, και η εικόνα παραπέμπει στον γνωστό πίνακα του Ρέμπραντ Μάθημα ανατομίας: * Ο μάγος διαρκώς λέει «Τόξερα αυτό» και προβλέπει ότι μετά την καταιγίδα θα κάνει καλό καιρό -πράγμα που βέβαια γίνεται. Φεύγει όμως δηλώνοντας ότι τον ενοχλεί κάποιο ισχυρό πνεύμα (ο δύσπιστος Αστερίξ). Η γυναίκα του αρχηγού τον προλαβαίνει και του ζητάει να προβλέψει το μέλλον της κι αυτός της τάζει ότι ο Μοναρχίξ θα γνωρίσει δόξες και πλούτη στη Λουτέτσια (το Παρίσι). Κατενθουσιασμένη, εκείνη, του φέρνει… αναγνωστικό υλικό, ακόμα και μπίρα (για την ακρίβεια: cervoise), η οποία «όταν είναι κρύα, είναι άκρως αναγνώσιμη». Γίνονται όμως και λάθη: Η Μιμίνα φέρνει μια γεμιστή χήνα, που δεν έχει εντόσθια. Ο μάντης απαντάει με λογοπαίγνιο, διότι farce είναι η φάρσα, αλλά είναι και η γέμιση και farci το γεμιστό (άλλωστε οι λέξεις έχουν κοινή προέλευση, αφού η φάρσα αρχικά ήταν ένα κωμικό επεισόδιο που παρεμβαλλόταν, σαν παραγέμισμα, στα θρησκευτικά δράματα, όπως έχουμε πει). Το λογοπαίγνιο δεν διατηρείται στη μετάφραση, αλλά δεν είναι μεγάλη απώλεια. «Ευκαιρία να μελετήσω μια φορά και τα γεμιστά», αποδίδει ο Ταχτσής. «Μ’ αρέσει να διαβάζω και τη γέμιση», η Μαραντέι. Να επισημάνω εδώ ένα λάθος της μετάφρασης Ταχτσή, που τη Lutece (Λουτέτσια, Παρίσι) την αποδίδει… Λιέγη, λάθος που επαναλαμβάνεται και στην Κατοικία των Θεών. Ανεξήγητο λάθος, όσο κι αν το όνομα της Λιέγης (Lüttich στα γερμανικά) είναι ομόρριζο σύμφωνα με μια θεωρία με το όνομα της Λουτέτσιας. Και εκτός αυτού στην εποχή του Καίσαρα δεν υπήρχε Λιέγη. * Στο ρωμαϊκό στρατόπεδο υπάρχει και ένας λοχίας, που δεν κατονομάζεται αλλά έχει αρκετή συμμετοχή στη δράση, ο οποίος μιλάει με… γαλλικούρες, δηλαδή όπως μιλάνε οι λαϊκοί άνθρωποι όταν προσπαθούν να μιλήσουν περιδιαγραμμάτου. Και οι δυο μεταφραστές επιλέγουν να του δώσουν χωριάτικη προφορά (ενώ στα γαλλικά δεν φαίνεται να έχει), αλλά νομίζω ότι ο Ταχτσής, που έχει στο νου του τους παλιούς καραβανάδες, τα καταφέρνει καλύτερα. Ταχτσής: Εξ επόψεως της περιπόλου την οποίαν και καθ’ήν διατάξατε να προβώμεν, βρήκαμε σ’ ένα ξέφωτο αυτόν ιδώ τ’ν μασκαρά, ούτινος και του οποίου οι εξηγήσεις απ’ μας έδουσε, δε μ’ φαίνονται ποσώς ικανοποιητ’κές Μαραντέι: Ευπειθώς αναφέρω ότι ικτελέσαμε ιπιτυχώς την διαταχθείσα περιπολία, ούτω πως ανεύρημεν σ’ ένα ξέφωτο αυτό το υποκείμενο του οποίου οι εξηγήσεις δεν ικρίθησαν ουδόλως ικανοποιητικές. Δεν είναι πάντως κακή και η απόδοση της Μαραντέι. * Όταν τον πιάνουν οι Ρωμαίοι, ο μάντης προσπαθεί να τους πείσει ότι δεν είναι μάντης, αλλά τσαρλατάνος -αλλά ο εκατόνταρχος, επειδή στην αρχή του είχε πει ότι θα πάρει προαγωγή, θέλει να πιστεύει ότι είναι αληθινός μάντης. Κι έτσι γίνεται το τεστ των ζαριών, όπου ο μάντης καλείται να μαντέψει τι ζαριά θα έρθει και έχει την ατυχία να μαντέψει σωστά (πάντως, κακώς είπε 7, που είναι το πιθανότερο άθροισμα με δύο ζάρια): Kι έτσι ο κακομοίρης ο μάντης αναγκάζεται να προβλέπει ένα ολοένα και πιο λαμπρό μέλλον στον εκατόνταρχο: Αυτιά γουρούνας γλασέ; Α, τέλειος μάγος! Έτσι είναι, όποιος προβλέπει ευχάριστα πράγματα μάς φαίνεται καλός στη δουλειά του. Αλλά σε λίγο έρχονται οι Γαλάτες, πέφτει το σχετικό ξύλο, και καπάκι καταφθάνει εξαγριωμένος (και ξυλοφορτωμένος) ο απεσταλμένος του Καίσαρα: — Και, μα το Δία, το τι μας κάνανε αυτοί οι ηττημένοι! (Ταχτσής). — Και μα το Δία, να μη σου πω τι μας έκαναν οι υποταγμένοι σου! (Μαραντέι). Γενικά, η περιπέτεια αυτή δεν είχε πολλά λογοπαίγνια, που να δημιουργούν μεταφραστικά προβλήματα -ή δεν μπόρεσα να τα βρω. Από την άλλη, πρόσεξα ένα μεταφραστικό λάθος στη Μαραντέι. Σε ένα σημείο, λένε για τον βάρδο: Ο σιδεράς λέει ότι «ο βάρδος έχει φωνή σείστρου, αλλά δεν λέει ψέματα» -και ο βάρδος αγανακτεί. Sistre είναι, είπαμε, το σείστρο, αρχαία ελληνική λέξη, που σημαίνει ένα όργανο που βγάζει ήχο όταν το σείεις, όταν το κουνάς ρυθμικά -κάτι σαν ντέφι. Επειδή η γαλλική λέξη δεν είναι γνωστή στον μέσο Γάλλο αναγνώστη, μπαίνει η υποσημείωση «Είδος μεταλλικής κουδουνίστρας». Τα ίδια και ο Άγγλος, που βάζει sistrum και υποσημειώνει: a kind of metal rattle. Στην ελληνική μετάφραση, δεν υπάρχει λογος για υποσημείωση αν δεν χρησιμοποιήσουμε δύσκολη λέξη, αλλά υπάρχει το ενοχλητικό πλαισιάκι που θα μείνει άσπρο αν δεν βάλουμε κάτι. Η Μαραντέι λοιπόν μεταφράζει: Ο βάρδος μας μπορεί να έχει φωνή sistre*… και στην υποσημείωση: Είδος μεταλλικής πάπιας (?!) Και στο επόμενο τετραγωνάκι: Ξέρεις τώρα τι θα σου πει ο βάρδος με τη φωνή sistre; Τραγική απόδοση, εντελώς άσκοπα μάλιστα. Πολύ πιο καλά ο Ταχτσής: Μπορεί η φωνή του βάρδου μας να είναι σαν καβουρντιστήρι…. [και αφήνει κενό το πλαισιάκι της υποσημείωσης] Και μετά: Ξαναπέστο αυτό και θα σε καβουρντίσω εγώ καλά! -θαυμάσιο εύρημα. Θα μπορούσε ίσως να βάλει κανείς «φωνή σαν σείστρο» και υποσημείωση: «μεταλλική κουδουνίστρα» και μετά να κάνει κάποιο λογοπαίγνιο, π.χ. «θα σου δώσω καμία που θα σου έρθει σεισμός / θα σε σείσω» αλλά του Ταχτσή η λύση είναι εξαιρετική. Έτσι, τελειώσαμε τις δύο πρώτες περιπέτειες της σειράς Ψαρόπουλου, που μετέφρασε ο Κώστας Ταχτσής. Σε δυο μήνες, θα δούμε μιαν άλλη περιπέτεια! " καλό ΣΚ
