Αναζήτηση στην Κοινότητα

Ο Αμερικανός κομίστας Πίτερ Κούπερ μιλάει στην «Κ» για τα σκίτσα του που αποτύπωσαν την επίθεση. Οι απολαυστικές εικόνες του, είτε αυτές είναι πολιτικές γελοιογραφίες σε περιοδικά όπως το New Yorker ή το The Nation, είτε καρέ σε καθηλωτικά κόμικς και γκράφικ νόβελ όπου διασκευάζονται μεγάλοι συγγραφείς όπως ο Τζόζεφ Κόνραντ ή ο Κάφκα, έχουν συνεπάρει όλο τον πλανήτη. Συνιδρυτής της εμβληματικής πολιτικής έκδοσης «World War 3 Illustrated» – που κυκλοφορεί εδώ και 41 χρόνια –, σχεδιαστής του «Spy vs Spy» του «Mad» από το 1997 έως σήμερα, δημιουργός παραπάνω από 20 βιβλίων, πολυβραβευμένος, μεταφρασμένος σε εννέα χώρες, έχει διδάξει σε κορυφαίες σχολές της Αμερικής και του κόσμου και ηγείται του πρώτου, παγκοσμίως, τμήματος σχεδιασμού γκράφικ νόβελ στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Ο Πίτερ Κούπερ, βετεράνος Αμερικανός εικονογράφος με οξυδερκή πολιτική πένα και ανήσυχο κοινωνικό βλέμμα, μιλάει στην «Κ» για το πώς έζησε την 11η Σεπτεμβρίου και τα συναισθήματα που τον οδήγησαν στον σχεδιασμό μιας από τις πιο χαρακτηριστικές εικονογραφήσεις που εμπνεύστηκαν από την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους. – Πώς θυμάσαι τις πρώτες στιγμές μετά την επίθεση και ποια ήταν η προσωπική σου εμπειρία, όντας κάτοικος της Νέας Υόρκης; – Η αδελφή μου, κάτοικος του Ντάλας, μου τηλεφώνησε στο στούντιό μου στο Μανχάταν για να μου πει ότι ένας από τους Δίδυμους Πύργους έχει χτυπηθεί. Υπέθεσα πως θα ήταν κάποιο μικρό αεροπλάνο που ξέφυγε εκτός πορείας. Κοίταξα στο παράθυρο και είδα καπνό να ανεβαίνει στον ουρανό. Δεν είχα τηλεόραση κι έτσι άνοιξα το ραδιόφωνο. Ήταν σαν να άκουγα τον «Πόλεμο των Κόσμων» του Όρσον Γουέλς και την ψεύτικη ραδιοφωνική του ανακοίνωση. Η πραγματικότητα όμως εμφανίστηκε πολύ πιο σκληρή. Άνθρωποι καλυμμένοι με στάχτες έτρεχαν να γλιτώσουν, ενώ παντού έβλεπες οχήματα της αστυνομίας και της πυροσβεστικής. Μου πήρε μια-δυο μέρες για να πάω προς το κέντρο και να φτάσω κοντά στο «Σημείο Μηδέν». Εκεί μίλησα με περαστικούς, είδα αφίσες για εξαφανισμένα άτομα και αυτοκίνητα καταπλακωμένα από ερείπια. Τότε κατάλαβα τι είχε αληθινά συμβεί. Οι δονήσεις αυτής της μέρας, γεμάτες φόβο και πανικό, κράτησαν για χρόνια, και ο φόβος για πολλούς από εμάς έμοιαζε ακόμα μεγαλύτερος, γιατί ξέραμε πως όλο αυτό θα γινόταν ένα εργαλείο στα χέρια του Τζορτζ Μπους και του Ντικ Τσένι για να οδηγήσουν τη χώρα μας σ’ έναν αδιέξοδο, εφιαλτικό πόλεμο. – Πώς εμπνεύστηκες την ιδέα της εικόνας του κτιρίου Εμπάιρ Στέιτ, που θρηνεί πάνω από τα ερείπια των Δίδυμων Πύργων; – Ήθελα να εκφράσω ένα συναίσθημα που πλανιόταν σε ολόκληρη την πόλη. Και αυτό δεν ήταν κάτι που αφορούσε μόνο ένα πρόσωπο ή λίγα πρόσωπα, αλλά σύσσωμο τον πληθυσμό της Νέας Υόρκης. Σκέφτηκα λοιπόν πως ένα τέτοιο κτίριο θα λειτουργούσε πετυχημένα