ramirez

Από την Ηρωίδα της Ελληνικής Επαναστάσεως και τα μπλε εξώφυλλα που κρέμονταν στα περίπτερα της δεκαετίας του ’60, έως τη σύγχρονη απεικόνιση των ληστών στις αρχές του 20ού αιώνα και από τον Flash ως τον Black Panther. O Βέλγος δημιουργός κόμικς Ζορζ Προσπέρ Ρεμί, γνωστός με το ψευδώνυμο Ερζέ (Hergé). Δημιούργησε τη σειρά κόμικς με ήρωα τον Τεντέν, η πρώτη ιστορία του οποίου δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 1929 στο παιδικό έντυπο Le Petit Vingtième. H τέχνη των κόμικς, όπως άλλωστε και όλες οι μορφές τέχνης, έχει μια μακρά και πολύπλοκη σχέση με την ιστορία και τη μελέτη του παρελθόντος· μια σχέση η οποία εκτείνεται από την πρώτη στιγμή της εμφάνισης των κόμικς έως σήμερα. Παρόλο που η αφήγηση με τη χρήση διαδοχικών εικόνων χρονολογείται από πολύ παλαιότερα, τα κόμικς με τη σημερινή τους μορφή εμφανίστηκαν ως αναγνώσματα σε συνέχειες στις εφημερίδες του 19ου αιώνα, στο πλαίσιο του εκδημοκρατισμού και της συνακόλουθης εμπορευματοποίησης της δημόσιας σφαίρας. Αποτέλεσμα των τεράστιων αλλαγών στη μορφή και στο περιεχόμενο του Τύπου, και ιδίως της ανάδυσης της εντυπωσιοθηρικής δημοσιογραφίας και του ταμπλόιντ, αρχικά χρησίμευσαν ως άλλο ένα μέσο για τη δημιουργία μιας σταθερής σχέσης αναγνώστη και εφημερίδας, αλλά σύντομα αυτονομήθηκαν, αποτελώντας αντικείμενο αυτοτελών εκδόσεων στις αρχές του 20ού αιώνα. Όπως συμβαίνει με κάθε «αναπαράσταση» του παρελθόντος, η σχέση των κόμικς με το παρελθόν είναι πολυεπίπεδη. Από τη μία πλευρά, τα κόμικς συνομιλούν με την ιστορία, αρδεύουν περιεχόμενο και εικόνα από το παρελθόν και τις ιστοριογραφικές του επεξεργασίες, συνομιλούν με την τρέχουσα ιστορική παραγωγή, τις αντιλήψεις για το παρελθόν. Ο Αστερίξ και οι περιπέτειές του βασίστηκαν σε ένα σύνολο ιστορικών γνώσεων – προφανώς με συνεχείς αναγωγές στο σήμερα – γύρω από τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία και τους λαούς της. Από την άλλη πλευρά, τα κόμικς αποτελούν μάρτυρες της εποχής τους, αποτυπώνουν, ακόμη και αν μιλούν για το παρελθόν, το σήμερα των δημιουργών τους, τις σύγχρονές τους αντιλήψεις και πραγματικότητες. Ο Λοχαγός Μαρκ και ο αγώνας του σε συνεργασία με έναν Ινδιάνο για την ανεξαρτησία των ΗΠΑ από τους Άγγλους αποικιοκράτες, ένα κόμικ που είχε πολύ μεγάλη επιτυχία στο κοινό της δεκαετίας του ’60, είναι προϊόν των συζητήσεων και των κινημάτων που γέννησε η συγκεκριμένη εποχή. Εάν από τη μία πλευρά τα κόμικς είναι πλούσιες πηγές για την εποχή που δημιουργούνται αλλά και για την ιστορική αντίληψη των δημιουργών και των συγκαιρινών τους, παράλληλα αποτελούν ένα μοναδικό μέσο διάχυσης αντιλήψεων