Μετάβαση στο περιεχόμενο

Αναζήτηση στην Κοινότητα

Εμφάνιση αποτελεσμάτων για ετικέτες 'δημοκρατία'.

  • Αναζήτηση ανά ετικέτες

    Πληκτρολογήστε ετικέτες χωρισμένες με κόμματα.
  • Αναζήτηση ανά συγγραφέα

Τύπος περιεχομένου


Ενότητες

  • ΓΝΩΡΙΜΙΑ - ΝΕΑ - ΒΟΗΘΕΙΑ
    • ΓΝΩΡΙΜΙΑ - ΒΟΗΘΕΙΑ
    • ΝΕΑ
  • ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ
    • ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ
    • ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ
  • ΧΑΛΑΡΩΜΑ
    • ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
    • ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟ
    • ΤΟ ΠΑΖΑΡΙ
  • ΝΤΙΣΝΕΥ's Διάφορα
  • ΝΤΙΣΝΕΥ's Ντόναλντ
  • ΝΤΙΣΝΕΥ's Super Μίκυ
  • ΝΤΙΣΝΕΥ's Κόμιξ
  • ΝΤΙΣΝΕΥ's Μίκυ Μάους
  • ΝΤΙΣΝΕΥ's Μπλα μπλα
  • VINTAGE's Συζήτηση
  • VIDEO GAMES's Γεν. Συζήτηση για Video Games

Blogs

  • Valt's blog
  • Dr Paingiver's blog
  • GCF about comics
  • Vet in madness
  • Θέμα ελεύθερο
  • Film
  • Comics, Drugs and Brocc 'n' roll
  • I don't know karate, but i know ka-razy!
  • Γερμανίκεια
  • ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΠΡΑΜΑΤΑ ή Η ΑΧΡΗΣΤΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
  • ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΠΡΑΜΑΤΑ ή Η ΑΧΡΗΣΤΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
  • Κομικσόκοσμος
  • The Unstable Geek
  • Σκόρπιες Σκέψεις
  • Dhampyr Diaries
  • Περί ανέμων και υδάτων

Βρείτε αποτελέσματα σε ...

Βρείτε αποτελέσματα που ...


Ημερομηνία Δημιουργίας

  • Αρχή

    Τέλος


Τελευταία ενημέρωση

  • Αρχή

    Τέλος


Φιλτράρετε με αριθμό ...

Εγγραφή

  • Αρχή

    Τέλος


Ομάδα


Member Title


MSN


Website URL


Yahoo


Skype


Πόλη


Επάγγελμα


Ενδιαφέροντα

  1. albert

    ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

    Αήνα, αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. Με την περσική απειλή να βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από την πόλη, οι Αθηναίοι βρίσκονται κάθε μέρα πρόσωπο με πρόσωπο με τον εχθρό περιμένοντας να δουν ποιος θα κάνει την πρώτη κίνηση. Όσο για τα βράδια, οι πολεμιστές διηγούνται ιστορίες που ακολουθούν τις γλώσσες της φωτιάς. Μια από αυτές, είναι και η αφηγηματική βάση της Δημοκρατίας. Αυτή την Κυριακή με την Καθημερινή, έρχεται ο πρώτος από τους δύο τόμους της Δημοκρατίας. Ένα από τα πιο καθηλωτικά ελληνικά graphic novel της τελευταίας δεκαετίας, που συνδυάζει ιστορία και μυθοπλασία για να περιγράψει την περιπέτεια της γέννησης του κορυφαίου πολιτεύματος. Αφηγητής και κεντρικό πρόσωπο, ο Λέανδρος. Ένας αγγειογράφος που ζει την απώλεια, τον έρωτα, τη δημιουργία και την ένταση και βρίσκεται στο επίκεντρο της πορείας που οδήγησε σε μία από τις μεγαλύτερες επινοήσεις της παγκόσμιας πολιτικής ιστορίας, τη Δημοκρατία. Σκηνές και γεγονότα που κόβουν την ανάσα μας δείχνουν πως η δημοκρατία σφυρηλατήθηκε τόσο από τύχη και ιστορικές συγκυρίες όσο και από τις πράξεις και το κουράγιο ανθρώπων πολυμήχανων και ταγμένων στο σκοπό τους. Συναρπαστική πλοκή, θαυμαστοί χαρακτήρες και έντονο χρώμα, συνθέτουν ένα έργο με σύγχρονη ματιά. Ο Αλέκος Παπαδάτος και η Annie Di Donna, συνδημιουργοί του διεθνούς εκδοτικού φαινομένου Logicomix, ενώνουν τις δυνάμεις τους με τον συγγραφέα Αβραάμ Κάουα για ένα graphic novel που κέρδισε το βραβείο του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού βιβλίου – ΙΒΒΥ 2016 στην κατηγορία «Βραβείο σε συγγραφέα εφηβικού – νεανικού βιβλίου, για εφήβους και νέους», καθώς και τα βραβεία «Καλύτερου Σεναρίου» και «Καλύτερου Κόμικ by Wacom» στα Ελληνικά Βραβεία Κόμικς 2016. «Δημοκρατία». Ο πρώτος τόμος, την Κυριακή 18 Ιουνίου με την «Καθημερινή». Η παρουσα εκδοση αποτελει φωτομηχανικη ανατυπωση της εκδοσης που κυκλοφορησε το 2015 απο τις εκδοσεις ΙΚΑΡΟΣ-οπως αναγραφεται και στα στοιχεια της εκδοσης. Παρουσιαση της εκδοσης του 2015 στο παρακατω συνδεσμο https://www.greekcomics.gr/forums/index.php?/topic/34092-δημοκρατια/
  2. whatever

