Search the Community

Το "ΚΟΝΤΑ ΣΤΙΣ ΡΑΓΙΕΣ" είναι κόμικ από τις δημιουργούς Στέλλα Στεργίου και Γεωργία Ζάχαρη που κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 2023 από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Είναι διασκευή του ομώνυμου μυθιστορήματος από την σπουδαία συγγραφέα μας Άλκη Ζέη που είχε πρωτοκυκλοφορήσει το 1977. Οι ίδιες δημιουργοί έχουν διασκευάσει σε κόμικ και "ΤΟ ΚΑΠΛΑΝΙ ΤΗΣ ΒΙΤΡΙΝΑΣ", επίσης της Άλκης Ζέη που έχει κυκλοφορήσει από τις ίδιες εκδόσεις και έχει παρουσιαστεί στο φόρουμ μας εδώ. Η ιστορία μας λοιπόν εξελίσσεται στην προεπαναστική Ρωσσία κάπου στο έτος 1895 και πρωταγωνίστρια μας είναι η μικρή Σάσα ή Κουκούτσι όπως την φωνάζει ο πατέρας της. Ο πατέρας της Ίγκορ ή Σουσάμης όπως τον φωνάζει η ίδια είναι γιατρός και καλός άνθρωπος καθώς θεραπέυει τους φτωχούς χωρίς να ζητάει χρήματα αλλά και χωρίς να κάνει διακρίσεις καθώς στην περιοχή που μένουν ζούνε εκτός από Ρώσσους, Εβραίοι, Πολωνοί, Λιθουανοί και άλλοι. Στην αρχή της ιστορίας μας, κάνει μαθήματα σπίτι και βλέπουμε πως επηρεάζεται από τους δασκάλους της και ιδιαίτερα από τον Πάβελ Γκρηγκόρεβιτς φοιτητή της ιατρικής και πρόσφατα αποφυλακισμένο από εξορία στην Σιβηρία όπου είχε πάει για αντιτσαρική δράση. Αργότερα θα πάει και στο σχολείο όπου θα δούμε και εκεί τη ζωή της και τις νέες τις συμμαθήτριες καθώς θα αρχίσει να μαθαίνει καλύτερα την κοινωνία με τις αδικίες της. Συγχρόνως θα δούμε ένα μωσαικό χαρακτήρων, φίλους των γονιών της, γείτονες, ασθενείς του πατέρα της και άλλους πολλούς όπου θα μας δώσουν μια γενικότερη αίσθηση του κλίματος της εποχής. Το είχα αγοράσει εδώ και λίγο καιρό και αφού κατάφερα και βρήκα χρόνο και το διάβασα το σαββατοκύριακο ομολογώ ότι μου άρεσε πολύ και ενθουσιάστηκα με μια ακόμα πολύ καλή μεταφορά ενός ωραίου λογοτεχνικού μας βιβλίου. Είτε έχετε διαβάσει Άλκη Ζέη είτε όχι πιστεύω είναι μια δουλειά που αξίζει της προσοχής σας.

Γεια σου Γεωργία. Γεια σου Γιώργο! Πες μου κάτι για σένα, ό,τι θες! Μου αρέσει το παγωτό φιστίκι και αυτή τη στιγμή φοράω τις πιο αστείες κάλτσες του κόσμου, που λένε “Never Fast, Always Furious”. Επίσης, ο πατέρας μου με ευλόγησε με το καλύτερο επίθετο, και οι φίλοι με φωνάζουν βασικά Ζάχαρη. Τι σε έκανε να ασχοληθείς με τα κόμιξ; Ποιες ήταν η επιρροές σου; Διάβαζα πολλά κόμικς μικρή, και μου άρεσε να λέω ιστορίες και να ζωγραφίζω, κυρίως ξεχωριστά. Διάβαζα Αστερίξ, Μαφάλντα, κόμικς του Ντίσνεϋ, και το 9 κρυφά από τον παππού μου, που έπαιρνε Ελευθεροτυπία αλλά δεν ήθελε να το διαβάζω γιατί το έβρισκε πολύ βίαιο και σεξουαλικό. Κάποια στιγμή ήρθε στη ζωή μου το ίντερνετ, που έφερε πρόσβαση σε απίστευτα πολλά κόμικς, καθώς και την αίσθηση του χιούμορ που κάπως μοιραζόμαστε οι nerdy but fun millenials. Έτσι διάβασα κάμποσα μάνγκα και webcomics, και ανακάλυψα καλλιτέχνες από την νεότερη indie σκηνή της βόρειας Αμερικής, όπως ο Bryan Lee O’Malley, η Jen Wang, η Meredith Gran, ο Craig Thompson, που