Αναζήτηση στην Κοινότητα

Η ιστορία των ελληνικών κόμικς για την Επανάσταση του 1821 είναι αποκαλυπτική για την εξέλιξη της ιδεολογικής οπτικής των δημιουργών στην εκάστοτε εποχή. Μία από τις παράπλευρες απώλειες της πανδημίας υπήρξαν τα μεγαλόπνοα σχέδια για έναν κεντρικό εορτασμό της επετείου 200 χρόνων από την έναρξη της Επανάστασης του 1821. Σε επίπεδο κρατικά οργανωμένων εορτασμών, η επέτειος αποδείχτηκε μια από τα ίδια. Δεν συνέβη όμως το ίδιο στο επίπεδο της ιστορικής έρευνας. Εδώ το πρόσημο ήταν αναμφίβολα θετικό. Πληθώρα πρωτότυπων εκδόσεων, δοκιμίων, μελετών και πρωτοδημοσιευμένων αρχειακών πηγών, καθώς και αναρίθμητες (διαδικτυακές) εκδηλώσεις, συνέδρια κ.ο.κ. από ακαδημαϊκούς και μη φορείς, εμπλούτισαν τις γνώσεις μας για το 1821, αναβάθμισαν τις προσεγγίσεις μας, φώτισαν αθέατες όψεις του, ανέδειξαν τις διεθνείς του διαστάσεις και, σε ορισμένες περιπτώσεις, αποδυνάμωσαν παλιότερα ερμηνευτικά σχήματα. Αν μη τι άλλο, η περσινή χρονιά αποκάλυψε ότι υπάρχουν πιο ουσιαστικοί τρόποι για τον αναστοχασμό και την καλλιέργεια ιστορικής συνείδησης από την κιτς, μονομερή και τουριστικά εξωραϊσμένη αναπαράσταση του παρελθόντος. Με αφετηρία αυτές τις σκέψεις, έναν χρόνο μετά τα «200 χρόνια», τώρα που ο «κουρνιαχτός» έχει κατακαθίσει, έχει μια αξία να παρακολουθήσουμε τους τρόπους με τους οποίους η επανάσταση του 1821 αναπαραστάθηκε στα ελληνικά κόμικς διαχρονικά μέχρι σήμερα. Η μεγάλη εκκίνηση για τη δημιουργία κόμικς με θέμα την ελληνική επανάσταση σηματοδοτήθηκε στα μετεμφυλιακά χρόνια με τα Κλασσικά Εικονογραφημένα. Το 1951 οι εκδόσεις «Ατλαντίς» των αδερφών Πεχλιβανίδη αγόρασαν το copyright από την αμερικανική σειρά Classics Illustrated, που στη δεκαετία του ’40 είχε διασκευάσει σε κόμικς δεκάδες έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Από το 1953, παράλληλα προς τα μεταφρασμένα αμερικάνικα, άρχισαν να κυκλοφορούν τεύχη με θέματα ελληνικού ενδιαφέροντος: ιστορίες από την αρχαιότητα, το Βυζάντιο και το 1821. Για τη δημιουργία των 83 ελληνικών Κλασσικών απασχολήθηκαν αρκετοί κειμενογράφοι όπως ο Βασίλης Ρώτας και η Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη και καλλιτέχνες όπως ο Β. Ζήσης, ο Ν. Καστανάκης, ο Μ. Μποσταντζόγλου (Μποστ), ο Ι. Γραμματόπουλος κ.α. Από αυτά, σημαντικό μέρος καταλαμβάνουν τίτλοι αφιερωμένοι στη δράση εμβληματικών προσώπων της επανάστασης: Κολοκοτρώνης, Καραϊσκάκης, Παπαφλέσσας, Αθανάσιος Διάκος, Μάρκος Μπότσαρης, Μπουμπουλίνα, Λάμπρος Κατσώνης, Ρήγας Φεραίος, Λόρδος Βύρων. Τα πορτρέτα τους κοσμούν τα εξώφυλλα των τευχών ηρωοποιημένα και δαφνοστεφανωμένα, με τον ίδιο τρόπο που ήταν αναρτημένα στις σχολικές αίθουσες κατά τη μετεμφυλιακή περίοδο. Άλλοι τίτλοι ήταν αφιερωμένοι σε θρυλικά γεγονότα της