Αναζήτηση στην Κοινότητα

Στον 2ο τόμο του κόμικς «Ο Κόσμος της Σοφίας» περιπλανιόμαστε με την έφηβη Σοφία στη σύγχρονη Ιστορία της δυτικής σκέψης, με ανοιχτό μέτωπο απέναντι στον μισογυνισμό και με αγωνία για την κλιματική αλλαγή. Πέρσι παρουσιάσαμε τον πρώτο τόμο του κόμικς «Ο Κόσμος της Σοφίας», σε εικονογράφηση Nicoby και Vincent Zabus (βλ. «Ο υπέροχος κόσμος της φιλοσοφίας», Καρέ Καρέ 14/1/2023). Πρόκειται για τη διασκευή του ομότιτλου φιλοσοφικού μυθιστορήματος του Jostein Gaarder, που από το 1991 μέχρι σήμερα έχει κατακτήσει δεκάδες εκατομμύρια αναγνώστες σε όλον τον κόσμο. Φέτος βρισκόμαστε στην ευχάριστη θέση να κρατάμε στα χέρια μας και τον δεύτερο τόμο, πάντα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση Στέλλας Ζουμπουλάκη. Με τον τόμο αυτόν κλείνει, τουλάχιστον προσώρας, η συναρπαστική περιήγησή μας στην Ιστορία της δυτικής σκέψης. Στο πρώτο μέρος («Η φιλοσοφία από τον Σωκράτη στον Γαλιλαίο»), το ταξίδι μας ξεκίνησε από τους Ίωνες φυσικούς φιλοσόφους, για να περάσει μέσα από την κλασική Αθήνα και τις ελληνιστικές σχολές στον μεσαιωνικό κόσμο, στην Αναγέννηση και στην Επιστημονική Επανάσταση. Στο δεύτερο μέρος, όπως προδίδει και ο υπότιτλος («Η φιλοσοφία από τον Ντεκάρτ ως τις μέρες μας») το ταξίδι μας συνεχίζεται στους αιώνες της νεωτερικότητας, μέσα από τα μάτια της έφηβης Σοφίας Αμούνδσεν και με οδηγό μας τον Αλμπέρτο. «Όταν θα καταλάβω λίγο περισσότερα, δεν θα διστάσω να δοκιμάσω τα όρια της φύσης μου», λέει η Σοφία. Και αυτό ακριβώς έκανε η νεότερη δυτική φιλοσοφία: έφτασε στα όρια της φύσης μας και της κατανόησής μας σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, από την ηθική και την ιδέα περί Θεού μέχρι την οικονομία και τη βιολογία. Μέσα από τους σπαρταριστούς διαλόγους, τον σουρεαλισμό και την παιγνιώδη αυτοαναφορικότητα, περιπλανιόμαστε με τους δύο πρωταγωνιστές μας στα κύρια ρεύματα του σύγχρονου στοχασμού. Μαθαίνουμε ότι ο Ντεκάρτ κατασκεύασε το πρώτο φιλοσοφικό σύστημα, εδραιώνοντας τη λογική ως το ασφαλέστερο θεμέλιο γνώσης. Γνωρίζουμε τον Σπινόζα, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι ο κόσμος μας είναι ντετερμινιστικά υποταγμένος σε αδιάψευστους νόμους. Στη συνέχεια συναντούμε τους εμπειριστές Λοκ, Χιουμ και Μπάρκλεϊ, συναναστρεφόμαστε τον Χομπς και τον Ρουσό, οι οποίοι μας συστήνουν το Κοινωνικό τους Συμβόλαιο, και βυθιζόμαστε στη σκέψη του Καντ. Και αν ο Διαφωτισμός σάς έκατσε βαρύς, ένας περίπατος με τον Χέγκελ και τον Σέλινγκ στα ανθόσπαρτα λιβάδια του Ρομαντισμού δεν ακούγεται άσχημη ιδέα. Πάντα με ατομική σας ευθύνη, όπως επισημαίνει ο Κίρκεγκορ. Αν νομίζατε όμως πως ξεμπερδέψαμε με τα βαριά αυτά ονόματα, πάρτε μια βαθιά ανάσα γιατί ακόμα δεν φτάσαμε στον Μαρξ, τον Νίτσε, τον Δαρβίνο, τον Φρόιντ, τον Σαρτρ, τη Σιμόν ντε Μποβουάρ και τον Καμί. «Ο Κόσμος της Σοφίας», σε μορφή δίτομου κόμικς, είναι η καλύτερη εισαγωγή σε αυτή την περιπέτεια δίχως τέλος, που ονομάζεται φιλοσοφία. Ας συλλογιστούμε μόνο ότι, μετά από χιλιάδες χρόνια κοπιώδους στοχασμού, μόλις διανύσαμε το πρώτο βήμα μας στην κατανόηση του Σύμπαντος και της θέσης μας ως είδους σε αυτό. Και το σχετικό link...

