Αναζήτηση στην Κοινότητα

Ο αδέξιος αντικομμουνισμός του Τεν Τεν Συντάκτης: Γιάννης Κουκουλάς Οι Περιπέτειες του Τεν Τεν στη Χώρα των Σοβιέτ (1929 – 1930) είναι η πρώτη ιστορία του Hergé με πρωταγωνιστή τον δαιμόνιο ρεπόρτερ. Χαρακτηρίζεται από το άτσαλο και απροκάλυπτο αντικομμουνιστικό μένος τόσο του δημιουργού του όσο και του κεντρικού χαρακτήρα του. Αν και αργότερα αποκηρύχτηκε από τον Βέλγο καλλιτέχνη, θα αποτελεί πάντα ένα βιβλίο – σταθμό στην ιστορία της πρώιμης αντικομμουνιστικής προπαγάνδας Πριν ο Τεν Τεν ταξιδέψει στην Αμερική και στην Κίνα, στο Θιβέτ και στη Σελήνη, πριν ασχοληθεί με το Σκήπτρο του Οττοκαρ και τα Πούρα του Φαραώ, με το Μυστικό του Μονόκερου και τον Κάβουρα με τις Χρυσές Δαγκάνες, έκανε το δημοσιογραφικό του ντεμπούτο με μια αποστολή στη Χώρα των Σοβιέτ. Ηταν το μακρινό 1929 όταν ο Βέλγος δημιουργός Hergé (1907 – 1983), μόλις 22 ετών τότε, εισήγαγε τον Τεν Τεν στον κόσμο των κόμικς μέσω των σελίδων του ένθετου Le Petit Vingtième της βελγικής, συντηρητικής και καθολικής, με ακροδεξιές και ρατσιστικές αποχρώσεις, εφημερίδας Le Vingtième Siècle. Οι πρώτες περιπέτειες δημοσιεύτηκαν στις 10 Ιανουαρίου του 1929 και συνεχίστηκαν σε τακτική βάση μέχρι τα μέσα της επόμενης χρονιάς. Για τους αναγνώστες της σύγχρονης εποχής, ο Τεν Τεν στη χώρα των Σοβιέτ δεν είναι παρά μια στρατευμένη, αντικομμουνιστική ακατάσχετη και απολύτως ατεκμηρίωτη μπουρδολογία με στόχο να ικανοποιήσει τα πιο ταπεινά αντιαριστερά αισθήματα του πιο ακραίου και αμαθούς ακροατηρίου της γαλλοβελγικής Δεξιάς του Μεσοπολέμου. Τότε, όμως, ο Τεν Τεν είχε πέραση και σημείωσε τεράστια επιτυχία από την πρώτη μέρα της ύπαρξής του καθώς οι απόψεις του Hergé αντανακλούσαν τις απόψεις ενός σημαντικού μέρους της κεντροευρωπαϊκής Δεξιάς. Το ταξίδι του νεαρού ρεπόρτερ, με τον σκύλο του, Μιλού, στη Σοβιετική Ενωση ξεκινά με στόχο την «ενημέρωση» των αναγνωστών. Ηδη από τη δεύτερη σελίδα όμως, έρχεται αντιμέτωπος στο τρένο με έναν βομβιστή που αυτοβούλως ανατινάζει το βαγόνι για να εμποδίσει τον «μικροαστό», όπως τον αποκαλεί, δημοσιογράφο να φτάσει στη Ρωσία και «να αποκαλύψει όσα συμβαίνουν εκεί». Παρ' όλα αυτά ο Τεν Τεν φτάνει στον συνοριακό σταθμό του Στόλμπστυ, όπου ο Λαϊκός Κομισάριος διατάζει τη δολοφονία του απλώς και μόνο επειδή είναι δημοσιογράφος. Ο Τεν Τεν ξεγλιστρά και σταδιακά ανακαλύπτει την «αλήθεια» που κρύβεται πίσω από τη βιτρίνα. Τα εργοστάσια είναι μόνο σκηνικά και δεν παράγουν τίποτα παρά μόνο καίνε σανό για να παραπλανούνται οι πολίτες και οι ξένες αντιπροσωπείες βλέποντας τον καπνό. Στα καταστήματα δεν υπάρχουν αγαθά προς πώληση και ο λαός λιμοκτονεί. Οι άνθρωποι συνωστίζονται στα συσσίτια όπου παίρνουν μια φρατζόλα ψωμί μόνο αν δηλώσουν ότι είναι κομμουνιστές. Οι μπολσεβίκοι εξαναγκάζουν τον κόσμο στις συνελεύσεις να ψηφίσει τα μέλη της λίστας του κόμματος, απειλώντας τον με περίστροφα. Στο στόχαστρο του Hergé μπήκαν ακόμα και ο Λένιν (ήδη νεκρός τότε), ο Τρότσκι (εξόριστος) και ο Στάλιν. Τα πάντα για να δυσφημιστούν οι μπολσεβίκοι... Στη Μόσχα, όπου ο Τεν Τεν συλλαμβάνεται αναίτια, αναλαμβάνουν Κινέζοι βασανιστές να τον σωφρονίσουν με καρφιά, πυρακτωμένη ράβδο και μαστίγια. Επιπλέον οι Ρώσοι πολίτες είναι στυγνοί και απάνθρωποι βασανιστές ζώων καθώς δένουν μια πέτρα στον λαιμό του Μιλού για να διασκεδάσουν ρίχνοντάς τον στο ποτάμι. Είναι όμως και θρασύδειλοι, δεισιδαίμονες, ευκολόπιστοι, βλάκες, ακαλλιέργητοι, φοβούνται τα φαντάσματα, δεν γνωρίζουν σημάδι, πέφτουν θύματα των κόλπων και της ευφυΐας του δυτικού Τεν Τεν που είναι ικανός να τους εξουδετερώσει με μια του κίνηση, με μια του σκέψη. Γι’ αυτό και ο Βέλγος ρεπόρτερ μεταμφιέζεται και διεισδύει στο στράτευμα με χαρακτηριστική ευκολία όπου και ανακαλύπτει ότι οι σύντροφοι ετοιμάζουν εκστρατεία εναντίον των Κουλάκων και των πλούσιων χωρικών για να τους κλέψουν το σιτάρι. Τον στήνουν στο εκτελεστικό απόσπασμα όταν προσπαθεί να προστατέψει έναν αθώο κτηματία αλλά, φυσικά, ως τετραπέρατος Βέλγος εναντίον πολεμοχαρών ηλιθίων, γλιτώνει και πάλι. Το αποκορύφωμα, όμως, είναι η συμπτωματική είσοδός του στο μυστικό καταφύγιο όπου «ο Λένιν, ο Τρότσκι και ο Στάλιν κρύβουν τους θησαυρούς που έχουν κλέψει από τον λαό». Εκεί η νομενκλατούρα των μπολσεβίκων συσσωρεύει κατασχεμένο πλούτο εις βάρος των πεινασμένων και συγκεντρώνει σιτάρι, βότκα και χαβιάρι προς εξαγωγή για να ρίχνει στάχτη στα μάτια των Δυτικών και να θησαυρίζει από το εμπόριο. Τι κι αν ο Λένιν είχε πεθάνει χρόνια πριν και ο Τρότσκι ήταν ήδη εξόριστος; Και μόνο η αναφορά των ονομάτων τους ήταν αρκετή για να εξοργίσει ακόμη περισσότερο το διψασμένο για κομμουνιστικά σκάνδαλα βελγικό κοινό. «Ενώ ο ρωσικός λαός πεθαίνει από την πείνα, τεράστιες ποσότητες σιταριού στέλνονται στο εξωτερικό ως απόδειξη της υποτιθέμενης αφθονίας στον σοβιετικό παράδεισο» λέει ο Τεν Τεν στον Μιλού. Και εκείνος «μονολογεί»: «Εχω την εντύπωση ότι θα μας βρει μεγάλο κακό». Το μεγάλο κακό δεν θα τους βρει. Θα αποδράσουν από πυριτιδαποθήκη, θα πετάξουν με αεροπλάνο (με σήμα το σφυροδρέπανο), θα συλληφθούν από την Γκεπεού αλλά θα ξεγλιστρήσουν. Και τελικά θα επιστρέψουν στις Βρυξέλλες για να τους υποδεχθούν τα πλήθη με τιμές ηρώων. Αυτό το θεματικό αλαλούμ με το απροκάλυπτο αντικομμουνιστικό περιεχόμενο, με τα διαδοχικά ψεύδη, τις συνειδητές ανακρίβειες και τις στερεοτυπικές ρατσιστικές απεικονίσεις των Ρώσων και των χαρακτήρων τους ήταν το διαβατήριο του Hergé στον κόσμο των κόμικς. Λίγο μετά θα δημιουργούσε μια ακόμη περιπέτεια ρατσιστικού περιεχομένου (Ο Τεν Τεν στο Κονγκό) με τους Βέλγους ιμπεριαλιστές αποικιοκράτες να εμφανίζονται ουσιαστικά ως καλοί προστάτες των Κονγκολέζων που παρουσιάζονται ως βάρβαροι και γεννημένοι