περιόδου όπως ο χορός του Ζαλόγγου, το Ολοκαύτωμα στο Αρκάδι, αλλά και τεύχη που καταπιάνονταν με τους Αρματολούς και τους Κλέφτες, τους Σουλιώτες και τον Αλή Πασά. Κοινός παρονομαστής όλων αυτών των ιστοριών η αποθέωση του ελληνικού ηρωισμού, η αυταπάρνηση των αγωνιστών, ο αγνός πατριωτισμός τους και το ακατάβλητο πνεύμα ελευθερίας τους. Η απαξίωση που γνώρισε η ιδεολογία της εθνικοφροσύνης στη Μεταπολίτευση συμπαρέσυρε κάθε αναφορά σε φουστανέλες και καριοφίλια. Απηχώντας το πνεύμα και τις αντιλήψεις μιας εντελώς διαφορετικής γενιάς δημιουργών, ο Χρήστος Σταμπουλής θα μας εκπλήξει το 2012 με μια ασυνήθιστη για τα ελληνικά δεδομένα κυκλοφορία που συνδυάζει το... βουκολικό manga με τον ιστορικοπολιτικό προβληματισμό και τον φιλοσοφικό στοχασμό. Ο λόγος για τη «Μαύρη Φουστανέλα», έναν τσοπάνη της ελληνικής υπαίθρου επί τουρκοκρατίας που, στην αναζήτηση της αγαπημένης του προβατίνας Μαυροβουλίτσας, συναντιέται με μια σειρά από πρόσωπα της Επανάστασης του 1821. Μέσα από την υπαρξιακή του περιπέτεια, ο πολυεπίπεδος αντι-ήρωας (επινόηση του δημιουργού Γιώργου Τσακιρέλλη) έρχεται σε επαφή με τις ρίζες της κακοδαιμονίας και των παθογενειών του σύγχρονου ελληνικού κράτους, ενώ στοχάζεται περίπλοκα ζητήματα όπως η θρησκεία και η εθνική ταυτότητα. Η «Μαύρη Φουστανέλα» κυκλοφόρησε αρχικά σε ένα 48σελιδο κόμικς 2.000 αντιτύπων που διανεμήθηκαν δωρεάν, για να ολοκληρωθεί το 2015 σε μορφή επίτομης τριλογίας από τις εκδόσεις Inksitu Comix. Παντρεύοντας τη μυθική φαντασία με την τεχνολογία του steampunk, οι «Μυθοναύτες» (σε σύμπραξη Δημήτρη Σαββαΐδη και Γιάννη Ρουμπούλια) θα κάνουν το ντεμπούτο τους το 2016 από την εκδοτική Addart για να μας ξεδιπλώσουν στην τετράτομη περιπέτειά τους έναν παράλληλο προς τα ιστορικά γεγονότα κόσμο. Πρόκειται για βετεράνους του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα που από το 1830 θα αναλάβουν, με εντολή του κυβερνήτη του νεοσύστατου κράτους Καποδίστρια, να εκκαθαρίσουν τον ελλαδικό χώρο από τα μυθικά τέρατα που λυμαίνονται την ύπαιθρο επί αιώνες. Πιο πρόσφατη δουλειά του ίδιου σκιτσογράφου, σε σενάριο του Χάρη Γιουλάτου, ο «Μυθομάχος 1821 – Ευχή και κατάρα» (εκδ. Nerdula Creative Lab), που εκτυλίσσεται σε ένα μυθικό σύμπαν λίγο πριν την επανάσταση. Η πιο επική και φιλόδοξη σειρά κόμικς για το 1821 έρχεται διά χειρός Θανάση Καραμπάλιου, με τον τίτλο «1800» (Jemma Press). Έχοντας ξεκινήσει από το 2018 και δουλεύοντας ήδη πάνω στο έκτο τεύχος, ο Καραμπάλιος μας αφηγείται μέσα από τη μυθοπλασία του (βασισμένη σε πολυετή σχολαστική έρευνα) τα παρασκήνια των χρόνων πριν από το ξέσπασμα της επαναστατικής πυρκαγιάς που απλώθηκε σε ολόκληρη τη νότια Ελλάδα. Ο Λαρισαίος δημιουργός επικεντρώνεται στον Δήμο Καραμάνο, έναν