Τριάντα χρόνια μετά την κυκλοφορία του, το φιλοσοφικό μυθιστόρημα του Γιοστέιν Γκάαρντερ διασκευάζεται σε μορφή κόμικ και αναδεικνύει τον λόγο που παραμένει διαχρονικό και επίκαιρο. Οι δύο δημιουργοί του, Νικομπί και Βενσάν Ζαμπού, μιλούν στο «Κ». Η ερώτηση· το άλφα και το ωμέγα της ανθρώπινης σκέψης. Όλες οι απαντήσεις για οποιοδήποτε γεγονός, σκέψη και κατάσταση ξεκινούν από μια ερώτηση. Από τους πρώτους που ανέδειξαν τη σημασία της ερώτησης για την εξέλιξη του ανθρώπου και του πολιτισμού ήταν ο Σωκράτης. Το ξέραμε ήδη από το Λύκειο, όταν μαθαίναμε για τη μαιευτική του μέθοδο. Ο Σωκράτης καθοδηγεί σταδιακά τις απόψεις του συνομιλητή του με ερωτήματα για την προσέγγιση της αλήθειας, με τη μέθοδό του να υιοθετείται συνειδητά και υποσυνείδητα από χιλιάδες ανθρώπους. Άλλωστε τα ανθρώπινα όντα πάντα έθεταν φιλοσοφικά ερωτήματα. Αυτό δεν το λέει ο Σωκράτης, αλλά ο Νορβηγός συγγραφέας του Κόσμου της Σοφίας, Γιοστέιν Γκάαρντερ. Η φιλοσοφία ξεκινά από απλά ερωτήματα, των οποίων η απάντηση ενδεχομένως να είναι εξαιρετικά απλή ή απίστευτα περίπλοκη. Πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος; Μπορεί ο άνθρωπος να γνωρίζει τα πάντα; Υπάρχει ζωή μετά τον θάνατο; Πώς να ξέρω τι είναι σωστό και λάθος; Γιατί ονειρευόμαστε; Υπάρχει σάντουιτς με μία μόνο θερμίδα; Εντάξει, στο τελευταίο ερώτημα η φιλοσοφία δεν οδηγεί σε κάποια ριζοσπαστική αλήθεια, αλλά ένα ακόμη παράδειγμα θα μπορούσε να είναι ποιοι είμαστε. Το 1991, στα ράφια και στις βιτρίνες των βιβλιοπωλείων της Νορβηγίας στέκουν αντίτυπα του Κόσμου της Σοφίας: Είναι ένα μυθιστόρημα για την ιστορία της φιλοσοφίας, όπως μαρτυρά ο υπότιτλός του, αλλά συγχρόνως ένα μυθιστόρημα για τον κόσμο που περιβάλλει τη Σοφία Άμουνδσεν, τη 14χρονη πρωταγωνίστρια, η οποία ένα πρωί παραλαμβάνει γράμματα από έναν άγνωστο αποστολέα. Τα γράμματα αποτελούν ένα μάθημα φιλοσοφίας. Γεμάτη απορίες, η Σοφία ταξιδεύει πρώτα στους προσωκρατικούς φιλοσόφους, αναλύει με διεξοδικά παραδείγματα τις βασικές αρχές των σημαντικότερων ρευμάτων της αρχαιότητας, συναντιέται με τον Θωμά Ακινάτη και τον Γαλιλαίο και φτάνει μέχρι τον Ζαν-Πολ Σαρτρ. Μεταφρασμένο σε 54 γλώσσες και με πάνω από 40 εκατομμύρια πωλήσεις, ο Κόσμος της Σοφίας αποτελεί ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά και δημοφιλέστερα έργα εκλαϊκευμένης επιστήμης. Γι’ αυτόν τον λόγο τριάντα χρόνια αργότερα, ο Βέλγος σεναριογράφος κόμικς Βενσάν Ζαμπού και ο Γάλλος σκιτσογράφος Νικομπί ένωσαν τις δυνάμεις τους και