Αναζήτηση στην Κοινότητα

Πορνογραφία ή ερωτική τέχνη; Μια συζήτηση με την ερευνήτρια των κόμικς, Σταματία Αντωνάτου. Πότε ξεκινούν οι εκδόσεις των ερωτικών κόμικς στην Ελλάδα; Στο εξωτερικό είναι πολύ διαφορετικά τα πράγματα. Στην Ελλάδα σαν κόμικς, τα πρώτα ερωτικά κόμικς που εμφανίζονται είναι μετά την μεταπολίτευση, δηλαδή από το ’75, ’76 και μετά. Βέβαια, υπάρχουν από τότε που υπάρχει ο τύπος, γελοιογραφίες όπου πάντα ήταν πιπεράτες. Σαν εκδόσεις όμως και σαν αυτό που ονομάζουμε κόμικς έχουμε από την δεκαετία του ’70 μέχρι το τέλος της τα γνωστά φουμέτι που είναι μικρά βιβλία τσέπης. Το περισσότερο υλικό τους είναι από Ιταλία. Έχουν μια λογική λαϊκού αναγνώσματος. Δεν είναι κάτι τρομερό, απλά είναι τα πρώτα ερωτικά που γνωρίζουμε ότι κυκλοφορούν. Φτιάχνονται από καλλιτέχνες που δεν γνωρίζουμε ποιοι είναι. Στην ιστορία μαθαίνουμε ότι διάφοροι διάσημοι καλλιτέχνες ξεκινούν από εκεί και δουλεύουν σε αυτά χωρίς να τα υπογράφουν. Το κάνουν φυσικά για τα χρήματα. Ο Μιλο Μανάρα π.χ. ξεκίνησε να κάνει φουμέτι στην Ιταλία μέχρι να καταξιωθεί σαν καλλιτέχνης. Αυτό το αναγνωρίζουμε αργότερα από το σκίτσο του αλλά το έχει δηλώσει και ο ίδιος. Πολλές φορές τα φουμέτι χαρακτηρίζονται ως ανάγνωσμα καθαρά για στρατώνα. Σε κάποιον θα κάνει παρέα το βράδυ. Το 1978 κυκλοφορεί το περιοδικό Κολούμπρα, μια πάρα πολύ αξιόλογη δουλειά όπου πλέον μαθαίνει το αναγνωστικό κοινό το πιο καλλιτεχνικό κόμικς. Είναι γνωστοί σκιτσογράφοι που είναι ήδη αναγνωρισμένοι στην Αμερική και στην Ευρώπη. Η Κολούμπρα μας συστήνει την Βαλεντίνα του Κρέπαξ. Είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε τον Κρέπαξ και κάποιες ιστορίες του. Η Βαλεντίνα πουλιέται στα βιβλιοπωλεία στην Ευρώπη. Ο Κρέπαξ μας την συστήνει το 1963. Μιλάμε για 15 χρόνια πριν. Έχουμε το κόμικς που είναι το λαϊκό ανάγνωσμα που το παίρνουμε, το διαβάζουμε και το πετάμε και έχουμε τους καταξιωμένους καλλιτέχνες που κάνουν άλλου είδους δουλειά. Από το ’78 και μετά έχουμε το ενήλικο κόμικς πια. Στα κόμικς για το ενήλικο κοινό εικονογραφούνται λογοτεχνικά έργα ή οι καλλιτέχνες παρουσιάζουν δικές τους ιστορίες. Το 1981 αρχίζει να κυκλοφορεί το περιοδικό Βαβέλ. Η Βαβέλ φιλοξενεί ερωτικά κόμικς. Τα φουμέτι συνεχίζουν να κυκλοφορούν μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του '80 αλλά παράλληλα αρχίζουν να κυκλοφορούν τα μεγάλα άλμπουμ. Δεν πουλιούνται πια σαν τσοντοπεριοδικά στην Ομόνοια