Αναζήτηση στην Κοινότητα

Πριν από 70 χρόνια, ο Harvey Kurtzman δημιούργησε δυο αντιπολεμικά περιοδικά που πήγαν κόντρα στο ηρωικό κλίμα της εποχής. Στο ιστορικό εξώφυλλο του δέκατου τεύχους ενός από αυτά, του «Frontline Combat», ένα παιδί κλαίει στα ερείπια του σπιτιού του στη Βόρεια Κορέα. Κι οι Αμερικανοί φαντάροι προσπερνούν αδιάφοροι. Κλασική εικόνα σε πολλά υπερηρωικά και περιπετειώδη κόμικς είναι αυτή που ο πρωταγωνιστής σπεύδει να βοηθήσει ένα παιδί και να το αρπάξει από του Χάρου τα δόντια. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων το «καλό» κερδίζει, το παιδί σώζεται, ο ήρωας δικαιώνει την ύπαρξή του και το happy end τούς αφήνει όλους ικανοποιημένους και συγκινημένους. Στο 20ό τεύχος του «Captain Marvel» (1970) για παράδειγμα, ο γενναίος υπερήρωας σώζει ένα πανικόβλητο κοριτσάκι από μια ορδή τρομοκρατών, το καθησυχάζει αν και με ξεπερασμένες παιδαγωγικές μεθόδους («μόνο τα μικρά κοριτσάκια κλαίνε, δε θες να σε δει η μαμά σου να κλαις…») και το μεταφέρει σε ασφαλές περιβάλλον. Παρομοίως ο Superman βουτά σε μια φλεγόμενη πολυκατοικία και σώζει ένα μωρό στο 33ο τεύχος του «Superman: The Man of Steel» (1993), ενώ ο Spider-Man σε συνεργασία με τον Ηρακλή(!) θα σώσουν άλλο ένα μωρό από τα συντρίμμια γκρεμισμένων κτιρίων στη Νέα Υόρκη στο 28ο τεύχος του «Marvel Team-Up» (1974). Στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και μάλιστα στη βομβαρδισμένη Γερμανία, ο Λοχίας Φιούρι στο 94ο τεύχος του «Sgt. Fury and his Howling Commandos» (1972) σώζει με αυτοθυσία ένα παιδάκι φιλοσοφώντας: «Όσο και να προσπαθούν να χτυπούν μόνο στρατιωτικούς στόχους, πάντα κάποιοι πεθαίνουν. Αλλά όχι το παιδί... Όχι το παιδί!». Το παιδί στα κόμικς πάντα σωζόταν. Εκτός από μία φορά. Κι ήταν στην ιστορία του Harvey Kurtzman με τίτλο «A Baby» στο 10o τεύχος του περιοδικoύ «Frontline Combat» το 1953. Το «Frontline Combat» (1951-1954) ήταν το δεύτερο πνευματικό τέκνο του μεγάλου Harvey Kurtzman (1924-1993). Είχε προηγηθεί το «Two-Fisted Tales» (1950–1955) που εγκαινίασε τις πολεμικές ιστορίες με ξεκάθαρα αντιπολεμικό περιεχόμενο. Σε μια εποχή λίγο μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, κατά την οποία οι πολεμικές ιστορίες στα κόμικς είχαν μεγάλη απήχηση στο αναγνωστικό κοινό, ο Harvey Kurtzman πρότεινε στον εκδότη της εταιρείας EC William Gaines την κυκλοφορία ενός περιοδικού που δεν θα εξωραΐζει τον πόλεμο, δεν θα εξιδανικεύει τους Αμερικανούς στρατιώτες και δεν θα έχει προπαγανδιστικό περιεχόμενο, αλλά θα παρουσιάζει τον πόλεμο με ρεαλισμό, με σκληρότητα, βία και αίμα. Ο Gaines, γιος του ιδρυτή της EC Max Gaines, ήταν