Αναζήτηση στην Κοινότητα

Στη βιβλιοθήκη του γραφείου μου έχω όλα τα βιβλία του Αρκά. Τώρα που γράφω με αγριοκοιτά ένας «Ισοβίτης», δυο σπουργίτια κάνουν «Χαμηλές Πτήσεις» πάνω απ' το κεφάλι μου, ο total black Χάρος ψιλοκόβει μαϊντανό με το δρεπάνι του, η Λουκρητία δολοπλοκεί, ενώ ο Προφήτης θαμπώνει μπρος στα μάτια μου. Ισως γιατί δεν είναι πια ο νηφάλιος Προφήτης που αγαπήσαμε, αλλά ένας εμπαθής μικροκομματάρχης των καιρών. Μανιακή με τον Αρκά. Με τις ξυραφιές του σκίτσου και του λόγου του. Με τον συμπυκνωμένο υπερρεαλισμό της εικόνας του. Με τους ήρωές του, που λες κι αυτονομούνταν από τον δημιουργό του - όπως, άλλωστε, όλοι οι ήρωες που σέβονται τον εαυτό τους: όταν είναι σοφά δομημένοι, παίρνουν σάρκα, παίρνουν οστά και κάνουν του κεφαλιού τους, ερήμην του κηδεμόνα τους. Πάντα περιέβαλλε ένα μυστήριο τον Αρκά. Κανείς δεν ξέρει ποιος είναι. Κανείς δεν τον έχει δει, δεν του έχει μιλήσει. Κυκλοφορεί - αν κυκλοφορεί - δίπλα μας άγνωστος μεταξύ αγνώστων. Με αυτή την έννοια, ο Αρκάς μου θύμιζε πάντα τον άγνωστο... διάσημο street artist, τον Bansky, που ούτε το μικρό του όνομα δεν ξέρουμε ούτε ποιος είναι (αν και πριν λίγες μέρες λέγεται πως διέρρευσε η ταυτότητά του). Κάποιες ατάκες του Αρκά έχουν ενσωματωθεί στη λαλιά μας. Τις χρησιμοποιούμε ξεχνώντας ή αδιαφορώντας ποιος ο γεννήτοράς τους. Αυτή η διείσδυση στον καθημερινό λόγο ενός λαού είναι και η επιτομή της επιτυχίας του: - Προσπαθώ να βγω από το ψυχολογικό αδιέξοδο, αλλά δεν μπορώ να θυμηθώ από πού μπήκα. - Η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να κερδίσει τη φυσική ηλιθιότητα. - Δημοκρατία είναι 4 λύκοι κι 1 πρόβατο να ψηφίζουν για φαγητό. - Έχω διαβάσει τόσα πολλά γύρω απ' το κάπνισμα που αποφάσισα να κόψω το διάβασμα. Και το κορυφαίο: - Ας αφήσουμε τους εγωισμούς κι ας κοιτάξουμε και λίγο τον εαυτό μας. Όλοι εμείς λοιπόν που σας θαυμάζουμε, απογοητευτήκαμε φίλτατε Αρκά. Απογοητευτήκαμε σαν να ήσασταν φίλος και μας γυρίσατε την πλάτη. Δικός μας άνθρωπος και τώρα κάνετε πως δεν μας ξέρετε. Διασχίσατε με επώδυνη για μας ευκολία την απόσταση που εσείς ο ίδιος είχατε ορίσει. Από δημιουργός γίνατε οπαδός. Από καλλιτέχνης, ινστρούχτορας. Και τότε ακριβώς άρχισε να φουντώνει ο αστικός μύθος πως ο Αρκάς δεν είναι ένα πρόσωπο αλλά πολλά διαφορετικά. Ίσως γιατί οι αναγνώστες του προσπαθούσαν να διασώσουν εντός τους τον δικό τους Αρκά. Όχι τον σημερινό. Όχι αυτόν που αντικατέστησε τη λεπίδα του χιούμορ με την στυφάδα της ντιρεκτίβας. Να εξηγούμαστε για να μην παρεξηγούμαστε. Η απογοήτευση ΔΕΝ εκπορεύεται από την πολιτική θέση που επέλεξε. Άλλωστε, το ίδιο ακριβώς συνέβη με τον Λάκη Λαζόπουλο. Έναν δημιουργό ο οποίος επίσης χρησιμοποίησε τη μέθοδο της χειραγώγησης μέσα από την τέχνη του. Ο Λάκης στρατεύτηκε με τη μια μεριά, ο Αρκάς με την αντίθετη: δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Κάποιοι απαξιώνουν το ταλέντο τους επειδή διαφωνούν πολιτικά μαζί τους: «Ελα μωρέ, υπερτιμημένος ο Αρκάς, σιγά τώρα, τι να μας πει ο Λάκης;». Αφελείς - ή μήπως σκόπιμες; - αυτές οι υπεραπλουστεύσεις. Οι άνθρωποι έχουν ταλέντο, εξού και μας πικραίνουν. Αν ήταν ατάλαντοι δεν θα μας απασχολούσαν καν. Αγαπητέ Αρκά κλείνοντας. Δεν γνωρίζω αν είστε ένας ή πολλοί. Γνωρίζω όμως πως είστε σίγουρα δύο. Ο παλιός και ο καινούργιος. Αυτός που αγαπήσαμε. Κι ο άλλος. Που μας γύρισε την πλάτη. Τα σέβη μου. Και το σχετικό link...