  13. Εδώ και περίπου ένα χρόνο, ο γνωστός γλωσσολόγος Νίκος Σαραντάκος (wiki) αναρτεί στο ιστολόγιο του άρθρα γύρω από διάφορα κόμικ του Αστερίξ Ας τα παραθέσουμε εδώθε Την αρχή την έκανε με ένα άρθρο για το Αστερίξ στους Βρετανούς και μια ανάλυση των ονομάτων των χαρακτήρων. Σε αυτό εδώ το άρθρο κουβεντιάζει για την Κατοικία των Θεών που σε πρόσφατη δημοσκόπηση στο φόρουμ βγήκε και το πλέον αγαπημένο. Που αποδεικνύει ότι δεν ξέρετε που παν τα 4 αφού το καλύτερο είναι προφανώς η Χύτρα. Και αφού έριξα την ταβανόπροκα και τον ελιτισμό μου, να σχολιάσω ότι το άρθρο είναι τίγκα στα σπόιλερ. Άρα άμα δεν το έχετε διαβάσει και είστε πάνω από 17, πηγαίντε αυτοκτονήστε. Άμα είστε κάτω από 17, βάζετε στην άκρη λίγο χαρτζιλίκι, δεν πίνετε μπυρόνι αυτό το ΣουΚου και το αγοράζετε και στανιάρετε Στη χειρότερη πάρτε ένα κουτάκι μπύρας από το σπίτι (παιδαγωγικές συμβουλές και όχι κόλλημα μπρικιών ή άνοιγμα μυδιών ) Λινκ του άρθρου. "Πριν από δυο μήνες περίπου είχα ανεβάσει δυο συνεχόμενα άρθρα για τον Αστερίξ, πρώτα μια παρουσίαση της περιπέτειας Αστερίξ στους Βρετανούς και μετά μια γενική παρουσίαση των πρωταγωνιστών του κόμικς. Είχα γράψει τότε, ότι με μια δόση υπερβολής θα μπορούσαμε να πούμε πως οι 24 τόμοι του Αστερίξ (εννοώ την κοινή δημιουργία του Ρενέ Γκοσινί και του Αλμπέρ Ουντερζό) είναι μια από τις σημαντικότερες προσφορές της Γαλλίας στον παγκόσμιο πολιτισμό μεταπολεμικά. Τουλάχιστον η γενιά μου, που γνώρισε τον Αστερίξ στα φοιτητικά της χρόνια, τον αγάπησε σχεδόν ομόθυμα -και η ανταπόκρισή σας σε αυτές τις δημοσιεύσεις ήταν πολύ θετική, οπότε είχα πει ότι θα αρχίσω να παρουσιάζω στο ιστολόγιο, έναν προς έναν, τους 24 τόμους του Αστερίξ, κάτι που, με μια συχνότητα έναν τόμο κάθε δίμηνο, θα μας πάρει τέσσερα χρόνια. Οι δυο μήνες πέρασαν και ήρθε η σειρά για την δεύτερη περιπέτεια που θα παρουσιάσω, την «Κατοικία των θεών». Είναι μία από τις δύο περιπέτειες του Αστερίξ που μετέφρασε ο Κώστας Ταχτσής για τη σειρά των εκδόσεων Ψαρόπουλου, το 1978 -στη συνέχεια ανέλαβε ο Αργύρης Χιόνης. Στη σειρά των εκδόσεων Μαμούθ, που είναι αυτή που κυκλοφορεί, τη μετάφραση την έκανε η Ιρένε Μαραντέι. Γενικά, θεωρώ καλύτερες τις μεταφράσεις του Ψαρόπουλου, αλλά αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι τις έχω συνηθίσει. Από την άλλη, ο δεύτερος μεταφραστής βρίσκεται σε δύσκολη θέση, διότι ίσως αισθάνεται αναγκασμένος να αποφύγει τα λογοπαικτικά ευρήματα του πρώτου. Πάντως, όπως θα δείτε πιο κάτω, από τη μετάφραση του Ταχτσή δεν λείπουν τα μεταφραστικά λάθη. Στα κατεβασάδικα του Διαδικτύου βρίσκει κανείς σε ηλεμορφή τον Αστερίξ της έκδοσης Μαμούθ, αλλά, απ’ όσο ξέρω και έψαξα, όχι την έκδοση Ψαρόπουλου. Από καλή τύχη (στον ουρανό τον έψαχνα και στη γη τον βρήκα) ένας καλός φίλος, συνομήλικος περίπου, έχει στη βιβλιοθήκη του μερικούς τόμους από τότε, και μου έδωσε και σκανάρισα δυο. Λοιπόν, την Κατοικία των Θεών σε έκδοση του Ψαρόπουλου τη σκανάρισα και την έχω ανεβάσει εδώ (με τη βοήθεια του Στάζιμπου για την ηλεβιβλιοδεσία) όπου μπορείτε να τη διαβάσετε ονλάιν -ή να την κατεβάσετε από εδώ. Κάπως αχνά βγήκαν τα χρώματα, να με συμπαθάτε. (Αν έχετε άλλους Ψαρόπουλους και τους σκανάρετε, θα βοηθήσετε τις επόμενες παρουσιάσεις. Και για να το κάνω πιο συγκεκριμένο, αναζητούνται εθελοντές που θα έχουν και θα σκανάρουν το «Ο Γαλάτης Αστερίξ» σε έκδοση Ψαρόπουλου. Το σκανάρισμα είναι πολύ κοπιαστική δουλειά -κάποιος σκανάριζε τόμους και άγιασε- οπότε ας το μοιραστούμε να μας πέσει πιο αλαφρύ. Βεβαια ο εθελοντής πρέπει να το δηλώσει στα σχόλια, να μην κάνουν πολλοί την αγγαρεία άδικα -ή να μοιραστεί κάπως). Θα λεξιλογήσω λοιπόν για την Κατοικία των Θεών, παρόλο που αυτά που θα πω μπορεί κανείς να τα βρει σε πολλούς αστεριξολογικούς ιστότοπους. Γενικά, οι περιπέτειες του Αστερίξ χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: α) Έχουμε ταξίδια σε μακρινές χώρες (ή και μέσα στη Γαλατία) όπου το χιούμορ βασίζεται αρκετά στις διαφορές της νοοτροπίας των διάφορων λαών, και β) έχουμε περιπέτειες όπου η δράση εκτυλίσσεται κυρίως στο γαλατικό χωριό, συνήθως δε έχει να κάνει με τις προσπάθειες των Ρωμαίων να το κυριεύσουν και να υποτάξουν τους ανυπόταχτους Γαλάτες. Η Κατοικία των Θεών ανήκει στη δεύτερη κατηγορία. Το νέο καταχθόνιο σχέδιο του Καίσαρα είναι να χτίσει στο δάσος που περιτριγυρίζει το γαλατικό χωριό μια ρωμαϊκή πόλη, ώστε να αναγκάσει τους Γαλάτες να εκρωμαϊστούν. Στέλνει στη Γαλατία έναν ταλαντούχο αρχιτέκτονα να χτίσει την πρώτη πολυκατοικία της μελλοντικής πόλης. Ο αρχιτέκτονας βάζει τους σκλάβους να ξεριζώνουν βελανιδιές για να δημιουργήσει ένα ξέφωτο όπου θα ανεγερθεί το κτίριο, αλλά οι Γαλάτες ρίχνουν μαγικά βαλανίδια, ποτισμένα στο μαγικό φίλτρο, και τα δέντρα ξαναφυτρώνουν. Όταν οι σκλάβοι παραπονιούνται στους Γαλάτες ότι έτσι δεν θα ελευθερωθούν ποτέ (έχουν αποσπάσει από τον αρχιτέκτονα την υπόσχεση ότι μόλις χτιστεί το πρώτο κτίριο θα τους δώσει την ελευθερία τους), ο δρυίδης Πανοραμίξ τους δίνει μαγικό φίλτρο για να τελειώσουν μια ώρα αρχύτερα. Πράγματι, το πρώτο κτίριο (η «Κατοικία των Θεών») χτίζεται, και ύστερα από μεγάλη διαφήμιση στη Ρώμη έρχονται οι πρώτοι ένοικοι -και προς στιγμή φαίνεται ότι ο δρυίδης έκανε μεγάλο λάθος, αφού οι Ρωμαίοι, με τα λεφτά τους, διαταράσσουν την οικονομία και την ομόνοια του χωριού. Τότε όμως οι Γαλάτες έχουν τη φαεινή ιδέα να βάλουν τον βάρδο να νοικιάσει ένα διαμέρισμα της πολυκατοικίας οπότε όλοι οι ένοικοι φεύγουν κακήν κακώς -ο αρχιτέκτονας προσπαθεί να στεγάσει στα άδεια διαμερίσματα τους λεγεωνάριους του στρατόπεδου, αλλά οι Γαλάτες τούς παίρνουν στο κυνήγι και γκρεμίζουν την Κατοικία των Θεών. Η περιπέτεια κυκλοφόρησε σε βιβλίο το 1971 ενώ προηγουμένως, την ίδια χρονιά, είχε δημοσιευτεί σε συνέχειες στο περιοδικό Pilote. Είναι η 17η