Αναζήτηση στην Κοινότητα

Η γιορτή της γυναίκας στις 8 Μαρτίου συνιστά πάντα μια μέρα μνήμης για τους γυναικείους αγώνες και μια υπενθύμιση για ισότητα και πάταξη κάθε μορφής ανισοτήτων. Η γυναικεία δυναμική καθρεφτίζεται εξαιρετικά στο graphic novel “Κόκκινη Ρόζα. Ρόζα Λούξεμπουργκ η εικονογραφημένη βιογραφία” της Kate Evans, το οποίο παρουσιάζει τη ζωή και την πολιτική δράση της Ρόζας Λούξεμπουργκ. Η Γερμανία νικήθηκε Επαναστατική & φλογερή καρδιά Ευτυχή σύμπτωση αποτελεί η σύμπραξη τριών γυναικείων φωνών στο κόμικ “Κόκκινη Ρόζα”: το κείμενο και την εικονογράφηση επιμελείται η Kate Evans, Βρετανίδα δημιουργός κόμικ και ακτιβίστρια σε μετάφραση της Σώτης Τριανταφύλλου, από τις εκδόσεις Πατάκη και αποτυπώνει με ενδελεχή έρευνα και λεπτομέρεια την μεγάλη προσωπικότητα της διεθνούς αριστεράς και μαρξίστριας φιλοσόφου Ρόζας Λούξεμπουργκ. Δεν πρόκειται όμως για απλή βιογραφία. Η Kate Evans κατορθώνει να εντάξει σε 179 σελίδες (ενώ επιπλέον 40 σελίδες με σχόλια, σημειώσεις και βιβλιογραφία κατατοπίζουν περαιτέρω τον αναγνώστη) όχι απλώς τη συμμετοχή της σε σημαντικές ιστορικές στιγμές αλλά και να αποδώσει τον εσωτερικό κόσμο της Ρόζας μέσα από ένα πρωτότυπο εικαστικό αποτέλεσμα. Έρωτας & πολιτική Το κόμικ ξεκινάει από τη γέννηση της Λούξεμπουργκ, η οποία γεννήθηκε στις 5 Μαρτίου 1871 στο Ζάμος της Πολωνίας, που βρισκόταν τότε υπό ρωσικό έλεγχο, από εβραϊκή οικογένεια, λίγες μόλις μέρες πριν από τα γεγονότα της παρισινής Κομμούνας. Εξαιτίας μιας δυσπλασίας στο ισχίο, η Ρόζα κουτσαίνει και σε ηλικία μόλις 5 χρόνων της βάζουν γύψο, τον οποίο θα κρατήσει για έναν χρόνο. Δυστυχώς, το πόδι της θα παραμείνει ατροφικό και έτσι κούτσαινε ελαφρώς για όλη της τη ζωή. Ωστόσο, η φλογερή της καρδιά ξεπέρασε τα εμπόδια και στην εφηβεία της συμμετέχει σε αριστερές σοσιαλιστικές ομάδες, πράγμα παράτολμο για μια εποχή όπου οι γυναίκες ήταν περιορισμένες σε οικιακές ασχολίες. Μάλιστα, γίνεται μέλος του “Προλεταριάτου” ενός αριστερού πολιτικού κόμματος, από το 1886. Ωστόσο, εξαιτίας της δράσης του και της σύλληψης κάποιων από τα μέλη, η Ρόζα αναγκάζεται να μετακομίσει στην Ελβετία, το 1889 όπου και σπούδασε Φιλοσοφία, Ιστορία, Πολιτικές Επιστήμες, Οικονομικά και Μαθηματικά. Εκεί, το φθινόπωρο του 1890, συναντήθηκε με τον Leo Jogiches, έναν Λιθουανό Εβραίο τρία χρόνια μεγαλύτερό της με επαναστατική φήμη με τον οποίο θα παραμείνει πολλά χρόνια ερωτευμένη. Η Ρόζα Λούξεμπουργκ είναι μια γυναίκα που αγαπούσε τον αγώνα αλλά και τον έρωτα, η ίδια έλεγε πως «η προσωπική ευτυχία και ο αγώνας για κοινωνική δικαιοσύνη, πρέπει να συνυπάρχουν». Παρόλα αυτά το 1898, έφυγε για το Βερολίνο προκειμένου να συμμετάσχει στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας, το