διασκεύασαν το ογκώδες μυθιστόρημα σε ένα ευανάγνωστο graphic novel που χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο (φτάνει ως τη φιλοσοφία της Αναγέννησης και στον Γαλιλαίο) κυκλοφορεί πλέον στα ελληνικά, σε μια σύμπραξη των εκδόσεων Αλεξάνδρεια και Μεταίχμιο σε μετάφραση της Στέλας Ζουμπουλάκη. Δημόκριτος και lego «Πρόκειται για ένα βιβλίο που εξακολουθεί να μας κάνει να σκεφτόμαστε, καθιστώντας προσιτές τις βασικές γραμμές της ιστορίας της φιλοσοφίας. Όταν ξαναδιαβάζουμε ολόκληρη την εξέλιξη της σκέψης, η ανάγνωση μας παρέχει τα κλειδιά για να σκεφτούμε τον κόσμο μας σήμερα», λέει ο Βενσάν Ζαμπού, ο οποίος αντιμετωπίζει τις ιδέες της φιλοσοφίας ως ένα εργαλείο αντίδρασης απέναντι στις κρίσεις που βιώνουμε σήμερα. «Ο κόσμος μάς προκαλεί σε πολλά επίπεδα: η κλιματική κρίση, η πανδημία, η οικονομική κρίση, ο πόλεμος στην Ουκρανία… Πολλά πράγματα εγείρουν ερωτήματα σχετικά με τη συμβίωση και τη σχέση μας με τον κόσμο. Στην ιστορία της φιλοσοφίας που παρουσιάζεται στο βιβλίο του Γκάαρντερ, μπορούμε να βρούμε μια ολόκληρη σειρά από ιδέες που μπορούν να μας βοηθήσουν να σκεφτούμε πώς να αντιδράσουμε σε όλα αυτά. Η προσαρμογή του μυθιστορήματος σε κόμικ ήταν ένας τρόπος να γίνει προσιτό το περιεχόμενό του σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους σήμερα». Το μυθιστόρημα των 616 σελίδων μπορεί να αποθαρρύνει ορισμένους – ο Νικομπί ήταν ένας από αυτούς που πήρε το βιβλίο στα χέρια του στη Γαλλία το 1995. «Το διάβασα ή μάλλον προσπάθησα να το διαβάσω, αλλά δεν μπόρεσα να το τελειώσω. Δεν ήμουν δυνατός αναγνώστης εκείνη την εποχή. Είναι μια μικρή εκδίκηση για μένα το να κάνω αυτή τη διασκευή. Ελπίζω ότι κάποιοι αναγνώστες που δεν τελείωσαν το μυθιστόρημα θα διαβάσουν το κόμικ μας». Οι δύο δημιουργοί δεν έκαναν εκπτώσεις στη φαντασία τους, με τον Νικομπί να αποδεικνύει τη μαστοριά του ποικιλοτρόπως. Σπάει τον τέταρτο τοίχο και απευθύνεται στον αναγνώστη με αποφασιστικότητα, βάζει τη Σοφία να πετάει κυριολεκτικά τα λόγια του Αριστοτέλη στον γκρεμό με αγανάκτηση όταν τον ακούει να εκφράζει κάποιες μισογυνιστικές απόψεις, ή να παίζει με τα χέρια της το κείμενο σαν να πρόκειται για τα σφηνοτουβλάκια lego. Για την ακρίβεια, το κάνει και αυτό χτίζοντας τη μορφή του Δημόκριτου, που εμφανίζεται ως διά μαγείας στο δωμάτιό της πάνω σε έναν ελέφαντα (είδατε τι κάνει εδώ;). Με το χιούμορ παίζει και ο Βέλγος σεναριογράφος, ο οποίος δίνει φωνή σε όλους τους φιλοσόφους και τους βάζει λόγια που δεν