Αναζήτηση στην Κοινότητα

Παρατήρησα ότι στο θέμα της βιβλιοδεσίας χρησιμοποιούνται κάπως γενικοί όροι στις προδιαγραφές, οπότε θα γράψω λίγες λεπτομέρειες το θέμα μια και δε τις βρήκα κάπου. Προσωπικά πχ, θα με ενδιέφερε τι τύπο βιβλιοδεσίας έχει ένα σκληρό εξώφυλλο και το σώμα του βιβλίου, γιατί στις μέρες μας δεν είναι πλέον δεδομένο και δε φαίνεται στις φωτογραφίες. Επίσης, το θέμα του εξωφύλλου ίσως ενδιαφέρει τους συλλέκτες, όσους μετατρέπουν κόμικ που δεν έχουν συλλεκτική αξία σε καλύτερη βιβλιοδεσία, ή όσους θέλουν να εκδώσουν τη δουλειά τους. Δεν έχω σκοπό να εξαντλήσω το θέμα, αλλά θα γράψω πρόχειρα τις πρώτες σκέψεις μου, αυτά που θα έλεγα σε έναν φίλο που με ρωτούσε, με τη σειρά που θα τα έλεγα. Αν έχω κάποια λάθη, ή δεν διευκρινίζω κάτι αρκετά, εδώ είμαι να το διορθώσω και να το συμπληρώσω. Επίσης, αν κάποιος έχει φωτογραφίες από κάποιο πρόβλημα σχετικά με χαρτί και βιβλιοδεσία, θα ήταν χρήσιμο να τον ακούσουμε. Αν το σύστημα του σάιτ το επιτρέπει, θα το διορθώνω σταδιακά. Αν υπάρχει αντίστοιχο θέμα και δε το βρήκα, δώστε μου μια κατεύθυνση να προτείνω αλλαγές αν χρειάζονται. Το εσωτερικό και το εξωτερικό του βιβλίου δεν είναι της ίδιας ποιότητας σήμερα όπως ήταν παλιότερα. Στην Αμερική πχ παίρνουν ένα απλό mass market paperback θερμής κόλλας με άθλιο χαρτί, του κολλάνε ένα σκληρό εξώφυλλο, και το πουλάνε ως έκδοση βιβλιοθήκης, παρότι δεν κάνει γι αυτή τη χρήση, ούτε από πλευράς χαρτιού, ούτε από πλευράς ευχρηστίας και αντοχής. Από την άλλη πλευρά, ένα βιβλίο τσέπης μπορεί να είναι δεμένο με μέθοδο που το κάνει καλύτερο από τα περισσότερα σκληρά εξώφυλλα. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Σε αυτό τον οδηγό αντιμετωπίζω τη βιβλιοδεσία ως μέσο χρήσης και συντήρησης του βιβλίου και όχι ως άσκηση πάνω στη διακόσμησή του. Συνήθως όταν ακούμε για βιβλιοδεσία πηγαίνει το μυαλό μας σε κατασκευές μπαρόκ και ροκοκό αισθητικής, και οι περισσότεροι βιβλιοδέτες αρέσκονται σε αυτό το στυλ, μια και αυτό είναι προφανώς αυτό που πουλάει. Το ενδιαφέρον μου για το βιβλίο σταματάει στην αντοχή, την ευχρηστία, και την καλαισθησία του. Προσπαθώ να έχω στο μυαλό μου ότι σαν λαός αρχίσαμε να απλοποιούμε την τέχνη και την αρχιτεκτονική μας πολύ νωρίς. Το βιβλίο λοιπόν το αντιμετωπίζω στο κείμενο που ακολουθεί ως κατασκευή. Με ενδιαφέρει η αντοχή του, η λειτουργικότητά του, και το πως μπορούμε να το διατηρήσουμε καλύτερα. Γι αυτό αναφέρομαι συγκεκριμένα στην αστοχία της βιβλιοδεσίας του, όπως θα αναφερόμουν στην αστοχία ενός κτιρίου. Ο τομέας του βιβλίου χρειάζεται περισσότερη τεχνική και λειτουργικότητα, και θα μπορούσε να ζήσει με πολύ λιγότερη τέχνη. [ Έκδοση 1.0 - 3/4/2018 ] [ 1st draft ] [ Έκδοση 2.1 - 5/4/2018 ] [ φωτογραφίες ] [ Έκδοση 2.2 - 7/4/2018 ] [ πλαστικοποίηση, διάφορα θέματα στο τέλος, ακαμψία και πρώτο άνοιγμα άκαμπτης βιβλιοδεσίας ] [ Έκδοση 2.3 - 13/4/2018 ] [ βίντεο για παραδοσιακή βιβλιοδεσία, και παραγωγή βιβλίου σε μικρές και μεγάλες ποσότητες ] [ Έκδοση 2.4 - 4/4/2018 ] [ dust jackets και κουτιά ] [ Έκδοση 2.5 - 17/4/2018 ] [ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΔΕΣΟΥΝ ΔΙΚΑ ΤΟΥΣ ΚΟΜΙΞ ] [ Έκδοση 2.6 - 10/5/2018 ] [ Το χαρτί ] [ Έκδοση 2.7 - 20/5/2018 ] [ Το χρώμα και το χαρτί ] ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ ΣΩΜΑΤΟΣ Τα βιβλία γενικά δένονται με τους εξής τρόπους: 1) Με συρραπτικό/καρφίτσα (saddle stitching). Η γνωστή μέθοδος με τα 2-3 σύρματα στη ράχη. Ιδανική για πολύ λίγες σελίδες, γιατί η ακαμψία διπλωμένων χαρτιών γίνεται μεγάλη όταν αυτά ξεπεράσουν έναν μικρό αριθμό, πχ 8 για μέτριου βάρους χαρτί. Διαβάζεται άνετα και ανοίγει πολύ επίπεδα. Πολύ καλή λύση γιατί λύνεται χωρίς καμιά βλάβη και ράβεται σε τόμους με ελάχιστη βλάβη, μερικές τρύπες βελόνας σε μερικά σημεία στη ράχη, και λίγη κόλλα σε 1-2 χιλιοστά κατά μήκους κάθε εξώφυλλου. Πολύ μεγάλη ελευθερία κίνησης του χαρτιού. Εξαιρετική αντοχή σε αλλαγές υγρασίας, ακόμα και στις σπάνιες περιπτώσεις που το χαρτί είναι διπλωμένο αντίθετα από το νερά του. Σε αυτές διαβάζεται πιο δύσκολα γιατί είναι πιο σκληρό στο άνοιγμα, αλλά και πάλι δε θα παραμορφωθεί η ράχη από την αλλαγή υγρασίας. Καρφίτσα με οξείδωση. Ακαμψία στο όριο της βιβλιοδεσίας με καρφίτσα. 108 πολύ λεπτές σελίδες. 