πιο ισχυρό τότε κόμμα στην Ευρώπη. Υπερασπίστηκε με πάθος την οργάνωση των εργατών του προλεταριάτου με στόχο τη γενική απεργία ενάντια στον καπιταλισμό και τον εθνικισμό. Φυσικά, η προσήλωσή της στον αγώνα, η συγγραφή άρθρων, βιβλίων και η συνολική της πολιτική δράση την οδήγησαν πολλαπλές φορές στη φυλακή, ενώ δεν δίστασε να συγκρουστεί και με τον Λένιν. Μάλιστα, υπήρξε ιδρυτικό μέλος των Σπαρτακιστών και στη συνέχεια του Κομμουνιστικού Κόμματος Γερμανίας που έδρασε ιδιαίτερα το 1918. Στις 15 Ιανουαρίου του 1919, συλλαμβάνεται από τις πολιτοφυλακές και εκτελείται εν ψυχρώ στο κεφάλι. Μια πρωτότυπη βιογραφία Η Kate Evans έχει ενσωματώσει με ξεχωριστή γραμματοσειρά αποσπάσματα από γραπτά και επιστολές της Ρόζας Λούξεμπουργκ, οι οποίες ζωντανεύουν στο μυαλό του αναγνώστη την ιδιαίτερη προσωπικότητά της. Μάλιστα, το εξώφυλλο του κόμικ ήδη προμηνύει πως αυτή η βιογραφία θα αποτυπώσει και άλλες διαστάσεις της πρωταγωνίστριας με τρόπο αισθητικό, παρασύροντας τον αναγνώστη στον κόσμο της Λούξεμπουργκ, τις σκέψεις της, τον αισθησιασμό, το θάρρος και την αγωνία της για τις κοσμοϊστορικές εξελίξεις. Το κεφάλι της Λούξεμπουργκ σε προφίλ γέρνει μπροστά με τα μάτια σφιγμένα ενώ στρατιώτες σέρνονται πάνω στη γυμνή της σπονδυλική στήλη και στα πυκνά μαλλιά της, με τις εκρήξεις του πολέμου να διαχέονται στην υπόλοιπη σελίδα. Το μυαλό της βρίσκεται κυριολεκτικά «στη φωτιά». Το κόμικ συνιστά μια ασυνήθιστη αλλά σημαντική συνεισφορά στις ήδη υπάρχουσες βιογραφικές μελέτες για την Ρόζα Λούξεμπουργκ, αφού έχει το πλεονέκτημα του συνδυασμού της εικόνας και του λόγου που δίνουν στον αναγνώστη τη δυνατότητα να παρακολουθεί παράλληλα τη ζωή και το έργο της. Πηγή: https://www.haniotika-nea.gr/i-kokkini-roza

Κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη το κόμικς της Kate Evans «Κόκκινη Ρόζα: Ρόζα Λούξεμπουργκ, η εικονογραφημένη βιογραφία». Για το εξαιρετικό βιβλίο κόμικς «Red Rosa – A Graphic Biography of Rosa Luxemburg» που δημιούργησε το 2014 η Βρετανίδα καλλιτέχνιδα και ακτιβίστρια Κέιτ Έβανς, έχουμε αναφερθεί διεξοδικά σε αυτή τη στήλη κατά το παρελθόν (βλ. Γιάννης Κουκουλάς: «Η ζωή και ο θάνατος της Κόκκινης Ρόζα»). Αποτελεί ευτύχημα ότι πλέον το ελληνικό αναγνωστικό κοινό μπορεί να διαβάσει και στα ελληνικά την ευπώλητη εικονογραφημένη βιογραφία, που κυκλοφορεί εδώ και λίγους μήνες από τις εκδόσεις Πατάκη. Η μεταφορά σε κόμικς της ζωής μιας τόσο εμβληματικής για την παγκόσμια Αριστερά φυσιογνωμίας ενέχει τον κίνδυνο είτε της υπεράσπισης της όποιας ιδεολογικής ορθοδοξίας είτε της αγιογράφησης του βιογραφούμενου προσώπου. Πόσο μάλλον όταν οι ιδέες και η δράση της Ρόζα Λούξεμπουργκ εξακολουθούν να συγκινούν και να χαίρουν ευρύτερης