και εικόνων του παρελθόντος. Προσανατολισμένα παλαιότερα κυρίως σε ένα παιδικό και νεανικό κοινό, αλλά πιο πρόσφατα και σε μεγαλύτερες ηλικίες, αποτελούν ένα από τα πιο ισχυρά μέσα διάχυσης αυτού που θα ονομάζαμε ποπ ιστορική κουλτούρα. Αξίζει να δούμε αυτή την πολύπλοκη σχέση μέσα από δύο παραδείγματα, εκείνα των υπερηρωικών κόμικς και των graphic novels. Εξώφυλλο τεύχους των Κλασσικών Εικονογραφημένων. Το τεύχος έχει τίτλο Η ηρωίδα της Επαναστάσεως και αποτελεί διασκευή του ομότιτλου έργου το οποίο έγραψε ο Στέφανος Ξένος και κυκλοφόρησε το 1852. Τα κόμικς των υπερηρώων Το 1938 γεννήθηκε το πρώτο περιοδικό κόμικς με τη σύγχρονη έννοια, το θρυλικό πρώτο τεύχος του Action Comics (1938) που εισήγαγε τον Superman, έναν εξωγήινο μετανάστη που απηχούσε με τη διπλή του ταυτότητα τους προβληματισμούς των Εβραίων δημιουργών του. Σύντομα ακολούθησαν και άλλοι ανάλογοι χαρακτήρες βασισμένοι στα αρχέτυπα της ποπ κουλτούρας, με πιο γνωστό παράδειγμα τον Batman (1939), μια ενισχυμένη εκδοχή των ντετέκτιβ από την έντυπη, ραδιοφωνική και κινηματογραφική αστυνομική μυθοπλασία της δεκαετίας του 1930. Η εμφάνιση των υπερηρώων στην ποπ κουλτούρα, αν και αρχικά απηχούσε κοινωνικές ανησυχίες της περιόδου του Κραχ του 1929, σύντομα σημαδεύτηκε από τον πατριωτικό πυρετό του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, διάστημα κατά το οποίο η δημοφιλία του συγκεκριμένου είδους εκτοξεύτηκε. Μετά από μια περίοδο κάμψης, όπου τη θέση των υπερηρώων πήραν άλλα είδη ποπ αφηγήσεων (κόμικς γουέστερν, τρόμου, επιστημονικής φαντασίας, κ.ο.κ.), το είδος επανεμφανίστηκε δυναμικά στη δεκαετία του 1960, πρωτοπορώντας μορφολογικά, αφηγηματικά και ως προς το περιεχόμενο: η ανάδειξη της Marvel – μιας εκ των δύο μεγαλύτερων εταιρειών κόμικς μέχρι σήμερα, μαζί με το αντίπαλο δέος, την DC – στην κορυφή της αγοράς της εποχής εδραζόταν αφενός στις τεχνικές σύνδεσης με το αναγνωστικό κοινό και στη γέννηση νέων δημοφιλών χαρακτήρων και αφετέρου στην είσοδο των ηρώων στη σφαίρα του πραγματικού κόσμου. Τα εργασιακά και συναισθηματικά προβλήματα του νεαρού Spider-Man συνυπήρχαν με την απόπειρα των Fantastic Four να εξισορροπήσουν τη ζωή τους ανάμεσα στην οικογένεια, στην επιστήμη και στις εξωγήινες απειλές· ο αλκοολικός μεγιστάνας Iron Man αποτελούσε την αιχμή του δόρατος των ψυχροπολεμικών ΗΠΑ στη μάχη εναντίον του κομμουνισμού ή μεταφορών γι’ αυτόν, ενώ ο αναγεννημένος Captain America – που στην πρώτη του εμφάνιση το 1941 γρονθοκοπούσε τον Χίτλερ – ενσάρκωνε την αμερικανική ιδεολογία και ταυτόχρονα έψαχνε τη θέση του στον νέο μεταπολεμικό κόσμο· λίγο αργότερα ο Black