2) Με θερμή κόλλα /θερμοκόλληση (perfect binding, hot melt binding, EVA binding, PUR binding σε άλλη μορφή). Κίτρινη, πορτοκαλί ή λευκή. Η κόλλα του βιβλίου τσέπης, του γυναικείου περιοδικού, του φτηνού κόμικ, της βασικής έκδοσης print on demand. Είναι άκαμπτη, το βιβλίο είναι τούβλο κοντά στη ράχη, και το χαντάκι στην ανάγνωση είναι πολύ έντονο. Δεν επιτρέπει μεγάλη ευελιξία στο χαρτί. Αν είναι σωστά δεμένο όσον αφορά τα νερά του χαρτιού του εσωτερικού και του εξωφύλλου, ανοίγει μέτρια γιατί οι σελίδες παραμένουν κάθετες στη ράχη. Αν το ζορίσουμε μπορεί να ανοίξει καλύτερα αλλά θα μείνει κάπως μόνιμα ανοιχτό σε αυτό το σημείο, μπορεί να κάνει λευκή γραμμή από σπάσιμο στη ράχη του, ή μπορεί και να αποκολληθεί λίγο το φιλμ της πλαστικοποίησης εκεί. Στις χειρότερες κόλλες μπορεί να σπάσει και εντελώς αν περάσει από μεγάλες ή συχνές αλλαγές θερμοκρασίας, πχ μείνει σε αυτοκίνητο ή παλιώσει πολύ. Σχεδόν πάντα, στη φάση της βιβλιοδεσίας το εξώφυλλο πριονίζεται από τροχό σε κάποιο βάθος σε διαστήματα 1-3 χιλιοστόν και τρίβεται για να αποκτήσει βάθος και σπασμένες ίνες και να εισχωρήσει η κόλλα. Αν θελήσουμε να ελευθερώσουμε τις σελίδες θα χάσουμε αυτό το μήκος, δηλαδή 2-3 χιλιοστά τουλάχιστον. Η ράχη δεν επιτρέπει καμιά κίνηση του χαρτιού στον άξονά της, οπότε αν το βιβλίο είναι δεμένο με τα νερά ανάποδα για οικονομία χαρτιού, θα κάνει κυματισμό στη ράχη και πέρα από το αισθητικό πρόβλημα θα δυσκολέψει ακόμα περισσότερο το άνοιγμα, γιατί μια κυματιστή διατομή είναι πολύ πιο άκαμπτη από μια ίσια. Η μέθοδος αυτή λέγεται συνήθως θερμοκόλληση ή περιμετρική βιβλιοδεσία ή απλά κολλητή. Το πλεονέκτημα τις τους εκδότες είναι το χαμηλό κόστος και το ότι δε θα τσακιστεί η ράχη από κάποιον απρόσεκτο στο βιβλιοπωλείο. Αν σπάσει αυτή η βιβλιοδεσία δε διορθώνεται εύκολα, πρέπει να γίνει όλη από την αρχή με απώλεια τμήματος της σελίδας. Όταν συνδυάζεται με μαλακό εξώφυλλο από χαρτόνι λέγεται περιμετρική θερμοκόλληση. Είναι το χειρότερο είδος βιβλιοδεσίας, αλλά στα αγγλικά λέγεται perfect binding. Τι να πει κανείς. Θερμή κόλλα, κανονικό χαρτί, εμφανής η δυσκαμψία της βιβλιοδεσίας. Εννοείται ότι δε μένει ανοιχτό μόνο του. Θερμή κόλλα, πολύ λεπτό χαρτί, περιοδικό μόδας. Εμφανής και πάλι η δυσκαμψία της βιβλιοδεσίας αν και μένει κάπως ανοιχτό σε κάποια σημεία στη μέση του βιβλίου, επειδή το χαρτί είναι πολύ λεπτό. Θερμή κόλλα, πολύ λεπτό χαρτί, μετά την καταστροφή. Φαίνεται ότι προέκυψαν δυο ολόισια τμήματα ράχης, η δυσκαμψία με την οποία παλεύαμε όταν το διαβάζαμε. Φαίνονται ακόμα τα πριονίσματα από τον τροχό που επέτρεψαν στην κόλλα να μπει βαθύτερα, και οι κυματισμοί που οφείλονται στο ότι το περιοδικό είναι ραμμένο με τα νερά του χαρτιού ανάποδα. Αυτό θα βρούμε όταν σπάσει ένα βιβλίο print on demand με περιμετρική βιβλιοδεσία. 3) Με ψυχρή κόλλα (cold glue binding, PVA binding). Λευκή. Χρησιμοποιείται πολύ σπάνια σε εκδόσεις και μόνο από εξειδικευμένους βιβλιοδέτες. Η θερμή κόλλα παίρνει μέχρι και λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο στην παραγωγή ενώ η ψυχρή μπορεί να πάρει και μια ολόκληρη μέρα γιατί πρέπει να μείνει το βιβλίο σφιγμένο και να στεγνώσει και να αναπτύξει την αντοχή του. Η ψυχρή κόλλα είναι πολύ εύκαμπτη. Επιτρέπει στο βιβλίο να ανοίγει εντελώς επίπεδα. Αν ζορίσουμε στο άνοιγμα ή διπλώσουμε το μπρος εξώφυλλο πάνω στο πίσω, θα υπάρξει παραμόρφωση αλλά αυτή σταδιακά θα υποχωρήσει οπότε δε θα αφήσει μόνιμο αισθητικό πρόβλημα. Η ψυχρή κόλλα δεν καταστρέφει το χαρτί στην παραγωγή αν δε μιλάμε για εμπειρικό βιβλιοδέτη που δίνει με σπάγκους και πριόνια (πολλοί Έλληνες της "καλλιτεχνικής" δένουν με σπάγκους και πριόνια). Η κόλλα επικαλύπτει απλά μισό χιλιοστό κάθε πλευρά ενός φύλλου, και έτσι τα δένει σε έναν τόμο. Πολλοί τρίβουν ή σκάβουν χαντάκια με τροχούς γιατί δεν καταλαβαίνουν πως λειτουργεί. Η μέθοδος αυτή λέγεται συνήθως ψυχρή κόλληση. Το μειονέκτημα είναι ότι αν την κάνουμε με την ίδια δομή εξωφύλλου που κάνουμε τη θερμή, η ράχη θα τσακιστεί και θα έχει αισθητικό πρόβλημα ακόμα και με το πρώτο άνοιγμα από ένα απρόσεκτο. Απαιτεί λοιπόν ειδική κατασκευή με διπλή ράχη ή σκληρό εξώφυλλο. Αν ανοίξει πολύ και φαίνεται άσχημη η βιβλιοδεσία ψυχρής κόλλας, διορθώνεται πανεύκολα, ακόμα και από απλό αναγνώστη που πιάνει λίγο το χέρι του. Υπάρχουν πολλές ποιότητες ψυχρής κόλλας, και πολλοί που δηλώνουν "καλλιτέχνες" χρησιμοποιούν ακατάλληλη κόλλα. Κόλλα δηλαδή που κιτρινίζει, οξειδώνεται, σκληραίνει και σπάει με την πάροδο του χρόνου. Συνήθως είναι αυτοί που πριονίζουν τις ράχες και περνάνε