δούλοι. Ο Τεν Τεν στη Χώρα των Σοβιέτ αποτελεί κλασικό παράδειγμα αντισοβιετικής προπαγάνδας, και είναι παράδοξο πως πρωτοδημοσιεύτηκε (1929-1930) σε χιουμοριστικό ένθετο εφημερίδας που απευθυνόταν κυρίως σε παιδιά Ευτυχώς η συνέχεια του έργου του Hergé ήταν διαφορετική και δεν έφτασε ποτέ ξανά στα κατώτατα σεναριακά επίπεδα των δύο πρώτων θεματικά ελεεινών κόμικς του. Ο ίδιος, χρόνια αργότερα, αποκήρυξε το περιεχόμενο του Τεν Τεν στη Χώρα των Σοβιέτ επικαλούμενος το νεαρό της ηλικίας του και την απειρία του. Ως ένδειξη αυτής της «μεταμέλειάς» μπορεί να θεωρηθεί και το γεγονός ότι η συγκεκριμένη ιστορία είναι η μοναδική που ο δημιουργός της δεν δέχτηκε ποτέ να χρωματίσει στις ατέλειωτες μεταγενέστερες εκδόσεις της. Με το βαθιά αντιδραστικό και προπαγανδιστικό περιεχόμενό της με το περιτύλιγμα μιας ιστορίας κόμικς για παιδιά αποτελεί αναμφίβολα ένα μοναδικό ντοκουμέντο για τον τρόπο που η Δυτική Ευρώπη αντιμετώπισε την κομμουνιστική επανάσταση και την προσπάθεια της Σοβιετικής Ενωσης να επιβιώσει ως κράτος σε ένα εχθρικό γεωπολιτικό περιβάλλον. Γι’ αυτό και είναι ιδιαίτερα σημαντική η κυκλοφορία της στα ελληνικά για πρώτη φορά από τις εκδόσεις Μαμούθ Κόμιξ (μετάφραση: Αγγελος Φιλιππάτος) και αξιέπαινη η απόφαση του εκδοτικού οίκου. Ελπίζουμε σε μελλοντική έκδοση να συνοδευτεί η ιστορία από εισαγωγικά και επεξηγηματικά κείμενα, απαραίτητα σε τέτοια εμβληματικά έργα, έστω και αποκηρυγμένα από τους δημιουργούς τους. Πηγή Μπορείτε να διαβάσετε ένα εξίσου ενδιαφέρον άρθρο για το ίδιο κόμικ εδώ.

Πάρα πολύ ενδιαφέρουσα κριτική για ένα κόμικ, που μάλλον δεν θα διαβάσουμε ποτέ στα Ελληνικά.

Η ζωή και ο θάνατος της Κόκκινης Ρόζα Μια εξαιρετική βιογραφία της Ρόζα Λούξεμπουργκ σε κόμικς Συντάκτης: Γιάννης Κουκουλάς Με τις αμέτρητες διασπάσεις της, τις λεπτές ιδεολογικές διαφοροποιήσεις της και τις ατέλειωτες εκφάνσεις της πολιτικής της έκφρασης και εκπροσώπησης, η Αριστερά διαχρονικά και παγκοσμίως ακροβατεί πάντα στο τεντωμένο σκοινί μιας υποκειμενικά ιδεατής καθαρότητας που να βασίζεται στις προσεχτικά επιλεχθείσες «ιερές» γραφές και τις ερμηνείες τους. Λίγα ιστορικά πρόσωπα της Αριστεράς και κυρίως post mortem, απολαμβάνουν τον σεβασμό της πλειονότητας των μελών και των φίλων της. Ενα από αυτά, ίσως στο ίδιο επίπεδο με τον πιο «πρόσφατο» Τσε, είναι η Ρόζα Λούξεμπουργκ (1871-1919). Η Κόκκινη Ρόζα της Kate Evans κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Verso, έναν από τους σημαντικότερους παγκοσμίως εκδοτικούς οίκους με εξειδίκευση σε βιβλία Ιστορίας, θεωρίας και κριτικής με επίκεντρο την Αριστερά και τα κοινωνικά κινήματα Η Βρετανίδα δημιουργός κόμικς, εικονογράφος, ζωγράφος και ακτιβίστρια Kate Evans (Bump: How to Make, Grow and Birth a Baby, Funny Weather: Everything You Didn’t Want to Know about Climate Change but Probably Should Find Out κ.