Panther, ο πρώτος μαύρος υπερήρωας, έγινε ένα ισχυρό σύμβολο του κινήματος των Αφροαμερικανών. Λόγω της αξιοσημείωτης συνέχειάς τους μέσα στον χρόνο, τα υπερηρωικά κόμικς είναι ταυτόχρονα μια πολύτιμη ιστορική πηγή αλλά και ένα βαρόμετρο της ποπ κουλτούρας γενικά, και της ιστορικής κουλτούρας ειδικότερα, των δυτικών παγκοσμιοποιημένων κοινωνιών. Εδώ και 15 χρόνια, οι κινηματογραφικές μεταφορές υπερηρωικών κόμικς έχουν καταστεί ένα από τα μεγαλύτερα πολιτισμικά προϊόντα στην παγκόσμια αγορά, συνδιαμορφώνοντας τις αναπαραστάσεις του παρελθόντος για εκατομμύρια ανθρώπους. Από τη δεκαετία του 1940, οι υπερήρωες είχαν εμφανιστεί, με περισσότερη ή (συνήθως) λιγότερη επιτυχία, στην τηλεόραση και στον κινηματογράφο, ενώ στα τέλη της δεκαετίας του 1960 ένα από τα διαχρονικά ισχυρότερα στούντιο του Χόλιγουντ, η Warner Bros, εξαγόρασε την DC, ιδίως μετά την επιτυχία του τηλεοπτικού Batman. Από το 2008 μέχρι σήμερα, όμως, και έχοντας αποφύγει οριακά τη χρεοκοπία τη δεκαετία του 1990, η Marvel κατόρθωσε να δημιουργήσει κάτι πρωτόγνωρο: ένα δίκτυο δεκάδων αλληλοσυνδεόμενων ταινιών και σειρών, που η DC προσπαθεί ασθμαίνοντας, και χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία, να ακολουθήσει· ένα δίκτυο με τόσο μεγάλη δυναμική από άποψη κερδών και κυριαρχίας, ώστε το 2009 η Marvel εξαγοράστηκε από την υπερδύναμη της ποπ κουλτούρας Disney. Οι αναπαραστάσεις του ναζισμού και του Ψυχρού Πολέμου στη σειρά ταινιών Captain America, η μείξη στοιχείων της αρχαιότητας με το σκηνικό του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην κινηματογραφική Wonder Woman και η απεικόνιση της αποικιοκρατίας στο Black Panther δημιουργούν εικόνες, ήχους, αισθητικά πρότυπα και ερμηνευτικές προτάσεις στον ίδιο ή και σε μεγαλύτερο βαθμό από τις παγκόσμιες αναπαραστάσεις του αμερικανικού παρελθόντος στα γουέστερν και από τις τεράστιες κινηματογραφικές παραγωγές ιστορικού περιεχομένου του 20ού αιώνα. Η φύση αυτών των ιστορικών ερεθισμάτων είναι, βέβαια, ένα μεγάλο θέμα συζήτησης, όχι επειδή βασίζονται σε χάρτινους υπερήρωες, αλλά επειδή κυριαρχούν σε τόσο μεγάλο βαθμό και τείνουν να απορροφήσουν ή να εκτοπίσουν κάθε διαφορετική αφήγηση. Σελίδα από το graphic novel Ζητιάνος του Canellos Cob, που βασίζεται στην ομότιτλη νουβέλα του Ανδρέα Καρκαβίτσα (Polaris, 2019). Από τα Κλασσικά Εικονογραφημένα στα graphic novels To 1941 κυκλοφόρησαν στις ΗΠΑ τα Classics Illustrated, τα πρώτα περιοδικά κόμικς που είχαν ως σκοπό την παρουσίαση ενός μυθιστορήματος σε ένα τεύχος. Η σύμβαση που χαρακτήρισε τη δημιουργία τους ήταν ο περιορισμός του σεναρίου στην πλοκή και η απόδοση