αποδοχής από τα περισσότερα κομμάτια μιας πολυδιασπασμένης, κατά τα άλλα, Αριστεράς, γεννώντας παράλληλα τον φόβο στις άρχουσες τάξεις. Η αφήγηση που μας παρέχει η Έβανς είναι πολυδιάστατη, όπως άλλωστε και ο σχετικά σύντομος αλλά μεστός βίος της «Κόκκινης Ρόζα». Η Πολωνοεβραία επαναστάτρια παρουσιάζεται ως πολυγραφότατη φιλόσοφος και στοχάστρια του μαρξισμού, ως αγωνίστρια, αλλά και ως μια μοναδική γυναίκα με αποφασιστικότητα και αγάπη για τη ζωή. Μέσα από τις καλαίσθητες σελίδες παρακολουθούμε τη μυθιστορηματική ζωή της, από τη γέννησή της σε εβραϊκό περιβάλλον στο Ζάμος της ρωσοκρατούμενης Πολωνίας, μέχρι την πρώιμη πολιτικοποίησή της κατά την περίοδο της εφηβείας. Τις δυσκολίες που αντιμετώπισε από τη σωματική αναπηρία της και τα ερωτικά της σκιρτήματα, μέχρι τους αγώνες που έδωσε ενάντια στην πολεμοκαπηλία και τον εθνικισμό. Την εμπλοκή της με τη Σπαρτακιστική Ομοσπονδία και τη γερμανική επανάσταση του 1918, που κατάφερε να τερματίσει τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά όχι να κερδίσει τον δικό της πόλεμο, με ό,τι αυτό συνεπαγόταν για το μέλλον της επανάστασης στην Ευρώπη και το κομμουνιστικό εγχείρημα γενικότερα. Και τελικά τη φυλάκιση, τον βασανισμό και τη δολοφονία της, στα συντρίμμια όσων λαχτάρησε να χτίσει μαζί με τους συντρόφους της. Το βιβλίο δεν είναι αυστηρά ιστορικό. Όπως μας ενημερώνει η Έβανς, «είναι μια μυθοπλαστική περιγραφή αληθινών γεγονότων [...]. Για να συμπυκνώσουμε την τόσο πλούσια ζωή της Ρόζα [...] παραλείψαμε μερικά γεγονότα, ενώ σε κάποια σημεία ανετράπη η χρονολογική σειρά για λόγους δραματουργίας». Η «Κόκκινη Ρόζα» αποτελεί ένα ερέθισμα για περαιτέρω εμβάθυνση, που συνοδεύεται από πλούσιες σημειώσεις, επίμετρο και προτεινόμενη βιβλιογραφία. Και το σχετικό link...

Ένα graphic novel που περιγράφει με πρωτότυπο και παραστατικό τρόπο τον βίο και την πολιτεία μιας πραγματικής επαναστάτριας. Σε μια εποχή που η ευκολία της εικόνας θα μπορούσε να αποτρέψει τους πιο απαιτητικούς αναγνώστες από τα εικονογραφημένα μυθιστορήματα, όπως συνηθίζουν να λέγονται τα graphic novels, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Ειδικά στην Ελλάδα, το είδος την τελευταία δεκαετία δείχνει να έχει πραγματοποιήσει τεράστια άλματα, αποκαλύπτοντας μια σειρά από εξαίσιους δημιουργούς, συγγραφείς με ευφάνταστες ιδέες και καλλιτέχνες με μεράκι, φαντασία και γνώση. Αν στο εξωτερικό η μετάβαση από το κόμικ, που στόχο είχε την ανάδειξη των σούπερ ηρώων και των περιπετειών τους, στο graphic novel έγινε με τα άκρως πολιτικοποιημένα και σκοτεινά Maus, V for Vendetta, Palestine και Περσέπολις, στην Ελλάδα η καταξίωσή τους στη συνείδηση των πιο απαιτητικών αναγνωστών σημειώθηκε σχεδόν από την πρώτη στιγμή της