    Alecos Papadatos' previous work

    Μόλις έμαθα πως ο Αλέκος Παπαδάτος εξέδωσε νέο κόμικ, αυτήν την φορά αφιερωμένο στον Αριστοτέλη (τον γνωστό φιλόσοφο) και για να το τιμήσω (παρόλο που δεν τον έχω διαβάσει ακόμα), έκανα ένα μικρό fanart εμπνευσμένο από το προηγούμενο κόμικ του, την "Δημοκρατία". Αν και το απόλαυσα, δεν μου άρεσε τόσο όσο το "Logicomix" (το οποίο BTW, το προτείνω σε όλους). Δεν ξέρω γιατί. Υπήρχε κάτι στην δομή που μου το χάλασε, αλλά δεν μπορώ να το εξηγήσω.
  3. Στον μύθο του Δράκουλα, από το πρωτότυπο έργο του Μπραμ Στόουκερ μέχρι τις σύγχρονες λογοτεχνικές και κινηματογραφικές εκδοχές, ο αιμοδιψής κόμης βρίσκεται σε πρώτο πλάνο και οι θηριωδίες του προκαλούν τρόμο. Οι Αβραάμ Κάουα και Γιάννης Ρουμπούλιας καθιστούν πρωταγωνίστριες τις Νύφες του και δημιουργούν μια συναρπαστική ιστορία. Είναι δύσκολο για έναν καλλιτέχνη να αναμετρηθεί με ένα πασίγνωστο έργο και να προσθέσει σ' αυτό τη δική του προσωπική πινελιά, προωθώντας τον μύθο του. Κινδυνεύει να τον καταπιεί το μεγαλείο του πρωτοτύπου. Η πρόκληση όμως είναι μεγάλη. Γι’ αυτό συχνά – πυκνά πολλοί δημιουργοί το τολμούν. Τις περισσότερες φορές αποτυγχάνουν. Υπάρχουν όμως και οι εξαιρέσεις. Ο Αβραάμ Κάουα, συγγραφέας μεταξύ άλλων και πολλών ιστοριών κόμικς («Δημοκρατία», «Ubermensch» κ.ά.) και μυθιστορημάτων τρόμου («Το ασήμι που ουρλιάζει», «Νεκρό δέρμα» κ.ά.), και ο σχεδιαστής και δημιουργός κόμικς Γιάννης Ρουμπούλιας («Τα χρονικά του Δρακοφοίνικα» κ.ά.) με το πρώτο μέρος μιας προαναγγελθείσας τριλογίας καταγράφονται στη δεύτερη κατηγορία. Κι αυτό, γιατί η ιστορία με τίτλο «Νουρ» από τη σειρά «Οι Νύφες του Δράκουλα» (εκδόσεις Jemma Press) αποτελεί κάτι ολότελα νέο στη μυθολογία με πρωταγωνιστή τον Άρχοντα της Τρανσυλβανίας. Στο επίκεντρο δεν βρίσκεται ο πανούργος Δαίμονας αλλά οι γυναίκες του, οι «Νύφες» και Σκλάβες του. Η ιστορία ξεκινά από τον πύργο του Δράκουλα μια νύχτα με πανσέληνο του 1893, για να μεταφερθεί αμέσως μετά στην Κωνσταντινούπολη του 1622. Η δυστυχισμένη Νουρ, οδαλίσκη στο χαρέμι του Γεντίκ Τσελεμπή, ονειρεύεται να μπήξει ένα μαχαίρι στον λαιμό του βασανιστή και ιδιοκτήτη της. Μέχρι που αυτός συνάπτει συμφωνία με τον Δράκουλα με φόντο παιχνίδια εξουσίας και εκδίκησης στα Βαλκάνια που βρίσκονται σε αναβρασμό. Η αναμενόμενη προδοσία θα φέρει την απελπισμένη αλλά τολμηρή Νουρ στο πλευρό του Δράκουλα. Η θαρραλέα κοπέλα από παλλακίδα ενός φιλόδοξου ευγενή Τούρκου θα καταλήξει, με τη θέλησή της, νύφη του πιο τρομακτικού πλάσματος στον κόσμο. Και θα γίνει κτήμα του σε μια σχέση που τη χαλυβδώνει η αγάπη αλλά και το αίμα. Ακόμα και μια τέτοια αγάπη, όμως, έχει ημερομηνία λήξης, μια και η ιστορία αναμένεται να έχει δύο συνέχειες με τις επόμενες Νύφες του Δράκουλα. Το σενάριο του Κάουα σε αυτήν την πρώτη ιστορία της τριλογίας είναι καθηλωτικό και με τις διαδοχικές ανατροπές κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον μέχρι την τελευταία σελίδα. Παράλληλα, τα σχέδια του Ρουμπούλια, σκοτεινά και ασπρόμαυρα, δημιουργούν μια υποβλητική ατμόσφαιρα στην οποία κυριαρχεί η σκληρότητα και ρέει άφθονο αίμα. Με την ολοκλήρωση της ιστορίας, η σκυτάλη κατά τα φαινόμενα περνά στη «Σντένκα - Θυγατέρα των Βούρνταλακ» που θα πρωταγωνιστήσει στο δεύτερο μέρος, σε μια μεγάλη αφήγηση που τόσο έχουν ανάγκη τα ελληνικά κόμικς για να βγουν από την, δικαιολογημένη κατά τα άλλα εξαιτίας της ζοφερής οικονομικής πραγματικότητας, εμμονή στις μικρές και αποσπασματικές ιστορίες. Και το σχετικό link...
  4. Στο τελευταίο Comicdom Con είχαμε και τα προηγούμενο διάστημα είχαμε τα Ελληνικά Βραβεία Κόμικ, έναν θεσμό που προωθείται για την διάδοση της καλλιτεχνικής πλευράς των κόμικ και των δημιουργών τους, αλλά και την διεύρυνση του κοινού! Αποκορύφωμα της διαδικασίας και της τελετής στάθηκε η βράβευση της Δημοκρατίας από τις Εκδόσεις Ίκαρος, το κόμικ με σενάριο του Αβραάμ Κάουα, σχέδιο των Αλέκου Παπαδάτου και Αnna Di Donna. Κατά την γνώμη μας το αποτέλεσμα αυτό ήταν κάτι παραπάνω από δίκαιο, όχι γιατί οι υπόλοιπες συμμετοχές ((Γυρνώ σαν Νυχτερίδα, Η Μεγάλη βδομάδα του Πρεζάκη,Σκορποχώρι,Übermensch) ήταν κακές, κάθε άλλο. Όμως η Δημοκρατία κατάφερε να παρουσιάσει με εξαιρετικό τρόπο ένα μεγάλο εύρος θεμάτων με αξιοθαύμαστο βάθος που αξίζουν την προσοχή μας. Για το έργο αυτό, αλλά και για πιο γενικά και πάντα ενδιαφέροντα ζητήματα, επικοινωνήσαμε με τον Αβραάμ Κάουα, έναν σπουδαίο συγγραφέα, μεταφραστή και θεωρητικό που μας έχει απασχολήσει πολλές φορές στο παρελθόν, τόσο με μεταφράσεις (Σούπερκραχ κ.α) όσο και με τρομερά έργα, διασκευασμένα (Übermensch κ.α) αλλά και πρωτότυπα (Ο Προσκεκλημένος κ.α). Παρακάτω η κουβέντα μας! Έχετε ασχοληθεί με διασκευές ιστοριών από βιβλία, μεταφράσεις και πρωτότυπες ιστορίες. Ποιες είναι οι δυσκολίες του κάθε χώρου, και ποιες οι χαρές που προσφέρει σε έναν δημιουργό; Σε μια διασκευή, η κύρια δυσκολία είναι να διατηρήσεις το πνεύμα και τα νοήματα του πρωτοτύπου, προσδίδοντας συνάμα κάτι μοναδικά «δικό σου» αλλά και που να συνδέεται με τη νέα φόρμα στην οποία προσαρμόζεις την ιστορία. Κοινώς, πρέπει να μην χαλάσεις ό,τι είναι καλό, και να το κάνεις κάτι άλλο όσο καλύτερα γίνεται. Η ίδια δυσκολία υπάρχει και στη μετάφραση σε ό,τι αφορά το πέρασμα στη νέα γλώσσα, και η χαρά και στις δύο περιπτώσεις βγαίνει όταν ξεπερνάς επιτυχώς τη δυσκολία αυτή. Η χαρά της πρωτότυπης ιστορίας, από την άλλη, είναι απλά να την τελειώσεις και αυτή να προσφέρει απόλαυση στο κοινό. Η χαρά της οποιασδήποτε δημιουργίας, με άλλα λόγια. Η ελληνική κόμικ σκηνή έχει γνωρίσει μια μεγάλη άνοδο τα τελευταία χρόνια.Τι νομίζετε ότι είναι αυτό που σπρώχνει τους δημιουργούς να συνεχίζουν εν μέσω κρίσης και το κοινό να στηρίζει τους καλλιτέχνες, οικονομικά και κοινωνικά; Άσχετα με τις συνθήκες κρίσης ή τις περιοδικές φάσεις ανόδου της σκηνής, το μόνο που σπρώχνει τους δημιουργούς να συνεχίζουν να δημιουργούν είναι η ίδια η δημιουργία, και αυτό θα έκαναν, πιστεύω, σε κάθε εποχή. Σίγουρα δεν εξαρτάται αυτό από κάποια στήριξη του κοινού, γιατί τις πιο πολλές φορές το κοινό δεν είναι αρκετά μεγάλο για να συντηρήσει τους δημιουργούς παρά την καλή του διάθεση. Και ό,τι πιστεύω για τους δημιουργούς, μπορεί να ειπωθεί και για το κοινό. Όποιοι γουστάρουν να διαβάζουν, θα το κάνουν, γι’ αυτό και μόνο το λόγο. Έχετε γράψει πολλά βιβλία και συλλογές διηγημάτων. Δημιουργικά, κατά πόσο διαφέρουν από το σενάριο ενός κόμικ; Νιώθετε περιορισμό από την φόρμα, σας πιέζει η εικόνα; Όλες οι ιστορίες γράφονται για να διαβαστούν από τους άλλους, από το κοινό. Στο σενάριο, γράφεις πιο άμεσα για κάποιον άλλον, τον σχεδιαστή, που θα λειτουργήσει ως ο σκηνοθέτης ή ως ο διευθυντής φωτογραφίας που μέσα από τον φακό του θα φιλτράρει την ιστορία για το κοινό. Πρέπει να συναρπάσεις αυτόν πρώτα, να τον εμπνεύσεις για να εντυπωσιάσει τον αναγνώστη. Ίσως πασχίζεις σε πιο μικρό καμβά και με λιγότερο κείμενο από όσο σε ένα διήγημα ή μυθιστόρημα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο κόπος στη δημιουργία μιας σειράς ποιημάτων χαϊκού είναι λιγότερο σημαντικός από εκείνον για τη δημιουργία ενός ομηρικού έπους. Όσο για τη φόρμα, υπάρχουν πράγματα για τα οποία τα κόμικς, σαν το σινεμά, είναι ιδανικά, και υπάρχουν άλλα τα οποία είναι πιο ιδανικά για πρόζα. Πάντα εξαρτάται από το πώς θα προσεγγίσεις μια ιστορία, αλλά όλες οι φόρμες έχουν η καθεμιά τη χάρη ή τη δυσκολία τους ανάλογα. Ο Λέανδρος είναι καλλιτέχνης, αλλά όταν έρχεται η ώρα πολεμά ενάντια στους Σπαρτιάτες και μετά τους Πέρσες. Τι θα έπρεπε να καταλάβουν από αυτό οι σημερινοί καλλιτέχνες; Τίποτε. Ναι, ο Λέανδρος είναι καλλιτέχνης, αλλά πριν από αυτό είναι άνθρωπος και κοινωνικό ον. Δεν είναι μια προτροπή ή ένα κήρυγμα για τη θέση του καλλιτέχνη ως πεφωτισμένου οραματιστή ή πρωτοπόρου κοινωνικού αγωνιστή ή κάτι άλλο, είναι ένας άνθρωπος με τους δικούς μας δισταγμούς, τις αδυναμίες και τα πιστεύω μας, ο οποίος αντιδρά στις συνθήκες και στον κόσμο στον οποίο ζει. Από αυτό οι αναγνώστες θα πάρουν αυτό που θέλουν, όχι κάτι που θα τους επιβάλλουμε εμείς. Πως νομίζετε πως θα ήταν η ιστορία του Λέανδρου αν εξελισσόταν σήμερα; Θα υπήρχε Κλεισθένης; Αν θεωρήσουμε ότι η ιστορία του Λέανδρου είναι η ιστορία της δημοκρατίας, η ιστορία του ανθρώπου μέσα στο σύνολο και του σύστημα, τότε εξελίσσεται και σήμερα, γύρω μας, κάθε μέρα, με τον ίδιο τρόπο. Όσο για το αν θα υπήρχε Κλεισθένης, είναι μεγάλο θέμα, όπως είναι στην ιστορία μας μεγάλο θέμα το αν και τότε υπήρξε Κλεισθένης. Είναι ο Κλεισθένης κάποιος με σαφή κίνητρα, πράξεις και επιρροή, ή κάποιος που τον αντιλαμβανόμαστε όπως θέλουμε σύμφωνα με τις προσδοκίες και τις προκαταλήψεις μας; Πως προέκυψε η Δημοκρατία ως ιδέα και πόσο άλλαξε στην πορεία της δημιουργίας της; Η ιδέα ήταν στο μυαλό του Αλέκου Παπαδάτου χρόνια πριν συνεργαστούμε, και γεννήθηκε από την επιθυμία του να κάνει μια ιστορία πολιτικής και ιδεών, όπου το φόντο των μεταρρυθμίσεων του Κλεισθένη θα αναδείκνυε έναν διαχρονικό προβληματισμό για την ανθρώπινη κατάσταση. Αυτό ήταν πάντα το πλαίσιο στο οποίο μείναμε πιστοί δουλεύοντας μαζί, άσχετα από τις πολλές λεπτομέρειες που τροποποιήθηκαν και εξελίχτηκαν στην πορεία, όπως γίνεται σε κάθε ιστορία. Κάποια πράγματα, ας πούμε, τα οποία προστέθηκαν ενώ δουλεύαμε, ήταν η Ηρώ, ο ρόλος της Αθηνάς και των θεών και η σχέση του Λέανδρου με το θείο, η Μέδουσα και ο συμβολισμός της, αλλά και η εμφάνιση του Αισχύλου και του Κυνέγειρου στην ιστορία. Τι αποκομίσατε από την συνεργασία με έναν τόσο διακεκριμένο κομίστα όπως τον Αλέκο Παπαδάτο δημιουργικά, ποια στοιχεία που πριν δεν υπήρχαν στην γραφή σας θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε από εδώ και πέρα; Ο Αλέκος με τίμησε και με τιμά με τη φιλία και την εμπιστοσύνη του. Είναι ένας εξαίρετος δημιουργός και αφηγητής, που τόνωσε στο έπακρο την πεποίθηση μου ότι μπορώ να δώσω και το πιο «δύσκολο» πράγμα σε έναν σχεδιαστή του ταλέντου του και αυτός να βρει έναν τρόπο όχι μόνο να το αποδώσει, αλλά να το κάνει ολότελα κόμικ, μια οπτική αφήγηση σε πλήρη συζυγία με το κείμενο. Αυτά θέλω να τα κουβαλήσω μαζί μου σε ό,τι κάνω στο μέλλον, μαζί με την ενισχυμένη από εκείνον θέληση να προσπαθώ να «πω» κάτι διαφορετικό σε κάθε ιστορία και να ανοίξω τα φτερά μου σε όλα τα είδη ιστοριών που θα ήθελα να πω. Ήταν πιο εύκολη η προώθηση της Δημοκρατίας στο εξωτερικό ή εδώ; Δεν μπορώ να ξεχωρίσω το τι έγινε στην κάθε περίπτωση. Η Δημοκρατία ξεκίνησε από την αρχή ως μια διεθνής πρόταση, προορισμένη να γίνει στα αγγλικά και να πλασαριστεί σε διεθνείς εκδοτικούς οίκους, πολλοί από τους οποίους πίστεψαν αρκετά σε αυτήν ώστε να υπογράψουν συμβόλαιο μαζί μας βάσει της πρότασης αυτής, σε συνδυασμό βέβαια με το γεγονός ότι το έδαφος είχε προετοιμαστεί από την επιτυχία του Logicomix. Χωρίς αυτήν, δεν νομίζω ότι θα είχαμε την ίδια θετική ανταπόκριση από εκδότες, αν και κριτικοί και κοινό αντιμετωπίζουν τη Δημοκρατία πιο πολύ ως αυθύπαρκτη οντότητα, όπως και θα έπρεπε. Στην Ελλάδα, ναι, αγκαλιάστηκε με μια ζεστασιά που μας συγκινεί, είναι άλλωστε κάτι που αγγίζει μια οικεία χορδή, αλλά και πάλι, μεγάλο μέρος της προώθησης της είναι το ντόμινο της αποδοχής στο εξωτερικό. Εκτός από σεναριογράφος και συγγραφέας έχετε ασχοληθεί και ακαδημαϊκά με τα κόμικ και την συνεισφορά τους. Θεωρείτε πως, εκτός από το κοινό, είναι έτοιμο και το πολιτιστικό κατεστημένο να αναγνωρίσει την συνεισφορά τους στην Ελλάδα; Για πόσο καιρό ακόμα προβλέπετε πως θα έχουν την ταμπέλα του παιδικού; Βάσει της εμπειρίας μου, τόσο το ευρύ κοινό όσο και η πλειοψηφία ακαδημαϊκών και πολιτιστικών παραγόντων ανθίστανται