οικογενειάρχη πρώην αρματολό της προεπαναστατικής Θεσσαλίας, εντάσσοντας την ιστορία του ως ψηφίδα στο μεγάλο ψηφιδωτό της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Στην κορυφή των έργων κόμικς για το ’21 που δημιουργήθηκαν από εγχώριους/ες δημιουργούς στην επέτειο των 200 χρόνων, βρίσκεται αναμφισβήτητα η «Μάχη της πλατείας» του Soloup (εκδ. Ίκαρος). Το ογκώδες γκράφικ νόβελ αναβιώνει τολμηρά και ενάντια σε εθνικά στερεότυπα τη συναρπαστική ιστορία του 1821, μέσα από την αφήγηση ενός γέρου άστεγου της πλατείας Κολοκοτρώνη σε μια νεαρή κοπέλα. Ο συνδυασμός της αφηγηματικής γλώσσας των κόμικς και της επιστημονικής τεκμηρίωσης (να επισημανθεί ότι το 750 σελίδων βιβλίο περιλαμβάνει πάνω από 100 σελίδες με πηγές, χρονολόγιο, βιογραφικές σημειώσεις, ιστοριογραφικές επεξηγήσεις κ.ο.κ.) καθιστά τη «Μάχη της Πλατείας» ένα, συν τοις άλλοις, σπουδαίο εκπαιδευτικό βοήθημα. Με σεβασμό στην ιστορική ακρίβεια, η σχεδιάστρια Χ. Σακελλαροπούλου και ο ιστοριοδίφης Σ. Θεοχάρης εστιάζουν στο πρόσωπο του Αλέξανδρου Υψηλάντη με το κόμικς τους «1821 – Η αρχή της επανάστασης» (εκδ. Byzantine Tales). Πρόκειται για μια φιλότιμη προσπάθεια που επιχειρεί να αποκαταστήσει την τεράστια συμβολή του πρίγκιπα, στρατιωτικού και αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας στην πολιτικοστρατιωτική προετοιμασία του Αγώνα και να μας θυμίσει κάτι που τείνουμε να ξεχνάμε: ότι στην πραγματικότητα η πρώτη φλόγα της επανάστασης δεν άναψε στον Μοριά, αλλά λίγο νωρίτερα στη Μολδοβλαχία. Με ανάλογο σεβασμό στις ιστορικές πηγές αντιμετωπίζουν τα γεγονότα της άλωσης της Τριπολιτσάς και οι Αρχοντής και Λάμπρος Πάντσιος στο έργο τους «Ημερολόγια του ’21 – Ελευθερία ή Θάνατος» (εκδ. Comicon). Οι τρόποι με τους οποίους εξιστορήθηκε ο ελληνικός αγώνας της ανεξαρτησίας και οι τρόποι με τους οποίους ερμηνεύτηκαν τα γεγονότα που τον απαρτίζουν, αρχής γενομένης από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές του, είναι περίπλοκοι και πολυσύνθετοι. Τα κόμικς δεν φιλοδοξούν προφανώς να υποκαταστήσουν την επιστημονική ιστορική έρευνα. Αποτελούν όμως ένα ερέθισμα για περαιτέρω μελέτη μιας εποχής που διαρκώς και επίμονα θα επανέρχεται από το παρελθόν για να θέτει νέα ερωτήματα στο παρόν μας. Εκδήλωση Το ’21 στα Κόμικς – Όψεις και αναπαραστάσεις της Ελληνικής Επανάστασης στην Ένατη Τέχνη Ομιλητές: Αντώνης Νικολόπουλος (Soloup), σκιτσογράφος, μεταδιδακτορικός ερευνητής ΤΠΤΕ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Γιάννης Αντωνόπουλος, σκιτσογράφος και ιστορικός Γιάννης Κουκουλάς, μεταδιδακτορικός ερευνητής ΘΙΣΤΕ, διδάσκων ΑΣΚΤ Πού: Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, Πειραιώς 256 Πότε: Πέμπτη 24 Μαρτίου, 13.30 Είσοδος ελεύθερη Και το σχετικό link...