εμφάνισής τους κάπου στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 2000, με τον πλέον ευφάνταστο τρόπο. Η αρχή έγινε με το πολυσυζητημένο Logicomix (Ίκαρος) του Απόστολου Δοξιάδη και του Χρίστου Παπαδημητρίου, το οποίο απέσπασε πολλά βραβεία, και ακολούθησαν οι εικονογραφημένοι Δραπέτες της Σκακιέρας (Καλέντη) του Ευγένιου Τριβιζά, το πρώτο βιβλίο που χαρακτηρίστηκε ως graphic novel. Ήδη όμως το έδαφος ήταν ιδιαίτερα πρόσφορο λόγω των μεταφράσεων των πιο αναγνωρισμένων ξένων graphic novels από τις εκδόσεις ΚΨΜ, τις οποίες ακολούθησαν οι εξαιρετικές μεταφορές των κλασικών Ελλήνων συγγραφέων από το δίδυμο Θανάση Πέτρου - Δημήτρη Βανέλλη, από το Παραρλάμα και άλλες ιστορίες του Δημοσθένη Βουτυρά (Τόπος) έως τον πρόσφατο αριστουργηματικό τους Χαλεπά (Πατάκη) ‒ ο Θανάσης Πέτρου έχει μεταφράσει και μια σειρά από εξαιρετικά graphic novels, όπως το Ρεμπέτικο, που κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις της Ελευθεροτυπίας. Αίσθηση είχε προκαλέσει επίσης ο Ερωτόκριτος των Γιώργου Γούση, Δημοσθένη Παπαμάρκου και Γιάννη Ράγκου από τον εκδοτικό οίκο Polaris που ειδικεύεται στα κόμικς, με τον Δημοσθένη Παπαμάρκο να έχει κυκλοφορήσει πρόσφατα και τα Γυμνά Οστά σε συνεργασία με τον Kanellos Cob. Αξιοσημείωτο είναι και το Γρα-Γρου των Τάσου Ζαφειριάδη, Γιάννη Παλαβού και Θανάση Πέτρου (Ίκαρος), ενώ αξεπέραστη είναι η ματιά του Soloup στο εξαίσια εικονογραφημένο Αϊβαλί του Ηλία Βενέζη (Κέδρος). Και επειδή η λίστα είναι μεγάλη, να συμπληρώσουμε απλώς πως ελάχιστα graphic novels έχουν καταθέσει τόσο εμβριθή φιλοσοφική αλλά και γοητευτικά λοξή ματιά όσο το φαντασιο-υπαρξιακό A=-A, ένα αριστουργηματικό εικονιστόρημα του Δημήτρη Αναστασίου που ανεβάζει πολύ ψηλά τον πήχη όσον αφορά το είδος και κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο Καλειδοσκόπιο. Πολύ σημαντική είναι επίσης η συμβολή των graphic novels στην αναθεώρηση της βιογραφίας ως είδους, καθώς καταφέρνουν να καθιστούν ακόμα πιο παραστατική τη μυθιστορία του εκάστοτε προσώπου προσθέτοντας ειδικές, παραστατικές πινελιές. Ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα είναι ο Πρώτος Άνθρωπος, μια εικονογραφημένη βιογραφία του Αλμπέρ Καμί από τον Ζακ Φεραντέζ (Πατάκη) ο οποίος συλλαμβάνει αλλιώς τη σχέση βίου και προσώπου, ή η πρόσφατη ελληνική έκδοση για τη ζωή του Ελευθερίου Βενιζέλου από τη Μάρω Βασιλειάδου (Διόπτρα). Αντιπροσωπευτικό δείγμα της αναβάπτισης των ιστορικών προσωπικοτήτων μέσα από την εικονογραφημένη βιογραφία είναι και η περίπτωση της Κόκκινης Ρόζας της Κέιτ Έβανς, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση Σώτης Τριανταφύλλου. Μια επαναστατημένη Ρόζα με φλόγες στα μαλλιά σαν θείο φωτοστέφανο στο εξώφυλλο, μια αισθαντική