ήταν επίσης επηρεασμένοι από τα μάνγκα, και που είχαν μια λιγότερο σκληρή ματιά (και σχέδιο) από την λίγο μεγαλύτερη σε ηλικία indie σκηνή. Κάποια στιγμή συνειδητοποίησα ότι ο τρόπος αφήγησης των κόμικς μου βγαίνει πολύ φυσικά, και ότι συνδυάζει δύο πράγματα που ξεχωριστά είχα αρχίσει λίγο να τα βαριέμαι (τη ζωγραφική) ή να με ζορίζουν (το γράψιμο). Και κάπως έτσι, και με more than a little help from my friends, άρχισα να φτιάχνω κόμικς σταθερά. Πόσα χρόνια ασχολείσαι με τον χώρο; Είναι αυτή η βασική ασχολία σου; Ξεκίνησα να πηγαίνω σε φεστιβάλ κόμικς με δικές μου αυτοεκδόσεις το 2017. Το 2018 ο Γιώργος Γούσης μου πρότεινε “να αφήσω τις φιλοσοφίες και να κάνω κανένα κόμικ” για τον Μπλε Κομήτη που έβγαινε τότε, και αυτή η φάση άρχισε να γίνεται πιο επαγγελματική και σιγά σιγά τα κόμικς έγιναν η βασική ασχολία μου. Αυτό δε σημαίνει ότι κάνω κόμικς 24/7, αλλά ότι βασικά πληρώνομαι για να ζωγραφίζω (τον τελευταίο χρόνο έκανα εικονογραφήσεις για σάιτ και ταινία πέρα από κόμικ), και καμιά φορά για να γράφω. Τι εμπνέει για να φτιάξεις μία ιστορία και ποια είναι η δημιουργική σου διαδικασία; Η καθημερινή ζωή, και τα μεγάλα ερωτήματα. Στην ψυχή είμαι πολύ θεωρητικός τύπος, μου αρέσει να σκέφτομαι για τις Μεγάλες Έννοιες ως τέτοιες, μου αρέσουν οι συμβολισμοί (αλλά όχι οι αλληγορίες), μου αρέσει το πώς λειτουργεί το μυαλό μου όταν διαβάζω ανθρωπολογία ή ιστορία. Ταυτόχρονα μου αρέσει να παρατηρώ πολύ το τι συμβαίνει γύρω μου, πώς επιλέγουν οι άνθρωποι να ντυθούν, να κάτσουν, τι έχουν στις τσάντες τους, τι κάνουν στο λεωφορείο. Μου αρέσει να πηγαίνω για μπύρες και να μιλάω με τ@ φίλ@ μου. Κάπως αυτά δένουν. Συχνά κάτι που παρατηρώ με παραπέμπει σε κάτι μεγάλο που με απασχολεί, ή ντύνω κάτι μεγάλο που με απασχολεί (τη μνήμη, το χάσιμο του έρωτα, το πώς καμιά φορά κάνουμε κακές πράξεις) με κάτι από τον κόσμο γύρω μου. Συνήθως, έχω μια σκέψη που μπορεί να γίνει ιστορία και δεν ξέρω τι να την κάνω, και την αφήνω να κάτσει στο πίσω μέρος του μυαλού μου μέχρι να βρεθεί η κατάλληλη αναφορά να τη φέρει μπροστά, πολύ πιο ώριμη και κοντά στη λύση της. Και μετά δουλεύω σαν παζλ το πώς μπορούν οι χαρακτήρες που έχω να φτάσουν να πουν αυτό που θέλω, και προσπαθώ εναλλάξ να ψάχνω και να αποφεύγω έργα με παρόμοιες θεματικές, για να εμπνέομαι αλλά να μην το παρακάνω. Επίσης, κάνω χαζά αστεία κόμικς για αβοκάντο, μωρά περιστέρια και συγκατοικήσεις, γιατί προφανώς δεν είμαι τόσο βαθυστόχαστη όλη την ώρα. Από ότι έχω δει χρησιμοποιείς και υπολογιστή αλλά και παραδοσιακές μεθόδους για τα σχέδια σου, τι προτιμάς; Λίγο απ’ όλα! Η εκπαίδευσή μου είναι πιο κλασική, έκανα σχέδιο για πανελλήνιες ας πούμε, αλλά με δύο πολύ εμπνευσμένες δασκάλες που μας έδειξαν πολλά πράγματα από μοντέρνα και σύγχρονη τέχνη. Νομίζω είναι μεγάλο ανακάτεμα να βλέπεις όλη την άψογη ψηφιακή τέχνη που κυκλοφορεί και ταυτόχρονα πολύ πιο παραδοσιακά πράγματα όπου μπορείς να δεις τη διαδικασία πίσω από το