ά.) με το Red Rosa – A Graphic Biography of Rosa Luxemburg (εκδ. Verso) κατόρθωσε όμως να μη δημιουργήσει μία ακόμα βιογραφία που να απαριθμεί γεγονότα και να αγιοποιεί το βιογραφούμενο πρόσωπο, αλλά να εμβαθύνει στον ψυχισμό της θρυλικής «πρωταγωνίστριας» και να αποδώσει με έναν συναρπαστικά εικαστικό τρόπο, εκτός από τους χώρους και τις στιγμές των ιστορικών γεγονότων, τα συναισθήματά της και την αγωνία της για έναν καλύτερο κόσμο. Παράλληλα, παρά το μικρό μέγεθος του βιβλίου (179 σελίδες και επιπλέον 40 σελίδες με σχόλια, σημειώσεις και βιβλιογραφία), η Evans πέτυχε να συσχετίσει και να συνδέσει όσα συνέβαιναν σε κάθε στιγμή της ζωής της Λούξεμπουργκ με τις παγκόσμιες εξελίξεις. Και να το κάνει με ευφυείς χιουμοριστικές πινελιές που τονίζουν το ανθρώπινο πρόσωπο της Πολωνοεβραίας επαναστάτριας και επιτρέπουν την ακόμα μεγαλύτερη προσέγγιση με το έργο της, αντί να επιλέξει τη συνήθη σε αντίστοιχες περιπτώσεις βλοσυρότητα, αυστηρότητα και αποστασιοποίηση που (υποτίθεται πως) πρέπει να χαρακτηρίζουν τις βιογραφίες. Η Λούξεμπουργκ γεννήθηκε στο Ζάμος της Πολωνίας που βρισκόταν τότε υπό ρωσικό έλεγχο, από εβραϊκή οικογένεια, λίγες μόλις μέρες πριν από τα γεγονότα της παρισινής Κομμούνας. Μπορεί να ήταν πολύ μικρή τότε, αλλά αυτό το εξεγερσιακό κλίμα του αυθορμητισμού των μαζών, έστω κι αν ο βραχύβιος ξεσηκωμός πνίγηκε στο αίμα, χαρακτήρισε στη συνέχεια τη στάση της και τις πράξεις της. Μετά τη μετακόμιση της οικογένειάς της στη Βαρσοβία, μια πιθανή δυσπλασία στο πόδι την ανάγκασε να φορά γύψο για έναν ολόκληρο χρόνο σε ηλικία μόλις πέντε ετών. Από τότε κούτσαινε ελαφρώς για όλη την υπόλοιπη ζωή της. Αυτό δεν την εμπόδισε να γίνει μέλος, από την εφηβεία της κιόλας, σε μαχητικές αριστερές οργανώσεις με αναφορές στον σοσιαλισμό, σε εποχές που ακόμα και η πρόθεση ένταξης μπορεί να στοίχιζε τον θάνατο. Σπούδασε Φιλοσοφία, Ιστορία, Πολιτικές Επιστήμες, Οικονομικά και Μαθηματικά στην Ελβετία και κατά την επιστροφή της στην Πολωνία αλλά και αργότερα, όταν εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Γερμανία, υπερασπίστηκε και προπαγάνδισε με πάθος την οργάνωση των εργατών και του προλεταριάτου, ανεξαρτήτως κρατών και εθνικής προέλευσης με στόχο τη γενική απεργία ενάντια τόσο στον καπιταλισμό όσο και στους αναδυόμενους εθνικισμούς που οδήγησαν εν τέλει στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η συνεχής αρθρογραφία της, τα βιβλία της και η πολιτική δραστηριοποίησή της, στα όρια πάντα της νομιμότητας, την οδήγησαν πολλές φορές στη φυλακή. Δεν δίστασε όμως να εναντιωθεί ακόμα και στον Λένιν, διατυπώνοντας επιφυλάξεις για τον τρόπο οργάνωσης των μπολσεβίκων και υπερασπιζόμενη διεθνιστικές θέσεις που απείχαν από την επιμονή στην εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου σε μία μόνο χώρα, με τον φόβο της ολοκληρωτικής επικράτησης ενός δικτατορικού καθεστώτος που θα απομακρυνόταν από τις μάζες. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος των σπαρτακιστών που αγωνίστηκαν για τη λήξη του πολέμου και στη συνέχεια του Κομμουνιστικού Κόμματος Γερμανίας που ανέπτυξε έντονη δράση στα τέλη του 1918 και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην απόπειρα διαμόρφωσης επαναστατικών συνθηκών και στη δημιουργία εργατικών και λαϊκών συμβουλίων στα πρότυπα των σοβιέτ. Υπό τις εντολές του σοσιαλδημοκράτη ηγέτη Φρίντριχ Εμπερτ, οι εθνικιστικές πολιτοφυλακές τη συνέλαβαν μαζί με τον Καρλ Λίμπκνεχτ στις 15 Ιανουαρίου του 1919. Και οι δύο εκτελέστηκαν εν ψυχρώ με σφαίρα στο κεφάλι. «Μια επανάσταση χτίζεται από εκατομμύρια μικρές στιγμές», σημειώνει η Evans σχολιάζοντας την άφιξη της Λούξεμπουργκ στο Βερολίνο το 1898. Και επιμένει να εικονογραφεί και να αφηγείται τέτοιες στιγμές. Οπως τον τρόπο που συστηνόταν στους πουριτανούς Γερμανούς ως «ντόκτορ», καθώς ήταν από τις ελάχιστες γυναίκες εκείνης της εποχής που κατείχαν διδακτορικούς τίτλους, ή τις προσωπικές της στιγμές και τις ερωτικές της συνευρέσεις που συνοδεύει από λόγια της γύρω από την επανάσταση: «Γενική Απεργία. Ενα μέρος παλλόμενης ζωής από σάρκα και αίμα που συνδέεται με όλα τα τμήματα της επανάστασης με χιλιάδες φλέβες». Η επανάσταση ως ζωντανός οργανισμός Συναρπαστική είναι επίσης και η εξπρεσιονιστική πινελιά που επιλέγει η Evans για να αποδώσει ορισμένες σκηνές από τις πολύβουες πόλεις ή τις λαϊκές κινητοποιήσεις ή ακόμα και πολεμικά στιγμιότυπα. Παραμορφώνει τα πρόσωπα και τα κτίρια, σχεδιάζει αφιλόξενο και εχθρικό το αστικό περιβάλλον, υπερτονίζει τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων που υπό συγκεκριμένες συνθήκες μετατρέπονται σε τέρατα στα μάτια των άλλων. Τεμαχίζει κάποιες από τις σελίδες της σε παράγωνα και ανισομεγέθη καρέ, σε κάποιες άλλες καταργεί εντελώς τα όρια των καρέ και σε όσες συμπυκνώνει τον χρόνο για να μεταφέρει γεγονότα, τοποθετεί τα σχέδια σε εικόνες από κινηματογραφικό φιλμ. Και λίγο πριν από το τέλος, σχεδιάζει τον ξυλοδαρμό της Ρόζα πριν από την εκτέλεση έτσι ώστε τα σώματα των βασανιστών της, προφητικά, να σχηματίζουν τον αγκυλωτό σταυρό. Αλλά, όπως και η Ρόζα, δεν αφήνει τον εαυτό της να απαισιοδοξήσει. Και κλείνει το μοναδικό βιβλίο της με εικόνες από σύγχρονες διαδηλώσεις, από διαμαρτυρίες, από απεργίες, από ένοπλες ομάδες αντιστασιακών και λαϊκούς ξεσηκωμούς. Συνοδεύοντας τις εικόνες αυτές με τις λέξεις: «Εξέγερση. Κατάληψη. Επικοινωνία. Επανάσταση. Η επερχόμενη Ανοιξη». Πηγή

Στο άρθρο γίνεται βιβλιοκριτική για μια σειρά βιβλίων και ένα κόμικ, που όλα έχουν σχέση με τη Σταλινική περίοδο στην πρώην ΕΣΣΔ. Πολύ ενδιαφέρουσα η εικονογράφηση του άρθρου με ενδιαφέρουσες σελίδες από το κόμικ (στο οποίο κόμικ, εντούτοις, γίνεται αναφορά μόνο στην τελευταία σελίδα του άρθρου).