γυναίκα με επαναστατικές βλέψεις και μια ζωή εξίσου έντονα προσανατολισμένη στον έρωτα, στις σελίδες του βιβλίου. Αυτό είναι το προφίλ που στήνει με φροντίδα και τρυφερότητα η Καναδή καλλιτέχνις και ακτιβίστρια Κέιτ Έβανς, η οποία αναλαμβάνει να μεταφέρει τη ζωή της Ρόζας Λούξεμπουργκ σε εικόνες. Ξεκινώντας από την ατίθαση Εβραία που γεννήθηκε στο ρωσοκρατούμενο πολωνικό Ζάμος και έμαθε από νωρίς να μετατρέπει τα μειονεκτήματα του βίου σε ορμή και δημιουργία, η Έβανς απεικονίζει με τρόπο παραστατικό τα κεντρικά γνωρίσματα ενός χαρακτήρα που ήξερε να ξεπερνά όλα τα εμπόδια. Το ασθενικό πόδι, η μικροσκοπική διάπλαση και η σχετικά άκομψη εμφάνιση της μικρής Ρόζας τη βοήθησαν να αποποιηθεί από νωρίς μια γυναικεία ταυτότητά που την ήθελε αποκλεισμένη από τον δημόσιο χώρο και φυλακισμένη στο σπίτι. Πολύ σύντομα η φωνή της αυτονομήθηκε καθώς η εβραϊκή της οικογένεια της έδωσε πρόσβαση στη μόρφωση, ενώ η ίδια φρόντισε να απαρνηθεί τα γυναικεία της όπλα, π.χ. τα όμορφα μαλλιά της κόβοντάς τα σε νεαρή ηλικία αγορίστικα, πετώντας μακριά τους κορσέδες και δηλώνοντας, για μία ακόμα φορά, την απόφασή της να κινηθεί έξω και πέρα από τις κοινωνικές νόρμες. Για να σπουδάσει μετέβη στην Ελβετία, το μόνο μέρος που επέτρεπε στις γυναίκες να αποκτήσουν πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Διεκδικούσε με πάθος μέχρι τέλους την ανάγκη της να λειτουργεί μόνη και ανεξάρτητη, ακόμα και όταν υποχρεώθηκε να κάνει ένα τυπικό γάμο με τον Γκούσταβ Λίμπεκ για να αποκτήσει γερμανική υπηκοότητα και να εγκατασταθεί στο Βερολίνο, ώστε να εργαστεί στο Γερμανικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD). Αντιτάχθηκε από νωρίς στις εθνικιστικές ιδέες και στις αποσχιστικές τάσεις που επικρατούσαν τότε στην Ευρώπη, αμφισβητώντας ακόμα και τους Πολωνούς ή Ρώσους σοσιαλιστές που προασπίζονταν την πολωνική ανεξαρτησία. Ως υπέρμαχος του διεθνισμού, η Λούξεμπουργκ εκ των πραγμάτων δεν μπορούσε να ασπαστεί τις λενινιστικές ιδέες περί εθνικής αυτοδιάθεσης ή τις κομματικές νόρμες. Ίδρυσε μάλιστα μαζί με τον εραστή της Λέο Γιόγκιχες ‒ το σεξ διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην εικονογραφημένη βιογραφία της Έβανς, όσο παράδοξη και αν φαίνεται σε κάποιους η παραστατική απεικόνισή του ‒ το Πολωνικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, επιμένοντας στην ανάγκη για ριζική αναδιάρθρωση και όχι εύκολες ρεφορμιστικές λύσεις. Δεν είδε ποτέ με καλό μάτι τις απόλυτες ιδέες του Λένιν και την ανάγκη του για προσκόλληση σε ένα κόμμα και στις ντιρεκτίβες του: για εκείνη άλλωστε, τα μέσα παραγωγής για τα οποία μιλούσε ο Μαρξ δεν προέρχονταν από μια μονοσήμαντη ανάγνωση της άμεσης επίδρασης που ασκούν οι δυνάμεις παραγωγής, αλλά