των περιγραφικών μερών μέσω της εικόνας. Στόχευαν κυρίως στο παιδικό και νεανικό κοινό, θέλοντας να του προσφέρουν ψυχαγωγία μαζί με μόρφωση. Η επιτυχία τους οδήγησε στη μεταφορά τους και σε άλλα εθνικά περιβάλλοντα. Στην Ελλάδα κυκλοφόρησαν το 1951 από τις εκδόσεις Ατλαντίς των αδελφών Πεχλιβανίδη, οι οποίες ειδικεύονταν στο παιδικό και σχολικό βιβλίο. Πέρα από τη διασκευή γνωστών ελληνικών μυθιστορημάτων, λ.χ. Η ηρωίς της Ελληνικής Επαναστάσεως του Στέφανου Ξένου, η σειρά βασίστηκε κατά κύριο λόγο σε διασκευές ιστοριών από την ελληνική εθνική ιστορία, εκκινώντας από την αρχαιότητα. Ιστορίες που αναλάμβαναν να μετατρέψουν σε σενάριο γνωστοί λογοτέχνες της εποχής όπως ο Βασίλης Ρώτας, η Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, η Γεωργία Δεληγιάννη-Αναστασιάδη. Η εκδοτική επιτυχία του εγχειρήματος ήταν τεράστια, όπως και η δημοφιλία της σειράς, μια δημοφιλία που επιβεβαιώθηκε και από την επανέκδοσή της από την Καθημερινή λίγα χρόνια πριν. Αξίζει λίγο να το σκεφτούμε αυτό· η διάχυση και η πρόσληψη μιας σειράς κειμένων και εικόνων, οι οποίες σε μια κρίσιμη περίοδο διχασμού έφτιαχναν ένα κοινό ηρωικό παρελθόν, βασισμένο σε παραδοχές όπως η πίστη στην πατρίδα, η ανδρεία, η μπέσα κ.ά. Οι στερεότυπες εικόνες του παρελθόντος, βασισμένες σε μια μακρά παράδοση αναπαραστάσεων της εθνικής ιστορίας, υπήρξαν καθοριστικές για τη διαμόρφωση της ιστορικής κουλτούρας των συγκαιρινών τους, ακόμη και αν προέρχονταν από αριστερούς κατά τεκμήριο δημιουργούς. Στη δεκαετία του 1980 εμφανίστηκε διεθνώς ένας νέος όρος, το «graphic novel», για να δώσει κύρος σε μια μορφή τέχνης που είχε χάσει σε μεγάλο βαθμό τη δύναμή της, είχε δει τα έσοδά της να μειώνονται και είχε κατηγορηθεί συστηματικά για την υποτιθέμενη «διαφθορά της νεολαίας». Αυτή η «σοβαρή» στροφή των κόμικς, αν και τους αφαίρεσε ενίοτε στοιχεία από τη διασκεδαστική τους φύση, παρήγαγε αριστουργήματα της 9ης τέχνης και τους έδωσε την ευκαιρία να μπολιαστούν με νέες προβληματικές. Στην Ελλάδα, όπου η παραγωγή κόμικς ήταν μικρή και περιορισμένη σε συγκεκριμένους κύκλους με ελάχιστες εξαιρέσεις, βλέπουμε τα τελευταία χρόνια μια επανεπεξεργασία του εθνικού (πραγματικού ή μυθολογικού) παρελθόντος μέσα από μια πληθώρα κομιξικών ειδών: από την έκδοση graphic novels με διασκευές επιφανών λογοτεχνικών κειμένων (Ερωτόκριτος, Τα μυστικά του βάλτου, Ο ζητιάνος, Παραρλάμα, κ.ά.) μέχρι την πλαισίωση της ελληνικής ιστορίας μέσα από τους κώδικες του ποπ, του νουάρ, του φανταστικού ή του υπερηρωικού (Μυθοναύτες, Ληστές – Η ζωή και ο θάνατος των Γιάννη και Θύμιου Ντόβα, Μυστήρια πράματα, πληθώρα κόμικς στο βραχύβιο, δυστυχώς, περιοδικό Μπλε Κομήτης κ.