περιπέτεια από τις 24 του κύκλου Γκοσινί-Ουντερζό. Στις εκδόσεις Ψαρόπουλου ήταν η δεύτερη της σειράς. Στις εκδόσεις Μαμούθ ίσως η 7η. Ονόματα ηρώων. * Ο αρχιτέκτονας στο πρωτότυπο ονομάζεται Anglaigus, λογοπαίγνιο με το angle aigue, οξεία γωνία. Πολύ λογικά ο Ταχτσής μεταφράζει Οξυγώνιος (ίσως Οξυγώνιους να ήταν πιο λατινοπρεπές), ενώ στο Μαμούθ, μάλλον για να αποφύγουν τη μίμηση, το κάνουν Ορθογώνιους. * Ο ρωμαίος εκατόνταρχος, ο διοικητής του στρατοπέδου, λέγεται Oursenplus, που είναι λογοπαίγνιο μάλλον με το ours en peluche (αρκουδάκι παιδικό). Αρκουδάριος στον Ψαρόπουλο, Βουβάλιους στο Μαμούθ. * Ο αρχηγός των σκλάβων, ένας Νουμίδης, λέγεται Duplicatha (αντίγραφο εγγράφου) και έγινε Ντουπλικάτα και στις δυο ελληνικές μεταφράσεις. * Ο κονφερανσιέ που κάνει την κλήρωση των διαμερισμάτων στη ρωμαϊκή αρένα, λέγεται Guilus, που είναι λογοπαίγνιο με το όνομα ενός γνωστού κονφερανσιέ της γαλλικής τηλεόρασης της εποχής, του Guy Lux (1919-2003). Όπως βλέπετε στις φωτογραφίες, μοιάζει πολύ. Οι ελληνικές μεταφράσεις μετέφρασαν απλώς το όνομα σε Γκουίλος/Γκουίλους, αλλά βέβαια αφού ο Guy Lux είναι εντελώς άγνωστος στην Ελλάδα ο αναγνώστης δεν πιάνει την αναφορά -ούτε και πειράζει πολύ. Η περιπέτεια έχει μερικά ενδιαφέροντα σημεία στην πλοκή της. Ας πούμε, οι Γαλάτες δίνουν μαγικό φίλτρο στους σκλάβους ελπίζοντας οτι αυτοί θα επαναστατήσουν, αλλά εκείνοι το χρησιμοποιούν για να ανεβάσουν τη διαπραγματευτική τους ισχύ και να αναγκάσουν τον αρχιτέκτονα να τους υποσχεθεί ότι θα δουλεύουν με πληρωμή, και ότι μόλις χτίσουν το κτίριο θα κερδίσουν την ελευθερία τους και μαζί την αμοιβή τους. Μάλιστα, στη συνέχεια φέρνουν τον Πανοραμίξ στο φιλότιμο και τους δίνει κι άλλο μαγικό φίλτρο… κι έτσι μαθαίνουμε πώς γεννήθηκαν οι πειρατές που εμφανίζονται σε πολλές ιστορίες του Αστερίξ. Ο Ταχτσής μεταφράζει τα λόγια του αρχιπειρατή ως εξής: Με τα λεφτά που βγάλαμε, είμαστε τσίφτηδες! Η Μαραντέι: Με τα λεφτά που κερδίσαμε, ποιος μας πιάνει, παιδιά. Καλές είναι και οι δυο μεταφράσεις. Της Μαραντέι πιο πιστή, αλλά του Ταχτσή βρίσκω πως έχει καλύτερο ρυθμό. Ο Ταχτσής πάντως δεν βάζει τον μαύρο να τρώει το ρο, ενώ η Μαραντέι τον έχει να λέει «ελεύθε’οι». Να σημειωθεί ότι οι τρεις γνωστές φιγούρες που προπορεύονται, και που τις έχουμε συναντήσει σε πολλές άλλες περιπέτειες του Αστερίξ, δεν εμφανίζονται νωρίτερα στο κόμικς, εκτός αν υποθέσουμε ότι ο μαύρος είναι ο Ντουπλικάτα ο Νουμίδης (αν και στα προηγούμενα σκίτσα έχει άλλο χτένισμα). Και μιλώντας για τον Ντουπλικάτα τον Νουμίδη, πρωταγωνιστεί σε ένα καταπληκτικό λογοπαίγνιο που δυστυχώς χάνεται στη μετάφραση. Όταν οι σκλάβοι (που έχουν πιει μαγικό φίλτρο) αρνούνται να δουλέψουν και ένας επιστάτης πάει να τους συνετίσει, τρώει μια μεγαλοπρεπή φάπα και προσγειώνεται στα πόδια ενός άλλου επιστάτη, ο οποίος λέει: Il ne faut jamais parler sechement à un Numide, φοβερό λογοπαίγνιο διότι parler sechement (μιλάω απότομα) κατά λέξη μεταφράζεται «μιλάω ξερά» ενώ΄το un Numide ακούγεται σαν το un humide (ένας υγρός). Αναγκαστικά στη μετάφραση το λογοπαίγνιο χάνεται. Ο Ταχτσής μεταφράζει: Να μάθεις άλλη φορά να μιλάς πιο ευγενικά στους δούλους. Η Μαραντέι μένει κάπως πιο κοντά στο πρωτότυπο: Ε βέβαια, ποτέ δεν πρέπει να μιλάς έτσι σ’ ένα Νουμίδη -επειδή όμως δεν διατηρείται το λογοπαίγνιο, η απόδοση είναι ξεκάρφωτη. (Μια προσπάθεια να διατηρηθεί ένα χλωμό λογοπαίγνιο: Αν είχε νου όσο ένα μύδι, δεν θα μιλούσε άσχημα στον Νουμίδη -ή κάτι παρεμφερές). Εδώ ο Άγγλος μεταφραστής μεγαλουργεί, διότι καταφέρνει να βρει άλλο λογοπαίγνιο. Λέει: Poor chap… How was he to know a Numidian wouldn’t necessarily be a blackleg? Θαυμάσιο, αν σκεφτούμε ότι blackleg είναι κατά λέξη μεν ο μαυροπόδαρος, αλλά και ο απεργοσπάστης! Και αφού οι σκλάβοι κατάφεραν να πληρώνονται, οι λεγεωνάριοι κατεβαίνουν και αυτοί σε απεργία, προς μεγάλη απελπισία του διοικητή τους. Σε όλη την υπόλοιπη περιπέτεια, οι λεγεωνάριοι θα προβάλλουν συνεχώς αιτήματα. Ο εκατόνταρχος διηγείται τα βάσανά του στον αρχιτέκτονα: Εδώ (στη μετάφραση της Μαραντέι): Οι άντρες μου απεργούν, αλλά οι διαπραγματεύσεις δεν έχουν διακοπεί. Σήμερα θα θέσουμε επί τάπητος το θέμα των βραδυνών εξόδων που οι εκπρόσωποί τους απαιτούν να παραταθούν κατά μία ώρα. (Ταχτσής): Οι άντρες μου έχουν απεργήσει, αλλ΄ο διάλογος ευτυχώς συνεχίζεται. Σήμερα θα διερευνήσουμε το θέμα της εξόδου, που οι εκπρόσωποί τους επιμένουν να παρατείνεται μία ώρα μετά τα μεσάνυχτα. (Και πάλι, ο Ταχτσής παίρνει περισσότερες ελευθερίες και δίνει κτγμ καλύτερο κείμενο) Μια από τις καλύτερες ατάκες του βιβλίου, που δεν εξαρτάται από γλώσσα, είναι όταν ο Αστερίξ και ο Οβελίξ φυτεύουν τα μαγικά βαλανίδια -βλέποντας να φυτρώνει αμέσως μια πανύψηλη βελανιδιά, ο Αστερίξ αναφωνεί «Θαύμα!» αλλά ο Οβελίξ δεν εντυπωσιάζεται: Μια βαλανιδιά σαν όλες τις άλλες είναι, λέει. – Μα δεν είδες πόσο γρήγορα φύτρωσε; Εδώ προτιμώ τη μετάφραση του Ταχτσή: Ωχ τώρα, σάματις τις έχω παρακολουθήσει ποτέ, για να ξέρω πώς μεγαλώνουν συνήθως; Η Μαραντέι μεταφράζει και πάλι πιο πιστά, αλλά το τελικό αποτέλεσμα νομίζω πως υστερεί: Ε, είναι η πρώτη φορά που βλέπω μια βελανιδιά να μεγαλώνει, και γι’ αυτό δεν ξέρω πόσο γρήγορα γίνεται συνήθως. Ένα άλλο λογοπαίγνιο. Όταν ο Νουμίδης παραπονιέται στους Γαλάτες ότι τους εμποδίζουν να τελειώσουν το χτίσιμο (κι έτσι να κερδίσουν την ελευθερία τους), εκείνοι του απαντούν ότι ξεριζώνοντας τα δέντρα ενοχλούν τα αγριογούρουνα, τον Ιντεφίξ και όχι μόνο, αλλά και τα κορακοειδή (corneilles στο πρωτότυπο). Και ο δρυίδης παρατηρεί: C’est un problème cornélien, που σημαίνει δυσεπίλυτο πρόβλημα (επειδή στα θεατρικά έργα του Corneille/Κορνήλιου οι ήρωες συχνά βρίσκονταν αντιμέτωποι με μια πολύ δύσκολη επιλογή ανάμεσα στον έρωτα και στο καθήκον). Ο Ταχτσής (ο οποίος τον Ιντεφίξ τον ήθελε Κατρουλίξ) διατηρεί το λογοπαίγνιο: … τα ωδικά πτηνά. / Ναι, … δημιουργείτε ωδικόν χάος. Στην έκδοση Μαμούθ δεν το διατήρησαν: … τα πουλάκια. / Δημιουργείτε κοινωνικό πρόβλημα. Στα αγγλικά, ο μεταφραστής φτιάχνει δύο λογοπαίγνια. Ο μεν Αστερίξ λέει απλώς birds, ο δε Πανοραμίξ λέει: Yes, we can’t have fowl play [fowl τα πετούμενα, λογοπαίγνιο με foul play]. It’s the Romans we want to get the bird [to get the bird είναι έκφραση που σημαίνει ‘δέχομαι αποδοκιμασίες, με προγκάρουν’] Παίνεψα τη μετάφραση του Ταχτσή, αλλά πρέπει να πω ότι έχει μερικές απροσεξίες, από τις οποίες η πιο σοβαρή είναι στο σημείο όπου δείχνει τη διαφήμιση για την Κατοικία των Θεών, «une semaine à peine du centre de Lutece» (μόλις μια βδομάδα από το κέντρο της Λουτέσιας, σάτιρα των διαφημίσεων που υπόσχονταν το ανάλογο των «5 λεπτών από την Ομόνοια»). Εκεί ο Ταχτσής απρόσεχτα μεταφράζει «σε απόσταση … μόλις μιας εβδομάδος από τη Λιέγη«! Επίσης, σε ένα σημείο όπου μετράνε στο δάσος και ο αρχιτέκτονας λέει six cents deux pieds et trois paumes, ο Ταχτσής μεταφράζει «602 πόδια και 3 μούτζες», αντί για το προφανές «και τρεις παλάμες». Αυτό βέβαια μάλλον είναι μεταφραστική επιλογή, αλλά δεν μου αρέσει. Θα μπορούσα να γράψω κι άλλα, αλλά μάλλον σας έχω κουράσει. Σταματάω εδώ με την Κατοικία των θεών, που μπορεί να το πάρετε και για χριστουγεννιάτικο δώρο του ιστολογίου, εύχομαι καλές γιορτές, και σε δυο μήνες περίπου θα δούμε μιαν άλλη περιπέτεια του Αστερίξ! "
  14. Εδώ και περίπου ένα χρόνο, ο γνωστός γλωσσολόγος Νίκος Σαραντάκος (wiki) αναρτεί στο ιστολόγιο του άρθρα γύρω από διάφορα κόμικ του Αστερίξ Ας τα παραθέσουμε εδώθε Την αρχή την έκανε με ένα άρθρο για το Αστερίξ στου Βρετανούς. Εδώ αναλύει τα διάφορα ονόματα στο κόμικ. (λινκ πρωτότυπου) " Αν και δεν το συνηθίζω να αφιερώνω δυο συνεχόμενα άρθρα στο ίδιο θέμα, θα κάνω μια εξαίρεση. Παρόλο που υπάρχει φόβος να σας κουράσω, αφού και το πιο εκλεκτό έδεσμα το βαριέσαι όταν το γεύεσαι συχνά, θα το διακινδυνεύσω: το σημερινό άρθρο θα αποτελέσει κατά κάποιον τρόπο συνέχεια του χτεσινού, στο οποίο σχολίασα την περιπέτεια «Ο Αστερίξ στους Βρετανούς». Συνέχεια προς τα πίσω, πιο σωστά, πρίκουελ μάλλον παρά σίκουελ, αφού σήμερα θα κάνουμε μια εισαγωγή στις 24 περιπέτειες του Αστερίξ, που έπρεπε ίσως να έχει προηγηθεί -αλλά ποτέ δεν είναι αργά. Βλέπετε, όπως συνειδητοποίησα ήδη ενώ έγραφα το χτεσινό άρθρο, εκτός από τα γλωσσικά και λεξιλογικά (και μεταφραστικά) της κάθε περιπέτειας, χρειάζεται και μια γενική εισαγωγή, που να αναφέρεται, αν μη τι άλλο, στους πρωταγωνιστές της σειράς, δηλαδή σε εκείνους που εμφανίζονται σε αρκετές περιπέτειες -μερικοί και σε όλες. Αυτή την εισαγωγή θα τη διαβάσετε σήμερα. Ο Αστερίξ γεννήθηκε, δηλαδή άρχισε να δημοσιεύεται στις 29 Οκτωβρίου 1959, σε συνέχειες, στο πρώτο τεύχος του περιοδικού Pilote. (Τούτο σημαίνει πως είμαι συνομήλικος με τον Γαλάτη, αφού γεννήθηκα τέσσερις μέρες αργότερα). Η πρώτη περιπέτεια ήταν η «Αστερίξ ο Γαλάτης», στην οποία γνωρίζουμε αρκετούς από τους πρωταγωνιστές -αλλά όχι όλους. Δημιουργοί του Αστερίξ ήταν ο σεναρίστας Ρενέ Γκοσινί (Goscinny, 1926-1977) και ο σκιτσογράφος Αλμπέρ Ουντερζό (Uderzo, 1927-). Οι περιπέτειες λίγο μετά την ολοκλήρωση των συνεχειών έβγαιναν και σε τόμους. Συνολικά το ζευγάρι δημιούργησε μαζί 24 περιπέτειες -τελευταία ήταν ο Αστερίξ και οι Βέλγοι, που την άρχισαν μαζί αλλά ο Γκοσινί πέθανε ενώ είχαν μείνει 8 σελίδες μισοτελειωμένες. Μετά, ο Ουντερζό έβγαλε και αρκετές περιπέτειες μόνος του, που τις θεωρώ υποδεέστερες. Όπως έγραψα και χτες, στην Ελλάδα ο Αστερίξ πρωτοήρθε γύρω στο 1969, όταν κυκλοφόρησε το περιοδικό Αστερίξ από τις εκδόσεις Σπανός, που είχε την ύλη του γαλλικού Pilote, με γαλλικά κόμικς σε συνέχειες. Το περιοδικό κυκλοφόρησε επί καναδυό χρόνια και παρουσίασε κάπου οχτώ περιπέτειες του Αστερίξ. Μετά, τα δικαιώματα τα πήρε ο Ψαρόπουλος και άρχισε από το 1978 να δημοσιεύει τις περιπέτειες σε αυτοτελή άλμπουμ, ένα τον μήνα. Δημοσιεύτηκαν και οι 24 αρχικές περιπέτειες και μερικές από τις μεταγενέστερες. Από το 1989 αν δεν κάνω λάθος ο Αστερίξ άρχισε να εκδίδεται από τις εκδόσεις Μαμούθ. Κυκλοφόρησαν και οι 24 αρχικές περιπέτειες καθώς και όλες οι μεταγενέστερες, ενώ επίσης κυκλοφόρησαν αρκετοί τόμοι στα αρχαία ελληνικά, τα ποντιακά, τα κυπριακά και τα κρητικά. Στα βιβλιοπωλεία και στα περίπτερα βρίσκει κανείς μόνο τις εκδόσεις Μαμούθ, του Ψαρόπουλου μόνο σε παλαιοβιβλιοπωλεία. Η δράση του Αστερίξ τοποθετείται στο 50 π.