ήταν αντιπροσωπευτικά του τρόπου που οι άνθρωποι δρούσαν, έφτιαχναν κοινωνίες και κοινότητες και ερωτεύονταν. Η επαναστατική τάση της Ρόζας, όπως πολύ σωστά φαίνεται να την αντιλαμβάνεται η Έβανς, πήγαζε από αυτήν ακριβώς τη δύναμη των ανθρώπινων σχέσεων, την ελευθερία των ιδεών και την αυτοδιάθεση του σώματος. Ως εκ τούτου, τα πουλιά που φαίνεται να παρατηρεί διαρκώς η Ρόζα Λούξεμπουργκ στα εικονογραφημένα ενσταντανέ της βιογραφίας, τόσο από το ανοιχτό παράθυρο του σπιτιού της όσο και από το κελί της φυλακής, της δείχνουν τον δρόμο πριν από τους νόμους του κόμματος: «Ήμασταν σαν μια οικογένεια σπουργιτιών, η μαμά δεν έτρωγε καλά, δεν φρόντιζε τον εαυτό της, μας τάιζε όπως η μάνα τα πουλάκια. Ήταν σαν απαραβίαστος νόμος της φύσης. Η μητέρα υπήρχε για να μας ταΐζει. Κυρίως για να φροντίζει τον αρχηγό της οικογένειας» στοχάζεται μια κρίσιμη στιγμή αυτοσυνειδησίας, την οποία διαδέχονται οι αγώνες της για διεκδίκηση του δικαιώματος ψήφου για τις γυναίκες. Λίγο αργότερα θα διαφωνήσει κάθετα με τις ρεφορμιστικές ιδέες του Έντουαρντ Μπερνστάιν, ο οποίος επέμενε στον κοινοβουλευτικό δρόμο των σταδιακών μεταρρυθμίσεων, ενώ η Λούξεμπουργκ πρέσβευε μέχρι τέλους την αναγκαιότητα των ριζικών, επαναστατικών αλλαγών, αντιλαμβανόμενη ότι η εύθραυστη γερμανική κοινωνία δεν αλλάζει με ρεφορμιστικές λύσεις. Ακόμα και ο επιστημονικός της τρόπος όμως, καθώς γνώριζε άψογα τις θετικές επιστήμες, είχε κάτι από την ποίηση του Μαρξ. «Η κοινότητα ήταν ένα σύνολο κατακερματισμένο» έλεγε, αφού οι ανάγκες δεν καλύπτονταν και ο κοινωνικός πλούτος δεν είχε καταφέρει ποτέ να κατανεμηθεί σύμφωνα με τις ανάγκες, κάτι που έκανε «κάθε άτομο να επιπλέει σαν σωματίδιο σκόνης στον αέρα, πασχίζοντας να τα βγάλει πέρα». Οι θεωρίες της ειδικά όσον αφορά τη χρηματοπιστωτική αγορά και τους πολέμους, όπως τις αποκαλύπτει η Έβανς, έχουν επαληθευθεί πολλαπλά μέχρι σήμερα, αν και η ίδια στη βιογραφία αυτοσυστήνεται ως ένα ανεξάρτητο και εύθραυστο κορίτσι που λάτρευε τα ζώα, συνομιλούσε με τα πουλιά και δεν έπαυε να εφιστά την προσοχή στις μικρές, απτές λεπτομέρειες των πραγμάτων αναφωνώντας: «Προσέξτε πόσο βαρύ είναι το άρωμα της ανθισμένης φλαμουριάς, προσέξτε τη λάμψη και τη δόξα της μέρας... μια μέρα που δεν θα ξαναρθεί ποτέ. Μια μέρα δώρο, σαν τριαντάφυλλο που περιμένει να το μαζέψεις και να το μυρίσεις». Σαν να προφήτευε τον θάνατό της που δεν της επέτρεψε να ανθήσει όπως ακριβώς θα ήθελε. Tη νύχτα της 15ης Ιανουαρίου του 1919 το χτυπημένο σώμα της 48χρονης Ρόζας Λούξεμπουργκ θα ριχνόταν από ψηλά, από τη γέφυρα του Λιχτενστάιν, στα παγωμένα νερά του ποταμού: μία από τις πιο αποτρόπαιες πολιτικές δολοφονίες και η απώλεια μιας πραγματικής επαναστάτριας. Και το σχετικό link...