στην ιδέα των κόμικς ως ένα μέσο εξίσου πολύπλευρο και για όλες τις ηλικίες όσο το σινεμά ή η λογοτεχνία. Οι νεότεροι πάντως πείθονται σίγουρα πιο εύκολα, εν μέρει λόγω του ότι ο πολιτισμός μας είναι πλέον αμιγώς οπτικός. Έχετε δηλώσει πως η αρχική ιδέα για την Δημοκρατία υπήρχε ήδη όταν κληθήκατε να συμμετάσχετε ως σεναριογράφος. Εάν σας είχαν καλέσει από την αρχή τι θα αλλάζατε στα πιο βασικά χαρακτηριστικά της ιστορίας; Αυτό, όπως λέμε στην επιστημονική φαντασία, είναι μια εναλλακτική πραγματικότητα. Και όπως θα απαντούσα στην ερώτηση «Τι θα γινόταν αν η Γερμανία κέρδιζε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο;», θα ήταν μια άλλη ιστορία. Ειλικρινά, δεν ξέρω. Μπορεί τίποτα. Μπορεί πολλά. Για μένα, πάντως, το ζητούμενο όταν ανέλαβα να γράψω το σενάριο ήταν να κάνω την ιστορία «δική μου» όσο ήταν και του Αλέκου, και νιώθω ότι το πέτυχα. Αγαπημένος σας χαρακτήρας στην Δημοκρατία, εκτός από τον Λέανδρο; Όλοι τους έχουν κάτι προσωπικό και οικείο, αλλά αν έπρεπε να διαλέξω έναν; Ο Κλεισθένης. Χάρηκα αφάνταστα να τον γράφω, εν μέρει γιατί ήταν ο πιο γκρίζος και πολύπλευρος χαρακτήρας στην ιστορία, και τόσο γι’ αυτό, όσο και λόγω της αινιγματικής του φύσης, του έδωσα την περιπαικτική διάθεση και την ικανότητα να χειραγωγεί καταστάσεις και συνομιλητές που έχει ένας αγαπημένος μου ήρωας κόμικς, ο John Constantine. Μιας και είναι της επικαιρότητας το Civil War, εσείς ποια πλευρά διαλέγετε; Στα πρωτότυπα κόμικς της Marvel, μου ήταν αγόγγυστα εύκολο να διαλέξω την πλευρά του Captain America – ήταν αυτός που υποστήριζε τα ατομικά δικαιώματα, την ελευθερία έκφρασης και σκέψης, την αντίθεση στον περιορισμό τους που αντιπροσώπευε η κυβέρνηση και ο Iron Man στο όνομα μιας υποτιθέμενης ασφάλειας, σε μια ξεκάθαρη αναφορά στα μετά την 11η Σεπτεμβρίου μέτρα που πήρε η κυβέρνηση Μπους. Ένα πράγμα που αποπειράται όμως η κινηματογραφική μεταφορά της ιστορίας (πολύ έξυπνα, και βάσει της αρχής που λέγαμε παραπάνω, ότι μια προσαρμογή πρέπει να έχει κάτι δικό της και ιδανικό για τη νέα της φόρμα) είναι η εξίσωση των υπερηρώων με όπλα μαζικής καταστροφής, καθώς και η εμφατική τοποθέτηση της ιστορίας σε έναν κόσμο όπου η κρίση τους, η αξιοπιστία και η ηθική τους ανωτερότητα συχνά είναι ελαττωματικές και λαθεμένες, ενώ οι ίδιοι πέφτουν συχνότατα θύματα πλάνης, με καταστροφικά αποτελέσματα. Είναι ένα πιο ηθικά περίπλοκο σύμπαν, αντιπροσωπεύει την σημερινή Αμερική του τέλους της προεδρίας Ομπάμα, και κάνει πιο δύσκολο να διαλέξεις ξεκάθαρα μια πλευρά. Μπαίνω λοιπόν στην ταινία προσκείμενος στην «Team Cap», εφόσον όμως οι δημιουργοί έχουν κάνει τη δουλειά τους όσο καλά δείχνουν, θα δυσκολευτώ να μην αναγνωρίσω τα δίκια της «Team Iron Man». Τι μπορούμε να περιμένουμε στο μέλλον; Κάποια άμεσα σχέδια; Έχω δύο μίνι σειρές κόμικς που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή στην Αμερική, το Queen of Vampires και το Arhian: Head Huntress, και ανάλογα με το πώς θα πάνε ελπίζω να συνεχίσω τόσο με κάποιες ακόμα τέτοιες σειρές όπως και με προσωπικά projects. Καιρού επιτρέποντος, έχω κι ένα νέο μυθιστόρημα που έχω αρχίσει να δουλεύω, ένα αστυνομικό θρίλερ με κάποια στοιχεία φανταστικού που διαδραματίζεται στη δεκαετία του 1960. Πηγή
  5. Συγγραφέας, μεταφραστής και θεωρητικός του πολιτισμού, ο Αβραάμ Κάουα γράφει και μελετά comics, κινηματογράφο, και λογοτεχνία του μυστηρίου και του φανταστικού, με δημοσιεύσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Τους τελευταίους μήνες, ο Αβραάμ έκανε τον ορισμό του comeback στο χώρο των comics, υπογράφοντας το σενάριο στο πολυσυζητημένο graphic novel ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ (σε σχέδιο Αλέκου Παπαδάτου και χρώμα Annie Di Donna), αλλά και στη μεταφορά του ομώνυμου διηγήματος του Kim Newman, ÜBERMENSCH! (σε σχέδιο Βαγγέλη Ματζίρη και χρώμα Φώτη Καλιάλη), ενώ επιμελήθηκε και την άκρως απαιτητική μετάφραση για την ελληνική έκδοση του ΣΟΥΠΕΡΚΡΑΧ του Darryl Cunningham. Με τόσο μεγάλη και σημαντική εκδοτική δραστηριότητα, και μάλιστα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα, μια συνέντευξη πριν εκπνεύσει το τρέχον έτος, ήταν τουλάχιστον επιβεβλημένη. Μετά από πολύχρονη απουσία από την εγχώρια παραγωγή, είδες τρία comics που φέρουν το όνομά σου (δύο στο σενάριο και ένα στη μετάφραση), να κυκλοφορούν μέσα σε διάστημα μικρότερο των τριών μηνών. Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ και το ÜBERMENSCH!, θα προτιμούσες να υπάρχει μεγαλύτερη χρονική απόκλιση μεταξύ των δύο εκδόσεων, ή είναι κάτι που το επιθυμούσες; Εξαρτάται πώς το θέτει κανείς. Η απουσία μου από τον χώρο των comics μετά τις ΑΛΛΟΚΟΤΕΣ ΚΑΡΔΙΕΣ, είχε να κάνει με το ότι, από τη μία, επικεντρώθηκα στα μυθιστορήματα μου, και από την άλλη, έγραφα σενάρια – και όχι μόνο εκείνα της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ και του ÜBERMENSCH! – χωρίς απαραίτητα αυτό να σημαίνει ότι ήξερα με σαφήνεια αν και πότε θα σχεδιάζονταν και θα κυκλοφορούσαν. Σε επίπεδο δουλειάς δικής μου, λοιπόν, δεν έλειψα ποτέ από τα comics, απλά δεν ξέρεις ποτέ τι και πότε θα σου βγει. Είμαι κάτι παραπάνω από τυχερός στο ότι, χάρη στο ταλέντο και στη δουλειά του Αλέκου και του Βαγγέλη, έχουμε δύο βιβλία που κυκλοφορούν και δείχνουν να ενδιαφέρουν το αναγνωστικό κοινό, και ήμουν επίσης τυχερός στο ότι κάποια στιγμή “έκατσε” και η ευκαιρία να μεταφράσω το ΣΟΥΠΕΡΚΡΑΧ. Το ότι κυκλοφόρησαν σχεδόν μαζί, ήταν για μένα μια συγκυρία εξωτερικών παραγόντων. Δεν υπήρχε πλάνο, οπότε δεν το πολυσκέφτομαι. Τα σενάρια που παραδίδεις στους σχεδιαστές, θα τα χαρακτήριζες λεπτομερή, ελλειπτικά, ή αυτό εξαρτάται από τις ιδιαιτερότητες του εκάστοτε έργου; Έχεις παρατηρήσει να υπάρχει συγκεκριμένο είδος λεπτομερειών, τις οποίες θεωρείς σημαντικό να προσδιορίσεις στον σχεδιαστή; Οι τρεις σεναριογράφοι που εκτιμώ και αντιγράφω απεριόριστα (ασύστολα; ) είναι οι Alan Moore, Neil Gaiman και Grant Morrison, με τον καθένα τους να με έχει επηρεάσει με διαφορετικό τρόπο. Ξεκινάω πάντα με πολύ εκτενείς συνόψεις, προφίλ χαρακτήρων και κατόψεις του κόσμου της ιστορίας και προσπαθώ να έχω λεπτομερή δράση και περιγραφή στα σενάρια μου. Πιστεύω, όμως, και στο ότι πρέπει να μην “πνίξω” τον σχεδιαστή με αχρείαστες λεπτομέρειες και να του αφήσω χώρο για να κάνει κάτι που θα με καταπλήξει, οπότε “κρατάω” κάποιες οδηγίες που κανονικά θα έβαζα στο σενάριο και απλά λέω ότι αν χρειαστεί κάτι παραπάνω, ας μου το πει. Δουλεύοντας με τον Αλέκο, έμαθα τη χρησιμότητα του να αντιστοιχεί μια σελίδα σεναρίου σε μια σελίδα comic (ο σχεδιαστής έχει όλη τη σελίδα μπροστά του, ολοκληρωμένη, αντί να ψάχνει τι έχει να κάνει μετά), οπότε προσπαθώ να χωρέσω όσο γίνεται τα πάντα σε λέξεις που θα συνοψίζουν και θα εμπνέουν συνάμα. Ως σεναριογράφος comics, ποιο θεωρείς ως το δυνατό σου χαρτί, και αντίστοιχα, υπάρχει κάτι που θα ήθελες να βελτιώσεις στην τεχνική σου; Θα ήταν καλύτερα να αφήναμε τους αναγνώστες να κρίνουν αν έχω καν δυνατά χαρτιά, ή απλά μπλοφάρω με εφτάρια και δυάρια. Κάθε φορά, πάντως, που τελειώνω ένα σενάριο, βλέπω πράγματα που μου αρέσουν και πράγματα που θα μπορούσαν να είναι καλύτερα, οπότε προσδοκώ συνεχώς να βελτιωθώ στο επόμενο. Για τη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΠώς προέκυψε η συνεργασία με τον Αλέκο Παπαδάτο, και σε ποιό βαθμό ήταν σχηματοποιημένη η “ιδέα” που του αποδίδεται στα credits, πριν αναλάβεις εσύ τη συγγραφή του graphic novel; Με τον Αλέκο γνωριστήκαμε όταν τέλειωνε το LOGICOMIX. Ο Απόστολος Δοξιάδης, ο συγγραφέας του LOGICOMIX, μου είχε ζητήσει να διαβάσω ό,τι είχαν κάνει και να συμμετάσχω σε κάποιες παρουσιάσεις του βιβλίου, βάσει της ακαδημαϊκής μου ενασχόλησης με τα comics, κάτι που ευχαριστήθηκα ιδιαίτερα, γιατί ήταν πράγματι μια ξεχωριστή δουλειά. Η γνωριμία μας εξελίχτηκε σε φιλία, και όταν ο Αλέκος συζήτησε με τον Απόστολο την ιδέα της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, σκέφτηκαν εμένα ως πιθανό σεναριογράφο. Όσο για την ιδέα αυτή καθεαυτή, ήταν ήδη αρκετά διαμορφωμένη πριν τον ερχομό μου. Ο Αλέκος είχε ήδη τον βασικό ιστό και την κάτοψη της πλοκής και είχε κάνει ενδελεχή ιστορική έρευνα σε στοίβες βιβλίων – τις οποίες, αν θυμάμαι καλά, χρειάστηκα ένα έξτρα σακβουαγιάζ για να τις κουβαλήσω, όταν έφυγα από το εργαστήρι του! Μετά την εγχώρια και διεθνή εμπορική επιτυχία και καλλιτεχνική αναγνώριση του LOGICOMIX, ένιωθες κάποιο επιπρόσθετο βάρος, συνεργαζόμενος με έναν εκ των δύο συντελεστών του; Ας πούμε ότι, τηρουμένων των αναλογιών και δίχως καμία πρόθεση σύγκρισης, καταλαβαίνω πλήρως πως νιώθει κάποιος σαν τον J.J. Abrams όταν πέφτει πάνω του το βάρος ενός νέου STAR WARS. Όταν ακολουθείς κάτι σούπερ πετυχημένο, δεν θες να είσαι αυτός που θα τα κάνει θάλασσα, ο αδύναμος κρίκος, ή αυτός που πήγε να κάνει την αρπαχτή. Σε όποιον δεν αρέσει η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, θα ήμουν πολύ εύκολος στόχος. Πόσο καιρό διήρκησε η διαδικασία παραγωγής του graphic novel, από την έναρξη της συνεργασίας, μέχρι τη στιγμή που έφυγε από τα χέρια σας ολοκληρωμένο; Από τις αρχές του 2010, όταν ξεκίνησα να γράφω, ως την άνοιξη του 2015 περίπου, όταν παραδώσαμε τελικές διορθώσεις σε ένα-δυο σημεία που είχαν μείνει. Θα χαρακτήριζες τη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ως ένα ιστορικό, οπτικοποιημένο μυθιστόρημα, μέσα από τα βιώματα ενός κεντρικού χαρακτήρα, ή μια προσωπική ιστορία, μέσω της οποίας αποτυπώνονται γεγονότα που άλλαξαν του ρου της Ιστορίας; Δεν διακρίνω μεγάλες διαφορές μεταξύ των δύο περιγραφών – θα έλεγα ότι και οι δύο προσεγγίζουν αυτό που κάναμε. Πάντα τη βλέπαμε ως ιστορικό μυθιστόρημα και ως ιστορία ιδεών, και πάντα ο χαρακτήρας του Λέανδρου ήταν το σημείο εστίασης μας. Από τα εγκωμιαστικά σχόλια που γράφτηκαν, στον διεθνή ή και τον εγχώριο Τύπο, υπήρξε κάποιο που ξεχωρίζεις, που να σε έκανε να νιώσεις χαρούμενος, ή και υπερήφανος, για την αποδοχή του έργου σας; Όλα με κάνουν περήφανο και χαρούμενο – πώς θα μπορούσαν να κάνουν κάτι άλλο; Ξεχωρίζω το καθένα για διαφορετικούς λόγους, αλλά δεδομένου του ότι είμαι φαν και μιλάω σε φαν αυτή την στιγμή, δεν μπορώ να μην αναφέρω την κριτική του Rob Bricken στο io9. Ούτε στα όνειρα μου δεν θα φανταζόμουν κάτι τέτοιο. Σε συνέντευξή σου στον Γιάννη Κουκουλά για την Εφημερίδα των Συντακτών, αναφέρεις ότι δεν ξεκινήσατε με πρόθεση να κάνετε μια αλληγορία σε σχέση με το σήμερα, αλλά να διηγηθείτε όσα συνέβησαν τότε. Διαβάζοντας, πλέον, το έργο ολοκληρωμένο, εντόπισες αντιστοιχίες που να προέκυψαν μη συνειδητά; Καμία αντιστοιχία δεν προέκυψε συνειδητά, γιατί όντως δεν ήταν η αλληγορία ο στόχος μας. Όμως, είμαστε άνθρωποι του 21ου Αιώνα και κοιτούσαμε με αυτή τη ματιά τα τεκταινόμενα στον 6ο Αιώνα π.Χ., οπότε με το που προέκυπταν κοινά σημεία, δεν μπορούσαμε παρά να τα τονίσουμε και να τα αναδείξουμε, και αυτό πιστεύω ότι κάναμε. Υπήρξαν δημιουργικές διαφωνίες, που να σας οδήγησαν σε προσωρινό αδιέξοδο; Και αν ναι, ποιά ήταν εκείνη που θυμάσαι περισσότερο λόγω της σοβαρότητάς της; Δεν υπάρχει συνεργασία χωρίς διαφωνίες, γιατί μιλάμε για ξεχωριστές ιδιοσυγκρασίες που πασχίζουν να ενωθούν σε μία δημιουργία, αλλά αν με κάποιον μπορείς να συνεννοηθείς σε φιλικό, ανθρώπινο επίπεδο, μπορείς να βρεις πάντα διεξόδους και να δουλέψεις μαζί του αρμονικά. Η συνεργασία μου με τον Αλέκο και την Αννί ήταν μια τέτοια συνεργασία, γιατί όχι μόνο τα βρίσκαμε μεταξύ μας, αλλά μπορούσαμε να καταλαβαίνουμε και το τι κέρδιζε η ιστορία από τον συνδυασμό αυτών που φέρναμε ο καθένας στο τραπέζι. Αν το τελικό βιβλίο έχει τα καλύτερα στοιχεία όλων μας, δεμένα σε ένα ενιαίο αποτέλεσμα, τότε πετύχαμε το σκοπό μας. Να περιμένουμε στο μέλλον κάτι άλλο από τη συγκεκριμένη δημιουργική ομάδα; Αν ναι, είναι αυτή τη στιγμή ακόμη ασαφές το τί, ή έχει αρχίσει να σχηματοποιείται κάποια ιδέα; Έχουμε συζητήσει κάποια πράγματα, ναι, και θα θέλαμε πολύ να δουλέψουμε πάλι μαζί. Όπως είπα και παραπάνω, βέβαια, το τι θα κάνουμε και πότε, δεν εξαρτάται μόνο από μας, αλλά θέληση και ιδέες υπάρχουν. Για το ÜBERMENSCH!