Επί σχεδόν 35 χρόνια, ο Αρκάς δημιουργούσε εκπληκτικά χιουμοριστικά κόμικς απολαμβάνοντας την καθολική αποδοχή και αναγνώριση. Τον τελευταίο καιρό καταπιάστηκε με την τρέχουσα πολιτική πραγματικότητα κατακεραυνώνοντας, μέσω των χαρακτήρων του, την «πρώτη φορά αριστερή» κυβέρνηση. Κι αυτό δεν άρεσε σε μερικούς που δεν καταλαβαίνουν τι σημαίνει χιούμορ. Ή ζουν μέσα στην αυταπάτη. Ο Κλιντ Ίστγουντ, υποδυόμενος τον «Βρόμικο Χάρι», γνωστό και ως επιθεωρητή Κάλαχαν, στο «Στοίχημα θανάτου» (1988) είπε μια ατάκα που άφησε εποχή: «Οι απόψεις είναι σαν τις κωλοτρυπίδες. Όλοι έχουν από μία». Στην ταινία της Τζόντι Φόστερ, «Πίσω στο σπίτι για τις διακοπές», ο Τσαρλς Ντέρνινγκ επέκτεινε το απόφθεγμα: «Οι απόψεις είναι σαν τις κωλοτρυπίδες. Όλοι έχουν από μία και όλοι πιστεύουν ότι όλες οι υπόλοιπες βρωμάνε». Τις τελευταίες μέρες, με αφορμή τα πρόσφατα σκίτσα του Αρκά, ασπάστηκαν το περιεχόμενο της φράσης αμέτρητοι σχολιαστές του πληκτρολογίου, του έντυπου και του ηλεκτρονικού Τύπου, του καφενείου και του σαλονιού (και καλά έκαναν) και ένιωσαν το καθήκον να δημοσιοποιήσουν την άποψή τους. Ορισμένοι, μάλιστα, μπερδεύοντας το νόημα, δημοσιοποίησαν ταυτόχρονα και το περιεχόμενο αυτού που η φράση παρομοιάζει με την άποψή τους. Ούτε αυτό είναι κακό. Μόνιμη επωδός τους ότι ο Αρκάς δεν έπαιρνε άμεση πολιτική θέση επί δεκαετίες και ξαφνικά έγινε πολιτικός σχολιαστής και καθημερινός σχεδόν «γελοιογράφος» επί Τσίπρα. Και, άκουσον άκουσον, στη διαδικτυακή αρένα του facebook. Ούτε καν στα ευαγή ιδρύματα του ελληνικού Τύπου. Τον κατηγορούν ότι έχει μετατραπεί σε φιλελέ και τα σκίτσα του γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τον Μητσοτάκη. Κατ' αρχάς δεν ήταν επιλογή του Αρκά κάτι τέτοιο. Και στο κάτω κάτω, αν κάποιος θέλει να τον κατηγορήσει για τις πολιτικές του θέσεις, ας τον κατηγορήσει γι’ αυτές. Δεν μπορεί να χρεωθεί ο Αρκάς αυτούς που λυμαίνονται τη δουλειά του ή τη χρησιμοποιούν για ίδια οφέλη. Βέβαια, για να σε χρησιμοποιεί ο Μητσοτάκης, κάπου βρίσκει και πατάει. Δεκτό. Ας κάνουμε μια υπόθεση εργασίας: έστω ότι ο Αρκάς δεν είχε ασχοληθεί καθόλου με την πολιτική σκηνή της χώρας. Αυτό θα ήταν πιο τίμιο και συνεπές από μέρους του; Επειδή δεν το έπραττε παλαιότερα είναι ένοχος; Έλεος… Ο Αρκάς αποφάσισε, για δικούς του λόγους, να εμπλακεί στην πολιτική επικαιρότητα και την πεζή καθημερινότητα