ά.). Ένα ιστορικό παρελθόν που κάποτε προσεγγίζεται από κάποιον επαγγελματία ιστορικό ή ερευνητή, ο οποίος γράφει και το σενάριο, ή πολύ συχνά από τον ίδιο τον δημιουργό των κόμικς, ο οποίος συνθέτει το σύνολο του έργου, συνομιλώντας κάποτε με εντυπωσιακό τρόπο με τη σύγχρονη ιστοριογραφία. Από το graphic novel των Παναγιώτη Πανταζή – Γιάννη Ράγκου, Στα μυστικά του βάλτου της Πηνελόπης Δέλτα (Polaris, 2018). Από το χάρτινο κόμικ στο διαδίκτυο Εάν όσο περνάει ο καιρός η ισχύς του χάρτινου κόμικ μειώνεται σε έναν ψηφιοποιημένο κόσμο, οι εικόνες που προέρχονται από αυτό γίνονται όλο και πιο ηγεμονικές μέσω της διάχυσής τους από μέσα όπως ο κινηματογράφος ή το διαδίκτυο. Λογοτεχνία, κινηματογράφος, μουσική, κόμικς συγκροτούν από κοινού στέρεες εικόνες για το ιστορικό παρελθόν. Δεν είναι πρωτόγνωρο. Η ιστορική συνείδηση της ελληνικής κοινωνίας του 19ου και του 20ού αιώνα διαμορφώθηκε μέσα από την ώσμωση διαφορετικών ειδών που άρδευαν από το παρελθόν. Λαϊκά μυθιστορήματα, αναγνώσματα στον Τύπο σε συνέχειες, τα Κλασσικά Εικονογραφημένα ή, για τους νεότερους, ο Αστερίξ ή ο Λοχαγός Μαρκ διαμόρφωσαν εικόνες, συγκρότησαν κοινότητες αναγνωστών. Στη σύγχρονή μας εκδοχή και με τη συνδρομή του ψηφιακού στοιχείου, του διαδικτύου και της ικανότητας των σόσιαλ μίντια να συγκροτούν κοινότητες, υπάρχει μια διαρκής, γόνιμη και δημιουργική αλληλόδραση, όπως αποτυπώνεται και στα σύγχρονα graphic novels, ανάμεσα σε επίπεδα κουλτούρας που παλαιότερα γίνονταν αντιληπτά ως ασύμβατα και σε φόρμες και αφηγηματικές τεχνικές με διαφορετικές προελεύσεις. Για τον ιστορικό του μέλλοντος, τα σύγχρονα graphic novels θα αποτελέσουν έναν πολύτιμο δείκτη για τον τρόπο που διαβάστηκε στη συγχρονία το ιστορικό παρελθόν, είτε με νέες αναγνώσεις είτε με την επανάγνωση κειμένων που συγκρότησαν αυτό που θα ονομάζαμε νεοελληνικό κανόνα στην τέχνη. *Aναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας, ΕΚΠΑ **Διδάσκων Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύθηκε στην έκδοση της Καθημερινής «Σελίδες Ιστορίας», τεύχος 3 Ιούνιος-Αύγουστος 2023. Και το σχετικό link...

Κόμικς, γελοιογραφίες, animation, βιβλιοκριτικές, παρουσιάσεις, ειδήσεις, κείμενα ιστορίας και θεωρίας… Εδώ και 500 εβδομάδες το Καρέ Καρέ προσπαθεί να καλύψει κάθε πτυχή της ένατης τέχνης και των κοντινών συγγενών της. Όλοι οι συντελεστές του σήμερα γιορτάζουμε. Με την ευχή να τα χιλιάσουμε! Το 2024 που μόλις μπήκε είναι μια σημαντική χρονιά για το τετρασέλιδο ένθετο των κόμικς «Καρέ Καρέ». Από τη μια, τον Απρίλιο κλείνει τα 10 χρόνια ζωής του μέσα στις σελίδες