Στο μυαλό σου, το ÜBERMENSCH! είναι μια ιστορία που μιλάει για… …το τι σημαίνει ο ηρωισμός για όλους μας. Με τη φωτεινή και τη σκοτεινή του πλευρά. Η επιλογή του συγκεκριμένου διηγήματος ήταν δική σου, ή του εκδότη της Jemma Press, Λευτέρη Σταυριανού; Είχα διαβάσει το διήγημα στα τέλη της δεκαετίας του ’90, όταν έκανα τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στο Λονδίνο, και είχα κάνει μια πρώτη εκδοχή του σεναρίου την εποχή ακόμα που έγραφα τις ΑΛΛΟΚΟΤΕΣ ΚΑΡΔΙΕΣ. Ο Λευτέρης, με τον ενθουσιασμό και την στήριξη του, έκανε μια απλή φαντασίωση, πραγματικότητα. Σε ποιό βαθμό πρόκειται για πιστή μεταφορά του διηγήματος; Είναι πολύ πιστό. Σε αρκετά σημεία, έχω κρατήσει απαράλλαχτες φράσεις του Kim Newman, και η δομή της ιστορίας είναι ακριβώς η ίδια. Με ένα διήγημα σαν αυτό, οι επιλογές σου ως σεναριογράφος είναι περιορισμένες. Μπορείς να του αλλάξεις τα φώτα και να κάνεις κάτι τελείως διαφορετικό (ένα miniseries 6 τευχών, ας πούμε, που θα διηγούταν όλη τη ζωή του Κουρτ Κέσλερ), κινδυνεύοντας, όμως, να χαθεί η έμφαση στη βασική ιδέα που ανέφερα παραπάνω. Ή μπορείς να το παραλλάξεις ελάχιστα, προσαρμόζοντας το στην αφήγηση των comics, ως ένα one-shot/graphic novel, και απλά εμπλουτίζοντάς το με λεπτομέρειες, επιλογή η οποία ήταν πιο ρεαλιστική και πιο ελκυστική ταυτόχρονα. Ποιές είναι οι σημαντικότερες αποκλίσεις σε σχέση με το αρχικό κείμενο, και με ποιό στόχο έγιναν; Δεν μιλάμε τόσο για αποκλίσεις, όσο για προσαρμογή. “Παίξαμε” λίγο με τη στολή, ας πούμε, η οποία στο πρωτότυπο ήταν πιο “υπερηρωική” και σε πολύ συγκεκριμένα πρότυπα, οπότε εμείς τη φέραμε λίγο πιο κοντά σε κάτι που θα φόραγε, ίσως, κάποιος σαν τον Κέσλερ στην πραγματικότητα. Εντείναμε και επεκτείναμε λίγο τις αναφορές του διηγήματος σε ταινίες, comics, και βιβλία (και ειλικρινά, πολύ θα χαιρόμουν αν κάποιος έκανε annotations και τα ανέβαζε κάπου, εγώ απλά δεν έχω χρόνο να το κάνω). Και τέλος, προσθέσαμε την Λένι Ρίφενσταλ ως ένα απαραίτητο, από πολλές απόψεις, ξανθό/κοκκινομάλλικο αντίπαλο δέος στην Λουίζ. Στα credits της έκδοσης, αναφέρεται ότι το άλμπουμ βασίστηκε στο ομώνυμο διήγημα του Kim Newman κατόπιν της ευγενικής του άδειας. Ο συγγραφέας ζήτησε να δει δείγματα της δουλειάς, είτε πριν παραχωρήσει την άδειά του, ή κατά τη διάρκεια της δημιουργίας του άλμπουμ; Δεν έχω παρά μόνο λόγια θαυμασμού για τον Kim Newman. Είναι ένας από τους πιο δημιουργικούς και πολύπλευρους συγγραφείς του φανταστικού που έχω διαβάσει – δείτε τα διηγήματα του, και ακόμα πιο πολύ το αριστουργηματικό magnum opus του, το Anno Dracula, και θα με καταλάβετε – και συνάμα ένας πολύ ενθαρρυντικός και γενναιόδωρος άνθρωπος. Όχι μόνο μας έδωσε την άδεια του όταν τον προσεγγίσαμε, και μάλιστα δίχως κανένα αντάλλαγμα ή περιορισμό, αλλά δεν ζήτησε ποτέ να δει ή να εγκρίνει οτιδήποτε. Και όταν του στείλαμε, παρόλα αυτά, μερικές σελίδες για να μας πει τη γνώμη του, είχε μόνο καλά λόγια ως feedback. Δεν θα το έκαναν πολλοί αυτό στη θέση του. Το γεγονός ότι δεν αναφέρεται ο Kim Newman στο εξώφυλλο, έχει να κάνει με κάποιο νομικό κόλλημα, ήταν δική του επιθυμία, ή έγινε για κάποιο άλλο λόγο; Υπήρξε αρχικά η ιδέα να έχουμε τον τίτλο Kim Newman’s Übermensch!, ή να αναφέρεται το όνομα του πριν από τα δικά μας. Η τελική απόφαση ήταν του Λευτέρη, όχι για να κρύψουμε κάτι – άλλωστε αναφέρουμε τον Newman τόσο στο οπισθόφυλλο όσο και μέσα στο βιβλίο – όσο για να δώσουμε στο βιβλίο την ευκαιρία να προσεγγιστεί ως κάτι αυθύπαρκτο και όχι απλά ένα tie-in/adaptation. Με δεδομένο ότι η συγκεκριμένη ιδέα έχει εμπνεύσει, στο παρελθόν, δημιουργούς comics όπως οι Mark Millar, Dave Johnson, Kierron Gillen, Grant Morrison και Jim Lee, υπήρξαν στοιχεία από τις προαναφερθείσες δουλειές, τα οποία να ενσωματώσατε, ή τα οποία να αποτέλεσαν έμπνευση για τη δική σας μεταφορά; Θα ξεκινήσω με μια διευκρίνιση: η συγκεκριμένη ιστορία δεν έχει μεταφερθεί ποτέ και πουθενά αλλού, εκτός από την ομώνυμη ταινία μικρού μήκους του Simon Temple (την οποία απέφυγα επιμελώς να δω, πριν ολοκληρώσουμε το βιβλίο, επί τη ευκαιρία). Η ιδέα, από την άλλη, ήταν ένα υποθετικό σενάριο τύπου What If/Elseworlds, χρόνια πριν τέτοιες ιστορίες γίνουν κατεστημένο στα αμερικάνικα comics, και οι δημιουργοί αυτοί εμπνεύστηκαν, κατά τη γνώμη μου, μόνο από το βασικό της πυρήνα για να κάνουν ιστορίες δικές τους, πολύ διαφορετικές με το ÜBERMENSCH!, αλλά και μεταξύ τους, με μόνο – σημαντικό βέβαια – κοινό τους σημείο την ιδέα αυτή. Η διαφορά τους με τη δική μας ιστορία είναι, κυρίως, ότι η δική μας είναι μεταφορά του διηγήματος, ενώ οι δικές τους, όχι. Δεν ενσωμάτωσα, ούτε εμπνεύστηκα από κάτι στις ιστορίες αυτές, γιατί έτσι θα έχανα την καθαρότητα της ιδέας που ήθελα να διατηρήσω. Το μόνο που συνδέει όλους μας, όπως γράφω στο τέλος του βιβλίου, είναι ότι ο καθένας μας προσθέτει, με τον τρόπο του, κάτι στην αρχική ιδέα του Kim Newman. Για το ΣΟΥΠΕΡΚΡΑΧΔιαβάζοντας το ΣΟΥΠΕΡΚΡΑΧ του Darryl Cunningham, σταμάτησα αμέτρητες φορές την ανάγνωση, εντυπωσιασμένος από το πόσο εύληπτη και εύρυθμη ήταν η μετάφρασή σου, αλλά και αντιλαμβανόμενος το πόσο απαιτητική θα πρέπει αυτή να υπήρξε για κάποιον που – εξ όσων γνωρίζω – δεν έχει κάνει οικονομικές σπουδές. Πώς αντιπαρήλθες αυτών των δυσκολιών; Η μόνη λύση ήταν να προσεγγίσω τους οικονομικούς όρους όπως κάθε άλλο μεταφραστικό πρόβλημα – αναζητώντας, δηλαδή, προγενέστερες δόκιμες μεταφράσεις και καταλαβαίνοντας καλά τα συμφραζόμενα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να ανατρέξω και σε βιβλία οικονομολόγων και οικονομικά λεξικά. Από όλες τις πληροφορίες που παραθέτει ο δημιουργός, ποιά είναι εκείνη που δεν γνώριζες και σε εντυπωσίασε περισσότερο; Υπήρχαν πολλές λεπτομέρειες που δεν γνώριζα, ακόμα και για θέματα που είχα υπ’ όψη, ως ένα σημείο, όπως τα CDO, ή οι επιχειρηματικές τακτικές της Goldman Sachs. Αυτά που με σόκαραν πιο πολύ, όμως, ήταν η ιστορία του Νόμου Γκραμ-Λιτς-Μπλάϊλι, που επέτρεψε στις τράπεζες να επεκτείνουν τις δραστηριότητες τους στον επενδυτικό τομέα σε έναν ολέθριο βαθμό που συνεισέφερε στην οικονομική κρίση, και η λογική της “περιστρεφόμενης πόρτας” σύμφωνα με την οποία ένας υπουργός οικονομικών της Αμερικανικής κυβέρνησης μπορεί να διευκολύνει την πολιτική της μη επιβολής ρυθμιστικών περιορισμών στις τράπεζες, για να αναλάβει, μετά τη λήξη της θητείας του, διευθυντική θέση στον χρηματοπιστωτικό τομέα, ενώ παράλληλα, υψηλόβαθμα στελέχη του χρηματοπιστωτικού τομέα και πανεπιστημιακοί, διορίζονται σε θέσεις-κλειδιά στην κυβέρνηση, προωθούν κι αυτοί μια φιλική προς τις τράπεζες πολιτική, και επιστρέφουν βραχυπρόθεσμα, μετά τη λήξη της θητείας τους, στα παλιά τους πόστα, για να διοριστούν ξανά στην κυβέρνηση, λίγα χρόνια αργότερα. Είναι μπερδεμένο, το ξέρω, αλλά διαβάστε το μια-δυο φορές και θα καταλάβετε για πόσο εξωφρενική κατάσταση μιλάμε. Και σημειώστε πως όλα αυτά θεωρούνται νόμιμα. Αντίστοιχα, ποιό σημείο δυσκολεύτηκες περισσότερο να αποδώσεις; Όλα τα οικονομικά κομμάτια ήταν δύσκολα, αλλά η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν με κάποιες ορολογίες που πολλοί οικονομολόγοι και λεξικά δεν μεταφράζουν, ή αποδίδουν με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Πιστεύεις ότι μπορούμε με ασφάλεια να μιλήσουμε για τα πραγματικά αίτια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης; Κάποιοι ιστορικοί, ή οικονομολόγοι, υποστηρίζουν ότι είναι πολύ νωρίς για έναν τέτοιου είδους απολογισμό, και ότι τα όποια στοιχεία παρατίθενται, εν προκειμένω αυτά του Cunningham, αποτελούν απλώς ερμηνείες, μια υποκειμενική θεώρηση της πραγματικότητας, χωρίς ιστορική εγκυρότητα… Δεν θα διαφωνήσω με αυτό. Ίσως όντως να είναι πολύ νωρίς, και σίγουρα πολλές προσωπικές απόψεις του Cunningham αναμειγνύονται με τα στοιχεία που παραθέτει – το βιβλίο του, άλλωστε, είναι ένα δημοσιογραφικό δοκίμιο, όχι πραγματεία περί οικονομίας. Αυτό, όμως, δεν πρέπει να γίνει άλλοθι για να μην μιλάμε για την κρίση, ή να μη γράφονται τέτοια βιβλία ως μέρος μιας υγιούς, νηφάλιας συζήτησης πάνω σε τέτοια θέματα. Οι ιστορικοί, όπως έμαθα γράφοντας τη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, διαφωνούν ακόμα για πράγματα που έγιναν τον 6ο Αιώνα π.Χ., οπότε ζήτω που καήκαμε αν αφήσουμε να περάσουν από 10 έως 2.500 χρόνια, πριν να ανοίξουμε διάλογο, για χάρη μιας ιστορικής εγκυρότητας που ποτέ δεν θα έρθει. …Και η αναμενόμενη τελευταία ερώτηση. Ποιά είναι τα επόμενα συγγραφικά σου βήματα; Comics, πρόζα, ή και τα δύο; Υπάρχουν πάντα πράγματα στα σκαριά. Δουλεύω σιγά-σιγά ένα αστυνομικό μυθιστόρημα με πινελιές μεταφυσικού, καθώς και κάποιες ιδέες για comics, που συζητώ με φίλους και συνεργάτες. Το επόμενο πράγμα που θα δείτε πάντως, μάλλον από Γενάρη, είναι μια σειρά comics 7 τευχών, που κάνω στην Αμερική, για την εκδοτική εταιρεία ARH. Λέγεται QUEEN OF VAMPIRES και είναι μια pulp ιστορία φαντασίας και τρόμου, που διαδραματίζεται στην αρχαία Σουμερία. Σχεδιαστής είναι ο Μάνος Λαγουβάρδος, που εγγυώμαι ότι θα σας καταπλήξει, και στο creative team μας έχουμε τον Νίκο Κούτση και τον Μιχάλη Τόρη στο χρώμα, τον Γιάννη Ζούμπα στο lettering και τον Χρήστο Μαρτίνη στα covers, και κάνουν όλοι εξαίρετη δουλειά. Γελάμε συνέχεια με το ότι είμαστε όλοι Έλληνες και κάνουμε ένα Αμερικάνικο comic – δεν νομίζω πως έχει ξαναγίνει αυτό. Αβραάμ, ευχαριστώ για το χρόνο σου και εύχομαι καλή επιτυχία σε ό,τι κάνεις. Σας ευχαριστώ πολύ κι εγώ, τόσο εσένα Ηλία, όσο και την ομάδα του Comicdom. Χάρηκα που τα είπαμε! Πηγή