σπάγκους γιατί δεν ξέρουν ότι υπάρχουν καλύτερες μέθοδοι και δεν έχουν καμιά επαφή με τη μηχανική του βιβλίου. Καλή ψυχρή κόλλα, κανονικό χαρτί, φαίνεται πόσο εύκαμπτη είναι η ράχη. Ράχη χωρίς επένδυση. Το συγκεκριμένο έχει χρησιμοποιηθεί ως σημειωματάριο, δηλαδή έχει καταπονηθεί αρκετά σε κάθε σελίδα. Όπως το καλάμι αντέχει στον άνεμο περισσότερο από το ξύλο, έτσι και η καλή ψυχρή κόλλα. Το βιβλίο στη φωτογραφία δεν έχει καταστραφεί, απλά είναι ανάποδα όπως ακριβώς είναι το βιβλίο και στην πρώτη φωτογραφία που δείχνει τη βιβλιοδεσία με θερμή κόλλα. Καλή ψυχρή κόλλα με πολύ χοντρό χαρτί. Η ευκαμψία παραμένει σε μεγάλο βαθμό. Μένει ορθάνοιχτο χωρίς προσπάθεια. Το παραπάνω, με καταστροφή (μετά από πολλή προσπάθεια). Φαίνεται η επένδυση που συγκρατεί τις σελίδες σε περίπτωση που χωρίσουν. Η επισκευή είναι υπόθεση ενός λεπτού. Κακή (και) ψυχρή κόλλα επιπέδου ατλακόλ με κανονικό χαρτί. Άκαμπτη ακόμα και χωρίς τα γνωστά πριονίσματα και τους σπάγκους, και λόγω κακής ποιότητας και γιατί έχει μπει περισσότερη απ' όση πρέπει. Κανένα πλεονέκτημα από τη θερμή κόλλα σε αυτή την κατάσταση. Πρέπει να σταματήσουμε να τυπώνουμε τις οδηγίες προγραμμάτων. Αν ήταν σημαντικές θα τις δίνανε τυπωμένες. Σώστε τα δέντρα και τη βιβλιοδεσία. Καλή ψυχρή κόλλα, αλλά πολύ απορροφητικό χαρτί βιβλίου τσέπης. Η ελαστικότητα υπάρχει αλλά την τρώει τη μισή το χαρτί. Κατά τα άλλα χαρτόνι μ' έκαψες και δίπλωμα χωρίς πίκμανση. Το έκανα πριν 20 χρόνια σε ένα βιβλίο τσέπης που είχε διαλυθεί, οπότε μη με κατακρίνετε:) Το χαρτί συνεχίζει να σκουριάζει. Η λύση του εξωφύλλου που είναι ελεύθερο στη ράχη για να μην τσακίζεται στο διάβασμα, μου φάνηκε προφανής, αλλά αργότερα έμαθα ότι είχε κατοχυρωθεί με πατέντα. Οι βιβλιοδεσίες με κόλλα δεν είναι ιδανικές για πολύ σκληρό χαρτί που δεν έχει ίνες και πόρους, γιατί η κόλλα δε μπορεί να λειτουργήσει πολύ καλά σε αυτές. Υπάρχει μια ποιότητα θερμής κόλλας που επιτρέπει να δεθούν τέτοια γυαλιστερά και επιχρισμένα χαρτιά και έχει μεγαλύτερη ευελιξία από την απλή (PUR binding), αλλά είναι αρκετά σπάνια στην αγορά, και διαθέσιμη κυρίως στα πολλά αντίτυπα, και μεγάλου κόστους. Δε την έχω συναντήσει ποτέ σε βιβλίο παραγωγής, ούτε σε βιβλίο σε λίγα αντίτυπα. Τις λίγες φορές που τη συνάντησα ήταν σε καταλόγους εταιρειών με πολύ χοντρό γυαλιστερό χαρτί και εκτυπώσεις με πλαστικό (δηλαδή τόνερ). 4) Ραφτή βιβλιοδεσία/κλωστορραφή (smyth sewing, singer sewing, hand sewing). Σε αντίθεση με τις προηγούμενες μεθόδους, οι δεσμίδες ράβονται με κλωστή κατά μήκος της ράχης, μέσα έξω. Αν πάει από τη μια δεσμίδα στην άλλη κατευθείαν η βελονιά με ζεύγη από τρύπες λέγεται smyth sewing από το όνομα του πρώτου κατασκευαστή τέτοιων μηχανών. Αν η κάθε μια δεσμίδα δένεται ξεχωριστά σαν να ήταν ύφασμα και μετά ενώνονται με κόλλα λέγεται singer sewing, από τις γνωστές μηχανές. Το singer sewing μπορεί να έχει και χρωματιστές κλωστές, με άκρες που περισσεύουν, και μια και είναι ορατές όταν μιλάμε για μια δεσμίδα, είναι αρκετά όμορφο στοιχείο διακόσμησης. Αντί να δέσουμε δηλαδή με καρφίτσα δένουμε με ραπτομηχανή singer. Αν γίνει δέσιμο στο χέρι με βελόνα και οποιαδήποτε μέθοδο λέγεται hand sewing. Το πιο προφανές στη ραφτή βιβλιοδεσία είναι ότι υπάρχουν ορατές κλωστές στο χαντάκι του ανοιχτού βιβλίου κάθε 16 πχ σελίδες. Αν είναι σε ζεύγη οι τρύπες είναι smyth-sewing, ενώ αν είναι μέσα έξω από πάνω μέχρι κάτω είναι singer sewing. Αυτό το είδος το ανιχνεύουμε εξωτερικά ή σε σακουλοποιημένο/κλειστό βιβλίο από το ότι φαίνονται οι δεσμίδες όταν κοιτάμε τη ράχη από πάνω ή κάτω, γιατί φαίνονται οι καμπύλες της κάθε δεσμίδας. Επίσης, παρότι το βιβλίο ξακρίζεται όπως και αυτά με την κόλλα, οι εσωτερικές σελίδες των δεσμίδων μετακινούνται λίγο γιατί δεν είναι κολλημένες, οπότε ακόμα και μετά το ξάκρισμα στη γκιλοτίνα είναι διακριτές οι δεσμίδες, ιδίως από την απέναντι πλευρά από αυτή της ράχης. Στη θερμή κόλλα πάλι, δε διακρίνονται διαφορές ανά 16 ή 32 σελίδες γιατί οι σελίδες είναι πλέον όλες κλειδωμένες στην κόλλα και δε μετακινούνται. Ακόμα και όταν προκύπτουν από δεσμίδες, φρεζάρεται η περιοχή των δεσμίδων και μένουν απλά ξεχωριστά φύλλα χαρτιού πριν το κόλλημα. Η μέθοδος της καρφίτσας μπορεί να πει κανείς ότι είναι μια φτηνή εξέλιξη της ραφτής που δουλεύει όταν η δεσμίδα είναι μόνο μία. Επειδή μετά το ράψιμο οι δεσμίδες δεν κρατιούνται κοντά μεταξύ τους, μπαίνει και λίγη κόλλα για να ενώσει