περιμένεις να ακούσεις. «Το μέσο μάς επέτρεψε να είμαστε πιο ευφάνταστοι, να μεταφερθούμε άμεσα από τη μία εποχή στην άλλη ή να φέρουμε τη Σοφία σε επαφή με τους φιλοσόφους που συναντά και να της επιτρέψουμε, όπως και στους αναγνώστες, να συζητήσει απευθείας μαζί τους. Περιλαμβάνονται εικόνες που υπάρχουν στο μυθιστόρημα, αλλά αποκτούν πραγματικά την πλήρη ισχύ τους όταν τοποθετούνται σε εικόνες. Για παράδειγμα η κοσμοθεωρία του Δημόκριτου, την οποία ο Γκάαρντερ συγκρίνει με lego, είναι ακόμη πιο επιδραστική στα κόμικς όταν μπορεί κανείς να φανταστεί τα τουβλάκια να παίρνουν τη μορφή ενός ελέφαντα, μιας καμηλοπάρδαλης ή του ίδιου του φιλοσόφου», λέει ο Νικομπί. «Ο Σωκράτης μού φτιάχνει τη μέρα» «Ένα κόμικ δεν προορίζεται να αντικαταστήσει το βιβλίο στο οποίο βασίζεται. Είναι μια νέα ερμηνεία του περιεχομένου του σε ένα άλλο μέσο. Όπως όταν ένας σκηνοθέτης επεξεργάζεται σήμερα ένα κείμενο του Σαίξπηρ. Δεν αντικαθιστάς τίποτα, φέρνεις απλώς ένα νέο φως», πιστεύει ο Ζαμπού. Διαπιστώνω πως την ίδια άγνοια περί φιλοσοφίας μοιραζόμασταν κάποτε με τον Νικομπί. «Όταν ξεκίνησα κι εγώ το βιβλίο δεν ήξερα πολλά πάνω στη φιλοσοφία. Τώρα μου αρέσει ο Σωκράτης. Πρώτον, επειδή είναι σαν πατρική φιγούρα και με αυτόν πλησιάζουμε για πρώτη φορά μια φιλοσοφία που δεν εξηγεί μόνο θεϊκές λειτουργίες. Δεύτερον, επειδή δεν είναι δογματικός και δεν δίνει την αίσθηση της επιβολής ενός απόλυτου οράματος. Και τρίτον, επειδή έχει χιούμορ. Όταν λέει “αν ένας γάιδαρος σε κλοτσήσει, μην τον κλοτσήσεις πίσω”, μου φτιάχνει τη μέρα». Από την άλλη, ο Ζαμπού επηρεάζεται από τη στιγμή που επιστήμονες όπως ο Γαλιλαίος και ο Κοπέρνικος προσπαθούν να μας κάνουν να καταλάβουμε τη θέση της Γης στον κόσμο μας. «Ξαφνικά οι άνθρωποι κατάλαβαν πως η Γη δεν είναι το κέντρο του κόσμου. Πιστεύω ότι και σήμερα αντιμετωπίζουμε μια τέτοια στιγμή. Για χρόνια ο δυτικός κόσμος νόμιζε πως η φύση ήταν στην υπηρεσία του, αλλά τώρα δεν συμβαίνει αυτό. Είμαστε μέρος της, βασιζόμαστε στο περιβάλλον και σε άλλα είδη, όπως κάθε οργανισμός». Μπορεί η ιστορία της φιλοσοφίας να μας βοηθήσει να βρούμε τον δρόμο μας και να επανεκτιμήσουμε τη στάση μας; Μια καλή αρχή είναι να ρωτάμε και να είμαστε περίεργοι. Όπως η Σοφία Άμουνδσεν. ΙΝFO → Ο κόσμος της Σοφίας – 1. Η φιλοσοφία, από τον Σωκράτη στον Γαλιλαίο του Νικομπί και του Βενσάν Ζαμπού, βασισμένο στο βιβλίο του Γιοστέιν Γκάαρντερ, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο και Αλεξάνδρεια. Και το σχετικό link...