  6. Εικόνες γέννησης και θανάτου της Δημοκρατίας «Δημοκρατία» των Αλέκου Παπαδάτου, Αβραάμ Κάουα, Annie Di Donna. ΑΛΕΚΟΣ ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ, ΑΒΡΑΑΜ ΚΑΟΥΑ, ANNIE DI DONNA Δημοκρατία εκδ. Ικαρος ΝΤΑΡΙΛ ΚΑΝΙΝΓΚΧΑΜ Σουπερκράχ μτφρ. Αβραάμ Κάουα εκδ. Κριτική Μπορούν τα κόμικς να μας μάθουν Ιστορία; Ή έστω να μας απλοποιήσουν σύνθετες πολιτικοκοινωνικές και οικονομικές έννοιες; Δύο πρόσφατες, πολύ όμορφες εκδόσεις έρχονται να απαντήσουν μάλλον θετικά στα παραπάνω ερωτήματα, επιβεβαιώνοντας πως το κόμικ –ή ακριβέστερα το graphic novel– είναι ένα καλλιτεχνικό μέσο με τα δικά του πλεονεκτήματα, το οποίο στα κατάλληλα χέρια μπορεί να αποδειχτεί παιδευτικό και διασκεδαστικό εξίσου. Ο συγγραφέας και θεωρητικός του πολιτισμού Αβραάμ Κάουα έχει γράψει το σενάριο για τη «Δημοκρατία» (εκδόσεις Ικαρος), ιστορικό μυθιστόρημα δοσμένο σε μορφή κόμικς, όπως μας λέει ο ίδιος, το οποίο έχει ως βασικό του θέμα τη γέννηση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας την εποχή του Κλεισθένη. Πρωταγωνιστής του βιβλίου είναι ο φανταστικός ήρωας Λέανδρος, ο οποίος το βράδυ πριν από τη μάχη του Μαραθώνα αφηγείται στους συντρόφους του τα συνταρακτικά περιστατικά που σημάδεψαν την πορεία της πόλης –για να μην πούμε της ανθρωπότητας– και τα δικά του εφηβικά χρόνια. Ιστορικά γεγονότα, όπως η υπόθεση των Τυρρανοκτόνων, η επέμβαση των Σπαρτιατών, η αντίδραση του αθηναϊκού δήμου και, τελικά, η αποδοχή της μεγάλης μεταρρύθμισης του Κλεισθένη, ζωντανεύουν μέσα από τα εξαιρετικά σκίτσα του Αλέκου Παπαδάτου («Logicomix»), ο οποίος είχε και την αρχική ιδέα για τη δημιουργία του βιβλίου. Παράλληλα, το σενάριο και οι διάλογοι βρίθουν αναφορών στο σήμερα: «Είναι σχεδόν αδύνατο να γράψει κανείς μια ιστορία, είτε για το παρελθόν είτε για το μέλλον, χωρίς να περιλάβει αναφορές στο τώρα. Ο αρχικός στόχος ήταν να παρουσιαστεί η συγκεκριμένη περίοδος, η οποία είναι και λιγότερο γνωστή, λόγω έλλειψης πρωτογενών πηγών. Στην πορεία ανακαλύψαμε τους παραλληλισμούς με τη σημερινή κατάσταση – υπάρχουν στοιχεία που πραγματικά ταιριάζουν γάντι με όσα είδαμε τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο κάτι τέτοιο δεν ήταν “προγραμματισμένο”, άλλωστε η αρχή για το βιβλίο έγινε το 2008», διευκρινίζει ο κ. Κάουα. Η «Δημοκρατία» δεν αποτελεί, φυσικά, κάποιου είδους ιστορική μελέτη, αν και την ενσωματώνει δημιουργικά. Πάντως «βασίζεται σε αληθινή ιστορία», όπως λένε στο σινεμά, εκμεταλλευόμενη και το γεγονός πως η περίοδος στην οποία τοποθετείται χάνεται ελαφρώς στην αχλή του μύθου, αφού όλες οι ιστορικές πηγές (Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Αριστοτέλης) είναι αρκετά μεταγενέστερες. Πώς συμπληρώνουν όμως οι εικόνες την ιστορία; «Το μεγάλο πλεονέκτημα του graphic novel είναι πως δίνει σπουδαίες οπτικές δυνατότητες, είναι σαν να κάνεις σινεμά με άπειρο προϋπολογισμό, ενώ η σύζευξη λόγου και εικόνας προσδίδει επιπλέον ζωντάνια στην αφήγηση», επισημαίνει σχετικά ο κ. Κάουα, ο οποίος ασχολείται συστηματικά με το συγκεκριμένο μέσο. Κυριαρχία του χρήματος Ο ίδιος εμπλέκεται και στη δεύτερη έκδοση που μας τράβηξε την προσοχή, αφού έχει επιμεληθεί τη μετάφραση στο παγκοσμίως επιτυχημένο «Σουπερκράχ» του Ντάριλ Κάνινγκχαμ, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κριτική. Κι αν το προηγούμενο graphic novel ιστορούσε τη γέννηση της Δημοκρατίας, αυτό εδώ μάλλον προειδοποιεί για τον επαπειλούμενο θάνατό της, εξαιτίας της όλο και αυξανόμενης κυριαρχίας του χρηματοπιστωτικού και επιχειρηματικού τομέα έναντι της πολιτικής, γεγονός πoυ, όπως υποστηρίζεται, αποτελεί και γενεσιουργό αιτία της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Το καλό με το κόμικς του Κάνινγκχαμ είναι πως καταφέρνει όντως να εξηγήσει σύνθετες οικονομικές και πολιτικές έννοιες με τρόπο εύληπτο και εκλαϊκευμένο, χωρίς παράλληλα να χάσει την ουσία του πράγματος και να ξεπέσει στην απλοϊκότητα. Το πρώτο από τα τρία κεφάλαια του βιβλίου αφηγείται την ιστορία της Αυν Ραντ, μιας λιγότερη γνωστής –τουλάχιστον στα καθ’ ημάς– αλλά εξαιρετικά σημαντικής όπως αποδείχτηκε, μορφής του 20ού αιώνα, αφού το θεωρητικό και συγγραφικό της έργο περί «εγωισμού» και ελεύθερης οικονομίας επηρέασε βαθιά πολλούς από τους σύγχρονους θιασώτες του νεοφιλελεύθερου δόγματος. Το δεύτερο μέρος του βιβλίου εξηγεί με παραδείγματα πώς δομικές αποφάσεις που βασίστηκαν στη συγκεκριμένη θεωρητική βάση οδήγησαν στην οικονομική κατάρρευση, με την οποία απειλήθηκαν το 2008 οι ΗΠΑ και, τελικά, βύθισε στην κρίση και την Ευρώπη. Τέλος, το τρίτο, πιο αμφιλεγόμενο ίσως, κεφάλαιο επιχειρεί να ερμηνεύσει με ψυχολογικά κριτήρια –ο συγγραφέας έχει σχέση και με την ψυχιατρική– τις πολιτικές τοποθετήσεις των ανθρώπων, προβαίνοντας και σε κάποιες κάπως χοντροκομμένες, αλλά όχι εκτός κλίματος, κατηγοριοποιήσεις. «Για μένα ο Κάνινγκχαμ δημιουργεί ένα κοινωνικοπολιτικό ντοκιμαντέρ, υποστηρίζοντας προφανώς με σθένος και τις προσωπικές του απόψεις. Επιπλέον έχει πολύ σαφή ιδέα για το τι θέλει να πει και πετυχαίνει να το μεταφέρει με ωραία οπτικά παραδείγματα και μικρές ιστοριούλες που παρεμβάλλονται στην κυρίως αφήγηση», καταλήγει ο μεταφραστής του. Πηγή Παρουσίαση για τη Δημοκρατία. Το Σούπερκραχ δεν έχει παρουσιαστεί ακόμα.
  7. Η δύναμη των πολλών Η Αθήνα την εποχή του Κλεισθένη, όπως τη φαντάστηκε ο Αλέκος Παπαδάτος Αλέκος Παπαδάτος – Αβραάμ Κάουα – Annie di Donna, Δημοκρατία, Ίκαρος, Αθήνα 2015, 247 σελ. (το βιβλίο κυκλοφορεί από τις 2 Οκτωβρίου και στα ελληνικά) Όπως και στο Logicomix, το παγκόσμιο μπεστ σέλερ που είχε σχεδιάσει ο Αλέκος Παπαδάτος, και στη Δημοκρατία, το καινούργιο εικονογραφημένο μυθιστόρημα που ολοκλήρωσε ο Παπαδάτος σε σνεργασία με τον σεναριογράφο Αβραάμ Κάουα, έχουμε να κάνουμε με μια ιστορία ιδεών. Ο Δοξιάδης είχε στηρίξει την αφήγησή του στον Μπέρτραντ Ράσσελ, ο Κάουα επιλέγει ως αφηγητή της δικής του ιστορίας έναν νεαρό, τον Λέανδρο, που ενηλικιώνεται παράλληλα με τα ιστορικά γεγονότα: από την τυραννοκτονία μέχρι την άνοδο του Κλεισθένη, τις πρώτες δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις του, το πνεύμα της χειραφέτησης που υπηρετούσαν και την υπεράσπιση του πνεύματος αυτού στη μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.). Αναδημοσίευση από το Books' Journal 58, Σεπτέμβριος 2015. Η αρχαία πόλις έκανε την εμφάνισή της γύρω στον 8ο αιώνα π.Χ.: ήταν μια νέα μορφή πολιτικής οργάνωσης μιας επικράτειας, η οποία διαδόθηκε ταχύτατα σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου, από τον Εύξεινο Πόντο ώς τις ακτές της Ανδαλουσίας. Στις αρχές του 5ου αιώνα ο ελληνικός κόσμος είναι ένα ψηφιδωτό από κοινότητες ανεξάρτητες μεταξύ τους, οι οποίες όμως είχαν ως συνεκτικό ιστό τη γλώσσα και τη λατρεία. Μία από αυτές ήταν και η πόλη της Αθήνας, η οποία, εκείνη την εποχή, δίνει την εικόνα μιας κοινότητας που διέρχεται φάση βαθιάς μετάλλαξης. Όταν γεννιέται ο Περικλής, το 494/3 π.Χ., η πόλη είναι ελεύθερη: δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που αποτίναξε τον ζυγό των τυράννων, οι οποίοι κρατούσαν τα ηνία της εξουσίας επί μισό αιώνα. Η αλλαγή αυτή ήταν ιδιαίτερα σημαντική: με την πτώση της τυραννίδας το 510 π.Χ., οι μορφές προσωπικής κυριαρχίας απαξιώθηκαν για πολύ καιρό· επρόκειτο για έναν παράγοντα που ο Περικλής ήταν υποχρεωμένος να τον υπολογίζει σε όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του. Αυτή η ανατροπή εκφράστηκε στο επίπεδο των θεσμών το 508/7 π.Χ.: μια σειρά μεταρρυθμίσεων, στις οποίες πρωτοστάτησε ο Κλεισθένης, μετέβαλαν βαθιά την πολιτική οργάνωση της πόλης, θέτοντας τις βάσεις για το δημοκρατικό πολίτευμα που άκμασε κατά τη διάρκεια του 5ου αιώνα.[1] Ο Περικλής είχε καταγωγή, από την πλευρά της μητέρας του, από την οικογένεια των Αλκμεωνιδών. Από την ίδια οικογένεια καταγόταν και ο Κλεισθένης, το πρόσωπο που «πρωτοστάτησε σε μια βαθιά μεταρρύθμιση της πολιτικής οργάνωσης της Αθήνας, θέτοντας τις βάσεις για το μελλοντικό δημοκρατικό πολίτευμα».[2] Ο Κλεισθένης βρέθηκε στο προσκήνιο με το τέλος της τυραννίας του Πεισίστρατου (που κράτησε τα ηνία της πόλης, με διαλείμματα, από το 561 έως το θάνατό του, το 527 π.Χ.) και των επιγόνων του, του Ίππαρχου (που δολοφονήθηκε από τον Αρμόδιο και τον Αριστογείτονα) και του Ιππία, ο οποίος και έμεινε στην εξουσία έως το 510 π.Χ. Η πολιτική εξουσία του Πεισίστρατου, μολονότι τυραννία, δεν ήταν ιδιαίτερα αυταρχική. Αν και ο Σόλων, το νομοθετικό πλαίσιο του οποίου καθόριζε τις σχέσεις των κατοίκων, αντιτάχθηκε στην εξουσία του ώς το θάνατό του, ο τύραννος σηρίχθηκε σε εκείνο το πλαίσιο. Επίσης, δεν άλλαξε τις διοικητικές δομές της πόλης, του αρκούσε να τις ελέγξει. Ο Πεισίστρατος, που προστάτευσε και ενίσχυσε τα γράμματα και τις τέχνες, υπήρξε μεταρρυθμιστής, έστρεψε τον πληθυσμό από τους πολέμους στην καλλιέργεια της γης και στο εμπόριο ενώ συνέβαλε στη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων. Πολλές από τις επιλογές του χρεώνονται σε μια πολιτική υστεροβουλία – είναι μάλιστα δεδομένο ότι η φιλολαϊκή πολιτική του έχει σχέση με την εμβάθυνση των πολιτικών διαφορών που είχε με οικογένειες αριστοκρατών, μεταξύ των οποίων η οικογένεια των Ακμεωνιδών. Η ανάρρηση στα πράγματα του Αλκμεωνίδη Κλεισθένη συνδυάστηκε με τη φθορά της τυραννίδας, το τελευταίο διάστημα της διακυβέρνησης του Ιππία – όταν αποδείχθηκε αναξιόπιστος να διαχειριστεί μια οικονομική κρίση, αναγκαζόμενος να επιβάλει επαχθείς φόρους. Σημαντικό ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι ο Ιππίας θεωρήθηκε μηδίζων, συμπαθών δηλαδή των Περσών, που επιβουλεύονταν την Ελλάδα, γεγονός που έστρεψε εναντίον του και τους Σπαρτιάτες. Ρόλο στην ενίσχυση της ισχύος του Κλεισθένη πρέπει να έπαιξε και η δύναμη της θρησκείας. Σύμφωνα με τον VincentAzoulay[3], ο οποίος επικαλείται τον Ηρόδοτο, ο εύπορος Κλεισθένης χρηματοδότησε «την ανοικοδόμηση του ναού του Απόλλωνα στους Δελφούς, όταν καταστράφηκε από πυρκαγιά το 548 π.Χ. Σύμφωνα όμως με τις κακές γλώσσες, κατηγορήθηκε ότι χρησιμοποίησε την περιουσία της οικογένειάς του για να δωροδοκήσει την Πυθία και να εξασφαλίσει χρησμούς πάντα ευνοϊκούς για τη γενιά του». Εν πάση περιπτώσει, σε αυτό το πλαίσιο ανέρχεται, το 508/7 π.Χ., στην εξουσία ο Κλεισθένης, με πρόθεση να μεταρρυθμίσει το πολίτευμα της πόλης, προς δημοκρατική κατεύθυνση. Η σημαντικότερη από τις μεταρρυθμίσεις του ήταν στην κατεύθυνση αναδιάταξης της δομής της πόλης, έτσι ώστε να τονώσει το ενδιαφέρον για τα κοινά των κατώτερων κοινωνικών τάξεων. Προς την κατεύθυνση αυτή συνέλαβε ένα σημαντικό, όπως αποδείχθηκε, μεταρρυθμιστικό σχέδιο. Χώρισε την Αττική σε τρεις βασικούς δήμους (το άστυ,τα παράλια και τη μεσογαία). Στη συνέχεια, κάθε δήμος χωρίστηκε σε δέκα τμήματα (10 τριττύες). Στη συνέχεια, με ένα τμήμα από το άστυ, ένα από τη μεσογαία και ένα από τα παράλια, συγκρότησε μια νέα φυλή – έτσι έκανε και για τα δέκα τμήματα που είχε δημιουργήσει. Έτσι φτιάχτηκαν δέκα νέες φυλές.[4] Με τον τρόπο αυτό, οι πλούσιοι ευγενείς έπαψαν να αποτελούν μόνοι τους μια ισχυρή τάξη, αναμειγνυόμενοι με τους υπόλοιπους πολίτες. Η επιλογή του αυτή ήταν ένα ισχυρό κτύπημα στο πελατειακό κράτος της εποχής, αφού οι πολιτικοί δεν θα μπορούσαν πλέον να ευνοούν όσους είχαν χρήματα και κοινωνική ισχύ, καθ’ όσον έπρεπε να λογοδοτούν και στα υπόλοιπα τμήματα κάθε φυλής. Ο Κλεισθένης έδωσε όλη την εξουσία στην Εκκλησία του Δήμου. Από αυτήν εκλέγονταν και οι δέκα στρατηγοί που διοικούσαν όχι μόνο το στρατό αλλά και το ίδιο το κράτος. Επιπλέον, η Βουλή των 400, όργανο που είχε θεσπίσει ο Σόλων, αντικαταστήθηκε από νέα Βουλή με 500 βουλευτές, οι οποίοι εκλέγονταν κάθε χρόνο με κλήρο, 50 από κάθε φυλή. Έτσι όλοι οι πολίτες είχαν πιθανότητα να γίνουν κάποτε βουλευτές. Έργο της Βουλής ήταν να προετοιμάζει τα θέματα που θα συζητούσε η Εκκλησία του Δήμου.[5] Έτσι γεννήθηκε στην Αθήνα η δημοκρατία, το πολίτευμα που πλέον δίνει σε όλους τους πολίτες το δικαίωμα αλλά και τους υπαγορεύει το καθήκον να συμμετέχουν στη διακυβέρνηση του κράτους. Με τον τρόπο αυτό έπαψαν η συγγένεια και η καταγωγή να παίζουν ρόλο στην πολιτική ζωή της Αθήνας. Το μέτρο αυτό, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, ήταν ουσιαστικό, αφού έτσι «δόθηκε η πολιτεία στον λαό». Το νέο πολίτευμα στηριζόταν στη δύναμη των πολλών.[6] Τα παραπάνω είναι, σε γενικές γραμμές, το ιστορικό φόντο του νέου εικονογραφημένου αφηγήματος (graphicnovel) του Αλέκου Παπαδάτου, σε σενάριο του Αβραάμ Κάουα και με χρωματισμό από την Αννί ντι Ντοννά, που κυκλοφορεί σχεδόν ταυτόχρονα στην παγκόσμια και στην ελληνική αγορά. 