σαν σύμβολο του συλλογικού μας θρήνου. Το σκίτσο του Πίτερ Κούπερ με το κτίριο Εμπάιρ Στέιτ, που θρηνεί πάνω από τα ερείπια των Δίδυμων Πύργων. Η εικονογράφηση έγινε για την αφίσα που συνόδευε την έκδοση του graphic novel. – Η δουλειά σου έχει στον πυρήνα της μια πολύ δυνατή πολιτική κατεύθυνση, αλλά φαίνεται πως στην περίπτωση αυτών των έργων εκφράζεται κάτι πιο συναισθηματικό και προσωπικό, κάτι που έχει να κάνει με τη σχέση σου με την ίδια την πόλη. – Η πρώτη μου αντίδραση ήταν λύπη και τρόμος γι’ αυτό που είχε συμβεί στην πόλη μου. Αλλά όσο περνούσε ο καιρός, γεννήθηκε και μια πολιτική αντίδραση. Ο «πατριωτικός πυρετός» που ακολούθησε και εκφράστηκε με μια τρομακτική δίψα για αίμα με προβλημάτισε βαθιά. Η χειραγώγηση του λαού και τα ψέματα έμοιαζαν εντέλει ακόμα πιο τρομακτικά και από το ίδιο το γεγονός. – Η Νέα Υόρκη μοιάζει στο έργο σου να είναι πρωταγωνιστής: μια πληγωμένη μητρόπολη που μοιράζεται τον θρήνο με τους κατοίκους της. Θα ήταν σωστό να πούμε πως στον πυρήνα της καριέρας και της δημιουργίας σου, αυτή κατέχει ένα κεντρικό σημείο; – Η πρώτη συλλογή μου από κόμικς που εκδόθηκε λεγόταν «Νέα Υόρκη, Νέα Υόρκη». Μια μετέπειτα συλλογή ονομάστηκε «Μαγνητισμένος από τη Νέα Υόρκη» («Drawn to New York»). Η πόλη αυτή είναι μέσα στο αίμα μου αλλά είμαι μετανάστης σε αυτήν, αφού ήρθα εδώ από το Οχάιο στα δεκαοκτώ μου (όσο νωρίτερα μπορούσα!). Λατρεύω τη Νέα Υόρκη. Είναι μια πόλη ατέλειωτα συναρπαστική και ασταμάτητα εμπνευστική. – Σε μια παλαιότερη συνέντευξή σου δηλώνεις πως, όταν ήσουν νεότερος, είχες μια αγωνία να τελειώσεις ένα βιβλίο κόμικς που έφτιαχνες προτού πέσει κάποια πυρηνική βόμβα, ελπίζοντας πως έτσι θα απέτρεπες το γεγονός. Πιστεύεις ακόμα πως η δουλειά σου μπορεί να βοηθήσει στο να αλλάξουν τα πράγματα; – Κανείς μας δεν γεννήθηκε πολιτικά συνειδητοποιημένος. Εγώ για παράδειγμα επηρεάστηκα από χίλιους καλλιτέχνες όλων των ειδών και όλων των χώρων, που με ενέπνευσαν να κάνω τη δουλειά που κάνω και να σκέφτομαι όπως σκέφτομαι. Όλοι αυτοί, στ’ αλήθεια, με έπλασαν και με άλλαξαν. Και αυτό που κάνουμε, σε αυτή τη δουλειά, είναι απλά να συνεχίζουμε αυτή τη μεγάλη παράδοση. Καταστρέψαμε λαούς για να ρεύσει χρήμα σε τσέπες… Σελίδα από την ειδική έκδοση «World War 3» του Πίτερ Κούπερ με μια προσωπική εξομολόγηση μετά το τρομοκρατικό χτύπημα. – Πώς έχουν αλλάξει τα πράγματα στην αγορά των κόμικς, τώρα που το γκράφικ νόβελ χαίρει παγκόσμιας δημοφιλίας; – Είναι πια καλύτερα τα πράγματα: μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι που κάποτε ούτε θα σκέφτονταν να εκδώσουν τέτοια έργα πλέον τα κυνηγούν ένθερμα, συχνά πληρώνοντας αδρά τους καλλιτέχνες και τα έργα αυτά φτάνουν στα κανονικά βιβλιοπωλεία, ενώ κάποτε κατέληγαν μόνο σε μαγαζιά με κόμικς. Μοιάζει υπέροχο και απίστευτο. Κάποτε αναγκαζόμασταν να κάνουμε αυτοεκδόσεις και