των «Νησίδων» και της σαββατιάτικης «Εφημερίδας των Συντακτών». Από την άλλη, ξεκινάει το νέο έτος με το τεύχος υπ’ αριθμόν 500. Δέκα χρόνια λοιπόν και 500 τεύχη γεμάτα πολύχρωμες και πολιτικοποιημένες σελίδες από σπουδαίους σύγχρονους Έλληνες δημιουργούς κόμικς, άρθρα και συνεντεύξεις και ακούραστη προσπάθεια από τις «ψυχές» και συντονιστές του, Γιάννη Κουκουλά και Λουίζα Καραγεωργίου. Στο σημερινό τεύχος τον λόγο παίρνουν οι συντελεστές μας για να μιλήσουν για το ίδιο το ένθετο. Οι αρθογράφοι μας μα και οι δημιουργοί κόμικς πιάνουν τα πληκτρολόγιά τους και μοιράζονται μαζί σας τις ευχές τους και τις εμπειρίες τους (θετικές και… τραυματικές) με το Καρέ Καρέ της «Εφημερίδας των Συντακτών». Π.Κ. Εμπειρίες; Μόνο θετικές! Τίποτα δεν συγκρίνεται με τη χαρά της δημιουργίας. Την πρόκληση του να είσαι ευρηματικός. Την πίεση του να είσαι εύστοχος. Την ψύχωση του να έχεις άποψη για όλα. Το άγχος για την έμπνευση που δεν έρχεται. Τα νεύρα για το χέρι που δεν συνεργάζεται. Τις ενοχές για τους τόνους χαρτιού που χαραμίστηκαν. Την αγωνία της λευκής κόλλας. Τον πανικό για το εγκεφαλικό κενό που επιμένει. Και την εφημερίδα να περιμένει… ● Βαγγέλης Παπαβασιλείου, σκιτσογράφος 500 φύλλα «Καρέ Καρέ» και σχεδόν μια δεκαετία κυκλοφορίας του ένθετου με την «Εφ.Συν.» είναι ένας άθλος και παράλληλα ένα πολύ καλό νέο για την ελληνική κοινότητα των κόμικς. Το «Καρέ Καρέ» είναι δυστυχώς το μόνο έντυπο που κυκλοφορεί αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα και δημοσιεύει νέα και παρουσιάσεις για την 9η Τέχνη, αλλά και γελοιογραφίες και στριπάκια ενός σταθερού αριθμού συνεργατ(ιδ)ών. Έχω την τιμή να ανήκω σε αυτή την ομάδα από τις αρχές του 2017, συμμετέχοντας στο «Λεξικό της Κρίσης» ως ένας εκ των τεσσάρων λεξικογράφων. Ενώ από το 2022 οι συντονιστές της έκδοσης (και πλέον αγαπημένοι φίλοι) Λουίζα Καραγεωργίου και Γιάννης Κουκουλάς μού έδωσαν τη δυνατότητα να αρθρογραφώ, παρέχοντάς μου πλήρη ελευθερία στην επιλογή των θεμάτων που με μεράκι παρουσιάζω. Τους ευχαριστώ, όπως και όλους/ες εσάς, για την εμπιστοσύνη. Άντε, και στα χίλια με υγεία. ● John Antono, σκιτσογράφος, αρθρογράφος Πεντακόσια τεύχη του «Καρέ Καρέ». «Φτιάξ’ το μόνος σου». Τι να φτιάξω; Ντολμαδάκια... Ωραία, αλλά μπελαλίδικα... Το «Λεξικό της Κρίσης». Άντε, κρίση έχουμε, έχουμε ήδη και λεξικό; Ψάχνω στο λεξικό του Τριανταφυλλίδη. «Λήμμα: ο κυριότερος, ο χαρακτηριστικότερος τύπος, με τον οποίο γράφεται και κάτω από τον οποίο εξετάζεται μια λέξη σε άρθρα λεξικών ή εγκυκλοπαιδειών». «Λημματογραφώ: η καταγραφή λημμάτων σε λεξικά ή εγκυκλοπαίδειες». «Λημματοποίηση: η επιλογή