αποτέλεσμα, ειδικά σαν έφηβη με αναπτυσσόμενο κριτήριο. Ταυτόχρονα η “υψηλή” τέχνη έχει μια περιφρόνηση για το εικονογραφικό, που επίσης είναι μπέρδεμα αν σου αρέσουν και τα δύο. Μου έμειναν πράγματα απ’ όλα. Προσπαθώ να παίζω όσο γίνεται με το κάθε μέσο, και να μεταφέρω ό,τι μαθαίνω από το ένα στο άλλο. Πρακτικά, για εμένα το καλύτερο είναι ένας συνδυασμός του παραδοσιακού και του ψηφιακού. Μου αρέσει το σχέδιο και το μελάνι στο χαρτί, και το ψηφιακό χρώμα που είναι πολύ σίγουρο ότι θα τυπωθεί και όμορφα. Κυρίως πάντως με απασχολεί το αισθητικό θέμα, το πώς μπορείς να κάνεις πράγματα που αναδεικνύουν τις δυνατότητες του κάθε μέσου και τη διαδικασία του και που δεν είναι βαρετά και “γλειμμένα”, και αυτό με αγχώνει και πολύ με το ΑΙ, η ιδέα μιας εντελώς εξομοιωμένης, εντυπωσιακής αλλά βαρετής εν τέλει αισθητικής, που προκύπτει από την έλλειψη πραγματικού process (σκέψης κυρίως, όχι μόνο πρακτικής). Βλέπουμε (επιτέλους) τα τελευταία χρόνια μία άνθηση στα γυναικεία κόμικ αλλά και στα lgtbq+ κόμικ στη χώρα μας, μετά από αρκετές δεκαετίες που ο χώρος ήταν cis ανδροκρατούμενος, που οφείλεται αυτό; Νομίζω μπορώ να μιλήσω κυρίως για τον εαυτό μου και να πω ότι αρχικά, κανείς δε με απέτρεψε από το να κάνω κόμικ γιατί είμαι γυναίκα. Μεγαλώνοντας στο ίντερνετ και διαβάζοντας indie comics από το εξωτερικό έβλεπα ότι υπήρχαν γυναίκες σε αυτό το χώρο, ειδικά νέες. Επίσης, θυμάμαι στο 9 να βλέπω πολλές κοπέλες να κερδίζουν τον ετήσιο διαγωνισμό. Μπορεί να συνέβαινε αυτό και με άλλα κορίτσια στην ηλικία μου, γιατί όταν ξεκίνησα να πηγαίνω στο comicdom ως εκθέτρια, είδα ότι είμαστε περίπου 50-50. Και όταν άρχισα να γνωρίζω άντρες του χώρου, είδα ότι πολλοί από αυτούς ήταν μια χαρά υποστηρικτικοί και ενήμεροι για θέματα φεμινισμού και queer ζητημάτων, και στην πραγματικότητα λίγοι ανταποκρίνονταν στο στερεότυπο του gatekeeping νέρντουλα. Φυσικά για να συμβεί αυτό, και το πιστεύω αυτό ειδικά στην περίπτωση των κουήρ κόμικς, έχει υπάρξει μεγάλη διεκδίκηση χώρου και ορατότητας, με θάρρος και θράσος και αλληλοϋποστήριξη, από τα άτομα που ήταν εκεί πριν από μένα, είτε στο κόμικντομ είτε στο εξωτερικό. Μπορώ να το ανταποδώσω μόνο φροντίζοντας να είναι εξίσου φιλόξενος ο χώρος για τ@ επόμεν@ νε@ δημιουργούς. ΥΓ. Ευχαριστώ που η ερώτηση ήταν αυτή και όχι το κλασικό “Πώς είναι να είσαι γυναίκα στα κόμικς”. Τι θα παρουσιάσεις στο φετινό Comicdom; Φέτος στο comicdom έχω τραπέζι με την κολλητή και συνεργάτιδά μου, τη Στέλλα Στεργίου, και το “Κοντά στις Ράγιες”, τη διασκευή σε κόμικς του βιβλίου της Άλκης Ζέη. Το βιβλίο βγήκε το Δεκέμβριο, είναι η πρώτη του γύρα σε φεστιβάλ, και το κόνσεπτ είναι “πιτσιρίκια στην τσαρική Ρωσία ανακαλύπτουν την επανάσταση”. Αυτά μέχρι το απόγευμα. Το βράδυ θα μαζεύουμε πάγκο και θα βγάζουμε τα τσοντοκόμικ. Τι παίζει με το τσοντοκόμικ; Το τσοντοκόμικ είναι ένα πρότζεκτ που ξεκίνησε το 2018, όταν στο κόμικντομ γνώρισα τη Στέλλα. Ήξερα τη δουλειά