Η ζωή και ο θάνατος της Κόκκινης Ρόζα Μια εξαιρετική βιογραφία της Ρόζα Λούξεμπουργκ σε κόμικς Συντάκτης: Γιάννης Κουκουλάς Με τις αμέτρητες διασπάσεις της, τις λεπτές ιδεολογικές διαφοροποιήσεις της και τις ατέλειωτες εκφάνσεις της πολιτικής της έκφρασης και εκπροσώπησης, η Αριστερά διαχρονικά και παγκοσμίως ακροβατεί πάντα στο τεντωμένο σκοινί μιας υποκειμενικά ιδεατής καθαρότητας που να βασίζεται στις προσεχτικά επιλεχθείσες «ιερές» γραφές και τις ερμηνείες τους. Λίγα ιστορικά πρόσωπα της Αριστεράς και κυρίως post mortem, απολαμβάνουν τον σεβασμό της πλειονότητας των μελών και των φίλων της. Ενα από αυτά, ίσως στο ίδιο επίπεδο με τον πιο «πρόσφατο» Τσε, είναι η Ρόζα Λούξεμπουργκ (1871-1919). Η Κόκκινη Ρόζα της Kate Evans κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Verso, έναν από τους σημαντικότερους παγκοσμίως εκδοτικούς οίκους με εξειδίκευση σε βιβλία Ιστορίας, θεωρίας και κριτικής με επίκεντρο την Αριστερά και τα κοινωνικά κινήματα Η Βρετανίδα δημιουργός κόμικς, εικονογράφος, ζωγράφος και ακτιβίστρια Kate Evans (Bump: How to Make, Grow and Birth a Baby, Funny Weather: Everything You Didn’t Want to Know about Climate Change but Probably Should Find Out κ.ά.) με το Red Rosa – A Graphic Biography of Rosa Luxemburg (εκδ. Verso) κατόρθωσε όμως να μη δημιουργήσει μία ακόμα βιογραφία που να απαριθμεί γεγονότα και να αγιοποιεί το βιογραφούμενο πρόσωπο, αλλά να εμβαθύνει στον ψυχισμό της θρυλικής «πρωταγωνίστριας» και να αποδώσει με έναν συναρπαστικά εικαστικό τρόπο, εκτός από τους χώρους και τις στιγμές των ιστορικών γεγονότων, τα συναισθήματά της και την αγωνία της για έναν καλύτερο κόσμο. Παράλληλα, παρά το μικρό μέγεθος του βιβλίου (179 σελίδες και επιπλέον 40 σελίδες με σχόλια, σημειώσεις και βιβλιογραφία), η Evans πέτυχε να συσχετίσει και να συνδέσει όσα συνέβαιναν σε κάθε στιγμή της ζωής της Λούξεμπουργκ με τις παγκόσμιες εξελίξεις. Και να το κάνει με ευφυείς χιουμοριστικές πινελιές που τονίζουν το ανθρώπινο πρόσωπο της Πολωνοεβραίας επαναστάτριας και επιτρέπουν την ακόμα μεγαλύτερη προσέγγιση με το έργο της, αντί να επιλέξει τη συνήθη σε αντίστοιχες περιπτώσεις βλοσυρότητα, αυστηρότητα και αποστασιοποίηση που (υποτίθεται πως) πρέπει να χαρακτηρίζουν τις βιογραφίες. Η Λούξεμπουργκ γεννήθηκε στο Ζάμος της Πολωνίας που βρισκόταν τότε υπό ρωσικό έλεγχο, από εβραϊκή οικογένεια, λίγες μόλις μέρες πριν από τα γεγονότα της παρισινής Κομμούνας. Μπορεί να ήταν πολύ μικρή τότε, αλλά αυτό το εξεγερσιακό κλίμα του αυθορμητισμού των μαζών, έστω κι αν ο βραχύβιος ξεσηκωμός πνίγηκε στο αίμα, χαρακτήρισε στη συνέχεια τη στάση της και τις πράξεις της. Μετά τη μετακόμιση της οικογένειάς της στη Βαρσοβία, μια πιθανή δυσπλασία στο πόδι την ανάγκασε να φορά γύψο για έναν ολόκληρο χρόνο σε ηλικία μόλις πέντε ετών. Από τότε κούτσαινε ελαφρώς για όλη την υπόλοιπη ζωή της. Αυτό δεν την εμπόδισε να γίνει μέλος, από την εφηβεία της κιόλας, σε μαχητικές αριστερές οργανώσεις με αναφορές στον σοσιαλισμό, σε εποχές που ακόμα και η πρόθεση ένταξης μπορεί να στοίχιζε τον θάνατο. Σπούδασε Φιλοσοφία, Ιστορία, Πολιτικές Επιστήμες, Οικονομικά και Μαθηματικά στην Ελβετία και κατά την επιστροφή της στην Πολωνία αλλά και αργότερα, όταν εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Γερμανία, υπερασπίστηκε και