Χ. στην Αρμορικήίκη -εκεί βρίσκεται το (παραθαλάσσιο) ανυπόταχτο χωριό. Η Αρμορική ήταν μια περιοχή της Γαλατίας, χοντρικά ανάμεσα στις εκβολές του Λίγηρα και του Σηκουάνα. Και η χρονολογία βολεύει (η εποχή του Καίσαρα) αλλά και η τοποθεσία -εύκολα ταξίδια διά θαλάσσης. Το ανυπόταχτο γαλατικό χωριό, όσο κι αν αυτό φαίνεται περίεργο, είναι ανώνυμο -αν δεν κάνω κάποιο τραγικό λάθος, πουθενά δεν αναφέρεται το όνομά του. Αντίθετα, επώνυμα είναι τα τέσσερα ρωμαϊκά στρατόπεδα που το περιτριγυρίζουν από την ξηρά. Τα στρατόπεδα είναι τα εξής: * Aquarium, που είναι η λατινικής προέλευσης γαλλική λέξη που σημαίνει ενυδρείο. * Babaorum, λογοπαίγνιο με το γλύκισμα baba au rhum (μπαμπάδες με ρούμι). * Laudanum, λατινικής προέλευσης γαλλικής λέξης, το παυσώδυνο λάβδανο. * Petibonum, λογοπαίγνιο με τη γαλλική έκφραση petit bonhomme (ανθρωπάκος). Δηλαδή, δύο στρατόπεδα είναι λατινικές λέξεις και δύο λογοπαίγνια με γαλλικές λέξεις. Το χωριό είναι ανώνυμο αλλά πολλοί κάτοικοί του κατονομάζονται. Κάποιος που είχε υπομονή, κάθισε και μέτρησε 29 κατονομαζόμενους Γαλάτες κατοίκους του ανυπόταχτου χωριού. Βέβαια, αρκετοί από αυτούς είναι κομπάρσοι που εμφανίζονται σε μία μόνο περιπέτεια. Εδώ θα ασχοληθούμε με τους πρωταγωνιστές, αυτούς που συμμετέχουν σε όλες τις περιπέτειες ή σε πολλές από αυτές. Και βέβαια θα ξεκινήσουμε από τον Αστερίξ, στα γαλλικά Astérix, λογοπαίγνιο με τη λέξη astérisque, τον αστερίσκο της τυπογραφίας. Η κατάληξη -ριξ εμφανίζεται σε πολλά ονόματα επιφανών Γαλατών, π.χ. Vercingetorix, και αντιστοιχεί στο λατινικό rex, στον ρήγα, τον βασιλιά. Από εκεί, ο Γκοσινί είχε την έμπνευση να κάνει όλα τα ονόματα των Γαλατών του να τελειώνουν σε -ίξ. Σύντροφος αχώριστος του Αστερίξ είναι ο Οβελίξ, στα γαλλικά Obélix, λογοπαίγνιο με τη λέξη obélisque, τον οβελίσκο, αλλά επίσης θα μπορούσε να συνδέεται και με ένα άλλο τυπογραφικό σύμβολο, τον οβελό – obèle, †, αν πάρουμε υπόψη και τον αστερίσκο του Αστερίξ και το ότι ο Γκοσινί καταγόταν, από τη μεριά της μητέρας του, από οικογένεια τυπογράφων. Το ζευγάρι συμπληρώνεται από τον σκύλο του Οβελίξ, τον Idéfix, και από εδώ και πέρα γράφω πρώτα τη γαλλικήν ονομασία επειδή υπάρχουν διαφορετικές μεταφραστικές εκδοχές. Το όνομά του βγαίνει από λογοπαίγνιο με την έκφρ. idée fixe, έμμονη ιδέα. Στα δύο πρώτα τεύχη της εκδοσης Ψαρόπουλου, όπου τη μετάφραση την είχε κάνει ο Κ. Ταχτσής, το όνομα είχε αποδοθεί Κατρουλίξ. Όταν ανέλαβε ο Χιόνης, μετονομάστηκε σε Ιντεφίξ -μάλιστα υπήρχε και υποσημείωση, ότι «μεγάλωσε πια και δεν θέλει να τον λένε Κατρουλίξ». Ο Ιντεφίξ δεν εμφανίζεται από την πρώτη περιπέτεια, αλλά από τον 5ο τόμο της σειράς, τον Γύρο της Γαλατίας, στο καρέ αριστερά. Ο Αστερίξ κι ο Οβελίξ μπαίνουν σ’ ένα αλλαντοπωλείο στο Παρίσι να ψωνίσουν, και απέξω περιμένει το σκυλάκι, το οποίο στη συνέχεια τους ακολουθεί κι αυτοί το υιοθετούν. Ωστόσο, δεν του δίνουν όνομα, παρά στον επόμενο, έκτο, τόμο, τον Αστερίξ και Κλεοπάτρα. Στα αγγλικά, λέγεται Dogmatix. Το μαγικό φίλτρο (κατά Ψαρόπουλο) ή… ζωμό (κατά Μαμούθ) το φτιάχνει ο Panoramix, ο δρυΐδης του χωριού. Η λέξη δρυΐδης υπάρχει ήδη στα αρχαία ελληνικά, σε Στράβωνα, Ποσειδώνιο και άλλους συγγραφείς. Σύμφωνα με το λεξικό του Σουίδα, «Δρυΐδαι: παρά Γαλάταις οι φιλόσοφοι και σεμνόθεοι». Κατά συνέπεια, κακώς η μετάφραση του Μαμούθ υιοθετεί τον τύπο «δρουίδης». Το όνομα Panoramix φυσικά είναι λογοπαίγνιο με τη λέξη panoramique, πανοραμικός. Στα ελληνικά, φυσικά, Πανοραμίξ. Στα αγγλικά, λέγεται Getafix, πολύ ωραίο λογοπαίγνιο. * Αρχηγός του χωριού είναι ο Abraracourcix, που συνήθως εμφανίζεται πάνω σε ασπίδα υποβασταζόμενος από δύο Γαλάτες. Το όνομά του είναι λογοπαίγνιο με την έκφρ. à bras raccourcis, με τα χέρια διπλωμένα. Σύμφωνα με ένα λεξικό που έχω εδώ, το να επιτίθεται κάποιος à bras raccourcis είναι ένδειξη βίαιης επίθεσης. Στην πρώτη-πρώτη ελληνική έκδοση του Αστερίξ το 1969 το όνομα του αρχηγού είχε απλώς μεταγραμματιστεί σε Αμπραρακουρσίξ. Στην έκδοση Ψαρόπουλου είχαμε το ωραίο Μοναρχίξ. Το Μαμούθ το τροποποίησε σε Μαζεστίξ, που δεν είναι κακό αλλά δεν είναι τόσο καλό. Στα αγγλικά είναι Vitalstatistix. Η γυναίκα του αρχηγού λέγεται Bonemine, λογοπαίγνιο με την έκφρ. bonne mine που σημαίνει φρέσκο πρόσωπο. Μιμίνα στην έκδοση Ψαρόπουλου, Μπονεμίνα στο Μαμούθ. Στα αγγλικά Impedimenta. * Ο βάρδος του χωριού με την ανυπόφορη φωνή λέγεται Assurancetourix, λογοπαίγνιο με την έκφρ. assurance tous risques, μικτή ασφάλεια -για κάθε κίνδυνο. Και πάλι, στην έκδοση του 1969 είχαν μεταγράψει τη γαλλική ονομασία, Ασυρασεντουρίξ. Στον Ψαρόπουλο εμφανίστηκε το Κακοφωνίξ, που το Μαμούθ τροποποίησε ανοήτως σε Κακοφονίξ, λες και τους σκοτώνει. Πριν χειροκροτήσουμε την (πολύ καλή) έμπνευση του Ψαρόπουλου, να επισημάνουμε ότι Cacofonix λέγεται ο βάρδος στα αγγλικά. * Ο σιδεράς του χωριού, που επιπλέον κοπανάει τον βάρδο για να μην τραγουδήσει, λέγεται Cétautomatix, από τη φράση c’est automatique, φράση που τη λέμε σαν δικαιολογία ότι δεν κάνουμε κάτι επίτηδες, «είναι αυτόματο». Ο σιδεράς εμφανίζεται από την πρώτη περιπέτεια, χωρίς όμως να πρωταγωνιστεί, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει άλλος Γαλάτης, ανώνυμος, που δέρνει τον βάρδο για να μην τραγουδήσει. Αυτός ο «αντιβαρδικός» ανώνυμος Γαλάτης αρχικά΄δεν έχει σταθερή μορφή, αλλά στον ένατο τόμο (Αστερίξ και Νορμανδοί) παίρνει σταθερή μορφή, όπως βλέπετε στην εικόνα αριστερά, και τελικά στον δωδέκατο τόμο (Αστερίξ Ολυμπιονίκης) παίρνει και το όνομα του Cétautomatix. Στα ελληνικά: Αυτοματίξ. Στα αγγλικά Fulliautomatix. Ο σιδεράς είναι παντρεμένος, αλλά η συμβία του δεν έχει όνομα. * Ο σιδεράς συχνά τσακώνεται με τον ψαρά του χωριού, τον Ordralfabétix, λογοπαίγνιο με τη φράση ordre alphabétique, αλφαβητική σειρά. Στα ελληνικά Καταλφαβητίξ (Ψ) και μετά Αλφαβητίξ (Μαμούθ), στα αγγλικά Unhygienix, επειδή τα ψάρια του δεν είναι και πολύ φρέσκα. Δεν εμφανίζεται από την αρχή, αλλά από το άλμπουμ Αστερίξ στην Ισπανία. Η γυναίκα του έχει όνομα, Ιélosubmarine, από το Yellow Submarine των Μπιτλς. Γελοουσαμπμαρίνα στα