της και τη θαύμαζα από πριν, και για κάποιο λόγο στην πρώτη μπύρα του πάρτι αποφάσισα να της πω “Ξέρεις τι θα ήταν τέλειο; Μια ανθολογία κόμικς-τσόντες από γυναίκες καλλιτέχνιδες”. Βγάλαμε την πρώτη το 2019, τη δεύτερη το ’21, και αυτό είναι το τρίτο τεύχος, που εκτός από κόμικς έχει και κουίζ, ζώδια, στήλη συμβουλών και τέτοια, κάπως σαν σούπερ κατερίνα (but make it explicit). Στο πρώτο τεύχος ήμασταν δέκα, για να βγει το φετινό δούλεψαν σχεδόν είκοσι άτομα. Η δημιουργία πορνο-κόμικς για μένα έχει δύο πλευρές. Από τη μία είναι η ξεκάθαρα φαν πλευρά της (ζωγραφίζεις πουλιά, οι ιστορίες συνήθως είναι ολιγοσέλιδες και έχεις περιθώριο να παίξεις), ενώ από την άλλη υπάρχει το κομμάτι της επεξεργασίας μέσω της αφήγησης των δικών σου επιθυμιών. Γιατί να θες να πεις αυτή την ιστορία και όχι κάποια άλλη; Τι σημαίνει αυτό για σένα; Και επειδή πάντα όταν λες “υπάρχουν δύο πλευρές” υπάρχει και μια τρίτη, αυτή για μένα είναι: πώς δομείται η επιθυμία μας και η απεικόνισή της στο πλαίσιο της κοινωνικής μας ζωής και πώς συνυπάρχει αυτή η απεικόνιση με τα στερεότυπα της απεικόνισης του σεξ; Για να το θέσω πιο απλά, παραπάνω από μια φορές έχουμε συζητήσει: “πώς θα ζωγραφίσω μια πίπα χωρίς να φαίνεται σεξιστικό;”. Ποια είναι τα σχέδια σου για το μέλλον και πως βλέπεις το μέλλον των ελληνικών κόμιξ; Τα δικά μου σχέδια για το μέλλον είναι να κάνω περισσότερα κόμικς που έχω γράψει εγώ! Ή που τα έχει γράψει κάποιος άλλος, αλλά που τέλος πάντων είναι ορίτζιναλ ιστορίες και όχι διασκευές. Ελπίζω ότι τα ελληνικά κόμικς έχουν τα ίδια πλάνα για το μέλλον. Όχι μόνο για μένα, αλλά και για τους δεκάδες άλλους καλλιτέχνες που έχουν δικές τους ιστορίες να πουν, κάτι το οποίο μπορείς να διαπιστώσεις κάνοντας μια βόλτα στο comicdom αυτές τις μέρες. Πάντως, βλέποντας πόσοι άνθρωποι πλέον κάνουν crowdfunding και πόσες μικρές επιχειρήσεις τα καταφέρνουν σε άλλους τομείς, πιστεύω ότι θα συνεχίσουμε να βλέπουμε πολλές και καλές δουλειές, ίσως και όχι μόνο δυο φορές το χρόνο στα φεστιβάλ. Αν θες πρότεινε μας 5 κόμικ από ξένες δημιουργούς που θαυμάζεις. Προφανώς, θέλω και προτείνω: Το octopus pie, ένα webcomic της Meredith Gran, που είναι φοβερά διασκεδαστικό και παίζει πάρα πολύ με το μέσο της οθόνης. Το Full Metal Alchemist, ίσως το αγαπημένο μου μάνγκα, της Hiromu Arakawa. To Hark! A Vagrant, της Κate Beaton. To μεγαλύτερο κοπλιμέντο που μου έχουν κάνει ποτέ είναι ότι ο Αντώνης Βαβαγιάννης που κάνει τα Κουραφέλκυθρα με λέει Kate Beaton της Ελλάδας και προφανώς δε θέλω να πω όχι. To Superhero Mutant Magic Academy, της Jillian Tamaki, η οποία συνήθως συνεργάζεται με την ξαδέρφη της Mariko Tamaki, αλλά μόνη της είναι πολύ πιο αστεία. (Συγγνώμη Μαρίκο) Το When David Lost his Voice, της Βελγίδας Judith Vanistendael, που αφορά δύσκολα θέματα και τα χειρίζεται με έναν πολύ ποιητικό και τρυφερό τρόπο (και πολλή νερομπογιά). Εδώ είναι η σελίδα της Γεωργίας στο instagram. Και το σχετικό link...