Το καλτ μυθιστόρημα «Ο Κόσμος της Σοφίας» μεταφέρεται σε κόμικς και μας συστήνει τη φιλοσοφία από την αρχή. Στην εποχή μας, η λέξη «φιλοσοφία», όπως και πολλές άλλες λέξεις με ρίζες στο παρελθόν, χρησιμοποιείται με τελείως διαφορετικούς – από την πρωταρχική της σημασία – τρόπους. Είτε για να δηλώσει κάτι άσχετο (λ.χ. «η φιλοσοφία της εταιρείας μας») είτε απλά για να περιγράψει τον αερολογούντα, τον φανφαρόνο, τον «αμπελοφιλόσοφο». Κυριολεκτικά, ο όρος αυτός σημαίνει «αγάπη για τη σοφία». Πρωτοεμφανίστηκε κατά τον 5ο π.Χ. αιώνα, συναντάται όμως πιο συστηματικά στα πλατωνικά κείμενα, από τις αρχές του 4ου αιώνα, σε μια προσπάθεια να προσδιοριστεί η ακριβής σημασία της. Εν τούτοις αποτελεί κοινή πεποίθηση, ήδη από τα κλασικά χρόνια, ότι οι απαρχές της φιλοσοφίας εντοπίζονται πολύ νωρίτερα, στις αρχές του 6ου αιώνα: όχι ως όρος, αλλά ως τρόπος θεώρησης των πραγμάτων. Στον Αριστοτέλη οφείλουμε την πρώτη καταγραμμένη ιστορία της. Στους σύγχρονους καιρούς, αναρίθμητα βιβλία έχουν επιχειρήσει να παρουσιάσουν μια συνολική ιστορία της φιλοσοφίας. Στην κορυφή των δημοφιλέστερων εκλαϊκευτικών βιβλίων για την πορεία αυτής της συναρπαστικής διανοητικής περιπέτειας 26 αιώνων βρίσκεται το μυθιστόρημα του Νορβηγού καθηγητή φιλοσοφίας και συγγραφέα Γιοστέιν Γκάαρντερ (Jostein Gaarder), «Ο Κόσμος της Σοφίας». Κυκλοφόρησε πρώτη φορά στη Νορβηγία το 1991. Από τότε έχει σημειώσει αλλεπάλληλες εκδόσεις σε 54 γλώσσες, έχοντας κερδίσει δεκάδες εκατομμύρια αναγνώστες σε όλο τον κόσμο. Η δημοφιλία του έγκειται στο ότι καταφέρνει να μας καταστήσει προσιτό ένα ευρύ φάσμα φιλοσοφικών προσεγγίσεων μέσα από τα μάτια των ηρώων του: δύο έφηβων κοριτσιών και ενός ανώνυμου επιστολογράφου. Σήμερα, τριάντα χρόνια μετά την κυκλοφορία του, ο «Κόσμος της Σοφίας» διασκευάζεται σε μορφή κόμικς, σε σενάριο του Βέλγου θεατρικού συγγραφέα και σεναριογράφου κόμικς Vincent Zabus και σχέδια του Γάλλου σκιτσογράφου Nicoby. Τον Νοέμβριο του 2022, σχεδόν ταυτόχρονα με την κυκλοφορία της κόμικς εκδοχής του «Κόσμου της Σοφίας» από τον γαλλικό εκδοτικό οίκο Albin Michel, κυκλοφόρησε και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια και Μεταίχμιο (μτφρ. Στέλας Ζουμπουλάκη). Δεν είναι η πρώτη φορά που το μέσο των κόμικς αναλαμβάνει να παρουσιάσει εκλαϊκευμένη την επική ιστορία του ανθρώπινου στοχασμού, της εξερεύνησης των ιδεών, των θεωριών και των απόψεων ορισμένων από τα πιο δημιουργικά μυαλά της ανθρωπότητας. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα, μεταφρασμένα στα ελληνικά, «Η φιλοσοφία για αρχάριους» του Denis Huisman και «Η Φιλοσοφία σε κόμικς» των Μάικλ Φ. Πάτον και Κέβιν Κάνον. Ο «Κόσμος της Σοφίας» είναι οπωσδήποτε ένα έργο που απευθύνεται σε νεαρότερες ηλικίες από τα προαναφερθέντα. Με τρόπο απλό, αλλά ουδόλως απλοϊκό, ο πρώτος από τους δύο τόμους («Από τον Σωκράτη στον Γαλιλαίο») μας προ(σ)καλεί σε μια περιπλάνηση στα μονοπάτια της φιλοσοφικής σκέψης. Μια περιπλάνηση που ξεκινάει όταν η ηρωίδα μας, Σοφία Αμούνδσεν, λαμβάνει ένα γράμμα με την ερώτηση «Ποια είσαι;». Ακολουθούν κι άλλες: «Πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος;». Και: «Υπάρχει βούληση ή νόημα πίσω απ’ αυτά που συμβαίνουν;», «Υπάρχει ζωή μετά τον θάνατο;», «Πώς πρέπει να ζούμε;». Εκκινώντας από τους τρεις Μιλήσιους στοχαστές Θαλή, Αναξίμανδρο και Αναξιμένη, παρακολουθούμε μαζί με τη Σοφία τη μετάβαση από τον μύθο στον λόγο, όταν οι πρώτοι Ίωνες φυσικοί φιλόσοφοι άρχισαν να αναζητούν μια «ορθολογική» εξήγηση των φαινομένων μακριά από τον μυθολογικό τρόπο σκέψης. Για να γνωρίσουμε στη συνέχεια τους Ατομικούς φιλοσόφους Λεύκιππο και Δημόκριτο, οι οποίοι ισχυρίζονταν ότι τα πάντα στο Σύμπαν αποτελούνται από άτομα και κενό. Και από τους λεγόμενους «προσωκρατικούς», η Σοφία επισκέπτεται την Αθήνα της εποχής του Σωκράτη, την πόλη που έμελλε να καταστεί η πνευματική κοιτίδα της Ελλάδας για τους επόμενους αιώνες. Όπως είναι λογικό, από ένα ολόκληρο κεφάλαιο αφιερώνεται αντίστοιχα στους δύο κορυφαίους φιλοσόφους Πλάτωνα και Αριστοτέλη. Ο πρώτος αναλύει στη Σοφία την ιδεαλιστική φιλοσοφία του και, με την αλληγορία του Σπηλαίου, της εξηγεί τη διαφορά αισθητού και νοητού κόσμου. Ο δεύτερος (μαθητής, αρχικά, του πρώτου στην Ακαδημία – την πρώτη φιλοσοφική σχολή που ιδρύθηκε ποτέ), διαφοροποιείται από τον δάσκαλό του σε κομβικά ζητήματα και αναπτύσσει μια επιστημονική γλώσσα επιχειρώντας να βάλει σε τάξη το σύνολο των τομέων της ανθρώπινης γνώσης. Στη συνέχεια η Σοφία περνάει στο πιο σπουδαίο, κατά τη γνώμη μου, κεφάλαιο της αρχαίας φιλοσοφίας, που αναπτύχθηκε κατά την Ελληνιστική εποχή. Τα τέσσερα βασικά κινήματα (Κυνικοί, Στωικοί, Επικούρειοι και Σκεπτικοί), παρά τις επιμέρους διαφοροποιήσεις τους, αντανακλούν με τον καλύτερο τρόπο τις αναζητήσεις για μια ευτυχισμένη απλότητα, σε μια παγκοσμιοποιημένη εποχή ταραχής και αβεβαιότητας, που αρκετά κοινά στοιχεία διέθετε με τη σημερινή. Σημείο καμπής, η έλευση του χριστιανισμού. Η νέα θρησκεία ως πεδίο συνάντησης, σύγκρουσης και σύνθεσης δύο ολότελα διαφορετικών πολιτισμών, του ιουδαϊκού-σημιτικού και του ελληνορωμαϊκού-ινδοευρωπαϊκού, δεν αφήνει αδιάφορη τη Σοφία. Διά μέσου της ηρωίδας μας, παρακολουθούμε τη μετάβαση από τον αρχαίο κόσμο και τους Νεοπλατωνικούς στη