στην ουσία τα εξωτερικά φύλλα κάθε δεσμίδας. Έτσι έχουμε κάτι που σκληραίνει μεν, αλλά μόνο σε λίγα σημεία, και δίνει την εμφάνιση που περιμένουμε να έχει ένα βιβλίου, δηλαδή δε βλέπουμε ανάμεσα από τις δεσμίδες όταν περνάμε από τη μία στην επόμενη. Όταν μπαίνει η κόλλα και τελειώνει η διαδικασία το λέμε ραφτό-κολλητό. Υπάρχουν φυσικά και μέθοδοι χωρίς κόλλα. Η συγκεκριμένη βιβλιοδεσία είναι πολύ ευέλικτη και ανοίγει εντελώς επίπεδα το βιβλίο αλλά στις εμπορικές εφαρμογές έχουμε το ίδιο πρόβλημα με τη βιβλιοδεσία ψυχρής κόλλας που ανέφερα πιο πάνω, το τσάκισμα του εξωφύλλου στη ράχη. Γι αυτό, βάζουμε αρκετή κόλλα αντί για λίγη, και αν και έχουμε ένα καλοδεμένο βιβλίο, δεν έχουμε την ευελιξία που θα έπρεπε, δηλαδή έχουμε ένα μειονέκτημα της βιβλιοδεσίας θερμής κόλλας. Πολλές φορές το τελικό αποτέλεσμα είναι το ίδιο με τη θερμή κόλλα στη χρήση από τον αναγνώστη. Η διαφορά είναι ότι αν ανοίξει κάποιος με το ζόρι τη ράχη να τσακίσει, δε θα καταστραφεί η βιβλιοδεσία, αλλά μόνο η αισθητική της. Πολλοί αναγνώστες που προσέχουν πολύ τα βιβλία τους, τα διαβάζουν με μεγάλο χαντάκι για να μη χαλάσει η αισθητική της ράχης. Υπάρχει μια ληγμένη πατέντα με διπλή ράχη που θα έλυνε το πρόβλημα, αλλά κοστίζει και ίσως φανεί και περίεργο το τελικό αποτέλεσμα στο χρήστη. Ραφτή βιβλιοδεσία στο χέρι, γυμνή, με πολύ χοντρό χαρτί βιβλίου σε πολύ παχιές δεσμίδες. Υπάρχει ευκαμψία, μια και κόλλα υπάρχει μόνο στο εξωτερικό της κάθε δεσμίδας. Οι ενδιάμεσες σελίδες κρατιούνται με κλωστές πάνω στην εξωτερική της δεσμίδας, και οι κλωστές έχουν σταθεροποιηθεί από το λεπτό στρώμα κόλλας που περάστηκε στις εξωτερικές τις δεσμίδας στη ράχη Ραφτό, ίδιο χαρτί και δέσιμο με το παραπάνω, σε ύφασμα βιβλιοθήκης. Εύκαμπτη κατασκευή. Το γνωστό best-seller κλισέ ερυθρόλευκο κεφαλάρι. Ραφτή εμπορική βιβλιοδεσία 26 ετών. Υπερβολικά λεπτή κλωστή, υπερβολικά λίγη κόλλα. Τα δύο υλικά που συνεισφέρει ο βιβλιοδέτης είναι αυτά τα δύο. Αν κάνεις οικονομία πας μπροστά προφανώς... Σήμερα ο βιβλιοδέτης αυτού του βιβλίου είναι η μεγαλύτερη εταιρεία του χώρου και έχει 50 περίπου άτομα προσωπικό. Ξεχώρισαν οι δεσμίδες σχεδόν με την πρώτη ανάγνωση. Εύκολη επισκευή. Εκδόσεις Άγρα, η γνωστή σειρά μικρού μεγέθους με τα ωραία εξώφυλλα και την κολλημένη φωτογραφία γραμματόσημο που ξεκολλούσε μέχρι να το διαβάσεις. Πρέπει να ήταν ακριβή η κόλλα τότε:) Εκπληκτική ποιότητα χαρτιού. Ούτε ίχνος κιτρινίσματος. Το φυσικό χρώμα έμεινε το ίδιο και στην εξωτερική πλευρά της σελίδας που παίρνει αέρα. Όλες οι μέθοδοι εφαρμόζονται και σε ένα και σε πολλά αντίτυπα. Δεν είναι δηλαδή καμία από αυτές απαραίτητα βιομηχανική. Αυτά όσον αφορά το σώμα, το εσωτερικό δηλαδή του βιβλίου, που είναι και το πιο σημαντικό, τόσο στην ευχρηστία όσο και στην αντοχή. Στο συνέχεια θα πω για την κατασκευή του εξωφύλλου, το οποίο αλλάζει σχετικά εύκολα αν γίνει κάποια ζημιά. Στις μεγάλες βιβλιοθήκες παραδοσιακά ντύνονται με σκληρό εξώφυλλο τα πάντα πριν μπουν σε ανάγνωση/δανεισμό, και αν υπάρχει δυνατότητα αγοράζονται κατευθείαν σε έκδοση με σκληρό εξώφυλλο, πολλές φορές σε τριπλάσιο και τετραπλάσιο κόστος. ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ Τα σχετικά με το εξώφυλλο τα ξέρουμε οι περισσότεροι γιατί είναι περισσότερο εμφανή εξωτερικά, αλλά ας πούμε τις λεπτομέρειες. Χωρίς Εξώφυλλο Μαλακό εξώφυλλο που στην ουσία είναι οι εξωτερικές σελίδες του σώματος (self-cover) Έτσι δέονται κάποια κόμικ, μερικά βιβλία οδηγιών, φυλλάδια delivery κλπ. Το χαρτί δηλαδή είναι το ίδιο που είναι και στο εσωτερικό, και συνήθως είναι στην ίδια δεσμίδα, δηλαδή τυπώθηκε στο ίδιο τυπογραφικό. Το βιβλίο είναι συνήθως 16, 24 ή 32 σελίδες μαζί με το "εξώφυλλο" αλλά οποιοδήποτε πολλαπλάσιο του 4 είναι πιθανό. Η φτηνότερη λύση για τον εκδότη. Το βιβλίο είναι γυμνό και δεν έχει καμιά επιπλέον προστασία. Χάρτινο Μαλακό Εξώφυλλο 1) Μαλακό εξώφυλλο με σκέτο χαρτόνι (γενικά soft cover/paperback) Έτσι δένοται κάποια παλιά βιβλία τσέπης. Το εξώφυλλο φθείρεται και λερώνει εύκολα αλλά η φθορά αρέσει σε πολλούς. Τέτοιου τύπου είναι τα παλιά βιβλία τσέπης της Penguin ή τα ελληνικά Bell κλπ. Mass market paperback της Penguin, του οίκου που έβαλε το φτηνό βιβλίο στην αγορά και έβγαλε το βιβλίο για πρώτη φορά από το βιβλιοπωλείο. 