2. OΑλέκος Παπαδάτος προσγειώθηκε στα κόμικς από τα κινούμενα σχέδια –όπως άλλωστε και ο «καλός σχεδιαστής των παπιών» του Ντίσνεϋ, Καρλ Μπαρκς– και ευτύχησε η πρώτη κιόλας δουλειά του, το Logicomix, που κυκλοφόρησε το 2008 σε σενάριο του Απόστολου Δοξιάδη, με τη σεναριακή συμβολή του καθηγητή Χρίστου Χ. Παπαδημητρίου και τη συνεργασία στο χρωματισμό των καρέ της Αννί ντι Ντοννά, να γίνει παγκόσμιο μπεστ σέλερ. Το Logicomixεπιχείρησε να χωρέσει την περιπέτεια της λογικής σε μια αφήγηση, με «ξεναγό» τον Μπέρτραντ Ράσσελ. Βόλευε το γεγονός ότι η ζωή του Ράσσελ ήταν μια περιπέτεια ιδεών: όπως η αδυναμία της σκέψης του να τιθασεύσει τα φαινόμενα και τους κανόνες σε μια, ενιαία και πλήρη ερμηνευτική μέθοδο, έτσι και η ζωή του τον οδήγησε σε πιο ευέλικτες και ταυτόχρονα περισσότερο περίπλοκες προσεγγίσεις. Αυτή η διαδικασία έδωσε τη δυνατότητα στους σεναριογράφους να εμπλουτίσουν με τις απαραίτητες αφηγηματικές αυθαιρεσίες, πλάθοντας επεισόδια της ζωής του Ράσσελ, την προσπάθεια τεκμηρίωσης των μαθηματικών στη λογική. Αυτό το αρκετά δύσκολο στην αφηγηματική προσαρμογή του εγχείρημα πέτυχε. Και στην επιτυχία του συνέβαλε εξ ίσου με το σενάριο και η σχεδιαστική γραμμή του κόμικς, την οποία υπέγραφε ο Αλέκος Παπαδάτος. Για τη σχεδιαστική αυτή γραμμή σημείωνα, λίγο μετά την κυκλοφορία στα ελληνικά του βιβλίου: Αν και είναι το πρώτο του κόμικς, [ο Αλέκος Παπαδάτος] αποδεικνύεται ένας από τους πιο επιδέξιους εικονογράφους, ο ρεαλισμός των σχεδίων του οποίου, οι στυλιστικές επιλογές και η κομψή πνευματικότητα που αποπνέουν παραπέμπουν στην τεχνοτροπία της βελγικής σχολής των κόμικς – της σχολής που, μεταξύ των άλλων, διαμόρφωσε ο δημιουργός του Τεντέν, ο Ερζέ. Η καθαρή γραμμή, το σκληρό ντεκουπάζ αλλά και η λιτότητα και η ακρίβεια στην εκμαίευση σασπένς από τον κόσμο της επιστήμης, των Μαθηματικών και της Φιλοσοφίας, κάνουν το συγκεκριμένο βιβλίο μοναδικό.[7] Μεγάλο μέρος της επιτυχίας του Logicomix, επίσης, οφείλεται στη συστηματική αναπαράσταση της εποχής. Βεβαίως, σε αυτό ο Αλέκος Παπαδάτος δεν πρέπει να δυσκολεύτηκε ιδιαίτερα, αφού εκτός από τις γραπτές περιγραφές υπάρχουν φωτογραφικές και κινηματογραφημένες μαρτυρίες που μπορούν να τεκμηριώσουν τη ζωή, από την αρχή του 20ού αιώνα. Η γραμμή αυτή, στη νέα σχεδιαστική δουλειά του Παπαδάτου, τη Δημοκρατία, έπρεπε να προσαρμοστεί. Οι λόγοι ήταν δύο. Αφ’ ενός, η εποχή έπρεπε να ανασυντεθεί από την αρχή, με βάση τις πηγές αλλά και αρκετή αυθαιρεσία, αφού εκτός από τα κτίρια, το διάκοσμο των πόλεων, τα ενδύματα των προσώπων, έπρεπε να αναπαρασταθούν και οι κοινωνικές ή οι καθημερινές συμπεριφορές τους. Αφ’ ετέρου, τα πρόσωπα, γνωστά και άγνωστα, έπρεπε να επινοηθούν από την αρχή – προφανώς, έπειτα από σπουδή σε πρόσωπα σχετικώς γνωστά, δάνεια από το θέαμα ή από την πολιτική, αρκετά διάσημα έτσι ώστε να μπορούν να απομονωθούν φωτογραφικά σε διάφορες στιγμές της ζωής τους και με διάφορες εκφράσεις, που θα χρησιμεύσουν ως μοντέλα στη συνέχεια, προκειμένου να δανείσουν τη μορφή και τις εκφράσεις τους στους ήρωες του κόμικς. Το αποτέλεσμα, η αίσθηση, και παραπέμπει στο Logicomix, αλλά και διαφέρει. Ο Αλέκος Παπαδάτος συνεχίζει να σχεδιάζει με την πειθαρχία, το ρεαλισμό, την κομψότητα και την καθαρή γραμμή της βελγικής σχολής. Ωστόσο, εδώ οφείλει και να επινοήσει πρόσωπα, σκηνές και στιγμιότυπα. Και οι επινοήσεις του είτε παραπέμπουν σε ζωγραφικά τεκμήρια της αρχαιότητας (η εποχή του Κλεισθένη, την οποία περιγράφει, άλλωστε, ήταν συνυφασμένη με την άνθηση της αγγειοπλαστικής) είτε πολύ λιγότερο σε αναχρονισμούς, δανεικούς από τις συμπεριφορές και τις συνήθειες της εποχής μας. Σπανίως παραπέμπει στον κινηματογράφο ή σε άλλα κόμικς, άλλωστε πολύ συχνά στα κόμικς τα ιστορικά φόντα έχουν μια χονδρική αληθοφάνεια, και οι παραπομπές στην εποχή στηρίζονται κυρίως στις λαϊκές αναπαραστάσεις τους, κυρίως του κινηματογράφου, παρά στην προσπάθεια κατανόησης των ειδικών χαρακτηριστικών της εποχής. Ειδικά στη Δημοκρατία, έχω την αίσθηση ότι η μοναδική αναφορά σε κόμικς, χωνευμένη ωστόσο και επαναποδοσμένη, ιδίως στις τελευταίες σκηνές του έργου, γίνεται στις σκηνές μάχης, όπου πιθανόν να αναγνωρίζει κανείς αναλογίες με το κόμικς 300 του Φρανκ Μίλλερ. Προφανώς, όμως, ούτε με τις ίδιες συνδηλώσεις ούτε με τις ίδιες στοχεύσεις. 3. Το Logicomix στηρίχθηκε στην ειδική δεξιότητα που έχει ο Απόστολος Δοξιάδης στην (ας την πούμε) μαθηματική μυθοπλασία. Η Δημοκρατία στηρίζεται στην κατανόηση του ιστορικού πλαισίου του 6ου π.Χ. αιώνα και η επαναπόδοσή του, από τον σεναριογράφο Αβραάμ Κάουα, σε εκλαϊκευμένη εκδοχή, με την αφαιρετική συνθετότητα ενός ιστορικού μυθιστορήματος. Ο Κάουα, ωστόσο, παίρνει αποστάσεις από τις συνήθεις πρακτικές των συγγραφέων ιστορικών μυθιστορημάτων: επειδή στόχος του δεν είναι η εξιστόρηση επεισοδίων της ζωής των ιστορικών προσώπων, αλλά κυρίως η εποχή, οι δοξασίες και οι κοινωνικές δομές που οδήγησαν στην εξέλιξη του πολιτεύματος στην πόλη-κράτος των Αθηνών. Όπως και στο Logicomix, δηλαδή, και εδώ έχουμε να κάνουμε με μια ιστορία ιδεών. Ο Δοξιάδης είχε στηρίξει την αφήγησή του στον Μπέρτραντ Ράσσελ, ο Κάουα επιλέγει ως αφηγητή της δικής του ιστορίας έναν νεαρό, τον Λέανδρο, που ενηλικιώνεται παράλληλα με τα ιστορικά γεγονότα: από την τυραννοκτονία μέχρι τη μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.). Γράφει στο επεξηγηματικό της μεθόδου του παράρτημα: Το θέμα με τη Δημοκρατία είναι πως δεν είναι απλά ένα ιστορικό μυθιστόρημα. Ένας από τους λόγους που μας έκαναν να μη διαλέξουμε ένα γνωστό ιστορικό πρόσωπο για πρωταγωνιστή ήταν το ότι δεν θέλαμε να ερμηνεύσουμε τα γεγονότα με έναν τρόπο απόλυτο, σε στυλ «έτσι είχανε τα πράγματα». Εαν λέγαμε την ιστορία των πρωτεργατών της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, θα σας είχαμε απλά επιβάλει μια «επίσημη» εκδοχή της ιστορίας αυτής. Αντί γι’ αυτό, θελήσαμε να πούμε την ιστορία ανθρώπων σαν εμάς, ανθρώπων που διαχρονικά έρχονται αντιμέτωποι με τα κύματα που σηκώνουν τα κατακλυσμιαία ιστορικά γεγονότα – και παλεύουν να τα κατανοήσουν. Γι’ αυτό διαλέξαμε έναν κοινό θνητό, έναν νέο πάνω στον οποίο προβάλαμε διαχρονικά ανθρώπινα συναισθήματα για το δημοκρατικό ιδεώδες. Γιατί η ιστορία της δημοκρατίας [...] είναι ένας αγώνας συνεχής και καθημερινός.[8] Ο Λέανδρος είναι γιος ενός εύπορου Αθηναίου, του Πρόμαχου. Μεγαλώνει με τη φροντίδα μιας ηλικιωμένης τροφού, της Νεφέρτ, και με τη συντροφιά ενός νεαρού γιου σκλάβων, του Γαβρίωνα. Το καλοκαίρι του 527 π.Χ. είναι, γι’ αυτόν, ένα καλοκαίρι μύησης στη ζωή. Επισκέπτεται τους Δελφούς, μυείται στον έρωτα, ταξιδεύει με πλοίο, ενώ κάνει σαφή την κλίση του στη τέχνη της αγγειοπλαστικής. Η τυραννοκτονία, ωστόσο, του Ίππαρχου, στη διάρκεια της μεγάλης θυσίας των Παναθηναίων, προς τιμήν της θεάς προστάτιδος των Αθηνών, συνοδεύεται από ένα κύμα τυφλής βίας εκ μέρους των Σκυθών μισθοφόρων που λειτουργούσαν ως υπηρεσίες αστυνόμευσης και ασφάλειας – θύμα του οποίου είναι και ο πατέρας του. Ο Λέανδρος, ξαφνικά, βρίσκεται μόνος, απροστάτευτος, σε διωγμό – και πρέπει να μάθει να επιβιώνει. Τα επόμενα χρόνια θα τον συναντήσουμε επιδέξιο και ιδιαίτερο ζωγράφο αγγείων και πολιτικοποιημένο οπαδό του Αλκμεωνίδου Κλεισθένη, τον οποίο θα παρακολουθήσει (και όταν του δίνεται η ευκαιρία, θα ακολουθήσει) ως οπαδός του δημοκρατικού οράματός του. Στο μεταξύ, θα ερωτευθεί, θα γίνει γνωστός για την τέχνη του, η επιτυχία του θα γεννήσει έχθρες κι αντιζηλίες, θα μείνει μόνος, σε μια πορεία προς τη διαρκή συνειδητοποίηση. Ώριμος πολίτης, πλέον, με δημοκρατική συγκρότηση που εκκινεί από την υψηλή αίσθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης, θα βρεθεί στο πλευρό των πολιτών που υπερασπίστηκαν τον μεταρρυθμιστή Κλεισθένη απέναντι στον Ισαγόρα και τον σύμμαχό του, τον βασιλιά της Σπάρτης Κλεομένη και τις δυνάμεις του.[9] Θα τραυματισθεί, αλλά θα έχει συμβάλει στην καθιέρωση του πολιτεύματος που δίνει το λόγο και τη δύναμη στους πολίτες. Ο Αβραάμ Κάουα αποδεικνύεται επιδέξιος αφηγητής, καταφέρνοντας, σε συνεργασία με τον Αλέκο Παπαδάτο που ανασύρει το ένα εύρημα μετά το άλλο, να εξελίξει τον κεντρικό χαρακτήρα του, πάντα σε σχέση με την εξέλιξη των ιστορικών γεγονότων. Τεράστιο αφηγηματικό επίτευγμα για τα ελληνικά δεδομένα. Αν και, είναι αλήθεια, η Δημοκρατία ήταν ένα εγχείρημα που εξ αρχής στόχευε τη διεθνή αγορά. 4. Αλλά και για τα δεδομένα των κόμικς της παγκόσμιας αγοράς, η Δημοκρατία είναι ένα σπάνιο εγχείρημα. Για πολλούς λόγους, αλλά κυρίως για έναν: επειδή οι δημιουργοί της κοπίασαν για να αποφύγουν τη μυθοποιητική προσέγγιση της ιστορικής περιόδου που αφηγούνται, για να αποφύγουν τα ετοιματζίδικα στερεότυπα του συρμού, που συχνά υποβαθμίζουν τέτοιου τύπου πλοκές σε στρογγυλεμένες αφηγήσεις. Απ’ όσο γνωρίζω, δεν υπάρχει ανάλογο κόμικς με τέτοια συμπύκνωση, τόσο αποσαφηνισμένα τα ιστορικά γεγονότα, τόση συστηματική δουλειά στην ανάπλαση και στη σύλληψη της εποχής που κινείται η αφήγηση. Η Δημοκρατία δεν είναι, κατά συνέπεια, απλώς μια υπερπαραγωγή των κόμικς. Είναι ένα γεμάτο αγωνία κατ’ αρχήν ιστορικό μυθιστόρημα, με άρτιους στις αντιφάσεις τους και στην εξέλιξή τους χαρακτήρες, οι οποίοι συμπλέουν με τις μεγάλες πολιτικές εξελίξεις και τα πρόσωπα που τα οδήγησαν. Αλλά όχι μόνο. Διότι η Δημοκρατία δεν είναι ένα κόμικς ανάπλασης ενός ηρωικού παρελθόντος (όπως τα περισσότερα ιστορικά ή ψευδοϊστορικά εικονογραφημένα αφηγήματα που έχουν έως σήμερα κυκλοφορήσει) ούτε μια ψευδοϊστορική προβολή στο σήμερα της πεποίθησης ότι οι από την Ανατολή φονταμενταλισμοί και ο φανατισμός που εκλύουν έχουν ιστορικό προηγούμενο ανάσχεσης στην αρχαία ελληνική ιστορία (όπως, με τεράστιες ευκολίες και πολλή εντυπωσιοθηρία ισχυρίστηκε στο 300 ο Φρανκ Μίλλερ). Είναι, πρωτίστως, ένα αφήγημα που εκβάλλει στο σήμερα, στις σημερινές συζητήσεις για τη δημοκρατία, για την αξία της αντιπροσωπευτικότητας, για την αντίδραση στο λαϊκισμό. Για μια συναρπαστική εποχή, που γέννησε την ελπίδα της κοινωνικής χειραφέτησης και δημιούργησε τους θεσμούς που, μέσα από την ιστορία, θα τη διεκδικούσαν και συνεχώς θα τείνουν να την κερδίζουν. Στη Δημοκρατία των Κάουα-Παπαδάτου, η εποχή εκείνη εκβάλλει ως διαχρονία στο σήμερα σε μια πολύ τολμηρή σεκάνς που εκφράζεται σε μονοχρωμία, στην αρχή του κεφαλαίου «Κρασί και αίμα» (σ. 172-175). Ο σεναριογράφος επινοεί ένα όνειρο, μια προβολή στο μέλλον του τραυματισμένου στη μάχη εναντίον του σφετεριστή Ισαγόρα και των αυταρχικών μηχανισμών του. Στο όνειρο αυτό, συναντιούνται, συζητούν και χορεύουν ο Διόνυσος, ο Απόλλων και η Αθηνά: το διονυσιακό και το απολλώνιο πνεύμα συνομιλούν με τη σοφία και τη χειραφέτηση που εκφράζει η Αθηνά, η προστάτις θεά των Αθηνών. Μεταξύ άλλων, γίνεται η εξής συνομιλία: ΑΠΟΛΛΩΝ: [...] Αυτή η ιδέα των Αθηναίων να δώσουμε εξουσία στο λαό είναι έργο του φωτός, όχι του σκότους. ΑΘΗΝΑ: Λάθος κάνετε. Αυτό που γίνεται είναι έργο ανθρώπων, και τα καλά και τα άσχημα. Είναι η ψυχρή σου λογική, Απόλλωνα, μαζί με τη φρενίτιδα του Διονύσου. [...] Αυτός που κάθεται με τον Λέανδρο στη φωτιά. ΑΠΟΛΛΩΝ: Ο ποιητής. ΑΘΗΝΑ: Θα γράψει ένα έργο, κι εκεί θα βάλει εμένα να δίνω στους Αθηναίους δικαιοσύνη, ανοχή και σοφία. Όμως, τώρα είναι η ώρα, αδέρφια μου. Τώρα εφαρμόζει η πόλη τούτες τις αξίες της, τώρα αλλάζει τον κόσμο. ΑΠΟΛΛΩΝ: Μα όχι χωρίς να χυθεί αίμα. ΔΙΟΝΥΣΟΣ: Και κρασί. ΑΘΗΝΑ: Όχι. Πάντα με κρασί και με αίμα. Έτσι είναι οι θνητοί. 5. Το εικονογραφημένο ιστορικό μυθιστόρημα του Αβραάμ Κάουα και του Αλέκου Παπαδάτου κλείνει με τη στράτευση των Αθηναίων εναντίον των εισβολέων Περσών του Δαρείου. Οι δημοκρατικοί πολίτες γίνονται σιδερόφραχτοι πολεμιστές για να αντιμετωπίσουν την πολεμική μηχανή των Περσών, μιας δύναμης που εκφράζει την τυφλή υποταγή, τον αυταρχισμό, την επιστροφή στις παλιές ιδέες της υποταγής και της ερήμην των πολιτών δεσποτείας. Τη δύναμη που αντλείται από τις ιδέες της ζωής και της δικαιοσύνης, από τη Δημοκρατία, την περιγράφει ο εσωτερικός μονόλογος του Λέανδρου, την ώρα της προετοιμασίας για τη μάχη: Βάζουμε τα κράνη μας, κι από συνηθισμένοι άνθρωποι γινόμαστε άνδρες από μπρούντζο. Κι αυτό συλλογικότητα είναι, ποιητή. Είναι τρομακτικό να ανήκεις κάπου. Τον φόβο μας τον κρύβουμε. [...] Τρέχουμε τώρα τρομαγμένοι, πριν μας προλάβουν οι τοξότες τους. Ορμάμε μες στο χάραμα με τον τρόμο μας κραυγή κι όπλο μαζί, και θυμάμαι τα λόγια ενός θεού σε ένα όνειρο. “Αυτή η ιδέα των Αθηναίων είναι έργο του φωτός”. Τρέχουμε, κι η μέρα ξημερώνει πάνω από τον Μαραθώνα. Τρέχουμε προς το φως, κι είναι τόσο κοντά, τόσο μακριά. Και αν τρέχουμε προς κάποια ιδέα δεν ξέρω ούτε τ’ όνομά της. [1] Vincent Azoulay, Περικλής, μετάφραση: Δημήτρης Δημακόπουλος, Πόλις, Αθήνα 2015, σ. 15. [2] Ό.