πάντα ανοιχτός σε νέες ιδέες και πειραματισμούς και δέχτηκε αμέσως, τόσο γιατί ενθουσιάστηκε με την ιδέα όσο και για να επεκτείνει τα θεματικά ενδιαφέροντα των εκδόσεων της εταιρείας του που ως τότε περιορίζονταν σε ιστορίες τρόμου και σε κόμικς επιστημονικής φαντασίας. Η επιτυχία του «Two-Fisted Tales» ήταν μεγάλη από το πρώτο κιόλας τεύχος, το οποίο όμως είχε τον αριθμό 18 καθώς αποτέλεσε μετονομασία και μετεξέλιξη του περιοδικού τρόμου «The Haunt of Fear» που σταμάτησε στο 17ο τεύχος του. Η επιτυχία αυτή οδήγησε και σε μια αδελφή έκδοση, στο «Frontline Combat», του οποίου την επιμέλεια αλλά και την ευθύνη των σεναρίων είχε και πάλι ο Harvey Kurtzman. Και στα δύο περιοδικά ο Kurtzman επέλεξε μια πλειάδα εξαιρετικών σχεδιαστών (John Severin, Jack Davis, Wally Wood, George Evans, Will Elder, Alex Toth, Joe Kubert, Dave Berg κ.ά.) που εργάστηκαν υπό την καθοδήγησή του, ενώ σε ορισμένες ιστορίες φιλοτεχνούσε ο ίδιος τα σχέδια. Η πλειονότητα των ιστοριών αφορούσαν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και τον εν εξελίξει εκείνη την εποχή πόλεμο στην Κορέα, αλλά υπήρξαν και πολλές ιστορίες από άλλους πολέμους ή μάχες του πρόσφατου ή και του πιο μακρινού παρελθόντος, όπως ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Αμερικανικός Εμφύλιος, η «Κατάκτηση της Δύσης», ακόμα και οι επεκτατικές εκστρατείες των αρχαίων Ρωμαίων. Το κοινό στοιχείο σε όλες ήταν η έμφαση στις ανθρώπινες τραγωδίες, η απόδοση των συναισθημάτων των αμάχων, η περιγραφή της ψυχολογικής συντριβής των στρατιωτών από κάθε πλευρά. Πρωταγωνιστές δεν ήταν μόνο γενναίοι, ριψοκίνδυνοι και αλτρουιστές Αμερικανοί φαντάροι, αλλά στρατιώτες που πληγώνονταν, φοβούνταν και πέθαιναν. Ο στόχος δεν ήταν να απολαύσουν τα παιδιά ανάλαφρες ιστορίες με πολεμική δράση και στη συνέχεια να φτιάξουν αυτοσχέδια όπλα και να ξεχυθούν στους δρόμους παίζοντας πόλεμο, αλλά να καταλάβουν ότι πόλεμος σημαίνει φρίκη, πόνος, θάνατος. Ουσιαστικά ο Kurtzman με τα δύο αυτά περιοδικά έκανε αυτό που ήξερε να κάνει καλύτερα σε όλη του την καριέρα, δηλαδή να παρωδεί την κυρίαρχη άποψη και να αντιτάσσει σ’ αυτήν την αιρετική δική του. Το έκανε μεταγενέστερα με το περιοδικό MAD, τη «βίβλο» της παρωδίας απέναντι σε κινηματογραφικές ταινίες, κόμικς, διαφημίσεις, λογοτεχνικά έργα, τραγούδια κ.