2) Μαλακό εξώφυλλο με χαρτόνι και βερνίκι (varnished soft cover/paperback). Το εξώφυλλο προστατεύεται καλύτερα απ' ότι στην προηγούμενη περίπτωση, αλλά και πάλι, στις γωνίες και όπου διπλώνει θα φθαρεί σε κάποιο βαθμό. Πλεονέκτημα η πολύ φυσική εμφάνιση. Με το σωστό βερνίκι, είναι σαν να είναι σκέτο το χαρτόνι. 3) Μαλακό εξώφυλλο με χαρτόνι και πλαστικοποίηση (laminated soft cover/paperback). Το συνηθισμένο μαλακό εξώφυλλο. Δε λερώνει με τίποτε. Υπάρχουν πολλά είδη φίλμ πλαστικοποίησης. Με λίγη ή με πολλή κόλλα, και από διαφορετικά πλαστικά. Άλλα ακολουθούν το χαρτί όταν αυτό παίρνει υγρασία οπότε δεν κάνουν παραμόρφωση καμπύλης, και άλλα παραμορφώνονται αμέσως ή σχετικά γρήγορα. Άλλα κάνουν για μεγάλη κάλυψη μελανιού και άλλα όχι. Άλλα κάνουν για εκτύπωση με τόνερ ή inkjet και άλλα όχι. Άλλα κάνουν εύκολα γρατσουνιές και άλλα όχι. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες μεθόδους, υπάρχει σημαντική προστασία από το σκίσιμο γιατί το φιλμ δε σκίζεται εύκολα. Η εμφάνιση αρέσει σε πολλούς. Η γυαλιστερή πλαστικοποίηση δίνει πολύ βαθύ χρώμα και έντονο μαύρο. Η ματ πλαστικοποίηση δίνει πιο φυσική εμφάνιση και χαμηλότερων τόνων. Θέμα γούστου είναι και πρέπει να ταιριάζει στο βιβλίο και στο περιεχόμενο. Η πλαστικοποίηση υπάρχει σε δυο τύπους, θερμή και ψυχρή. Ψυχρή πλαστικοποίηση είναι αυτή που κάνουν τα παιδιά πολλές φορές στα βιβλία του σχολείου με αυτοκόλλητο ρολό, απλά γίνεται πριν τυλιχτεί το εξώφυλλο και είναι με πολύ πιο λεπτό φιλμ. Στα βιβλία παραγωγής θα βρούμε μόνο θερμή, η οποία γίνεται σε κυλίνδρους υψηλής θερμοκρασίας για να ενεργοποιηθεί το στρώμα θερμής κόλλας που χρησιμοποιεί το συγκεκριμένο φιλμ. Το θερμό φιλμ στα βιβλία είναι πολύ πιο λεπτό από το ψυχρό ρολό που ντύνουν τα παιδιά τα βιβλία τους ή με το θερμό που πλαστικοποιούμε ταυτότητες κλπ. Κατά τα άλλα μιλάμε για το ίδιο πράγμα. Υφασμάτινο Μαλακό Εξώφυλλο Υφασμάτινο μαλακό εξώφυλλο (fabric-bound soft cover). Πολύ σπάνιο είδος και ακριβό σχετικά γιατί διπλασιάζει πχ το κόστος ενός βιβλίου τσέπης. Η εκτύπωση πάνω του δίνει πολύ καλλιτεχνικό αποτέλεσμα με ευγενικούς και περιορισμένου κορεσμού τόνους. Η αίσθηση είναι απαράμιλλη. Μπορούμε να πετύχουμε και φανταχτερά χρώματα με προηγούμενη επεξεργασία αλλά δεν ταιριάζει κατά τη γνώμη μου. Το υφασμάτινο εξώφυλλο επεκτείνει την ευελιξία μιας καλής βιβλιοδεσίας και στο εξώφυλλο. Μεγάλο πλεονέκτημα είναι το μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε στο μέγιστο την ευελιξία της βιβλιοδεσίας ανοίγονται διάπλατα το βιβλίο, χωρίς να καταστραφεί η ράχη, μια και το ύφασμα είναι ευέλικτο σε σχέση με τα χαρτόνια και τα φιλμ πλαστικοποίησης. Το μόνο που θα εμφανιστεί είναι μια απαλή γενική κύρτωση, μια και βλέπουμε τη φυσική ελαστικότητα του ίδιοι του σώματος του βιβλίου και όχι του εξωφύλλου. Αυτό το είδος εξωφύλλου ταιριάζει ιδανικά με την ψυχρή κόλλα και τη ραφτή βιβλιοδεσία που έχει ελάχιστη ψυχρή κόλλα. Τις αναδεικνύει και τις δύο υπέροχα. Λεπτομέρεια από απλό ύφασμα. Τα σκούρα υφάσματα τυπώνονται καλά με μαύρα γράμματα ή σχέδια. Στα ανοιχτά υφάσματα, πχ μπεζ και λευκό τυπώνονται σχετικά καλά και φωτογραφίες. Τα σκούρα χρώματα των φωτογραφιών δε βγαίνουν πολύ σκούρα. Τα μαλακά εξώφυλλα μπορεί να έχουν ή να μην έχουν αυτιά (flaps). Τα αυτιά αυξάνουν λίγο το κόστος, δίνουν λίγο χώρο για λίγα λόγια για τον συγγραφές και καμιά κριτική, και βοηθάνε λίγο το βιβλίο να μένει κλειστό όταν είναι οριζόντιο, και να μην παραμορφωθεί και ξεφλουδίσει στις άκρες η πλαστικοποίηση. Τα βιβλία με μαλακό εξώφυλλο, λέγονται και άδετα στην Ελλάδα παρότι έχουν βιβλιοδεσία και ίσως είναι και δεμένα με κλωστή. Σε πολλά βιβλιοπωλεία χρησιμοποιούν αυτό τον όρο ακόμα και σήμερα. Μερικοί από τους παλιότερους θεωρούν άδετο αυτό που δεν έχει δεθεί με κλωστή. Σε μεγάλο ελληνικό βιβλιοπωλείο αλλά και σε κάποιες επιχειρήσεις ψηφιακής εκτύπωσης, βρίσκει κανείς τον όρο χαρτόδετο να χρησιμοποιείται για το μαλακό χάρτινο εξώφυλλο, οπότε κάποιοι πουλάνε βιβλία που λέγονται άδετα και χαρτόδετα ταυτόχρονα. Χαρτόδετο Σκληρό Εξώφυλλο Σκληρό εξώφυλλο με αυτοκόλλητο (laminated hardcover/hardback). Το συνηθισμένο φτηνό σκληρό εξώφυλλο σε παιδικά και κόμιξ. Το σώμα δένεται με οποιαδήποτε μέθοδο, ακόμα και με θερμή κόλλα και άθλιας ποιότητας χαρτί, αλλά αντί να κολληθεί ένα απλό εξώφυλλο χαρτονιού με πλαστικοποίησης, μπαίνει μια κατασκευή από σκληρό χαρτόνι τυλιγμένο με εκτυπωμένο αυτοκόλλητο που έχει πάνω του πλαστικοποίηση. Το αποτέλεσμα είναι ωραίο και φανταχτερό και έχει όλα τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του μαλακού εξώφυλλου με χαρτόνι, εκτός από το θέμα της κύρτωσης και της παραμόρφωσης, γιατί το απλό χαρτόνι 250-300γρ έχει αντικατασταθεί με πολύ πιο χοντρό (πχ 2-3mm) που εμποδίζει κάθε παραμόρφωση. Ανάλογα με τη χρήση, οι γωνίες θα φθαρούν, η πλαστικοποίηση ίσως ξεκολλήσει στα σημεία που διπλώνει, και το αυτοκόλλητο ίσως σκιστεί μαζί με την πλαστικοποίηση οπότε η βιβλιοδεσία έχει καταστραφεί και διαχωρίζεται το εξώφυλλο ή η ράχη. Πανόδετο Σκληρό Εξώφυλλο 1) Σκληρό εξώφυλλο με πλαστική απομίμηση υφάσματος/δέρματος (καταχρηστικά πανόδετο) (leatherette hardcover/hardback). Οι παλιές μας εγκυκλοπαίδειες είναι έτσι για να φαίνονται λίγο καλύτερες απ' ότι αν ήταν με αυτοκόλλητο. Η αντοχή πολλές φορές είναι μικρότερη και από το πλαστικοποιημένο αυτοκόλλητο. Η αισθητική είναι αμφίβολη αλλά εξαρτάται από την ποιότητα του πλαστικού. Λεπτομέρεια από μια πολύ φτηνή και ευαίσθητη δερματίνη. 2) Σκληρό εξώφυλλο με απλό ύφασμα (fabric-bound hardcover/hardback). Το ύφασμα λέγεται buckram συνήθως. Όλα τα πλεονεκτήματα του μαλακού με ύφασμα συν την ακαμψία του σκληρού. Λερώνει εύκολα αλλά αισθητικά είναι πολύ όμορφο. Συνηθίζεται σε πολλά βιβλία για μόνιμη χρήση. Σκίζεται το ίδιο εύκολα με το σκληρό με αυτοκόλλητο ή και πιο εύκολα σε κάποιες περιπτώσεις. Το βασικό μηχανικό πρόβλημα είναι ότι το παχύ χαρτόνι συναντά το λεπτό και μαλακό και ευαίσθητο ύφασμα. Υπάρχουν και χοντρά υφάσματα σαν καμβάδες, και με υφή που κρύβει το λέρωμα, πχ με ίνες διαφόρων αποχρώσεων. Λεπτομέρεια από απλό ύφασμα. Τα σκούρα υφάσματα τυπώνονται καλά με μαύρα γράμματα ή σχέδια. Στα ανοιχτά υφάσματα, πχ μπεζ και λευκό τυπώνονται σχετικά καλά και φωτογραφίες. Τα σκούρα χρώματα των φωτογραφιών δε βγαίνουν πολύ σκούρα. Λεπτομέρεια από πιο χοντρό ύφασμα με υφή καμβά, βασικό πλεονέκτημα σε αυτή την κατηγορία υφασμάτων το ότι δε φαίνονται πολύ οι μικροί λεκέδες. 3) Σκληρό εξώφυλλο με ύφασμα βιβλιοθήκης (library binding). Το ύφασμα λέγεται library buckram. Είναι σαν το απλό ύφασμα, αλλά πιο χοντρό, από βαμβάκι, και έχει γίνει επίχριση με ακρυλικό βερνίκι. Αυτό το βερνίκι δεν έχει καμιά σχέση με το βερνίκι του μαλακού εξωφύλλου. Είναι εξαιρετικής αντοχής, είναι πιο γυαλιστερό, και η αντοχή του δε συγκρίνεται με τίποτε άλλο. Το library buckram αντέχει στο γδάρσιμο, την τριβή, την μηχανική καταπόνηση καλύτερα από οποιοδήποτε υλικό και ξεπερνά σε διάρκεια ζωής ακόμα και το καλύτερο δέρμα κατσικιού. Είναι εντελώς αδιάβροχα και απόλυτα προστατευμένο από τη σκόνη γιατί δεν κολλάει πάνω του, και σκουπίζεται πολύ εύκολα με υγρό πανί. Είναι όσο μόνιμο μπορεί να είναι ένα εξώφυλλο για ένα βιβλίο που θα χρησιμοποιείται πολύ συχνά. Η ανθεκτικότητά του σε καθημερινή χρήση είναι εκπληκτική. Λεπτομέρεια από ύφασμα βιβλιοθήκης. Οι γυαλάδες είναι από το φλας. Βγαίνουν σε πολύ σοβαρά, δηλαδή μουντά χρώματα. Στα ανοιχτά υφάσματα, πχ μπεζ και λευκό τυπώνονται σχετικά καλά και φωτογραφίες. Δερματόδετο Σκληρό Εξώφυλλο Σκληρό εξώφυλλο με δέρμα (leather binding). Τα πλεονεκτήματα του σκληρού με ύφασμα βιβλιοθήκης, αλλά λερώνει πιο εύκολα και φθείρεται πιο εύκολα. Αισθητικά είναι όμορφο αν σου αρέσει το δέρμα. Τα δέρματα υπάρχουν σε διάφορος ποιότητες και υφές. Γνήσια δέρματα, ανακυκλωμένα, ολόκληρα ή φλούδες από πάνω ή από τη μέση του δέρματος, δέρματα από διάφορα ζώα διαφορετικής αντοχής το καθένα, και με διάφορες βαφές. Το δέρμα κατσικιού είναι το πιο ανθεκτικό και συνήθως το πιο ακριβό. Δέρμα κατσικιού (goatskin leather). Τα σκληρά εξώφυλλα με απομίμηση υφάσματος ή δέρματος ή αυτά με κανονικό ύφασμα ή δέρμα, δεν εκτυπώνονται εύκολα με εικόνες πλήρους χρώματος. Συνήθως τα βρίσκουμε με τυπωμένα σχέδια και γράμματα, με στάμπες που χρησιμοποιούν φύλλα φτηνών μετάλλων ή και χρυσό. Μερικές φορές έχουν μόνο μια εκτύπωση στη ράχη με τον τίτλο. Αυτά τα σκληρά εξώφυλλα για λόγους μάρκετινγκ θα τα βρούμε στην αγορά συνήθως με κάποιο πρόχειρο χάρτινο περιτύλιγμα που δέχεται καλή εκτύπωση χρώματος. Οι περισσότεροι το λένε κουβερτούρα στην Ελλάδα, και στο εξωτερικό το λένε dust jacket/wrapper/cover. Δεύτερη λειτουργία τους και η αρχική ιστορικά, είναι η προστασία του απλού υφάσματος από τη σκόνη και τους λεκέδες. ΔΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ Ο Αδύναμος Κρίκος Το πιο σημαντικό πράγμα στο εξώφυλλο είναι το σημείο που συνδέεται το σώμα με το εξώφυλλο. Αυτό καθορίζει το μέλλον