να πληρωνόμαστε πενταροδεκάρες. – Κάποιος που εμφανιζόταν συχνά, με απολαυστικά περιπαικτικό τρόπο, στις γελοιογραφίες σου ήταν ο Ντόναλντ Τραμπ. Πώς αισθάνεσαι για τον νέο πρόεδρο; – O Τραμπ ήταν από μόνος του μια γελοιογραφία, μια ζωντανή καρικατούρα. Δεν ήταν και τόσο δύσκολο λοιπόν να τον ζωγραφίσω, αντιθέτως ήταν διασκεδαστικό (αλλά δεν θα έλεγα κιόλας πως αυτό είναι κάτι που μου λείπει). Όσο για τον Μπάιντεν, με έχει εκπλήξει. Είναι πολύ πιο προοδευτικός απ’ ότι περίμενα. Ακόμα και με τον φρικτό τρόπο που φύγαμε από το Αφγανιστάν, είμαι ενθουσιασμένος που πήρε την απόφαση και πιστεύω πως η Ιστορία θα τον κοιτάξει με συμπάθεια που το έκανε. – Μία εικοσαετία μετά την 11η Σεπτεμβρίου και λίγες μέρες μετά την αποχώρηση από το Αφγανιστάν, τι βλέπεις στην αρχή και τι στο τέλος αυτής της διαδρομής; – Καταστρέψαμε λαούς και σκοτώσαμε δικούς μας ανθρώπους για να ρεύσει χρήμα στις τσέπες των κατασκευαστών όπλων. Το ερώτημα είναι τώρα: πόσο καιρό θα μας πάρει για να αρχίσουμε ακόμα έναν τέτοιο πόλεμο, ώστε να κρατήσουμε τη μηχανή λαδωμένη; Ευγένεια και ουμανισμός Ο Πίτερ Κούπερ ήταν καθηλωτικά άμεσος, ευγενής και γενναιόδωρος στην επικοινωνία του μαζί μας. Η ευγένειά του αυτή υποδηλώνεται άλλωστε σε όλο το έργο του, ένα τεράστιο έργο που λάμπει από εκτυφλωτικό ταλέντο και που μοιάζει να φέρει μέσα του όλη την απολαυστική ιστορία των κόμικς και των αστικών του καταβολών, ενώ την ίδια στιγμή ξεχειλίζει από έναν ουμανισμό, μια αγωνία για το ανθρώπινο και μια ανατριχιαστική συναισθηματική αναπαραστατικότητα. Σε κάποια από τα αρχεία που μοιράστηκε μαζί μας (συγκεκριμένα τις σελίδες που σχεδίασε για την ειδική έκδοση του «World War 3» για την 11η Σεπτεμβρίου, που κυκλοφόρησε αμέσως μετά τις επιθέσεις στους Δίδυμους Πύργους) βρήκαμε ένα κείμενό του, συνοδευτικό των εικόνων, που μοιάζει να λέει πολύ συνοπτικά όλα όσα προσπαθήσαμε να πούμε σε αυτό το αφιέρωμα: «Στις εβδομάδες και τους μήνες που ακολούθησαν τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, η πραγματικότητα σιγά σιγά κατακάθισε ανατριχιαστική. Κοιτώντας πίσω σε όλα τα κόμικς που σχεδίασα με θέμα κάποια φαντασιακή καταστροφή της Νέας Υόρκης, όλα εκεί μοιάζουν επίπεδα, τετριμμένα, ανίκανα να πλησιάσουν το πραγματικό γεγονός. Πώς θα μπορούσαν άλλωστε λίγες γραμμές σε ένα χαρτί να αποτυπώσουν ποτέ την απώλεια, τον φόβο μπροστά σ’ ένα αβέβαιο μέλλον και την οσμή του θανάτου να κρέμεται πάνω από το Μανχάταν; Κι όμως, νιώθω υποχρεωμένος να συνεχίσω να φτιάχνω γραμμές σε χαρτιά με το πενάκι μου, προσπαθώντας έτσι να δώσω φωνή στις εμπειρίες της ζωής μου – και αν μη τι άλλο, για να δημιουργήσω κάτι μπροστά στην καταστροφή. Γιατί τα κόμικς πάντοτε μου χρησίμευαν για να εξετάσω και να επικοινωνήσω τι έχω μέσα στο μυαλό μου και πάντα αποτελούσαν για μένα μια μορφή κάθαρσης». Και το σχετικό link...