ά., αργότερα με τα περιοδικά «Humbug» και «Help!» κι ακόμα πιο μετά με την παρωδία πορνογραφίας «Little Annie Fanny» στο περιοδικό Playboy. Όσο φρικτός κι αν ήταν ο πόλεμος στα αντιπολεμικά του περιοδικά, ο Kurtzman κατόρθωνε πάντα να αφήνει ανοιχτή μια ειρωνική χαραμάδα πλαισιωμένη από μαύρο, σαρκαστικό χιούμορ. Όπως στο εξώφυλλο όπου ο τηλεγραφητής των Αμερικανών πανηγυρίζει και μεταφέρει την είδηση για κατάπαυση του πυρός σε στρατιώτες που είναι ήδη νεκροί με μια σφαίρα στο κεφάλι, ή το εξώφυλλο με τον στρατιώτη να ζητά από τον συμπολεμιστή του να σβήσει τον αναπτήρα για να μην τους δουν οι αντίπαλοι τη στιγμή ακριβώς που πέφτει νεκρός από σφαίρες. Προφανώς δεν ειρωνευόταν τα θύματα των ιστοριών του. Ειρωνευόταν την παρουσίαση του πολέμου στα περισσότερα άλλα περιοδικά της εποχής και στις χολιγουντιανές ταινίες. Με τα δύο αντιπολεμικά περιοδικά του, εμμέσως παρώδησε και εξέθεσε όλα τα άλλα έντυπα της εποχής που ωραιοποιούσαν τον πόλεμο, λείαιναν τις συνέπειές του και μιλούσαν για δόξα και ανδρεία αποσιωπώντας τις ανθρώπινες απώλειες, τις ερειπωμένες πόλεις, την πληγωμένη φύση. Σε αυτά εστίαζε ο Kurtzman το ενδιαφέρον του. Στις ιστορίες του το αίμα δεν καμουφλάρεται αλλά τονίζεται, οι άνθρωποι κλαίνε, πονάνε, ψυχορραγούν και πεθαίνουν μόνοι ή στις αγκαλιές των δικών τους, σε κάποιες περιπτώσεις «πρωταγωνιστές» γίνονται τραυματισμένα ή φοβισμένα ζώα, ενώ οι πραγματικοί πρωταγωνιστές, ακόμα κι αν αυτοί είναι Αμερικανοί, το βάζουν στα πόδια μπρος στον εχθρό, ονειρεύονται εκεχειρίες και όχι ένδοξες μάχες, νοσταλγούν την πατρίδα τους και δεν είναι έτοιμοι να θυσιαστούν για κάποια μεγάλη ιδέα. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο δεν προκαλεί εντύπωση ένα μωρό που κλαίει μόνο του σε κάποια χαλάσματα κάπου στη Βόρεια Κορέα. Η ιστορία «A Baby» ξεκινά με τα λόγια του Kurtzman: «Τα όπλα αλλάζουν αλλά το σκηνικό μένει ίδιο! Πόσοι άνθρωποι δεν έχουν δει αυτή την εικόνα... Τόσο κοινή, σχεδόν μελό... Το ανατιναγμένο χωριό, ο καπνός, τα ερείπια και... ένα μωρό!» και εξελίσσεται όσο προχωρούν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Αμερικανών και Ρώσων για το ζήτημα της Κορέας, στον «38ο Παράλληλο». Ένα μωρό γεννιέται, μεγαλώνει αλλά οι διαπραγματεύσεις δεν έχουν αίσιο τέλος. Και οι συγκρούσεις θα συνεχιστούν αν και ο Kurtzman με τον Wally Wood στα σχέδια επιλέγουν αντί για τον πόλεμο στην Κορέα να αφηγηθούν τη ζωή της οικογένειας των Βορειοκορεατών γονέων του μικρού παιδιού στη σκιά μαχών, βομβαρδισμών και επιδρομών. Κι όταν ισοπεδωθεί το χωριό, το μωρό κλαίει γοερά. Οι Αμερικανοί στρατιώτες που περνούν έχουν την επιλογή να το βοηθήσουν. «Έϊ, άκουσες ένα παιδί να κλαίει πριν λίγο;» ρωτά ο ένας. «Όχι. Εσύ;» του απαντά ο άλλος στο σπαρακτικό εξώφυλλο του John Severin. Και το παιδί θα μείνει για πάντα στα ερείπια αλλά και στη μνήμη των αναγνωστών των συγκλονιστικών αντιπολεμικών κόμικς του Harvey Kurtzman. Και το σχετικό link...