του βιβλίου από πλευράς αντοχής, και εκεί είναι συνήθως ο αδύναμος κρίκος του συνόλου. Στις καλές χειροποίητες κατασκευές, στο σημείο αυτό υπάρχει χοντρό ύφασμα, επειδή το ύφασμα ως εύκαμπτο υλικό παίρνει όλη την καταπόνηση χωρίς πρόβλημα. Αν πιάσουμε πχ τα δύο σκληρά εξώφυλλα όταν είναι επίπεδα και τραβήξουμε με ένα χέρι το καθένα όταν το βιβλίο είναι ανοιχτό, δεν πρέπει να καταπονηθεί τίποτε παραπάνω από το ύφασμα που ντύνει τη ράχη, και την επιφάνεια κόλλησης του υφάσματος στο χαρτόνι του εξωφύλλου. Και τα δύο είναι απίστευτα ανθεκτικά σε καταπόνηση σε αυτό τον άξονα. Ακόμα και ένα σκληρό εξώφυλλο βιβλίου τσέπης πρέπει να αντέχει να κρεμάσουμε δεκάδες κιλά σε αυτό τον άξονα, αν όχι ολόκληρο άνθρωπο. Οι φτηνές εκδόσεις όμως, ακόμα και οι εγκυκλοπαίδειες και τα λεξικά, χρησιμοποιούν σε αυτή την επαφή αδύναμο ύφασμα μικρής έως ασήμαντης διατομής (τότε λέγεται τέλα και είναι σαν αυτό μιας μπομπονιέρας στο σχήμα), και μερικά δε χρησιμοποιούν καν ύφασμα, αφήνοντας την ανήμπορη κόλλα που συνδέει της δεσμίδες και κατ' επέκταση το χαρτί να παίρνει την καταπόνηση και διακινδυνεύοντας το διαχωρισμό του σώματος στα δύο. Πάνω από αυτή την κατασκευή μπαίνει συνήθως ένα διπλωμένο χαρτί σε κάθε εξώφυλλο, του οποίου η κόλλα λειτουργεί σε ελάχιστο πλάτος, πχ λίγα χιλιοστά. Αυτό είναι περισσότερο διακοσμητικό και κρύβει την επαφή σώματος/εξωφύλλου. Στα μαλακά εξώφυλλα, πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στα πρώτο και τελευταίο φύλλο. Εκεί είναι ιδιαίτερα αδύναμες οι βιβλιοδεσίες, ιδίως όταν επιχειρείται για λόγους ομορφιάς να συνδεθούν αυτά τα φύλλα με τα εξώφυλλα. Δεν ανοίγουμε και δε ζορίζουμε σε αυτό το σημείο ποτέ. Η Ακαμψία και τα Σφυριά Στη βιβλιοδεσία γίνονται πολλά περίεργα πράγματα από παράδοση, γιατί τους προηγούμενους αιώνες δεν είχε γίνει συστηματική μελέτη των προβλημάτων. Οι παλιοί βιβλιοδέτες πίστευαν ότι οι καμπύλες ράχες αντέχουν καλύτερα και έκαναν τα πάντα για να καμπυλώσουν και να σκληρύνουν τη ράχη του σώματος του βιβλίου. Η ίδια η καμπύλη από μόνη της δυσκολεύει το άνοιγμα γιατί είναι προς αντίθετη κατεύθυνση από αυτή που παίρνει φυσικά το βιβλίο όταν είναι ανοιχτό. Πολλές φορές το χαρτί ήταν χοντρό και σκληρό και διπλωμένο με τα νερά ανάποδα σε κάποια μεγέθη βιβλίου (2-3 φορές σκληρότερο στο άνοιγμα), επειδή αυτές ήταν οι δυνατότητες της εποχής με τα μεγέθη χαρτιού που υπήρχαν, οπότε το βιβλίο ήταν άκαμπτο και δύσχρηστο. Επίσης, κάποια εξώφυλλα ήταν χοντρά και ξύλινα και έπρεπε κάπου να χωρέσουν, και η χοντρή κλωστή πάχαινε πολύ το σώμα του βιβλίου και έκανε περίεργο το αποτέλεσμα. Αυτά τα προβλήματα λυνόντουσαν με χτύπημα με σφυρί. Το χαρτί δηλαδή τσακιζόταν με το ζόρι σε κάποιο σημείο, διαφορετικό και υπό διαφορετική γωνία όσο πλησιάζουν οι σελίδες στη μέση του βιβλίου. Αυτή η βάναυση παραμόρφωση του χαρτιού επέτρεπε το χαρτί της σελίδας να ανοίγει κάπως επίπεδο παρότι η βιβλιοδεσία ήταν άκαμπτη. Οι σελίδες δηλαδή κατέληγαν να έχουν μόνιμο σχήμα Γ αντί για εύκαμπτο Ι που είναι το φυσιολογικό (όταν κοιτάμε από πάνω τη ράχη του βιβλίου), και έτσι άνοιγε κάπως καλύτερα το βιβλίο. Φρικτή τεχνική, τόσο για την άγνοια που δείχνει όσο και για τη ζημιά που προκαλεί στο σώμα του βιβλίου και στη μελλοντική του συντήρηση. Πολλοί βέβαια παίρνουν ακόμα το σφυρί στο χέρι με υπερηφάνεια, πιστεύοντας ότι διατηρούν την παράδοση. Κάνουν όμως κάτι που δεν έχει νόημα για τα σημερινά υλικά και τις σημερινές ανάγκες. Η ακαμψία της ράχης των παλιών κατασκευών δεν έχει μόνο μειονεκτήματα. Το μόνο ίσως πλεονέκτημά της είναι ότι το σώμα του πολύ μεγάλου σε πάχος βιβλίου κάθεται σηκωμένο μέσα στο ράφι (το κάτω μέρος της μεσαίας σελίδας παραμένει παράλληλο στο ράφι), και δε χαμηλώνει όπως αυτό μιας εύκαμπτης βιβλιοδεσίας. Σήμερα βέβαια, η μέση βιβλιοθήκη είναι ένας απαλλαγμένος από νερό χώρος σε θερμοκρασία δωματίου, οπότε μιλάμε για ένα αισθητικό πρόβλημα που φαίνεται μόνο λίγο στη χρήση. Ακόμα και τα βιβλία με μαλακό εξώφυλλο δεν έχουν πρόβλημα στο ράφι. Αν η ράχη είναι σωστά φτιαγμένη, το να χαμηλώνει το σώμα στο σκληρό εξώφυλλο δεν είναι πρόβλημα, και στις σημερινές κατασκευές δε χρειάζεται να προεξέχει πολύ το σκληρό εξώφυλλο σε σχέση με το σώμα του βιβλίου. Όταν δίνει τόσα άλλα πλεονεκτήματα στη χρήση και τη συντήρηση του βιβλίου, η επιλογή της εύκαμπτης ράχης είναι σχεδόν προφανής. Υπάρχει φυσικά και η μέση λύση, της ενίσχυσης της ακαμψία