της ειδησεογραφίας. Ξεκίνησε να δημιουργεί γελοιογραφίες και κόμικς που παραπέμπουν σε αυτήν (ονόματα και διευθύνσεις, φυσικά, δεν αναφέρει ποτέ αλλά όλοι καταλαβαινόμαστε). Κάποιοι ενοχλούνται γιατί αναγνωρίζουν τους εαυτούς τους στα πρόσωπα που ο Αρκάς σατιρίζει. Έχουν δικαίωμα να στηλιτεύουν το γεγονός ότι μέχρι πρότινος ο Αρκάς δεν ακολουθούσε μια τέτοια πρακτική και τακτική; Βεβαίως. Έχουν δίκιο; Βεβαίως, με βάση το δικό τους κοσμοείδωλο. Δεν υπάρχει δικαιόμετρο για να τους κρίνουμε. Άλλαξε ο Αρκάς; Φυσικά! Και επιτρέπεται να τον κρίνουμε; Εδώ κι αν είναι καταφατική η απάντηση! Όμως ως τι; Ως χιουμορίστα; Ως γελοιογράφο; Ως πολιτικό αναλυτή; Ως profile των μέσων κοινωνικής δικτύωσης; Πρώτα ας αποφασίσουμε αυτό. Ο καθένας για τον εαυτό του. Και μετά ας εξαπολύσει ο καθένας τα βέλη του. Εγώ θα προτιμήσω να τον κρίνω πρωτίστως ως καλλιτέχνη. Εκεί παίρνει άριστα με τα δικά μου προσωπικά κριτήρια (εμφατικός πλεονασμός). Και αμέσως μετά θα κρίνω τις πολιτικές απόψεις που εκπορεύονται από τα έργα του. Εκεί συναντώ μια δυσκολία να είμαι ενθουσιώδης καθώς θα τον προτιμούσα περισσότερο αιχμηρό ως προς την κεντρική πολιτική σκηνή και λιγότερο καυστικό ως προς τη σιωπηλή πλειοψηφία των πολιτών που έχει βάλει στο στόχαστρό του (όχι ο Αρκάς, αλλά τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν στα σκίτσα του και κυρίως ο πνευματώδης και κυνικός Προφήτης του). Με ενόχλησε η βαριά ευθύνη που ρίχνει ο Προφήτης στον λαό στο σκίτσο για τον καθρέφτη (βλ. προηγούμενη σελίδα), αν και δεν με ενόχλησε αυτό με την «πρόταση» για στείρωση, που άνοιξε άλλωστε και τον ασκό του Αιόλου ωθώντας κάποιους ανεγκέφαλους να τον κατηγορήσουν για ναζισμό και πρόταση ευγονικής. Η δουλειά του χιουμορίστα, αν επιθυμεί να την κάνει καλά, δεν είναι να χρονογραφεί ούτε να κάνει ρεπορτάζ. Είναι να διογκώνει, να υπερβάλλει, να ισοπεδώνει, να γενικεύει με στόχο την κριτική της εξουσίας (όχι μόνο της πολιτικής) και την πρόκληση της αυτοκριτικής στους αναγνώστες. Ως προς αυτά νομίζω πως παραμένει εύστοχος και ευφυής. Από την άλλη, με ενοχλεί αφάνταστα η βιάση και η πρεμούρα πολλών εξ αυτών που θίχτηκαν από τη «στροφή» του Αρκά να του προσάψουν δεξιά ταυτότητα, αντιαριστερό μένος κ.