Λίγο αργοπορημένο θα έλεγε κανείς review για το κόμικ του Ρουμπούλια που κυκλοφόρησε τον περασμένο Απρίλιο αλλά μπαίνει εδώ για αρχείο. Παρουσίαση του κόμικ στο GC * Μια επίλεκτη ομάδα κυνηγών τεράτων αναλαμβάνει δράση στη νεοελληνική επαρχία λίγο μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους. Τέσσερα αταίριαστα πρόσωπα υπό την καθοδήγηση του ίδιου του Ιωάννη Καποδίστρια εξολοθρεύουν μυθικά πλάσματα σε μια νέα σειρά που ανατρέπει τις παραδόσεις και «αναθεωρεί» την Ιστορία. Στα σύγχρονα ελληνικά κόμικς δεν είναι λίγες οι εμφανίσεις προσώπων της Επανάστασης του 1821 ή μιμητών και κακέκτυπών τους με φουστανέλες, τσαρούχια, καριοφίλια και γιαταγάνια. Πάντα για χιουμοριστικούς λόγους, για να παρωδηθούν οι εθνικοί μύθοι τού σήμερα, να αποδομηθούν δοξασίες και πατριωτικές αυταπάτες, να σχολιαστούν σκωπτικά το παρόν και οι διαχρονικές παθογένειες του τόπου. Στο Αϊβαλί του Soloup, ο πολυβραβευμένος δημιουργός με το ξεχωριστό του στιλ και το πικρό του χιούμορ προσαρμόζει γνωστούς πίνακες ζωγράφων του 19ου αιώνα με πρωταγωνιστές εξιδανικευμένους και ατσαλάκωτους ήρωες σε μια μυθοπλαστική αφήγηση για την τραγωδία και τον ξεριζωμό του 1922. Πραγματικά ιστορικά στοιχεία αναμειγμένα με μύθους και μια φανταστική τεχνολογία στις υπηρεσίες της επίλεκτης ομάδας συνθέτουν την υπόθεση των «Μυθοναυτών» των Δημήτρη Σαββαΐδη και Γιάννη Ρουμπούλια | Ο Γιάννης Αντωνόπουλος στη συλλογή γελοιογραφιών του με τίτλο «Οχι Αλλο Σώσιμο» τοποθέτησε στο εξώφυλλό του έναν απελπισμένο φουστανελοφόρο να φεύγει από την πνιγμένη στα δακρυγόνα Αθήνα φορώντας αντιασφυξιογόνο μάσκα και κρατώντας ένα μπουκάλι Maalox. Παλαιότερα, ο Κων Χρυσούλης με τη σειρά «Giant Size Fascists» σατίρισε τον ντόπιο εθνικισμό χρίζοντας ηγέτη της ελληνο(αν)ορθόδοξης ομάδας υπερηρώων του τον Γαλανόλευκο Πατρίδα, κατά κόσμον Πιτ Τζάιρους, σουβλατζή στην Αστόρια, και άξια μέλη τη θρυλική μπουρλοτιέρισσα Μπουμ-Μπουμ-Λίνα, τον Παλαμά με την τεράστια παλάμη, τον Μιναρώταυρο (μισός Κρητικός, μισός Πατρινός), τον Ντίσκο-Βόλο κ.ά. Ο σεναριογράφος Δημήτρης Σαββαΐδης («Σπάρτακος», «Κουπέ» κ.ά.) και ο σχεδιαστής Γιάννης Ρουμπούλιας («Τα Χρονικά του Δρακοφοίνικα» κ.ά.) με τους «Μυθοναύτες» (εκδόσεις AddArt) αξιοποιούν όλη αυτή την εμπειρία, την ποτισμένη από μπαρουτοκαπνισμένες πιστόλες, καβαλίνες και κακαρέτζες, σβουνιές και τσαρουχίλα και, πάνω απ’ όλα, εθνική βαρβατίλα και δημιουργούν μια σειρά που αφηγείται τολμηρά την Ιστορία, «αποκαλύπτοντας» αθέατες (υποθετικές) πτυχές της. Τα μέλη της αλλόκοτης αλλά αποτελεσματικής αυτής ομάδας των Μυθοναυτών είναι ο κτηνώδης Γιάννης Θυμιούλας ή Θεριό, πρώην αρματολός και πρωτοπαλίκαρο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, η καπετάνισσα Δημονίκη Αρναούτα, πρώην προστατευόμενη της Μπουμπουλίνας, ο Ελληνογάλλος λόγιος και εφευρέτης Μπελμόν Ροδαφηνός και η Τσιγγάνα μάγισσα από τη Σμύρνη, Μελτέμ Γιαγκίνα. Καθοδηγητής της ομάδας δεν είναι άλλος από τον καθοδηγητή ολόκληρου του ελληνικού έθνους εκείνης της εποχής, τον Ιωάννη Καποδίστρια. Ανασφαλής από την εσωτερική αντιπολίτευση («Ο Μαυρομιχάλης, αν και φυλακισμένος, φοβούμαι πως έχει ακόμη την δύναμιν να με ανατρέψει») και τους εξωτερικούς κινδύνους («Οι Αγγλοι και οι Γάλλοι παραμονεύουν ωσάν τις οχιές. Αν κάνω κάποιο μοιραίο λάθος, θα χτυπήσουν με το δηλητήριό των») αναθέτει στη Δημονίκη την επόμενη αποστολή, το επόμενο τερατώδες πλάσμα που πρέπει να εξοντωθεί. Και, πειστικός, αποφασιστικός κι ευθυτενής, τη θέτει προ των ευθυνών της και του καθήκοντός της λέγοντάς της σε δραματικούς τόνους: «Το μέλλον της πατρίδος είναι εις τα χέρια των Μυθοναυτών». Δεν είναι τυχαίο ότι το τότε «μέλλον» της πατρίδος είναι το παρόν που όλοι γνωρίζουμε. comics@efsyn.gr Πηγή