Ένα από τα σημαντικότερα βιβλία της σύγχρονης ελληνικής παιδικής – εφηβικής λογοτεχνίας που έχει διαβαστεί από εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά τα τελευταία 50 χρόνια προσαρμόζεται σε κόμικς από την Αγγελική Δαρλάση και τον Δημήτρη Μαστώρο. Και διατηρεί ατόφιο το κλίμα με το οποίο η Άλκη Ζέη περιέγραψε την Αθήνα της Κατοχής. Ο τίτλος του άρθρου είναι ενδεικτικός των προθέσεων της Άλκης Ζέη (1923 – 2020) όπως αυτές αποκαλύπτονται σιγά-σιγά στον «Μεγάλο Περίπατο του Πέτρου» (εκδόσεις Μεταίχμιο, 168 σελίδες): η σπουδαία συγγραφέας, που δραστηριοποιήθηκε κυρίως στην παιδική κι εφηβική λογοτεχνία, μέσα από μια συγκινητική αλλά κι εμψυχωτική ιστορία με φόντο την Αθήνα της Κατοχής καταγράφει τη σταδιακή πορεία ενός εννιάχρονου αγοριού προς την «ενηλικίωση». Μια «ενηλικίωση» που θα έρθει πολύ πριν από τη βιολογική σε καθεστώς πολέμου. Και χαρακτηρίζεται από σταδιακές συνειδητοποιήσεις που υπό συνθήκες ειρήνης θα καθυστερούσαν, θα έρχονταν ομαλά, θα χωνεύονταν με ένα φυσιολογικό ρυθμό. Σε συνθήκες Κατοχής όμως η Ιστορία εξελίσσεται με άλματα και ο χαρακτήρας του παιδιού διαμορφώνεται βίαια κι απότομα, με πόνο, τραύματα, απανωτές ήττες αλλά και σημαντικές προσωπικές νίκες. Τέτοιες νίκες είναι οι σταδιακές καταρρεύσεις των μύθων και η σταδιακή αντικατάστασή τους από τις γνώσεις και τις εμπειρίες. Ο Πέτρος σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής «μεγαλώνει» με ταχείς ρυθμούς και μαθαίνει διαρκώς πράγματα για τη ζωή, τους ανθρώπους, τον χαρακτήρα, την αξιοπρέπεια, την οικογένεια, την ελευθερία, την αντίσταση. «Ο Μεγάλος Περίπατος του Πέτρου» είναι μια μακρά διαδρομή τεσσάρων ετών μέσα από δύσβατα μονοπάτια με αφετηρία την παιδική αθωότητα εν καιρώ ειρήνης και κατάληξη την ωριμότητα. Το βιβλίο γράφτηκε κατά τη διάρκεια της Χούντας, όταν η Άλκη Ζέη ζούσε εξόριστη στο Παρίσι, και κυκλοφόρησε πρώτη φορά το 1971. Από τότε μέχρι σήμερα έχει κάνει δεκάδες επανεκδόσεις και έχει πουλήσει εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα. Η προσαρμογή του σε κόμικς σε σενάριο της πολυβραβευμένης για βιβλία παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας συγγραφέως Αγγελικής Δαρλάση και του σχεδιαστή Δημήτρη Μαστώρου που έδωσε το 2016 το εξαιρετικό «Εξάρχεια – Το Πικρό Νεράντζι», ακολουθεί πιστά την εξέλιξη του πρωτοτύπου και το εικονοποιεί με έναν πολύ εύστοχο τρόπο αποδίδοντας ιδανικά το κλίμα και το πνεύμα του. Υπερασπιζόμενο και μέσω της εικόνας την ιστορική μνήμη όπως τη θωράκιζε και την προωθούσε το σύνολο του έργου της Άλκης Ζέη. «Για την Άλκη Ζέη, η ανάγκη του “να μη λησμονείς, να θυμάσαι” μοιάζει να είναι μια βαθιά ανάγκη κατανόησης της ατομικής και συλλογικής ύπαρξης και συνείδησης και, ταυτόχρονα, μια συνειδητή αποδοχή της μεγάλης, κοινής κληρονομιάς ενός λαού κι ενός έθνους. Για τη Ζέη, η ιστορική μνήμη δεν αποτελεί ποτέ πεδίο για αναμόχλευση ερίδων και διαφωνιών. Αντίθετα είναι μια θαρραλέα πράξη συμφιλίωσης, (αλληλο)κατανόησης, συνεννόησης, ακόμα και τρόπος επούλωσης πληγών κι ένα χρέος όχι μόνο προς το παρελθόν αλλά και, κυρίως, προς το μέλλον μας» γράφει η Αγγελική Δαρλάση στο επιλογικό της σημείωμα. Και μαζί με τον Δημήτρη Μαστώρο υπογράφουν το τελικό κείμενο, στο οποίο διευκρινίζουν πώς δούλεψαν στο «Μεγάλο Περίπατο» και πώς συνεργάστηκαν με την Άλκη Ζέη που δυστυχώς πέθανε πριν από την ολοκλήρωση του βιβλίου και δεν είχε τη χαρά να το δει τελειωμένο: «Η μόνη δικιά της πρόταση ήταν να μην είναι πολύχρωμη η εικονογράφησή του, πρόταση που φυσικά σεβαστήκαμε κι ακολουθήσαμε. Η αγάπη μας για το συγκεκριμένο βιβλίο και τη δημιουργία του, τα δικά της ενθαρρυντικά, εγκάρδια λόγια και η εμπιστοσύνη που μας έδειξε κατάφεραν να μεταμορφώσουν το βάρος που είχαμε αρχικά νιώσει σε φτερά. Φτερά που θα μας έκανε να ταξιδέψουμε σε έναν τόπο τόσο οικείο και ταυτόχρονα πρωτόγνωρο. Και ταξιδέψαμε... Δεν