φιλοσοφική και θεολογική σκέψη του Μεσαίωνα, όπως εκφράστηκε από τους Αυγουστίνο, Αβερρόη και Θωμά Ακινάτη (κραυγαλέα βέβαια παραμένει, όπως και στο πρωτότυπο βιβλίο, η άγνοια για τις φιλοσοφικές και πνευματικές ζυμώσεις στην ανατολική χριστιανοσύνη). Το απολαυστικό ταξίδι συνεχίζεται στην Αναγέννηση και στην Επιστημονική Επανάσταση, εκεί όπου βλέπουμε τη φιλοσοφία να αποτελεί στη σκέψη των Κοπέρνικου, Κέπλερ, Γαλιλαίου και αργότερα του Νεύτωνα, την αναγκαία ενοποιητική γέφυρα μεταξύ θεολογίας και σύγχρονης επιστήμης. Η θρησκευτική Μεταρρύθμιση δίνει νέα ώθηση στον φιλοσοφικό στοχασμό της νεωτερικότητας, τόσο του γερμανόφωνου-διαμαρτυρόμενου όσο και του λατινόφωνου-ρωμαιοκαθολικού κόσμου. Θα υπερτερήσουν βέβαια οι πολιτικοθρησκευτικοί πόλεμοι που εξουθένωσαν την Ευρώπη κατά τον 17ο αιώνα. Και κάπου εκεί, στην εποχή του Μπαρόκ, θα μας αφήσει ο πρώτος τόμος του κόμικς, με πολλές υποσχέσεις για τον δεύτερο. Καθ’ όλη αυτή τη διαδρομή, η Σοφία δεν είναι παθητική δέκτης των φιλοσοφικών θεωριών. Πάνω απ’ όλα είναι ένας νέος άνθρωπος της εποχής μας. Έχει απορίες, αμφιβολίες, ενστάσεις, αμφισβητήσεις, που αποτελούν άλλωστε τις προϋποθέσεις της φιλοσοφικής σκέψης. Επίσης, στη 2022 εκδοχή της χρησιμοποιεί τα κοινωνικά δίκτυα, αγωνίζεται ενάντια στην κλιματική αλλαγή και εξεγείρεται απέναντι στον μισογυνισμό οποιασδήποτε «αυθεντίας». Τεχνοτροπικά το γκράφικ νόβελ ανήκει στη Γαλλοβελγική Σχολή, τουτέστιν: λιτό σχέδιο και πλακάτα χρώματα. Σίγουρα ο ιδανικότερος τρόπος ώστε, βοηθούντος του ευμεγέθους σχήματος του βιβλίου, να ξεδιπλωθεί η αφήγηση ενός – εκτεινόμενου σε μεγάλο χρονικό εύρος – φιλοσοφικού μυθιστορήματος, με πλήθος σύνθετων εννοιών, χωρίς να κουράζονται η αναγνώστρια και ο αναγνώστης. Έχει λεχθεί ότι «η φιλοσοφία είναι η ιστορία της». Και πράγματι, είναι ανόητο να αναμετρηθούμε με τα θεμελιώδη ερωτήματα της πρόσκαιρης ύπαρξής μας μηδενίζοντας το κοντέρ, χωρίς να ανατρέξουμε στο τι έγραψαν τόσοι και τόσες πριν από εμάς. Οπωσδήποτε, ο «Κόσμος της Σοφίας» είναι μια καλή αφετηρία να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με τη φιλοσοφία. Να την αντιμετωπίσουμε όχι σαν μια ιδιόρρυθμη ενασχόληση περιορισμένη στα σκονισμένα ράφια των βιβλιοθηκών, αλλά σαν ένα είδος νοητικής εκγύμνασης με πρακτική εφαρμογή σε όλους τους τομείς του καθημερινού μας βίου. Για να θυμηθούμε και τον Επίκουρο: «Ούτε όταν είναι κανείς νέος δεν πρέπει να αναβάλλει να φιλοσοφεί ούτε όταν είναι γέρος δεν πρέπει να θεωρεί κοπιαστικό να φιλοσοφεί. Διότι ποτέ δεν είναι ούτε πολύ νωρίς ούτε πολύ αργά για να φροντίσει την υγεία της ψυχής». Και το σχετικό link...