αλλά κυκλοφορούν στα βιβλιοπωλεία και είναι περιποιημένες εκδόσεις. Και αρχίζει και ο κόσμος να αντιμετωπίζει διαφορετικά αυτό που λέμε ερωτικό. Δεν είναι το παίρνω για να το κρύψω κάτω από το κρεβάτι μου όπως είναι ένα τσοντοπεριοδικό. Το αντιμετωπίζω σαν ένα βιβλίο που έχει μια άλλη βαρύτητα και μια άλλη αξία. Δεν σημαίνει όμως ότι προσωπικά υποτιμώ τα φουμέτι. Και αυτά τα θεωρώ τέχνη. Τα ερωτικά περιοδικά ή τσοντοπεριοδικά που έχουν και κόμικς μέσα ‒ πάντα ερωτικά ‒ συνεχίζουν να κυκλοφορούν μέχρι και πρόσφατα, το 2014. Έλληνες καλλιτέχνες καταπιάνονται με τα ερωτικά κόμικς; Είναι πολύ λίγοι καλλιτέχνες στην Ελλάδα που έχουν κάνει ερωτικά κόμικς, δηλαδή μια κατεξοχήν ερωτική ή σεξουαλική ιστορία. Αν και σε διάφορες δουλειές θα δούμε και ένα ερωτικό καρέ, ένα ζευγάρι π.χ. να κάνει έρωτα ή γυμνό. Είναι π.χ. ο Φώτης Πεχλιβανίδης με την γνωστή του Luna που μεταφράστηκε στο εξωτερικό. Είναι ο Κώστας Φραγκιαδάκης που έχει κάνει εξαιρετικά ερωτικά κόμικς. Είναι ο Σταύρος Κουτσιούκης από την Θεσσαλονίκη, ο Σπύρος Βερύκιος που έχει κάνει επίσης πολύ καλά ερωτικά κόμικς και έχει κυκλοφορήσει η δουλειά του στο εξωτερικό. Είναι ο Πέτρος Ζερβός που κάνει από την δεκαετία του ’90 το "Οι Ξανθές το Γλεντάνε" από τις εκδόσεις του Ρόδου. Είναι η πρώτη έκδοση ελληνικού κόμικς στην Ελλάδα, η δουλειά του Πέτρου. Κυκλοφόρησε το 1991. Γιατί δεν κυκλοφορούν πιο συχνά; Είναι ταμπού; Δεν νομίζω ότι είναι θέμα ταμπού. Οτιδήποτε κυκλοφόρησε σαν άλμπουμ στην Ελλάδα είναι δουλειές που υπάρχουν στο εξωτερικό από πολύ παλιά. Απλά έρχονται κάποιοι εκδότες που έχουν άλλη αντίληψη για τα πράγματα, που θέλουν δείξουν κάτι άλλο. Αυτό δεν ισχύει μόνο για το ερωτικό κόμικς, ισχύει για όλα τα πράγματα. Θέλουν π.χ. να παρουσιάσουν με καθυστέρηση κάποιους μεγάλους καλλιτέχνες. Βλέπουμε Κρέπαξ στην Ελλάδα μετά από 15-20 χρόνια που ήδη κυκλοφορεί και είναι καταξιωμένος στο εξωτερικό. Το ίδιο ισχύει για Μανάρα που οι μεγάλες του δουλειές είναι τέλη ‘70, αρχές του ’80. Εμείς τις μαθαίνουμε από το ’85 και μετά. Συνεχίζουν στο εξωτερικό να γίνονται ερωτικά κόμικς, αλλά δεν μεταφράζονται και δεν κυκλοφορούν εδώ. Άσχετα με το διαδίκτυο που σήμερα γίνονται πολλά πράγματα. Γενικά λίγα πράγματα μεταφράζονται πλέον και κυκλοφορούν στην Ελλάδα. Το μεγαλύτερο μέρος της Ελληνικής παραγωγής πάνω στα κόμικς είναι από Έλληνες καλλιτέχνες. Αυτό έχει να κάνει και με το οικονομικό, των δικαιωμάτων