θα ισχυριστούμε ότι δεν είχε δυσκολίες το ταξίδι μας. Σε κάθε μεταγραφή από ένα είδος σε κάποιο άλλο γνωρίζουμε ότι αναπόφευκτα χάνεις πολλά από το πρωτότυπο. Έτσι και στην περίπτωσή μας, το να μεταγράψεις ένα μυθιστόρημα, όπου πρωταγωνιστεί φυσικά ο λόγος, σε graphic novel όπου το βασικό αφηγηματικό του μέσο είναι η εικόνα, σήμαινε ότι έπρεπε να αποχωριστούμε αρκετά στοιχεία της πλοκής αλλά και της δυναμικής που φέρει η λογοτεχνικότητα του κειμένου. Έπρεπε να δομήσουμε διαφορετικά το δικό μας βιβλίο, ώστε ν’ ανταποκρίνεται στις δικές του διαφορετικές από το πρωτότυπο, απαιτήσεις και κανόνες. Έπρεπε να βρούμε αυτό που εμάς μας είχε συγκινήσει, αυτό που σ’ εμάς μιλούσε κι αυτό να μεταπλάσουμε κι εκ νέου να δημιουργήσουμε». Σίγουρα τα κατάφεραν. Η κόμικς εκδοχή του «Μεγάλου Περίπατου» είναι απολαυστική και έρχεται να προστεθεί σε μια μεγάλη αλυσίδα από μεταφορές σπουδαίων έργων της κλασικής και νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας σε κόμικς. Μετά τις πολλές προσαρμογές και διασκευές όπως αυτές των Δημήτρη Βανέλλη και Θανάση Πέτρου πάνω σε κείμενα πολλών πεζογράφων και λογοτεχνών (Καραγάτσης, Βουτυράς, Καβάφης, Καρυωτάκης, Παπαδιαμάντης κ.ά.), τον «Ερωτόκριτο» του Βιτσέντζου Κορνάρου από τους Γιάννη Ράγκο, Δημοσθένη Παπαμάρκο και Γιώργο Γούση, τα «Μυστικά του Βάλτου» της Πηνελόπης Δέλτα από τους Γιάννη Ράγκο και Παναγιώτη Πανταζή, την «Κερένια Κούκλα» του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου από τους Ηλία Κατιρτζιγιανόγλου και Γιώργο Τσιαμάντα, τον «Ζητιάνο» του Καρκαβίτσα από τον Kanellos Cob κ.ά., η κυκλοφορία του «Μεγάλου Περίπατου» επιβεβαιώνει αυτή την τάση «επιστροφής» στην ελληνική πεζογραφία, αλλά και τη νέα ματιά με την οποία μπορούν να ιδωθούν ακόμα και τα πιο σύγχρονα ελληνικά λογοτεχνικά έργα όπως αυτό της Άλκης Ζέη. Η δομή της διασκευής των Δαρλάση και Μαστώρου ακολουθεί τη δομή του πρωτοτύπου και το βιβλίο διαιρείται σε τέσσερα μέρη με τίτλους: «Όχι», «Πεινάααω», «Συσσίτιο» και «Λευτεριά ή Θάνατος». Η ιστορία ξεκινά την παραμονή της 28ης Οκτωβρίου με τον θάνατο του τριζονιού του εννιάχρονου Πέτρου και τις οικογενειακές συζητήσεις για την εύθραυστη πολιτική κατάσταση στην Ευρώπη. Μια μέρα μετά, η Ελλάδα έχει μπει στον πόλεμο και αυτό που φαινόταν για τον μικρό Πέτρο ως κάτι μακρινό και, πιθανώς, ως ένα πεδίο επίδειξης ηρωισμών και ανδρείας, γίνεται θλιβερή πραγματικότητα. Ο πόλεμος είναι σκληρός και κανείς δεν μπορεί να νιώθει ικανοποίηση σε τέτοιες συνθήκες. Μέσα από τα μάτια του Πέτρου, από τις σκέψεις του, από τα όσα συμβαίνουν πρώτα μακριά από αυτόν και προοδευτικά, κατά την εξέλιξη του βιβλίου, όλο και πιο κοντά του, στους γείτονες, στους φίλους, στην οικογένειά του, ο αναγνώστης παρακολουθεί τη διαρκή επιδείνωση της ζωής των Αθηναίων, τον αγώνα για επιβίωση υπό καθεστώς Κατοχής, την προδοσία και τη σκληρότητα αλλά και την αλληλεγγύη και την ανθρωπιά, τον θάνατο που ζυγώνει αλλά και τη ζωή που θριαμβεύει. Η φτώχεια, η πείνα, ο φόβος, η ανελευθερία, οι αρρώστιες, οι νεκροί στη μέση του δρόμου, η ναζιστική αγριότητα, οι δωσίλογοι και οι εκμεταλλευτές γίνονται εφιάλτης για τον Πέτρο που δεν παύει να είναι παιδί. Αλλά ένα παιδί που, όπως όλα τα παιδιά της εποχής, μεγάλωσαν πριν την ώρα τους. Και πήραν μαθήματα ζωής από την αντίσταση, τις διαμαρτυρίες, τις διαδηλώσεις, τις προκηρύξεις, τα συνθήματα στους τοίχους, το ΕΑΜ, τις ειδήσεις για τις νίκες του Κόκκινου Στρατού, την ανυπακοή χωρίς να υπολογίζονται οι συνέπειες και το τίμημα απέναντι στους ναζί και στους ντόπιους συνεργάτες τους. Κι έτσι ο Πέτρος θα καταφέρει να μείνει ζωντανός μέχρι την πολυπόθητη ημέρα της Απελευθέρωσης της Αθήνας, εντελώς διαφορετικός όμως από το παιδί της έναρξης του πολέμου. Και θα ξεχυθεί χαμογελαστός στους δρόμους για έναν πραγματικά Μεγάλο Περίπατο στην ελεύθερη και αδούλωτη Ζωή. Και το σχετικό link...