ελληνικά, Bacteria στα αγγλικά. * Ο γηραιότερος κάτοικος του χωριού είναι ο Agecanonix, λογοπαίγνιο με την έκφρ. âge canonique, που στην Καθολική Εκκλησία είναι η ηλικία που έπρεπε να έχει συμπληρώσει μια γυναίκα για να μπορεί να υπηρετεί έναν ιερωμένο -τα σαράντα χρόνια συνήθως. Ούτε αυτός εμφανίζεται από την αρχή, αλλά από τον 12ο τόμο (Αστερίξ στους Ολυμπιακούς αγώνες). Στον Ψαρόπουλο είχε μεταφραστεί «Θασεκανονίξ» επί Ταχτσή, μετά Γεροκανονίξ και Παλαιοντολογίξ (νομίζω). Στο Μαμούθ, Μαθουσαλίξ. Ο Μαθουσαλίξ είναι παντρεμένος με μια εντυπωσιακή καλλονή που όμως το όνομά της δεν αναφέρεται ποτέ. * Πέρα από τους Γαλάτες, έχουμε βέβαια τον Ιούλιο Καίσαρα που είναι ιστορικό πρόσωπο (μαζί και τον Βρούτο σε μερικές σκηνές), ενώ σε πολλές περιπέτειες εμφανίζονται οι πειρατές, που πρωτοεμφανίζονται στον τέταρτο τόμο (Αστερίξ Μονομάχος). Ο αρχιπειρατής είναι ο Κοκκινογένης. Πρόκειται για εσωτερικό αστείο του περιοδικού Pilote, στο οποίο, από το πρώτο τεύχος εμφανιζόταν το κόμικς «Ο Δαίμονας της Καραϊβικής» με ήρωα τον πειρατή Κοκκινογένη, που είχε στο τσούρμο του τον σοφό Τριπόδη και τον μαύρο Μπαμπά, και που ο Γκοσινί τούς παρωδεί τόσο ωραία. Οπότε, τώρα έχουμε την εισαγωγή μας και μπορούμε σε στέρεες πλέον βάσεις να αρχίσουμε και να να παρουσιάζουμε, έναν προς έναν, τους 24 τόμους του Αστερίξ. Με μια συχνότητα έναν τόμο κάθε δίμηνο, θα μας πάρει τέσσερα χρόνια -όπως βλέπετε, από προγραμματισμό το ιστολόγιο σκίζει! "
  15. Εδώ και περίπου ένα χρόνο, ο γνωστός γλωσσολόγος Νίκος Σαραντάκος (wiki) αναρτεί στο ιστολόγιο του άρθρα γύρω από διάφορα κόμικ του Αστερίξ Ας τα παραθέσουμε εδώθε Να σημειώσω ότι είναι τίγκα στα σπόιλερ. Άρα άμα είστε πάνω από 17 και δεν έχετε ήδη διαβάσει το κόμικ, σβήστε τον λ/σμο σας στο φόρουμ και πηγαίντε αυτοκτονήστε Οι κάτω από 17 δικαιολογήστε καθαρά λόγω οικονομικών πόρων well.... μη βγείτε το επόμενο ΣΚ και με τα λεφτά που θα γλυτώσετε, πάντε αγοράστέ το Αυτό εδώ αφορά το Αστερίξ στους Βρετανούς. λινκ στο άρθρο "Με μια δόση υπερβολής θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι 24 τόμοι του Αστερίξ, του Ρενέ Γκοσινί και του Αλμπέρ Ουντερζό, είναι μια από τις σημαντικότερες προσφορές της Γαλλίας στον παγκόσμιο πολιτισμό μεταπολεμικά. Τουλάχιστον η γενιά μου, που γνώρισε τον Αστερίξ στα φοιτητικά της χρόνια, τον αγάπησε σχεδόν ομόφωνα. Βέβαια, στην Ελλάδα ο Αστερίξ είχε έρθει και νωρίτερα, γύρω στο 1969, όταν κυκλοφόρησε το περιοδικό Αστερίξ από τις εκδόσεις Σπανός, που είχε την ύλη του γαλλικού Pilote, με γαλλικά κόμικς σε συνέχειες: Αστερίξ, Ιζνογκούντ, Κοκκινογένης, Τανγκύ και Λαβερντύρ, κάποιο καουμπόικο, Αχιλλέας Ταλόν και άλλα που δεν θυμάμαι. Το περιοδικό το αγόραζα ανελλιπώς αλλά δεν έχω κρατήσει κανένα τεύχος του. Κυκλοφόρησε επί καναδυό χρόνια και παρουσίασε κάπου οχτώ περιπέτειες του Αστερίξ. Μετά, τα δικαιώματα τα πήρε ο Ψαρόπουλος και άρχισε από το 1978 να δημοσιεύει τις περιπέτειες σε αυτοτελή άλμπουμ, ένα τον μήνα. Αυτό κράτησε δυο χρόνια, ώσπου να εκδοθούν και οι 24 τόμοι. (Τόσους είχαν προλάβει να φτιάξουν ο Γκοσινί και ο Ουντερζό μέχρι τον πρόωρο θάνατο του πρώτου. Αργότερα, ο Ουντερζό κυκλοφόρησε καμιά δεκαριά τόμους σε δικό του κείμενο και σκίτσα, αλλά κατά γενική ομολογία ή έστω κατά τη γνώμη μου αυτοί οι μεταγενέστεροι τόμοι υστερούν κατά πολύ. Φέτος κυκλοφόρησε και ο Αστερίξ στους Πίκτους, η πρώτη περιπέτεια στην οποία δεν συμμετέχει κανείς από τους αρχικούς δημιουργούς). Τους αγόρασα όλους στην εποχή τους, αλλά αμφιβάλλω αν έχω κρατήσει κανένα τεύχος. Από το 1989 αν δεν κάνω λάθος ο Αστερίξ άρχισε να εκδίδεται από τις εκδόσεις Μαμούθ. Κυκλοφόρησαν και οι 24 αρχικές περιπέτειες καθώς και όλες οι μεταγενέστερες, ενώ επίσης κυκλοφόρησαν αρκετοί τόμοι στα αρχαία ελληνικά, τα ποντιακά και τα κρητικά. Στα βιβλιοπωλεία και στα περίπτερα βρίσκει κανείς μόνο τις εκδόσεις Μαμούθ, του Ψαρόπουλου μόνο σε παλαιοβιβλιοπωλεία. Στη σειρά του Ψαρόπουλου τη μετάφραση των δυο πρώτων περιπετειών (Αστερίξ και ο Μάγος. Η κατοικία των θεών) την είχε κάνει ο Κώστας Ταχτσής. Μετά ανέλαβε ο ποιητής Αργύρης Χιόνης, μακαρίτης κι αυτός πια. Στις εκδόσεις Μαμούθ νομίζω ότι δεν γράφεται το όνομα του μεταφραστή (διορθώστε με αν κάνω λάθος). Έχω συνηθίσει την πρώτη μετάφραση και τη θεωρώ καλύτερη. Μπορεί όμως να είναι και συνήθεια. Από την άλλη, ο δεύτερος μεταφραστής βρίσκεται σε δύσκολη θέση, διότι ίσως αισθάνεται αναγκασμένος να αποφύγει τα λογοπαικτικά ευρήματα του πρώτου. Στα κατεβασάδικα του Διαδικτύου βρίσκει κανείς σε ηλεμορφή τον Αστερίξ της έκδοσης Μαμούθ, αλλά, απ’ όσο ξέρω και έψαξα, όχι την έκδοση Ψαρόπουλου. Από καλή τύχη (στον ουρανό τον έψαχνα και στη γη τον βρήκα) ένας καλός φίλος, συνομήλικος περίπου, έχει στη βιβλιοθήκη του πεντέξι τόμους από τότε, και σκέφτηκα σήμερα να παρουσιάσω μια περιπέτεια, κι αν είμαστε καλά κι έχει ενδιαφέρον θα συνεχίσω. Πριν από τεσσεράμισι χρόνια, σε ένα άρθρο για μια λατινική φράση, τα σχόλια εκτράπηκαν κατά συντεταγμένο τρόπο στη συζήτηση των λογοπαιγνίων του Αστερίξ και σε σύγκριση μεταφράσεων. Τότε είχαμε κορφολογήσει στοιχεία από όλες τις περιπέτειες, τώρα όμως θα περιοριστούμε σε μία, στον Αστερίξ στους Βρετανούς. Την έκδοση του Ψαρόπουλου τη σκανάρισα και την έχω ανεβάσει εδώ (με τη βοήθεια του Στάζιμπου για την ηλεβιβλιοδεσία) όπου μπορείτε να τη διαβάσετε ονλάιν -ή να την κατεβάσετε από εδώ. Κάπως αχνά βγήκαν τα χρώματα, να με συμπαθάτε. Θα λεξιλογήσω για τον Αστερίξ στους