και όλων αυτών των πραγμάτων. Τώρα για ποιο λόγο δεν γίνονται ερωτικά κόμικς δεν μπορώ να απαντήσω. Ίσως επειδή ανήκει σε μια γενικότερη κουβέντα. Τα φουμέτι δεν είχαν δικαιώματα; Αν και κυκλοφορούσαν νόμιμα στα περίπτερα. Δεν ήταν παράνομα με την λογική το πουλάω στην μαύρη αγορά. Είμαι σίγουρη ότι δεν πληρώθηκαν ποτέ δικαιώματα στους ξένους εκδοτικούς. Ξεσήκωναν τα ξένα περιοδικά, έκαναν μια υποτυπώδη μετάφραση – μερικές φορές έβαζαν και χέρι στην μετάφραση. Σίγουρα κανένας δημιουργός δεν πληρώθηκε. Ο Κρέπαξ π.χ. είναι χαρακτηριστικό ότι έμαθε μετά από πάρα πολλά χρόνια ότι κυκλοφορεί δουλειά του στην Ελλάδα, φυσικά χωρίς να πληρωθούν δικαιώματα. Κάποιες από τις δουλειές του μάλιστα κυκλοφορούσαν εδώ και στο περίπτερο. Στα φουμέτι είναι νορμάλ τα πράγματα. Υπάρχει σεξ, βία και το φανταστικό στις σελίδες του. Από τις κύριες πρωταγωνίστριες είναι η Ζάκουλα, μια γυναίκα-βαμπίρ. Μπλέκεται πολύ συχνά ο τρόμος και το μεταφυσικό. Τα αγαπάω πάρα πολύ. Διαβάζονται. Περνάς ευχάριστα. Τα εκτιμώ πάρα πολύ. Ήταν ποτέ παράνομα; Ποτέ δεν κυκλοφόρησαν παράνομα. Ποτέ δεν πήγαν από χέρι σε χέρι σαν να είναι παράνομο υλικό, όπως π.χ. κυκλοφορούσε ο Ριζοσπάστης. Απλά κάποιες φορές υπήρχαν θέματα. Θυμάμαι μια ιστορία με την Βαβέλ. Δημοσιεύει μια εξαιρετική δουλειά του Alex Varenne και ένας εισαγγελέας αποφασίζει να ασκήσει δίωξη περί δημοσίας αιδούς. Αθωώθηκαν αμέσως. Έχει σχέση με τον συντηρητισμό στην εποχή μας και το τι επικρατεί. δεν έχουμε ερωτικά κόμικς στην εποχή μας με την ποσότητα και την έκταση των προηγούμενων δεκαετιών. Βέβαια το διαδίκτυο είναι γεμάτο από αυτά πλέον. Π.χ. τα χεντάι που κυκλοφορούν κατά κόρον στην Ιαπωνία και μπορείς επίσης να τα βρεις στο διαδίκτυο. Στην Ελλάδα όμως δεν έχουν κυκλοφορήσει ποτέ. Προσωπικά δεν έχω δει. Τουλάχιστον σε έντυπη μορφή. Ζούμε σε συντηρητικές εποχές. Και το γυμνό είναι απαγορευμένο. Πολύ εύκολα ο κόσμος σοκάρεται. Και δεν είναι τυχαίο. Όπως δεν είναι τυχαίο που ζούμε σε πολύ βίαιες εποχές. Όσο πιο συντηρητικοί γινόμαστε στο ερωτικό κομμάτι, τόσο πιο βίαιοι γινόμαστε σαν κοινωνία. Ζούμε σε μια εποχή εύκολων ταμπελών. Πως ασχοληθήκατε με τα ερωτικά κόμικς; Έχω μια πολύ μεγάλη αγάπη για τα κόμικς. Μου άρεσε σε όλες τις μορφές της τέχνης να ασχολούμαι με το ερωτικό κομμάτι της, ήταν φυσικό επακόλουθο να ασχοληθώ και με τα ερωτικά κόμικς. Στην συλλογή μου έχω σχεδόν ότι έχει κυκλοφορήσει στην Ελλάδα