προπαγάνδισε με πάθος την οργάνωση των εργατών και του προλεταριάτου, ανεξαρτήτως κρατών και εθνικής προέλευσης με στόχο τη γενική απεργία ενάντια τόσο στον καπιταλισμό όσο και στους αναδυόμενους εθνικισμούς που οδήγησαν εν τέλει στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η συνεχής αρθρογραφία της, τα βιβλία της και η πολιτική δραστηριοποίησή της, στα όρια πάντα της νομιμότητας, την οδήγησαν πολλές φορές στη φυλακή. Δεν δίστασε όμως να εναντιωθεί ακόμα και στον Λένιν, διατυπώνοντας επιφυλάξεις για τον τρόπο οργάνωσης των μπολσεβίκων και υπερασπιζόμενη διεθνιστικές θέσεις που απείχαν από την επιμονή στην εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου σε μία μόνο χώρα, με τον φόβο της ολοκληρωτικής επικράτησης ενός δικτατορικού καθεστώτος που θα απομακρυνόταν από τις μάζες. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος των σπαρτακιστών που αγωνίστηκαν για τη λήξη του πολέμου και στη συνέχεια του Κομμουνιστικού Κόμματος Γερμανίας που ανέπτυξε έντονη δράση στα τέλη του 1918 και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην απόπειρα διαμόρφωσης επαναστατικών συνθηκών και στη δημιουργία εργατικών και λαϊκών συμβουλίων στα πρότυπα των σοβιέτ. Υπό τις εντολές του σοσιαλδημοκράτη ηγέτη Φρίντριχ Εμπερτ, οι εθνικιστικές πολιτοφυλακές τη συνέλαβαν μαζί με τον Καρλ Λίμπκνεχτ στις 15 Ιανουαρίου του 1919. Και οι δύο εκτελέστηκαν εν ψυχρώ με σφαίρα στο κεφάλι. «Μια επανάσταση χτίζεται από εκατομμύρια μικρές στιγμές», σημειώνει η Evans σχολιάζοντας την άφιξη της Λούξεμπουργκ στο Βερολίνο το 1898. Και επιμένει να εικονογραφεί και να αφηγείται τέτοιες στιγμές. Οπως τον τρόπο που συστηνόταν στους πουριτανούς Γερμανούς ως «ντόκτορ», καθώς ήταν από τις ελάχιστες γυναίκες εκείνης της εποχής που κατείχαν διδακτορικούς τίτλους, ή τις προσωπικές της στιγμές και τις ερωτικές της συνευρέσεις που συνοδεύει από λόγια της γύρω από την επανάσταση: «Γενική Απεργία. Ενα μέρος παλλόμενης ζωής από σάρκα και αίμα που συνδέεται με όλα τα τμήματα της επανάστασης με χιλιάδες φλέβες». Η επανάσταση ως ζωντανός οργανισμός Συναρπαστική είναι επίσης και η εξπρεσιονιστική πινελιά που επιλέγει η Evans για να αποδώσει ορισμένες σκηνές από τις πολύβουες πόλεις ή τις λαϊκές κινητοποιήσεις ή ακόμα και πολεμικά στιγμιότυπα. Παραμορφώνει τα πρόσωπα και τα κτίρια, σχεδιάζει αφιλόξενο και εχθρικό το αστικό περιβάλλον, υπερτονίζει τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων που υπό συγκεκριμένες συνθήκες μετατρέπονται σε τέρατα στα μάτια των άλλων. Τεμαχίζει κάποιες από τις σελίδες της σε παράγωνα και ανισομεγέθη καρέ, σε κάποιες άλλες καταργεί εντελώς τα όρια των καρέ και σε όσες συμπυκνώνει τον χρόνο για να μεταφέρει γεγονότα, τοποθετεί τα σχέδια σε εικόνες από κινηματογραφικό φιλμ. Και λίγο πριν από το τέλος, σχεδιάζει τον ξυλοδαρμό της Ρόζα πριν από την εκτέλεση έτσι ώστε τα σώματα των βασανιστών της, προφητικά, να σχηματίζουν τον αγκυλωτό σταυρό. Αλλά, όπως και η Ρόζα, δεν αφήνει τον εαυτό της να απαισιοδοξήσει. Και κλείνει το μοναδικό βιβλίο της με εικόνες από σύγχρονες διαδηλώσεις, από διαμαρτυρίες, από απεργίες, από ένοπλες ομάδες αντιστασιακών και λαϊκούς ξεσηκωμούς. Συνοδεύοντας τις εικόνες αυτές με τις λέξεις: «Εξέγερση. Κατάληψη. Επικοινωνία. Επανάσταση. Η επερχόμενη Ανοιξη». Πηγή