Βρετανούς, παρόλο που αυτά που θα πω μπορεί κανείς να τα βρει σε πολλούς αστεριξολογικούς ιστότοπους. Δεν θα διηγηθώ την υπόθεση αναλυτικά, την ξέρετε ή μπορείτε να τη μάθετε διαβάζοντας το κόμικς. Καταρχάς, ο τίτλος. Στο πρωτότυπο είναι Astérix chez les Bretons, δηλαδή «στους Βρετόνους», τους κατοίκους που είχε η νότια Βρετανία την εποχή του Αστερίξ. Ο Ψαρόπουλος είχε τίτλο «Ο Αστερίξ στη χώρα των Βρετανών», το Μαμούθ «Ο Αστερίξ στους Βρετανούς». H περιπέτεια αυτή, που κατά τη γνώμη του Ουντερζό ήταν η καλύτερη που έγραψε ο Γκοσινί, βασίζει τη σάτιρά της σε δυο άξονες. Πρώτον, σατιρίζει τα στερεότυπα για τους Βρετανούς, και δεύτερον βάζει τους Βρετανούς να μιλούν αγγλοπρεπή γαλλικά -κάτι που δεν είναι πάντοτε εύκολο να φανεί στη μετάφραση. Ονόματα ηρώων Με τη σειρά που εμφανίζονται στο κόμικς. Οι παραπομπές γίνονται με αριθμό «καθαρής» σελίδας και καρέ (ο αριθμός αυτός φαίνεται σε ένα μικρό τετραγωνάκι στο κάτω δεξιά καρέ κάθε σελίδας), π.χ. 2.3 σημαίνει δεύτερη σελίδα, τρίτο καρέ. Αρχηγός των Βρετανών όταν έκαναν επίθεση οι Ρωμαίοι (2.3) ήταν ο Cassivellaunos. Αυτός είναι ιστορικό πρόσωπο, που βέβαια είναι άγνωστο στον Έλληνα αναγνώστη. Ο Χιόνης το απέδωσε Μπαστουνόρθιος, εξαιτίας της ευθυτενούς στάσης του. Ο μεταφραστής του Μαμούθ το τροποποίησε σε Μπαστουνοκατάπιος. Ο αρχηγός του βρετανικού χωριού που αντιστέκεται, λέγεται Zebigbos (3.1), που είναι η γαλλική προφορά του The big boss. Στις δυο ελληνικές μεταφράσεις έχει αποδοθεί Δεμπιγκμπος. Στα αγγλικά έχει αλλάξει: Mykingdomforanos, το βασίλειό μου για ένα- και η κέλτικη κατάληξη -os. Στο χωριό έχουν συγκεντρωθεί όχι μόνο Βρετανοί, αλλά και Ιβέρνιοι (Ιρλανδοί) και Καληδόνιοι (Σκοτσέζοι). Έτσι, συναντάμε (3.2) τον O’torinolaringologix, με το ιρλανδικό Ο’, που αποδίδεται βεβαίως Ο’τορινολαρυγγολογίξ από τον Χιόνη, αλλά χωρίς την απόστροφο (Οτορινολαρυγγολογίξ) στο Μαμούθ, και τον Mac anotérapix, που αποδίδεται Μακ Ανωθεραπίξ (Χ.) και Μακανωθεραπίξ (Μ). Εδώ έχουμε τυχερό λογοπαίγνιο. Στα γαλλικά, το mac anotérapix είναι υπαινιγμός για την mécanothérapie, που είναι είδος κινησιοθεραπείας, αλλά στα ελληνικά ταίριαξε καλά με το «Μα κάνω θεραπεία». Στα αγγλικά: Ο’veroptimistix και Mac Anix. Ο κεντρικός ήρωας από πλευράς Βρετανών είναι ο Jolitorax (3.2), λογοπαίγνιο με τις λέξεις joli-όμορφος και thorax-θώρακας. Ωραιοθωράξ (Χ.) και Ομορφοθωράξ (Μ.), Anticlimax στα αγγλικά, ωραίο λογοπαίγνιο. Ο Ωραιοθωράξ είναι ξάδερφος του Αστερίξ και πηγαίνει στο γαλατικό χωριό να ζητήσει βοήθεια. Αστερίξ και Οβελίξ τον συνοδεύουν πίσω στη Βρετανία με το μαγικό ποτό. Καθώς πηγαίνουν προς τη Βρετανία, οι δυο Γαλάτες με τον Βρετανό συναντούν (7.8) μια ρωμαϊκή γαλέρα, που μεταφέρει τον εκατόνταρχο Tullius Stratocumulus. H δεύτερη λέξη είναι μετεωρολογικός όρος, είδος νεφών. Τούλιους Στρατοκούμουλους και στις δυο ελληνικές μεταφράσεις. Ο κυβερνήτης στο Λονδίνο (15.2) ονομάζεται Caius Roideprus (βασιλιάς της Πρωσίας), που αποδίδεται Κάιους Παχύδερμους (Χ.) / Κάιους Μουστοξύδιους (Μ.) και στα αγγλικά Encyclopaedicus Britannicus. Ο ταβερνιάρης που τους κρύβει (16.3) λέγεται Relax, Ρηλάξ στα ελληνικά. Αυτός έχει έναν ξάδερφο (28.1) που λέγεται Surtax (πρόσθετος φόρος). Σιγουράξ από τον Χιόνη, Μπουρμπουράξ στο Μαμούθ. Στον αγώνα ράγκμπι που ακολουθεί (35.8) ο αστέρας της μιας ομάδας λέγεται Ipipourax, που είναι εκγαλλισμός του επιφωνήματος Hip hip hourra. Στα ελληνικά, φυσικά, Χιπχιπουράξ. Αγγλισμοί Το γαλλικό κείμενο είναι γεμάτο αγγλισμούς, που δεν αποδίδονται πάντα στη μετάφραση. Έτσι, όταν ο Ωραιοθωράξ συναντάει τον Αστερίξ (4.5), όλα του τα λόγια είναι αγγλισμοί: I say. This is a bit of luck. (…) Let’s shake hands. Ω τι εκλεκτή τύχη, θα έλεγα (…) Ας κουνήσουμε τα χέρια (Χιόνης) και «Θα έλεγα, αυτή είναι μια μοναδική τύχη (…) Ας κουνήσουμε τα χέρια». Ο άγγλος μεταφραστής βάζει και λίγο παραπάνω στα κλισέ: Oh, I say, what a bit of luck! (…) Let’s shake hands, old boy. Οι τέτοιου είδους αγγλισμοί, που θυμίζουν το slow the very much oil, είναι πολλοί σε όλο το βιβλίο. Θα παραθέσω δυο χαρακτηριστικούς. Σε ένα σημείο που ο Οβελίξ είναι φυλακισμένος και σηκώνεται να φύγει (26.4) ο συγκρατούμενός του, που αγνοεί την υπερφυσική του δύναμη, λέει Il est devenu absolument noix που είναι κατά λέξη μετάφραση του He is going nuts, ενώ λίγο νωρίτερα, ο Ωραιοθωράξ για να εμψυχώσει τον Αστερίξ, που είναι περίλυπος για τη σύλληψη του Οβελίξ, του λέει Gardez votre lèvre supérieure rigide, που είναι κατά λέξη μετάφραση του Keep a stiff upper lip. Αυτά φυσικά δεν μπορούν να αποδοθούν στη μετάφραση -όπου ο Έλληνας μεταφραστής διαλέγει μιαν αντίστοιχη ελληνική έκφραση, π.