π., σ. 37. [3] Ό.π., σ. 43. [4] Η μεταρρύθμιση αυτή του Κλεισθένη απεικονίζεται ευρηματικά στη σχετική σκηνή της εικονογραφημένης ιστορίας, με τον ήρωα της Δημοκρατίας, τον Λέανδρο, να σχεδιάζει στο χώμα το σχήμα της νέας διαίρεσης των Αθηνών. Όπως αποκαλύπτουν οι δημιουργοί τού κόμικς στη σελίδα με τις ευχαριστίες τους, το εύρημα αυτό συνεισέφερε ο σεναριογράφος του Logicomix, Απόστολος Δοξιάδης. [5] Τα περισσότερα στοιχεία έχουν αντληθεί από το σχετικό λήμμα του Παγκόσμιου Βιογραφικού Λεξικού, τέταρτος τόμος, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1987. [6] Ο Αβραάμ Κάουα συνοψίζει σε μια σεκάνς τη δημοκρατική καινοτομία του Κλεισθένη, σε έναν εσωτερικό μονόλογο του Λέναδρου, κεντρικού ήρωα της Δημοκρατίας: «Οι δέκα νέες φυλές του Κλεισθένη αναζωογόνησαν και δυνάμωσαν τους πολίτες, Όταν υπέβαλε το σχέδιό του στην Εκκλησία του Δήμου, έξι χιλιάδες χέρια υψώθηκαν για να το ψηφίσουν. Ήμουν εκεί. Ο Γαβρίωνας, ως γιος σκλάβων, δεν ήταν. Ήμασταν η πόλη, μα κάποια πράγματα δεν άλλαξαν ποτέ. Όπως και να ‘χε, ο Κλεισθένης εξασφάλισε τα νώτα του με δεξιοτεχνία. Τις μεταρρυθμίσεις τις ενέκρινε...» (σ. 191) [7] «Ο Κόρτο Μαλτέζε πάει Χάρβαρντ», εφημ. Τα Νέα, Σάββατο 1 Νοεμβρίου 2008. [8] Δημοκρατία, σ. 208. [9] Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο αθηναίος αριστοκράτης Ισαγόρας, όταν ανετράπη ο τύραννος Ιππίας, διεκδίκησε την εξουσία απέναντι στον Κλεισθένη. Το 508 π.Χ. εκλέχθηκε «Άρχων Επώνυμος» αλλά ο Κλεισθένης αντιτάχθηκε σ´αυτόν με την υποστήριξη της πλειοψηφίας των Αθηναίων. Ο Σπαρτιάτης βασιλιάς Κλεομένης τον βοήθησε να διώξει τον Κλεισθένη από την πόλη. Οι υποστηρικτές του Κλεισθένη, όμως, αντιστάθηκαν στον Ισαγόρα και τον Κλεομένη. Τους καταδίωξαν και τους παγίδεψαν στην Ακρόπολη για δύο ημέρες. Την τρίτη ημέρα συνθηκολόγησαν επιτρέποντας στον Ισαγόρα και τον Κλεομένη να διαφύγουν, αλλά καταδικάζοντας 300 οπαδούς των τελευταίων. Ο Κλεισθένης επέστρεψε στην πόλη και έγινε Άρχων. Πηγή Άλλο άρθρο για το κόμικ Μια συνέντευξη των δημιουργών Κι άλλη συνέντευξη των δημιουργών Υπόψιν ότι το κόμικ έχει ήδη κυκλοφορήσει στα βιβλιοπωλεία.
  8. «Η δημοκρατία χτίζεται συνεχώς, δίχως τελειωμό» Οι δημιουργοί της «Δημοκρατίας» επέμειναν στην πιστότητα των απεικονίσεών τους με τεκμηρίωση και επιστημονική έρευνα χωρίς να λείπει το χιούμορ Συντάκτης: Γιάννης Κουκουλάς Στις 15 Σεπτεμβρίου «γιορτάζεται» παγκοσμίως η Διεθνής Ημέρα Δημοκρατίας. Θα ακουστούν, ως συνήθως, διακηρύξεις κενές περιεχομένου και μεγάλα λόγια χωρίς πρακτική αξία. Οι Αβραάμ Κάουα, Αλέκος Παπαδάτος και Annie Di Donna προτίμησαν να «μιλήσουν» για τη δημοκρατία με την καλλιτεχνική γλώσσα ενός έργου κόμικς. Τοποθέτησαν την πλοκή στην ελληνική αρχαιότητα και δημιούργησαν μια συναρπαστική ιστορία. Ο συγγραφέας Αβραάμ Κάουα μιλά στην «Εφ.Συν.» για τη «Δημοκρατία», που κυκλοφορεί την ερχόμενη Τρίτη στις ΗΠΑ (εκδόσεις Bloomsburry) και τον Οκτώβριο στην Ελλάδα (εκδόσεις Ικαρος) Το κόμικ «Δημοκρατία» των Αβραάμ Κάουα, Αλέκος Παπαδάτος και Annie Di Donna • Ποιες ήταν οι αιτίες που σας ώθησαν στη συγγραφή ενός σεναρίου κόμικς με την έννοια της δημοκρατίας στο επίκεντρό του; Βασική αιτία για μένα ήταν το πάθος που μου μετέδωσε για το εγχείρημα ο Αλέκος Παπαδάτος. Αυτός συνέλαβε την ιστορία, με τη βασική της πλοκή και τους κύριους χαρακτήρες της, πολύ πριν με προσεγγίσει για το σενάριο. Είχε εμπνευστεί, όπως μου είπε, από την επιθυμία του να κάνει μια ιστορία ιδεών και πολιτικής, ένα ιστορικό μυθιστόρημα για τον Κλεισθένη και τις μεταρρυθμίσεις του σε μορφή κόμικς. Η ενασχόλησή του με το θέμα προέκυψε μάλιστα από μια απρόσμενη πηγή –την έρευνα που έκανε για να βοηθήσει την κόρη του για μια σχολική της εργασία πάνω στον Κλεισθένη. Ο Αλέκος μού διηγήθηκε την ιστορία, μου έδειξε την έρευνα που ήδη είχε κάνει και ειλικρινά τη βρήκα συναρπαστική. Εξίσου σημαντικός παράγοντας για μένα στάθηκε η προσέγγισή του στα γεγονότα: ήταν ισορροπημένη, πολύπλευρη και δίχως ίχνος της πατριδοκαπηλίας που δυστυχώς ελλοχεύει σε τέτοια θέματα. Δήλωσα αμέσως «παρών». •Το έργο σας διαδραματίζεται κατά την αρχαιότητα. Πόσους και ποιους παραλληλισμούς οφείλει να κάνει ο αναγνώστης του βιβλίου σας με τη σύγχρονη πραγματικότητα; Απολύτως κανέναν, τουλάχιστον αν εμμείνουμε στο «οφείλει». Είναι φανερό, ναι, ότι τα ιστορικά μυθιστορήματα μιλούν για το παρελθόν όσο οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας μιλούν για το μέλλον. Εμείς όμως δίνουμε στους αναγνώστες μας μια ιστορία, κι αν είναι καλή, τότε αναφέρεται με κάποιο τρόπο στην ανθρώπινη κατάσταση. Αυτή η κατάσταση, πιστεύω, παραμένει αναλλοίωτη, τότε όπως και τώρα. • Η αρχαία Ελλάδα έχει χρησιμοποιηθεί πολλάκις ως ασφαλές αποκούμπι των σύγχρονων συγγραφέων όταν επιθυμούν να μιλήσουν για το σήμερα αλλά διστάζουν να πουν τα πράγματα με το όνομά τους. Το δικό σας βιβλίο τι ακριβώς επιδιώκει; Οσο απίθανο κι αν φαίνεται σε όσους διαβάζουν το βιβλίο, δεν ξεκινήσαμε με πρόθεση να κάνουμε μια αλληγορία, αλλά να διηγηθούμε αυτά που συνέβησαν τότε. Το «σημερινό» που φέραμε στην ιστορία είναι η αντίληψή μας, η κοσμοθεωρία μας. Σίγουρα θεωρούμε σημαντικό να μιλήσουμε για τη δημοκρατία σε μια εποχή όπου τόσα πράγματα σχετικά μ' αυτήν ελήφθησαν ως δεδομένα, με τόσο καταστροφικά αποτελέσματα. Αντί όμως για ένα στείρο κήρυγμα, αυτό που βρήκαμε πιο ενδιαφέρον όταν φτιάχναμε την ιστορία ήταν το πόσο λίγα πράγματα έχουν αλλάξει από τότε. Δεν αλλάξαμε τίποτα από τα γεγονότα, απλώς τα επισημάναμε και αφήνουμε τους αναγνώστες να βγάλουν τα συμπεράσματά τους. • Η δημοκρατία στη χώρα μας και στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια δεν θα έλεγε κανείς ότι διάγει λαμπρές μέρες. Η αντιπροσώπευση ισχυρίζονται πολλοί ότι έχει εξαντλήσει τα όριά της. Ποια η θέση σας; Ξέρετε, το να μιλάμε για λαμπρές μέρες της δημοκρατίας έχει τους κινδύνους του. Είναι μια ρεαλιστική εκτίμηση αυτή; Είναι μήπως νοσταλγία για μέρες που είτε δεν ζήσαμε οι ίδιοι ή λάμπουν με την αίγλη των αναμνήσεων; Για μένα τουλάχιστον, η δημοκρατία είναι ένα όνειρο, με ό,τι καλό και κακό συνεπάγεται αυτό. Το κακό με τα όνειρα είναι ότι δεν εφάπτονται με την πραγματικότητα. Το καλό είναι ότι μας δίνουν κάτι να πιστεύουμε, κάτι που μας ωθεί να συνεχίσουμε προς αυτό. Τα πράγματα πάντα είναι άσχημα για τη δημοκρατία, σε όλες τις εποχές. Οι απειλές εναντίον της είναι μέρος της υπόστασής της. Ζώντας σήμερα, ναι, φυσικά, τα πράγματα φαίνεται να έχουν φτάσει στο απροχώρητο. Ομως πάντα υπάρχουν και χειρότερα, όπως διαπίστωσαν με τρόμο όσοι παραπονιούνταν στα τέλη της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, και πάντα υπάρχουν και ανέλπιστα καλύτερα, όπως διαπίστωσαν όσοι πίστευαν, μέχρι το 1989, ότι το Τείχος του Βερολίνου δεν θα έπεφτε ποτέ. Σε οποιαδήποτε χώρα, εδώ, στην Ευρώπη ή στον κόσμο οι πολίτες μιας δημοκρατίας μπορούν να κάνουν μόνο ένα πράγμα: να δρουν ανθρώπινα και συνειδητοποιημένα, έχοντας πάντα κατά νου ότι η δημοκρατία δεν υπάρχει απλά, σίγουρη και αμετάβλητη, αλλά χτίζεται συνεχώς, δίχως τελειωμό. Για την καθιέρωση της δημοκρατίας απαιτήθηκαν επαναστατικές αλλαγές. Και φυσικά, χύθηκε αίμα • Πόσο πιο εύκολο ή πιο δύσκολο ήταν να μιλήσετε για τη δημοκρατία με όχημα τον αρχαίο κόσμο αξιοποιώντας τη γλώσσα των κόμικς; Είναι πάντα δύσκολο να μιλάς για τη δημοκρατία. Το ότι το κάναμε μέσα από μια ιστορία μάς απελευθέρωσε από τον φόβο της «στεγνής» ανάλυσης, άρα μας διευκόλυνε πολύ. Σε όλα τα μέσα, εννοείται, το δύσκολο είναι να εκφράσεις τις ιδέες σου, να πεις κάτι που αξίζει και να το πεις καλά. Τα κόμικς, το δικό μας μέσο, είναι ταινίες με απέραντο προϋπολογισμό, έχουν δυνατότητες για μοντάζ, παύσεις και επαναλήψεις καλύτερες κι από το πιο σύγχρονο blu ray player. Δεν φημίζονται για την ικανότητά τους να εκφράζουν ιδέες, αλλά αυτή η αντίληψη επικρατεί και για τα χαϊκού και είναι τελείως λανθασμένη. Αν κάναμε τη δουλειά μας σωστά ή όχι, αυτό εξαρτάται από εμάς, όχι από το μέσο. • Μέχρι σήμερα μας είχατε συνηθίσει σε θεωρητικές μελέτες για τον πολιτισμό και τη συγγραφή βιβλίων φαντασίας και τρόμου. Πώς συνδέεται το νέο έργο σας με το πρότερο; Ολες οι ιστορίες για μένα είναι ιστορίες φαντασίας. Εκτός από βιβλιοφάγος και φαν των κόμικς, είμαι και σινεφίλ, και πέρα από τα είδη που αναφέρατε, κάποιες από τις αγαπημένες μου ταινίες είναι αστυνομικά, μιούζικαλ, γουέστερν, screwball κωμωδίες και ιστορικά έπη. Το ότι δεν έτυχε να δημοσιεύσω κάτι σε αυτό το στιλ ώς τώρα είναι απλώς σύμπτωση. Από την άλλη, μην ξεχνάτε ότι το στοιχείο του φανταστικού ήταν κυρίαρχο στην αρχαία Ελλάδα μέσω των μύθων και των θεών. Ας πούμε πως η «Δημοκρατία» δεν θα απογοητεύσει όσους με ξέρουν από τα άλλα μου βιβλία. • Πώς προέκυψε και πώς εξελίχθηκε η συνεργασία σας με τον έμπειρο σχεδιαστή Αλέκο Παπαδάτο; Με ποια μεθοδολογία προχώρησε αυτό το πολυετές και φιλόδοξο εγχείρημά σας; Ο Αλέκος με προσέγγισε με τη βασική ιστορία και σύλληψη της «Δημοκρατίας». Είχαμε γνωριστεί μέσω του Απόστολου Δοξιάδη, όταν τέλειωναν το Logicomix και μου ζήτησαν να το διαβάσω και να συμμετάσχω στην παρουσίασή του στο κοινό, και ο Απόστολος έριξε την ιδέα να συνεργαστούμε. Οσο για τη μέθοδο στην τρέλα μας, πρώτα επεξεργαστήκαμε εξαντλητικά την πλοκή και τους χαρακτήρες, κατόπιν έκανα το σενάριο μιας ενότητας, κάναμε βελτιώσεις και αλλαγές και μετά ο Αλέκος σχεδίαζε ενώ εγώ προχωρούσα στο επόμενο κομμάτι. Το σενάριο πήρε γύρω στον ενάμιση χρόνο, το σχέδιο γύρω στα δυο-τρία, αλλά όλα δουλεύονταν ξανά και ξανά ώς το τέλος. • Ολο και περισσότεροι αναγνώστες στην Ελλάδα και διεθνώς αναγνωρίζουν την αφηγηματική και εικαστική αξία των κόμικς. Για τους υπόλοιπους που παραμένουν δύσπιστοι ποια είναι τα επιχειρήματά σας; Δεν μπορείς να τους πείσεις όλους. Για την ακρίβεια, ποτέ δεν μπόρεσα να πείσω κανέναν για οτιδήποτε αν αυτό το άτομο δεν είχε διάθεση να πειστεί. Η αναγνώριση των κόμικς γίνεται από ανθρώπους ανοιχτούς σε κάτι διαφορετικό. Στους υπόλοιπους εύχομαι καληνύχτα και καλή τύχη. • Ως πολιτισμικός αναλυτής αλλά και ως συγγραφέας, σεναριογράφος και αναγνώστης πώς βλέπετε την εξέλιξη των κόμικς στη χώρα μας; Στην Ελλάδα, έχουμε μια «σκηνή» των κόμικς, αντί μια «βιομηχανία» (ή έστω μια βιοτεχνία) όπως σε άλλες χώρες. Εχουμε ταλαντούχους δημιουργούς, αλλά δεν έχουμε μεγάλη ποικιλία σε αφηγηματικά είδη, ούτε κάποιο σαφή διαχωρισμό μεταξύ «εναλλακτικών» και «mainstream» προσεγγίσεων. Αυτά, συν το μικρό μέγεθος του αναγνωστικού κοινού, κατευθύνουν άλλους σε έναν ιδιόμορφο απομονωτισμό και άλλους στην αναζήτηση της πολυπόθητης διεθνούς καριέρας. Δεν βλέπω να αλλάζει κάτι σ' αυτό όσο βυθιζόμαστε στην κρίση, πιστεύω όμως ότι πρέπει να είμαστε φιλόδοξοι, να πασχίζουμε πάντα για καλύτερες ιστορίες. Οι καλές ιστορίες είναι η βάση για όλα τα άλλα. Ποιος είναι Ο Αβραάμ Κάουα γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι συγγραφέας της μελέτης «Εικονικά βλέμματα» (2002) και της συλλογής διηγημάτων «Τι τραγουδούσαν οι Σειρήνες» (2004), καθώς και των μυθιστορημάτων «Το ασήμι που ουρλιάζει» (2009), «Νεκρό δέρμα» (2011) και «Ο προσκεκλημένος» (2014). Πηγή Μια ακόμα συνέντευξη των δημιουργών μπορείτε να διαβάσετε εδώ. ΥΓ Η αγγλική έκδοση του κόμικ μπορεί ήδη να βρεθεί σε κάποια κεντρικά βιβλιοπωλεία.