Πενήντα χρόνια μετά, επανέρχεται – online από σήμερα κι όταν ανοίξουν τα βιβλιοπωλεία φυσικά – «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου» της Άλκης Ζέη, αυτήν τη φορά σε μορφή κόμικ με σχέδιο του Δημήτρη Μαστώρου και διασκευή της Αγγελικής Δαρλάση (εκδόσεις Μεταίχμιο). Ένας φόρος τιμής από νεότερους δημιουργούς στη συγγραφέα του θρυλικού ομώνυμου βιβλίου που από την πρώτη του έκδοση το 1971 έχει πουλήσει περί τα 345.000 αντίτυπα και μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Ήταν η πρώτη φορά που ένα παιδικό βιβλίο εξιστορούσε μέσα από τα μάτια ενός παιδιού γεγονότα της Κατοχής και της απαγορευμένης Αντίστασης. Ξεριζωμένη και πάλι τότε από την Ελλάδα λόγω της χούντας, η Άλκη Ζέη εκπατρισμένη στο Παρίσι έγραψε τον μεγάλο περίπατο του Πέτρου αναπλάθοντας με τη γραφή της δραματικά βιώματα δικά της και πολλών, με απλότητα, χωρίς διδακτισμό και με το υποδόριο χιούμορ της που δεν την εγκατέλειψε ποτέ, συνεχίζοντας τη συναρπαστική της πορεία η οποία σταμάτησε τον Φεβρουάριο του 2020. Πώς θα της φαινόταν άραγε ο αντιστασιακός Πέτρος, ο σκανταλιάρης Σωτήρης ο κολλητός του σε graphic novel; Ο κομίστας Δημήτρης Μαστώρος που έκανε γνωστά τα Εξάρχεια στους Γάλλους με το επιτυχημένο του graphic novel «L'Orange Αmère»(«Εξάρχεια Το πικρό νεράντζι») μιλά στο ΑΠΕ/ΜΠΕ για τη δική του ματιά στον «μεγάλο περίπατο του Πέτρου», τη συμμετοχή της Άλκης Ζέη στην προετοιμασία της έκδοσης, την επικαιρότητα του βιβλίου, αλλά και το ελληνικό κόμικ, παρότι ο ίδιος γεννήθηκε, μεγάλωσε και σπούδασε στις Βρυξέλλες, πρωτεύουσα με ισχυρή παράδοση στο κόμικ. Είσαι 31 χρόνων, ανήκεις σε μια γενιά μακρινή από το βιβλίο, ιδίως από τα γεγονότα που εξιστορεί. Πώς προέκυψε η εμπλοκή σου στον «μεγάλο περίπατο του Πέτρου»; Είχα δικό μου πρότζεκτ, όταν στο μεταξύ μού πρότειναν από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο» να αναλάβω το σχέδιο. Δεν είχα ξαναδουλέψει σε διασκευή βιβλίου και μού άρεσε η ιδέα, άλλωστε η Αγγελική Δαρλάση που έκανε τη διασκευή είχε την περισσότερη δουλειά. Έκριναν ότι το σχέδιό μου θα ταίριαζε στην ατμόσφαιρα του βιβλίου. Κι επειδή ζω στις Βρυξέλλες και γνωρίζω την κόρη της Άλκης Ζέη, την Ειρήνη, είχα την φιλική υποστήριξή της, όπως και του Πέτρου, τού αδελφού της. Με δεδομένο ότι άρεσε η ιδέα στην Άλκη, διάβασα το βιβλίο – το είχα διαβάσει πρώτη φορά όταν ήμουν μικρός – κι αμέσως «είδα» κάποιες σκηνές που κόλλαγαν πολύ σε κόμικς. Της έστειλα ένα δείγμα σχεδίου, της άρεσε και αποφασίσαμε να προχωρήσουμε. Ξεκίνησα το καλοκαίρι του 2019 και τις τελικές σελίδες άρχισα να τις σχεδιάζω στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο του 2020, λίγες μέρες πριν φύγει από τη ζωή. Είχε προλάβει να δει το πρόσωπο του Πέτρου στο σχέδιο και της άρεσε. Στο πρώτο λοκντάουν δούλευα το βιβλίο συνέχεια, είτε στην Ελλάδα είτε στις Βρυξέλλες, πάντως αρκετά γρήγορα για τα δεδομένα μου. Κι επειδή ήθελα να βγει τώρα, επέμενα να κάνω την δική μου γραμματοσειρά οπότε όλα τα γράμματα στο βιβλίο είναι χειρόγραφα ενώ θα μπορούσα να τα κάνω στον υπολογιστή, πράγμα που δεν έκανα και το