μόνο σε αυτό τον άξονα, η οποία δεν έχει μειονεκτήματα στη χρήση. Άλλο πρόβλημα της εύκαμπτης ράχης, στον οριζόντιο άξονα αυτή τη φορά, είναι ότι αν γίνει ανάγνωση με έντονο άνοιγμα του βιβλίου σε κάθε σελίδα, η τελική μορφή της στο τέλος της ανάγνωση θα είναι κεκλιμένη. Αυτό όμως διορθώνεται με μικρή πίεση στην αντίθετη διεύθυνση πριν την τοποθέτηση στο ράφι. Έχουν προκύψει κάποιες συνήθειες του τελικού χρήστη όταν σταμάτησε το σφυρί αλλά μας έμεινε η ακαμψία σε κάποιες βιβλιοδεσίες. Αυτή που δεν έχει κανένα αποτέλεσμα γιατί δεν κάνει τίποτε στο σχήμα της σελίδας: Αυτή που έχει αποτέλεσμα, αλλά επειδή φτάνει στη ράχη, ίσως δε την αντέξει κάποιο βιβλίο: Πριόνια, Κορδόνια, Προεξοχές στη Ράχη Άλλη τεχνική είναι το πριόνισμα αντί για τρύπημα των δεσμίδων. Το τρύπημα παίρνει περισσότερο χρόνο, αλλά το πριόνισμα ανοίγει μια ολόκληρη εγκοπή αντί για μια μικρή τρύπα βελόνας. Εξοικονόμηση χρόνου και καταστροφή σε κάποιο βαθμό της σελίδας, αλλά και της αντοχής του σώματος. Το έχω δει και σε δεμένα κόμικ. Το πριόνισμα "εξυπηρετεί" και σε κάτι άλλο. Κρύβουμε μέσα τα κορδόνια και έτσι κάνουμε ακόμα πιο άκαμπτη τη βιβλιοδεσία, γιατί η ακαμψία στην παράδοση είναι καλό πράγμα, γιατί για τους πρωτόγονους μηχανικούς σκληρό σήμαινε ανθεκτικό. Τα κορδόνια κρατάνε τις δεσμίδες κοντά τη μία στην άλλη όταν είναι αρκετά σφιχτά, αλλά αυτό το κάνει πολύ καλά και το ύφασμα σε συνδυασμό με ψυχρή κόλλα. Ράψιμο μπορεί να γίνει χωρίς κορδόνια. Πολλοί βάζουν ακόμα τέτοια κορδόνια με κόλλα μέσα στις εγκοπές, με ραμμένο ή κολλητό σώμα, σε μια ακόμα απόπειρα σκλήρυνσης της βιβλιοδεσίας ή επειδή έτσι έκανε ο μάστορας που τους έμαθε τη δουλειά. Η κανονική χρήση και θέση των κορδονιών είναι αυτή στην επόμενη φωτογραφία. Αυτά τα κορδόνια δημιουργούν τις γνωστές προεξοχές που βλέπουμε στη ράχη των παλιών βιβλίων. Στις περισσότερες περιπτώσεις σήμερα βέβαια, δεν είναι δεμένο όντως σε κορδόνια, απλά έχουν κολληθεί μετά το δέσιμο ή είναι απλά χαρτόνια. Οι ψεύτικες προεξοχές είναι το ψεύτικο στήθος της βιβλιοδεσίας. Κεφαλάρια Το κεφαλάρι είναι ένα ακόμα στοιχείο που μπαίνει για παραδοσιακούς λόγους. Στους παλιούς τόμους ήταν λειτουργικό, στους νέους είναι κυρίως διακοσμητικό και ψεύτικο, έτοιμο δηλαδή από βιομηχανική ταινία και όχι κατασκευασμένο πάνω στο βιβλίο. Τέτοιο είναι το ερυθρόλευκο που ανέφερα πιο πάνω. Αν κολληθεί σωστά βέβαια, ενισχύει τη βιβλιοδεσία στις άκρες των δεσμίδων και αν θεωρηθεί ότι χρειάζεται ενίσχυση εκεί, μπορεί να επεκταθεί περιμετρικά και να δέσει με το εξώφυλλο. Φυσικά, δεν είναι εκεί το αδύναμο σημείο καμιάς βιβλιοδεσίας, και όταν στα σημαντικά δεν υπάρχει μέριμνα, είναι αστείο να τη βλέπουμε στα ασήμαντα. Πέρα από την όποιο ενίσχυση εκεί, εξυπηρετεί θεωρητικά και στην προστασία του βιβλίου όταν τραβάμε το βιβλίο από το ράφι. H πιθανότητα να σκιστεί εκεί όμως ύφασμα βιβλιοθήκης (χοντρό βαμβάκι με ακρυλικό) είναι μηδέν. Τα φτηνά δεσίματα φυσικά θα σκιστούν γιατί έχουν φτηνή δερματίνη και το διακοσμητικό κεφαλάρι δεν είναι καν σε σημείο που θα το αγγίξουμε όταν τραβάμε το βιβλίο από το ράφι, οπότε θα μας μείνει το χαρτόνι στο χέρι μια μέρα, και επειδή και το χαρτόνι θα είναι 3ης κατηγορίας, θα έχει τσακίσει και αυτό. Σε πολλές σύγχρονες βιβλιοδεσίες με κανονικό κεφαλάρι, η θέση και η ενσωμάτωση με το εξώφυλλο κάνουν το κεφαλάρι κυρίως διακοσμητικό. Μαρμαρόκολλες Μαρμαρόκολλες. Θέμα γούστου αλλά αμφιβόλου γούστου κατά τη γνώμη μου. Μόνος σκοπός τους ήταν να κρύψουν το λέρωμα στις σελίδες που αγγίζουμε πολύ, την πρώτη και τελευταία δηλαδή, αλλά και στις φτηνές κατασκευές όπου το ακριβό δέρμα δεν κάλυπτε όλο το βιβλίο αλλά μόνο τη ράχη που φαινόταν στη βιβλιοθήκη. Ένα μεγάλο βιβλίο απαιτεί ένα ολόκληρο άψογο δέρμα κατσικιού, και τα υπόλοιπα μετά την κοπή είναι άχρηστα. Με αυτό το στυλ λύθηκε το πρόβλημα. Όσα ελαττώματα και να είχε το δέρμα, το χρησιμοποιούσαν, και έκαναν 10 βιβλία αντί για ένα. Ευτυχώς τις μαρμαλόκολλες τις συναντάμε όλο και λιγότερο. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΊΑ Η Παραδοσιακή Μέθοδος Η παραγωγή τη δεκαετία του 40 Σύγχρονη παραγωγή σε λίγα αντίτυπα (σχεδόν print on demand) Ψηφιακή εκτύπωση σώματος και εξωφύλλου, πλαστικοποίηση, βιβλιοδεσία με θερμή κόλλα, ξάκρισμα. (Ναι πετάει υπερβολικά πολύ χαρτί στο ξάκρισμα ο συγκεκριμένος. Ενδεικτικό του περιθωρίου κέρδους.) Σύγχρονη παραγωγή σε πολλά αντίτυπα (offset αλλά και ψηφιακή)