σε αυτό το είδος. Είναι πάρα πολλοί τίτλοι. Θα έλεγα πάνω από 500 τίτλοι. Κάποιοι φιλοξενούνται μάλιστα και σε σειρά, οπότε μιλάμε για πάνω από 1000 τεύχη που έχουν κυκλοφορήσει στην Ελλάδα, χώρια ιστορίες που υπάρχουν σε περιοδικά. Βρίσκονται ακόμη απλά κάποια βρίσκονται πιο πολύ δύσκολα. Του Μανάρα αναγνωρίζουμε κάποια πράγματα όπως μας έρχονται. Εδώ πρέπει να ψάξεις να τα βρεις. Υπάρχουν κάποια εξώφυλλα αλλά δεν μπορώ να το απαντήσω με σιγουριά. Ποιο είναι το αγαπημένο σας; Η Ιστορία της Ο είναι ότι καλύτερο έχει σχεδιαστεί πάνω σε ερωτικό κόμικς κατά την άποψη μου. Ο Κρέπαξ έχει κεντήσει. Είναι ένας πολύ μεγάλος μάστορας της ένατης τέχνης. Λειτουργεί κινηματογραφικά. Απομονώνει ακόμη και μικρά καρέ. Είναι σαν σκηνοθέτης. Σαν να έχει σχεδιάσει μια ιστορία και την έχει δώσει σε έναν καμεραμάν να την τραβήξει σκηνή με σκηνή. Το συγκεκριμένο θα έλεγα ότι είναι καλύτερο από το βιβλίο. Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε σαν τσοντοπεριοδικό στην Ομόνοια. Είναι πάντα με τι σκοπό θέλεις να το κυκλοφορήσεις. Η ορίτζιναλ έκδοση που κυκλοφόρησε ο Κρεπαξ στην Γαλλία αυτή την στιγμή ξεπερνάει τα 5000 ευρώ στο ebay. Ήταν υπογεγραμμένα όλα από τον ίδιο, σκληρόδετα σε πολύ μεγάλο μέγεθος και μέσα είχε κείμενα πάνω στον ερωτισμό, πέρα από το κόμικς. Είναι πορνογραφία; Όχι. Θεωρώ τον όρο πορνογραφία πολύ προκατειλημμένο. Τον θεωρώ υβριστικό όρο. Ο σωστός όρος είναι ερωτική τέχνη. Τέχνη που απεικονίζει μια ανθρώπινη στιγμή. Δεν είναι μια υβριστική στιγμή και έχει δώσει χιλιάδες αριστουργήματα από την αρχή του κόσμου. Δεν είναι πρόστυχη. Υπήρχαν πολιτισμοί όπως είναι ο αρχαίος ελληνικός, ο ιαπωνικός, ο ινδικός, ο κινεζικός που ήταν πολιτισμοί που δεν είχαν σεμνοτυφίες και ηθικές αναστολές, απεικόνιζαν την ερωτική τέχνη με περίτεχνους τρόπους. Με τον χριστιανισμό το ανθρώπινο σώμα θεωρείται πλέον μιαρό και η ερωτική πράξη βρώμικη, και κηρύσσει ότι κάθε ηδονή είναι αμαρτία. Η λέξη πορνογραφία είναι ένα προϊόν της βικτοριανής εποχής και έρχεται από το 1845. Είναι οι τσόντες χυδαίες; Σε αυτό θα απαντήσω ότι υπάρχει καλή ή κακή τέχνη όπως υπάρχουν στα πάντα. Απλά επιλέγει ο καθένας μας με το δικό του κριτήριο. Για μας είναι χυδαίο το γυμνό. Για μένα είναι πιο χυδαίο σε μια γυναίκα να φαίνονται μόνο τα μάτια της. Πάντα όλα έχουν να κάνουν με τον χώρο, τον τόπο και τον χρόνο που ζούμε. Το ίδιο ισχύει και για τα κόμικς. Και το σχετικό link...