χ. έχασε και το λίγο που είχε / του έχει στρίψει τελείως (Μ.) Αλλά το αποκορύφωμα του γλωσσικού χιούμορ είναι η αντιστροφή της σειράς επίθετου και ουσιαστικού. Οι Γάλλοι βάζουν (συνήθως) το επίθετο μετά το ουσιαστικό, αντίθετα με τα αγγλικά ή τα ελληνικά, οπότε ο Γκοσινί βαζει τους Βρετανούς να μιλάνε με αντεστραμμένη τη σειρά, να μιλάνε ανάποδα όπως λέει ο Οβελίξ. Αυτό το εύρημα μεταφράζεται εύκολα και αποτελεσματικά. Ο Ωραιοθωράξ από την αρχή της επίσκεψής του (5.2) λέει: Μας χρειάζεται φίλτρο μαγικό για να πολεμήσουμε το στρατό ρωμαϊκό. (Χιόνης). Στα γαλλικά είναι: Il nous faut de la magique potion pour combattre les romaines armées. (Δηλαδή ο Γάλλος ακολουθεί το ελληνικό συντακτικό και ο Έλληνας το γαλλικό, θα λέγαμε). Περιέργως, ο μεταφραστής του Μαμούθ δεν κάνει την αντιστροφή και δίνει ένα εντελώς άνευρο μετάφρασμα: Ο μαγικός σας ζωμός είναι ό,τι χρειαζόμαστε για να πολεμήσουμε τους Ρωμαίους. Αλλά και ο Άγγλος μεταφραστής παραιτείται από το λογοπαίγνιο -μάλιστα, θα έλεγε κανείς ότι ο Μαμούθ μεταφράζει τον Άγγλο: Your magic potion is just what we need to help us fight the Romans, what! Ο Οβελίξ εντυπωσιασμένος που οι Βρετανοί «μιλάνε ανάποδα» τους μιμείται. Vous avez vu mon chien petit? ρωτάει τον Ωραιοθωράξ (5.6). Είδατε το σκύλο μου μικρό; μεταφράζει θαυμάσια ο Χιόνης -το έβαλα στον τίτλο επειδή η μεγαλειώδης αυτή ατάκα μάς άρεσε πολύ και τη συνήθιζε ένας αδερφικός φίλος που δυστυχώς έφυγε πολύ νωρίς. Η καλύτερη όμως ατάκα αυτού του είδους είναι πιο κάτω (23.2), όταν ο μεθυσμένος Οβελίξ ρίχνεται πάνω σε μια ρωμαϊκή περίπολο, φωνάζοντας (στα γαλλικά, οπου το παχύ ch αντί για s μπήκε για να δείξει την ομιλία του μεθυσμένου): Echpèche de romaine patrouille qui veut faire du mal à mon Achtérix ami! ή, κατά τον Χιόνη, Παλιοπερίπολος ρωμαική που θέλει να κάνει κακό στον Αστερίξ μου φίλο! Χιπς! Το Μαμούθ κάνει την αντιστροφή εδώ, αλλά όχι με τόσο γούστο: Παλιοπερίπολο ρωμαϊκό, που χιέλει να κάνει κακό χτιον Αχτιερίχ (σικ) φίλο μου! Η ιδέα να βάλουν το χ αντί για σ δεν λειτουργεί καλά. Ο Άγγλος μεταφραστής δεν κάνει την αντιστροφή, μόνο κρατάει το παχύ σ (sh). Ένα άλλο αστείο γλωσσικό εύρημα που δεν φαίνεται με γυμνό μάτι είναι ότι ο Γκοσινί βάζει στο στόμα των Βρετανών φράσεις από τις μεθόδους εκμάθησης αγγλικής άνευ διδασκάλου. Η πρώτη μέθοδος Assimil για εκμάθηση της αγγλικής, που κυκλοφόρησε το 1929, ξεκινούσε με τη φράση My tailor is rich (ο ράφτης μου είναι πλούσιος), που έχει γίνει παροιμιακή και έχει παρωδηθεί πολλές φορές. Οπότε, εδώ (5.9) ο Γκοσινί βρίσκει μιαν αφορμή (το καλό ύφασμα τουήντ του Βρετανού) να την εντάξει στον διάλογο. Φυσικά η μετάφραση δεν έχει κάποια δυσκολία. Ένα άλλο γνώρισμα των παλιών μεθόδων άνευ διδασκάλου ήταν ότι απαντούσαν στις ερωτήσεις προσθέτοντας κι άλλες πληροφορίες, για να διδαχτεί κι άλλες λέξεις ο μαθητής, ας πούμε: Έχετε τον μολυβδοκόνδυλον της θείας σας; Όχι, αλλά έχω το τετράδιον της εξαδέλφης μου. Τέτοιες φράσεις εμφανίζονται δυο φορές στο κόμικς. Ο Ωραιοθωράξ λέει για τη βάρκα του (11.5-6): Είναι πιο μικρή απ’ τον κήπο του θείου μου, αλλά πιο μεγάλη απ’ το κράνος του ανεψιού μου. Πιο μετά, ένας Βρετανός εμποδίζει τους λεγεωνάριους να πατήσουν στο γκαζόν του (14.7) λέγοντάς τους: Μπορεί ο κήπος μου να είναι πιο μικρός από τη Ρώμη, αλλά το δόρυ μου είναι πιο γερό απ’ το στέρνο σας (Χιόνης). Στο πρωτότυπο χρησιμοποιούνται και λατινικά: Mon jardin est plus petit que Rome, mais mon pilum est plus solide que votre sternum. Η μετάφραση του Μαμούθ κρατάει τα λατινικά και τα επεξηγεί σε υποσημείωση: Ο κήπος μου είναι μικρότερος από τη Ρώμη, αλλά το pilum μου είναι πιο σκληρό από το sternum σας. Ακόμα κι εγώ που είμαι λάτρης των υποσημειώσεων εδώ θα ακολουθούσα τη λύση του Χιόνη. Οι λεγεωνάριοι κάνουν δοκιμή στα κατασχεμένα βαρέλια και βέβαια σε λίγο έχουν γίνει τύφλα στο μεθύσι και τραγουδάνε (19.8): Vive la Rome, vive la Rome, vive l’arome du bon vin (Ζήτω η Ρώμη, ζήτω η Ρώμη, ζήτω το άρωμα του καλού κρασιού, κατά λέξη). Ο Χιόνης: Όταν δεν πίνω είμαι Ρωμαίος κι όταν πίνω ρωμαλέος. Ο Μαμούθ: Ζήτω η Ρώμη, ζήτω η Ρώμη, εμείς δε μασάμε βρώμη! Ο ένας μένει πιο κοντά στο θέμα, ο άλλος κάνει καλύτερη ρίμα. Ο Άγγλος, πιο λακωνικός, Roll out the barrel! Ο Γκοσινί βέβαια εκμεταλλεύεται και τα στερεότυπα για τους Βρετανούς. Η βρετανική μπίρα είναι χλιαρή (μυστικό όπλο, λέει ένας λεγεωνάριος), το αγριογούρουνο όχι ψητό αλλά βραστό με σάλτσα μέντας (καημένο ζωντανό, αναφωνεί ο Οβελίξ) και βέβαια στις 5 το απόγευμα κάθε μέρα διακόπτουν τα πάντα και πίνουν… ζεστό νερό. (Άλλωστε αυτό εκμεταλλεύτηκε κι ο Καίσαρας για να τους κατακτήσει). Στην εικόνα αριστερά (2.6) ο Γκοσινί σατιρίζει και την αγγλική ευγένεια: – Θα ήθελα και μια σταγόνα γάλα, παρακαλώ. – Παρακαλώ, πάρτε μόνος σας. και – Θα μπορούσα να έχω μαρμελάδα για τις φρυγανιές μου; – Φυσικά, θα μπορούσατε [μτφρ. Χιόνης] Να προσεχτεί εδώ το γαλλικό les roties, που είναι ειρωνικός αγγλισμός του Γκοσινί, που μεταφράζει κατά λέξη το toast. Οι Βρετανοί λοιπόν σε όλο το κόμικς πίνουν φάιβ ο κλοκ βραστό νερό. Προς το τέλος, οι ήρωές μας βρίσκονται στο ανυπόταχτο (βρετανικό) χωριό και περιμένουν την επίθεση των Ρωμαίων, αλλά έχουν χάσει το βαρέλι με το μαγικό ποτό. Ο Αστερίξ για να εμψυχώσει τους Βρετανούς, βγάζει από την τσέπη του κάτι βότανα που του είχε δώσει ο δρυίδης Πανοραμίξ όταν έφευγαν, και προσποιείται ότι ξέρει να φτιάχνει το μαγικό ποτό. Το μοιράζει στους Βρετανούς και το πλασέμπο δουλεύει μια χαρά: όταν το πίνουν παίρνουν θάρρος και κατατροπώνουν τους Ρωμαίους (βοήθησε και ο παντός καιρού Οβελίξ). Όταν οι ήρωές μας γυρίζουν στο χωριό τους, στο παραδοσιακό εορταστικό τσιμπούσι, ο Αστερίξ ρωτάει τον Πανοραμίξ τι είδους βότανα ήταν αυτά, κι εκείνος του απαντάει πως είναι ένα φυτό που έρχεται από μακρινές βαρβαρικές χώρες. Και πώς λέγεται; ρωτάει πάλι ο Αστερίξ. -Τσάι, απαντάει ο Πανοραμίξ. Κι έτσι έγινε μόδα το τσάι στη Βρετανία. Θα μπορούσα να γράψω πολύ περισσότερα, αλλά μάλλον σας έχω κουράσει, οπότε το σταματάω εδώ. Αν βρω καιρό και όρεξη, σε κανα δίμηνο θα ανεβάσω ανάλογο άρθρο για κάποιαν άλλη από τις 24 περιπέτειες του Αστερίξ. "
×
×
  • Δημιουργία νέου...

Σημαντικές πληροφορίες

Χρησιμοποιώντας αυτή τη σελίδα, αποδέχεστε τις Όρους χρήσης μας.