πλήρωσα γιατί έχει πολλούς διαλόγους. Τι σε άγγιξε διαβάζοντάς το; Το είδα αμέσως με το βλέμμα της δουλειάς. Όταν πεθαίνει η γιαγιά ενός παιδιού και πρέπει αντί να την θάψουν επίσημα να την πετάξουν στο νεκροταφείο ώστε να μη τη δηλώσουν νεκρή και χάσουν το δελτίο συσσιτίου της, ενθουσιάστηκα με την ιδέα να ζωγραφίσω την εικόνα. Τόσα άτομα του βιβλίου έχουν μια εικόνα, έπρεπε να βρω τις φάτσες τους πώς θα κινούνται, πώς θα μιλάνε… Δουλεύουμε πολύ το στόρυμπορντ. Με το που σου σκάει μια σκηνή από την ανάγνωση σημειώνεις σ' ένα τετράδιο πώς θα είναι ένα καντράζ. Θεωρείς ότι είναι ένα βιβλίο για παιδιά ή για μεγάλους; Αυτή είναι η μαγκιά. Περιγράφει κάποιες σκηνές πολύ σκληρές, αφήνοντας άλλα ιστορικά γεγονότα ασχολίαστα τα οποία καταλαβαίνεις όταν το ξαναδιαβάσεις στην εφηβεία κι έχεις ακούσει π.χ. για τους χίτες, για το σκοπευτήριο της Καισαριανής. Και σίγουρα είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται από μεγάλους. Τι σε διευκόλυνε στην πρόσληψη της εποχής στην οποία αναφέρεται το βιβλίο; Έπρεπε ιστορικά να είμαστε σωστοί, έψαξα φωτογραφίες, υλικό από ταινίες, ανέτρεξα στο πελώριο φωτογραφικό λεύκωμα της Βούλας Παπαϊωάννου για να βρω τους δρόμους, τα αμάξια της εποχής, την πλατεία Ομονοίας, τον κινηματογράφο Ατθίς στην Πατησίων, την πλατεία Άϊ Γιώργη στην Κυψέλη, όλα όσα αναφέρονται στο βιβλίο. Δεν ήξερα τι είναι η φουφού, έπρεπε να το ψάξω. Όπως και τα φορέματα της Αντιγόνης με τα στοιχεία της εποχής, τα πλισέ και άλλες λεπτομέρειες που περιγράφει η Άλκη Ζέη. Η έκδοση αυτή προσεγγίζει μια άλλη γενιά, πιο εξοικειωμένη με το graphic novel. Εμένα αυτό μ' ενδιαφέρει. Είναι ένα βιβλίο 50 ετών και είναι επίκαιρο όχι μόνο επειδή μεταγράφεται σε μια διαφορετική γλώσσα που είναι το κόμικ αλλά και επειδή είμαστε μια χώρα που ξέρει πολύ καλά τι σημαίνει να ξαναφουντώνει ο φασισμός και ο ναζισμός, το έχουμε δει πρόσφατα. Διαβάζουμε τον μεγάλο περίπατο του Πέτρου και μπορούμε να δούμε παράλληλα ότι μπορεί να συμβούν ακόμα και σήμερα. Ήταν ένα βιβλίο μπροστά από την εποχή του. Όταν η Άλκη Ζέη το έγραφε το 1970 μπόρεσε και μίλησε για ανθρώπινες σχέσεις ακόμα και για προδοσίες, μίλησε για τα παιδιά, τις γυναίκες. «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου» είναι, νομίζω, αρκετά επίκαιρος σε πολλούς τομείς. Πώς βλέπεις το ελληνικό κόμικ; Τα γυμνασιακά μου χρόνια τα πέρασα εδώ στην Ελλάδα και μεγάλωσα με τη Βαβέλ. Εξαιρετικό περιοδικό. Δεν ξέρω κάποιο περιοδικό στη Γαλλία τόσο εκλεπτυσμένο, με εξαιρετικά κόμικς από τη Γαλλία, την Ιταλία, με άρθρα και άποψη. Πήγαινα στο φεστιβάλ της Βαβέλ κάθε χρόνο, στενοχωρήθηκα όταν σταμάτησε. Ήθελα να το ξαναδώ, να ξαναβγεί το περιοδικό. Πρόσφατα είχε κυκλοφορήσει και ο «Μπλε Κομήτης», μια αξιόλογη προσπάθεια. Έχουμε πολύ καλά χέρια στην Ελλάδα, ωραία κόμικς που ίσως δεν είναι τόσο γνωστά στο ευρύ κοινό. Συνεχίζοντας το ενδιαφέρον παιχνίδι του κόμικ ποιο θα είναι το επόμενο πρότζεκτ σου; Μια προσωπική ιστορία με φόντο την Ελλάδα των παιδικών μου χρόνων, όχι σε συγκεκριμένο χώρο όπως τα Εξάρχεια. Είναι όμως ακόμα νωρίς. Και το σχετικό link...