λημμάτων». «Λημματολόγηση: η ανάλυση λημμάτων». «Λημματολόγιο: το σύνολο των λημμάτων λεξικού ή εγκυκλοπαίδειας». Μεγαλείο! Θα γίνουμε κομιξάδες-λεξικογράφοι! Και τι βάζουμε βρε παιδιά στο «Λεξικό της Κρίσης»; Τα προφανή; Τα αφανή; Ποια είναι αυτά; Σπαζοκεφαλιά... Ποιανού σειρά είναι; Δική μου; Πότε να στείλω; Σήμερα; Ωχ, τι λήμμα να βρω; Τώρα είμαι στην κουζίνα, τυλίγω ντολμαδάκια... ● Θανάσης Πέτρου, δημιουργός κόμικς Κάπου στα βάθη του – ακόμα ζωντανού – έντυπου Τύπου, στην καρδιά της σαββατιάτικης «Εφημερίδας των Συντακτών» και του ένθετου «Νησίδες», ο θαρραλέος αναγνώστης συναντά το «Καρέ Καρέ». Δεν έχει το μέγεθος των (αείμνηστων) προγόνων του, «Βαβέλ» και «9», αλλά το μικρό και ανυπότακτο ένθετο έφτασε 500 τεύχη με δικά του κόμικς, αρθρογραφία και ταυτότητα. Και ακόμα, δεν φοβήθηκε να δοκιμάσει το καινούργιο: το – και όμως μακρινό – 2015 δέχτηκε να βάλει στις σελίδες του, ανάμεσα σε καταξιωμένους δημιουργούς, έναν άγνωστο και άπειρο 18χρονο. Το 2022, και μετά από θητεία του στο «Λεξικό της Κρίσης», τον εμπιστεύτηκε ξανά για να γράφει άρθρα. Ο νεαρός αυτός ήμουν εγώ και έτσι είχα την τιμή να γίνω μέλος του και να το πω «σπίτι μου», κάπου στα βάθη του έντυπου Τύπου... Στα επόμενα 500, Καρέ Καρέ! ● Περικλής Κουλιφέτης, δημιουργός κόμικς, αρθρογράφος Ποια είναι η σχέση μου με το «Καρέ Καρέ»; Το βλέπω σαν φίλο, με την καλή έννοια. Εννοώ τον καλό φίλο με τον οποίο έχεις ένα σταθερό ραντεβού για να του λες τα νέα σου και να ακούς τα δικά του. Συνήθως εμείς οι Έλληνες δημιουργοί κόμικ δουλεύουμε μήνες (ορισμένοι – γκουχ – χρόνια) για να βγάλουμε ένα άλμπουμ, πάντα με χρονικό ορίζοντα ένα από τα μεγάλα φεστιβάλ της επικράτειας. Το «Καρέ Καρέ» μού έδωσε την ευκαιρία να δημοσιεύω υλικό με συχνότητα βδομάδας και επιπλέον να βλέπω τι ετοίμασαν εν τω μεταξύ μερικοί από τους πιο ταλαντούχους και εργατικούς ανθρώπους του χώρου. Ευχαριστώ, κολλητέ! ● Δημήτρης Καμένος, δημιουργός κόμικς Το «Καρέ Καρέ» μέσω του «Λεξικού της Κρίσης» και των ευγενικών υπενθυμίσεων των deadline του, μου έχει προσφέρει μια ανοιχτή πλατφόρμα να εξερευνήσω και να εμβαθύνω σε μια πιο προσωπική πτυχή της αφήγησής μου και γι’ αυτό το ευχαριστώ και το γλυκοφιλώ. ● Γαβριήλ Παγώνης, δημιουργός κόμικς Θυμάμαι σαν χθες που διάβαζα το πρώτο τεύχος του «Καρέ Καρέ» σε κάποιο καφέ στον Βόλο τον Απρίλιο του 2014, όντας ακόμη μαθητής της Γ΄ Λυκείου που είχε ανακαλύψει πρόσφατα το ενδιαφέρον του για τη δημοσιογραφία, υπογράφοντας μερικά άρθρα για κόμικς στον τοπικό Τύπο. «Μακάρι κάποτε να έγραφα κι εγώ εκεί!» σκεφτόμουν και ονειρευόμουν τη μέρα που θα έβλεπα το όνομά μου τυπωμένο ανάμεσα στα