  9. Ενα graphic novel με πρωταγωνιστή εναν νεαρό αγγειογράφο στην Αθήνα του 6ου αιώνα π. Χ. - Οι τρεις δημιουργοί του μιλούν στο «Βήμα» --->Η πομπή των Παναθηναίων φθάνει στην Ακρόπολη. Εικόνα από το graphic novel «Δημοκρατία» Αλέκος Παπαδάτος, Αβραάμ Κάουα, Annie Di Donna Δημοκρατία Εκδόσεις Ικαρος, 2015 (θα κυκλοφορήσει τον Οκτώβριο) O Λέανδρος, ένας νεαρός αγγειογράφος στην Αθήνα του 6ου αιώνα π.Χ., γίνεται μάρτυρας της γέννησης του πολιτεύματος που η αρχαία Ελλάδα άφησε παρακαταθήκη στην ανθρωπότητα. Δύο τύραννοι, ο Ιππίας και ο Ιππαρχος, δύο τυραννοκτόνοι, ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων, ένας ενορχηστρωτής της δημοκρατίας, ο Κλεισθένης. Ταραχές, αγώνες, αίμα, διπλωματία, μεθοδικοί χειρισμοί, το Μαντείο του Απόλλωνα ρυθμιστής δράσεων και συμπεριφορών σε ένα graphic novel για τη δημοκρατία από τους καλλιτέχνες του Logicomix(Ικαρος, 2008). «Η τεράστια και διεθνής επιτυχία του Logicomix», όπως επισημαίνει η εκδότρια του Ικαρου Κατερίνα Καρύδη, «συνέβαλε στην καθιέρωση του graphic novel - κάπως περιθωριοποιημένου ως τότε στην Ελλάδα - ως έγκυρου λογοτεχνικού είδους». ΗΔημοκρατία θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τον Ικαρο τον Οκτώβριο. Εναν μήνα νωρίτερα θα κάνει παγκόσμια πρεμιέρα από τις εκδόσεις Βloomsbury στην Αμερική. Ξεφυλλίσαμε μαζί με τους δημιουργούς του έργου, τον Αλέκο Παπαδάτο (Α.Π.), τον Αβραάμ Κάουα (Α.Κ.) και την Annie di Donna (A.d.D.), τα πρώτα δοκίμια που έφτασαν ταχυδρομικώς από τη Νέα Υόρκη και μιλήσαμε μαζί τους για την καλλιτεχνική έκφραση της δημοκρατίας ως διεκδίκησης και ως βιώματος. Πώς προέκυψε η ιδέα για τη δημιουργία της «Δημοκρατίας»; Α.Π.: «Τα "πολιτικά" και η Ιστορία πάντα με ενδιέφεραν. Το περί δημοκρατίας με κόμικ ήταν μια φλου ιδέα τότε που το Logicomix σιγά-σιγά ολοκληρωνόταν. Εψαχνα πληροφορίες για την αρχαία Ελλάδα, για μια εργασία της κόρης μου όταν πήγαινε στην πρώτη δημοτικού, και ξαφνικά με χτύπησε ο μετεωρίτης Κλεισθένης». Πότε ξεκινήσατε να εργάζεστε; Α.Π.: «Η έρευνα άρχισε το 2006. Με βάση διαβάσματα και συζητήσεις, η πλοκή και η δομή στήθηκαν κάπου στο 2009». Τι έκανε ο καθένας; Α.Κ.: «Δουλέψαμε μαζί με τον Αλέκο την πλοκή και τους χαρακτήρες. Στη συνέχεια, έγραφα το σενάριο για κάθε κεφάλαιο με πλήρεις διαλόγους και σκηνικές περιγραφές, συζητούσαμε για αλλαγές, και συνέχιζα με το επόμενο». A.d.D.: «Θα μπορούσα να σας πω, "εγώ έκανα τους χρωματισμούς". Μα είναι πάντα τόσο περίπλοκο να κατανέμεις τη δουλειά όταν συνεργάζεσαι με τον σύντροφό σου, όταν ζεις με τον συνεργάτη σου 25 χρόνια. Με τον Αλέκο υπάρχει μια συνεχής ανταλλαγή ιδεών, μια διαρκής αλληλεπίδραση. Ναι, έκανα τα χρώματα, όπως στο Logicomix, αλλά η αισθητική του βιβλίου, σχέδιο και χρώμα, ήταν μια από κοινού δημιουργία. Οπως ήταν και η συγγραφή για τον Αβραάμ και τον Αλέκο». Ποιες ήταν οι ιστορικές πηγές σας και οι πηγές σας για την εικαστική απεικόνιση της καθημερινότητας της εποχής; Α.Κ.: «Βασικές πηγές μας ήταν ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης και ο Αριστοτέλης, αλλά χρησιμοποιήσαμε και μια πλειάδα έργων σύγχρονων ιστορικών όπως ο Τομ Χόλαντ και ο Τζοζάια Ομπερ». Ποιο ήταν το βασικό ζητούμενο του βιβλίου; Α.Π.: «Επιθυμία μας ήταν να αναδειχθεί ο τρόπος με τον οποίο γεννήθηκε το δημοκρατικό σύστημα. Τα ερωτήματα που προέκυψαν στην πορεία προσπαθήσαμε να τα επαναδιατυπώσουμε με έναν τρόπο που αντανακλά έναν γενικότερο προβληματισμό. Για παράδειγμα, ποια είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ ελίτ και μάζας; Ποιος κουβαλά το βάρος της Ιστορίας; Ποιου ευθύνη είναι όσα συμβαίνουν; Τι σημαίνει ωριμάζω σαν πολίτης; και άλλα πολλά». A.d.D.: «Καλλιτεχνικά, μέριμνά μας ήταν η αφήγηση να αποδοθεί με τρόπο που να απεικονίζει την ιστορική και αισθητική ατμόσφαιρα της εποχής και τα συναισθήματα των χαρακτήρων». Πόσο κοντά στην ιστορική αλήθεια βρίσκεται η Δημοκρατία και ποιες ελευθερίες πήρατε στην εκτύλιξη της υπόθεσης; Α.Κ.: «Είμαστε όσο κοντά στην αλήθεια μπορεί να βρίσκεται ένα αφήγημα. Αν εξαιρέσετε τον πρωταγωνιστή μας, οι περισσότεροι χαρακτήρες και τα συμβάντα που περιγράφουμε είναι αληθινά». Επιλέξατε να αφηγηθείτε τη γέννηση της αθηναϊκής δημοκρατίας μέσω ενός ανώνυμου Αθηναίου της εποχής. Γιατί; Α.Π.: «Ο Κλεισθένης θεωρείται ο κύριος ιστορικός πρωταγωνιστής, αλλά δεν ήταν μόνος. Υπήρχε και ο λαός της Αθήνας. Με τη βοήθεια του επινοημένου χαρακτήρα του Λέανδρου, μπήκαμε στη θέση του μέσου Αθηναίου. Ο Απόστολος Δοξιάδης μάς θύμισε ότι οι καραγκιοζοπαίχτες για να πουν την ιστορία του Μεγαλέξαντρου χρησιμοποιούσαν τον Καραγκιόζη, ο οποίος σε εκείνα τα έργα τον ακολουθούσε παντού και σχολίαζε. Αυτό κάναμε κι εμείς». Α.Κ.: «Αν η δημοκρατία είναι υπόθεση όλων, τότε και τώρα, η ιστορία της δεν μπορεί να είναι εκείνη των μεγάλων ανδρών. Ο Λέανδρος είναι όλοι εμείς». Η σκηνή της αγοράς στα χρώματά της θυμίζει το γαλατικό χωριό του Αστερίξ, μάλιστα ο ανταγωνισμός του ιχθυοπώλη με τον κρεοπώλη παραπέμπει στην κόντρα Αλφαβητίξ και Αυτοματίξ. Ηταν συνειδητή αναφορά; Πόσο επηρεαστήκατε και συνδιαλέγεστε με άλλα κόμικ και graphic novels που σχετίζονται με την αρχαιότητα, π.χ. το «300» του Φρανκ Μίλερ; A.d.D.: «Οσον αφορά το χρώμα, στηρίχθηκα σε όσα γνωρίζω για την Ελλάδα: ήθελα να αναπαραστήσω το φως που ζωηρεύει τα χρώματα του τοπίου, τα ξεκάθαρα περιγράμματα της Αττικής και των νησιών, το μυστήριο που έχουν. Το χωριό του Αστερίξ δεν μου πέρασε στιγμή από τον νου χρωματικά, άλλωστε βρίσκεται τόσο βόρεια, στη Βρετάνη! Γενικά δεν δουλεύω με αναφορές στο χρώμα... Η μόνη αναφορά που θα μπορούσα να έχω θα ήταν στον Λουστάλ, ακριβώς γιατί μου αρέσουν τα νότια χρώματά του». Α.Κ.: «Σεναριακά, ό,τι σας φαίνεται συνειδητό, μάλλον είναι. Η αφήγησή μας, όπως οι ιδέες της, δεν μπορεί παρά να συνδιαλέγονται με άλλες ιδέες και ιστορίες. Ελπίζουμε να είναι μια ενδιαφέρουσα συζήτηση». Η «Δημοκρατία» δημιουργήθηκε στη διάρκεια της ελληνικής κρίσης. Η πραγματικότητα γύρω σας επηρέασε τη δουλειά σας; Α.Κ.: «Παραδόξως θυμάμαι να προσέθεσα μόνο μία ατάκα συνειδητά ως αναφορά στην κρίση (ήταν για την "απόφαση για τα νέα μέτρα" που ανακοινώνει ο κήρυκας κάπου στην αρχή). Αναπόφευκτα φιλτράραμε τα γεγονότα τού τότε με σημερινή ματιά, αλλά δυστυχώς δεν έχουν αλλάξει και πολλά από τότε». Α.Π.: «Λαϊκισμό, διαφθορά, ίντριγκες, οργή, απογοήτευση, βία, όλα τα ζούσαμε συγχρόνως μέσα στο βιβλίο και γύρω μας. Ομως πρόθεσή μας δεν ήταν η εικονογράφηση της κρίσης». Η «Δημοκρατία» διαβάζεται ως ένα ιστορικό μυθιστόρημα και ως ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης. Παρακολουθούμε την εξέλιξη του Λέανδρου από αδαή έφηβο σε ιδεαλιστή νέο και σε πραγματιστή υπέρμαχο της δημοκρατίας. Βασιστήκατε για την αφήγηση αυτής της εξέλιξης σε προσωπικά βιώματα; Α.Π.: «Είναι μια ιστορία ενηλικίωσης ενός λαού που κορυφώνεται σε μια εξέγερση για τα δίκια του. Ο Λέανδρος ζει την ενηλικίωσή του μέσα από την πλοκή και μαζί του ενηλικιώνεται η Αθήνα του 6ου αιώνα π.Χ.». Α.Κ.: «Οι ζωές μας δεν μοιάζουν με του Λέανδρου, ο τρόπος όμως που αντιδρά, η ψυχή του, αυτά είναι δικά μας». Στο βιβλίο η δημοκρατία παρουσιάζεται πολύ διαφορετικά από το ιδανικό, αψεγάδιαστο πολίτευμα με το οποίο την έχουμε φαντασιακά ταυτίσει. Εδραιώνεται με αίμα, δεν είναι αγνή από μεροληψίες και αδικίες, δεν αποτελεί διαρκή ασπίδα απέναντι στην αβεβαιότητα, στον φόβο, στις ταραχές. Τι την κάνει τόσο πολύτιμη τελικά; Α.Π.: «Οπως έχουν πει πολλοί μελετητές, η δημοκρατία εξελίσσεται διαρκώς, αλλιώς δεν θα ήταν δημοκρατία. Το ότι οι αρχαίοι Αθηναίοι κατέστρεψαν οι ίδιοι τη δημοκρατία τους μας δείχνει ότι η δημοκρατία εξελίσσεται μέσα από αποτυχίες, πόνο, τραγωδίες, βαρβαρότητες, και στο τέλος όλα μπαίνουν σε επανεκκίνηση με βάση τις εμπειρίες του παρελθόντος. Αν διαβάζουμε Ιστορία, ξέρουμε πού πατάμε». Α.Κ.: «Είναι μια πολύ καλή ερώτηση αυτή, και την κάνω στον εαυτό μου κάθε μέρα. Το ότι συνεχίζω να την κάνω με γεμίζει ελπίδα, οπότε ας μείνουμε σε αυτό: ελπίδα». Αισθανθήκατε, δημιουργώντας τη «Δημοκρατία» και φορώντας τα σανδάλια του Λέανδρου, ότι η δημοκρατία της εποχής του ήταν κάτι διαφορετικό από τη δική μας δημοκρατία του 21ου αιώνα; A.d.D.: «Αυτό που ξεχώρισα στη μορφή του Κλεισθένη είναι ότι θεμελιώνοντας τη δημοκρατία δεν έδωσε την εξουσία στο ιδιωτικό συμφέρον, σε ένα κόμμα, σε μια ομάδα, σε ένα πρόσωπο. Είμαι ρομαντική, και μου αρέσει να πιστεύω πως ο Κλεισθένης, αν και δεν απαντά ποτέ στον Λέανδρο αν θεμελίωσε τη δημοκρατία για τον λαό ή για το συμφέρον του, δεν ενδιαφερόταν για εξουσία. Χωρίς αυτήν την έλλειψη ενδιαφέροντος για εξουσία (προσωπική ή ομαδική), δεν υπάρχει πραγματική δημοκρατία, και σήμερα δεν υπάρχει. Οι μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη δεν ευνοούσαν τις "καρέκλες", ούτε το σάπιο σύστημα που ευνοεί τις ελίτ των πολιτικών και των τραπεζιτών... Μα για να κυβερνήσει ο λαός, χρειάζεται να είναι ώριμος και υπεύθυνος, όπως ο Λέανδρος στο τέλος του βιβλίου μας, που μαθαίνει και ωριμάζει». Α.Κ.: «Η δημοκρατία αλλάζει όσο αλλάζει ο άνθρωπος. Το θέμα είναι αν αλλάζει ο άνθρωπος, σωστά;». Η θεά Αθηνά προτρέπει τον Λέανδρο να μιλήσει για τις ιδέες του και να δράσει για τη δημοκρατία μέσω αυτού που ξέρει να κάνει καλά: της τέχνης του. Ποιο είναι το δικό σας μήνυμα για τη δημοκρατία που περνάτε μέσα από το δικό σας έργο; A.d.D.: «Διαχρονικά η τέχνη υπήρξε εργαλείο για να πληροφορηθούμε, να καταγγείλουμε, να σκεφθούμε, να κινητοποιηθούμε. Δεν ξέρω αν το βιβλίο μας έχει τέτοιες φιλοδοξίες, μα ελπίζω πως οι αναγνώστες θα πάρουν κάτι από αυτό. Θα είναι η καλύτερη ανταμοιβή για εμάς». Α.Κ.: «Αν ξέρουμε να κάνουμε καλά αυτό που κάνουμε, τότε και οι δικές μας ιδέες περνούν μέσω του έργου μας. Δεν ξέρω αν θα ενδιέφερε τους αναγνώστες μας να τους δώσουμε μηνύματα σαν να ήμασταν φιλόσοφοι». Α.Π.: «Δεν είμαστε πολιτικοί, ούτε αναλυτές. Οπως όλοι, αναζητούμε ποιότητα ζωής, θέλουμε δικαιοσύνη και ελευθερία έκφρασης. Οσοι επιβάλλουν τις ιδέες τους με τη βία, με κομπίνες και ψέματα, εκμεταλλευόμενοι την άγνοια του πολίτη, ίσως κερδίζουν βραχυπρόθεσμα, αλλά στο τέλος η δημοκρατία νικά. Είναι στο αίμα μας». «Το καλό κόμικ δεν έχει σύνορα» Η «Δημοκρατία» θα πρωτοκυκλοφορήσει στα αγγλικά στις ΗΠΑ. Σε ποιες άλλες χώρες έχουν πουληθεί δικαιώματα έκδοσης; Α.Π.: «Ελλάδα, Γαλλία, Αγγλία, Γερμανία, Πορτογαλία, Ιταλία, Ισπανία και Ολλανδία». Αναγνωρίζεται το έργο της νέας γενιάς ελλήνων κομικογράφων στο εξωτερικό; Είναι, χάρη και στην εικόνα, το ελληνικό graphic novel ένας πολιορκητικός κριός για την είσοδό μας στη διεθνή λογοτεχνική σκηνή; Α.Κ.: Δεν πιστεύω σε πολιορκητικούς κριούς ή σε μια ενιαία "ελληνική" σκηνή, γιατί απλώς δεν υπάρχουν, όχι τώρα τουλάχιστον. Οι καλές ιστορίες, οι ενδιαφέροντες δημιουργοί μπορούν και ξεφεύγουν από τα όρια της χώρας μας, όπως γίνεται σε όλες τις λογοτεχνίες όλων των χωρών». Υπάρχουν αναφορές στη «Δημοκρατία» και κλεισίματα ματιού σε κλισέ της χρυσής εποχής του κόμικ και των χολιγουντιανών υπερπαραγωγών για την αρχαιότητα: στη λαχτάρα για δράση και αίμα, για περιπέτεια και σεξ. Πόσο τα στερεότυπα του είδους σάς βάρυναν ως σύγχρονους δημιουργούς; Α.Π.: «Πολύ! Η δράση και το αίμα είναι στα must κάθε αξιοπρεπούς έλληνα κομικογράφου! Και το σεξ φυσικά». Α.Κ.: «Για εμάς τα στερεότυπα δεν είναι βάρος αλλά ευκαιρία. Αν υπάρχει μια παράδοση ή ένα κλισέ, το θέμα είναι τι κάνουμε με αυτό». πηγη
×
×
  • Δημιουργία νέου...

Σημαντικές πληροφορίες

Χρησιμοποιώντας αυτή τη σελίδα, αποδέχεστε τις Όρους χρήσης μας.