λπ. Δηλαδή, όσο δεν ασχολιόταν με τον Παπανδρέου και τον Σαμαρά και τον Βενιζέλο ήταν καλός και μόλις έπιασε τον Τσίπρα έγινε κακός; Τι υποκρισία… Τέλος, νιώθω αγανάκτηση γι' αυτούς που επιτίθενται στους προηγούμενους κραδαίνοντας τη σημαία της λογοκρισίας τάχα υπερασπιζόμενοι την ελευθερία του λόγου και της τέχνης που, ωστόσο, κανείς δεν επιχείρησε να φιμώσει ούτε να καταστείλει. Στο πλαίσιο αυτής της ελευθερίας εντάσσεται και η κριτική προς τον Αρκά, όσο άδικη κι αν είναι. Ο Αρκάς δεν είναι τοτέμ (και είμαι βέβαιος πως δεν το επιθυμεί κιόλας), ούτε θα παραμένει στο απυρόβλητο λόγω του ένδοξου παρελθόντος του. Αποφάσισε να μπλεχτεί με τα σκατά (και καλώς έπραξε αφού αυτά τον ενοχλούσαν στην παρούσα φάση – θα μπορούσε να έχει ασχοληθεί με παρόμοια σκατά πριν δεκαετίες, αλλά δεν δικαιούται κανείς να τον κατηγορήσει επειδή δεν το έπραξε) και οφείλει να είναι έτοιμος να αμυνθεί απέναντί τους αλλά και να επιτεθεί αν χρειαστεί. Εδώ ξαναμπαίνουν στη συνάρτηση οι απόψεις και οι κωλοτρυπίδες της εισαγωγής. Αφού όλοι έχουμε, οφείλουμε και να τις χρησιμοποιούμε. Ας μην έχουμε την αυταπάτη, όμως, ότι βρωμάνε μόνο οι άλλες. Ας δεχτούμε το δικαίωμα (των χαρακτήρων) του Αρκά να εκφράζουν άποψη επί παντός και ταυτόχρονα το δικαίωμα όσων ενοχλούνται να εκφράζουν τη δική τους. Και, επιπλέον, η βρόμα είναι σχετική έννοια. Πριν ανακαλυφθεί το χαρτί υγείας και το σαπούνι, οι κωλοτρυπίδες βρωμούσαν το ίδιο αλλά δεν πολυενοχλούσαν γιατί όλοι τις είχαν συνηθίσει. Πριν γίνει κυβέρνηση η αυτοαποκαλούμενη Αριστερά, τα ψέματα, τα μνημόνια και η κυβερνητική δυσωδία ήταν προνόμια μόνο των δεξιών. Και πριν ο Αρκάς πιάσει στο πληκτρολόγιό του τον ΣΥΡΙΖΑ ήταν ένας κορυφαίος χιουμορίστας και δημιουργός κόμικς. Ε, όσο βρωμούν οι κωλοτρυπίδες διαχρονικά και όσο διαφθορά και υποκρισία κρύβεται σε κάθε εξουσία άλλο τόσο σπουδαίος ήταν και είναι ο Αρκάς. Κι ας διαφωνώ με πολλά από όσα λέει. ΥΓ. 1: Οι προσβλητικοί και είρωνες διαχειριστές της επίσημης σελίδας του Αρκά στο facebook πρέπει να ξανασκεφτούν τον τρόπο που απευθύνονται στους επισκέπτες της. Και ο Αρκάς να ξανασκεφτεί τη διαχείριση του ονόματός του, αν την έχουν αναλάβει τρίτοι. Γιατί δεν το κάνουν καλά. ΥΓ. 2: Οι θιγμένοι Συριζαίοι που καταμαρτυρούν στον Αρκά εμπάθεια κι επιλεκτική κριτική, ας ξανασκεφτούν κι αυτοί τι κατάφερε η κυβέρνησή τους. Να στρέψει εναντίον της ακόμα και τον Αρκά, τον τελευταίο που θα περίμενε κανείς ότι θα ασχοληθεί με την τρέχουσα πολιτική πραγματικότητα. Και το σχετικό link...