πολύχρωμα σχέδια και τα ενδιαφέροντα κείμενα που με βοηθούσαν να εμβαθύνω στην αγαπημένη μου τέχνη. Δέκα χρόνια και πεντακόσια τεύχη μετά, το «Καρέ Καρέ» αποτελεί ταυτοτικό στοιχείο της προσωπικότητάς μου – και δεν θα μπορούσα να νιώθω παρά ευγνώμων που οι δρόμοι μας συναντήθηκαν! ● Γιάννης Ιατρού, αρθρογράφος Τα κόμικ στριπ γεννήθηκαν στις σελίδες των εφημερίδων. Πλέον κατά κανόνα έχουν εξαφανιστεί από τον πρωταρχικό τους βιότοπο. Το «Καρέ Καρέ» για μένα είναι ένα μικρό καταφύγιο άγριας ζωής. Μια γωνιά με χρώματα και bubbles στη μέση μιας πολιτικής εφημερίδας που τα στριπάκια μεγαλώνουν ανενόχλητα στο φυσικό τους περιβάλλον, πολλαπλασιάζονται και συχνά την εγκαταλείπουν όταν νιώθουν πως πατάνε γερά στα πόδια τους για να γίνουν βιβλία. Ένας χάρτινος τόπος που όλοι όσοι συμβάλλουμε στη διατήρησή του τον αγαπάμε και τον συντηρούμε σαν μια «φωλιά νερού ανάμεσα σε φλόγες». ● Πάνος Ζάχαρης, δημιουργός κόμικς Πρώτη φορά έχω κρατήσει τόσο καιρό μια συνεργασία. Για τα δικά μου δεδομένα είναι όλα τέλεια: επικοινωνία αποκλειστικά μέσω μέιλ και τηλέφωνο μόνο σε έκτακτες ανάγκες και ανεπανόρθωτες φυσικές καταστροφές. Σπάνια θετικά σχόλια και μηδενικά αρνητικά, τα οποία με αποπροσανατολίζουν εξίσου. Καμία λογοκρισία, καμία υπόδειξη, καμία σύσταση. Και φυσικά, η Λουίζα, γιατί πρώτη φορά δεν με παρανοεί το άτομο που συνεννοούμαι. ● Λέανδρος, δημιουργός κόμικς Και το σχετικό link...

Πώς μπορεί να συνδέεται το πρόσφατο κρούσμα κρατικής λογοκρισίας απέναντι στη Γεωργία Λαλέ και τη ροζ ελληνική σημαία της με την υπερηρωική ομάδα των μεταλλαγμένων X-Men του σύμπαντος της Marvel και με την επέτειο του σημερινού πεντακοσιοστού τεύχους του «Καρέ Καρέ»; Ας δούμε… Σε ένα τεύχος του περιοδικού Uncanny X-Men που κυκλοφόρησε το 2011 σε σενάριο των Ed Brubaker – Matt Fraction και σχέδια των Greg Land – Terry Dodson, ένα από τα κεντρικά θέματα είναι η αναγκαιότητα ή μη της λογοκρισίας απέναντι σε ένα «απειλητικό» έργο τέχνης. Σύμφωνα με το σενάριο, ένας ανερχόμενος εννοιολογικός καλλιτέχνης ετοιμάζεται για τα εγκαίνια της νέας έκθεσής του στο Σαν Φρανσίσκο, όταν οι X-Men μαθαίνουν ότι τα βασικά εκθέματα της εικαστικής εγκατάστασής του είναι τρία θηριώδη Sentinels, δηλαδή ρομποτικοί διώκτες των μεταλλαγμένων που είχαν αποσυρθεί και βγει σε αχρησία. Οι X-Men οργίζονται και απειλούν να διαλύσουν την έκθεση, αλλά η δήμαρχος της πόλης επιμένει πως πάνω από όλα βρίσκεται το δικαίωμα του καλλιτέχνη στην ελεύθερη έκφραση και αβίαστη επιλογή θέματος και υλικών. Η έκθεση πραγματοποιείται και τα εγκαίνια, παρουσία των X-Men, μετατρέπονται σε ένα ανεπανάληπτο κοσμικό γεγονός με αμέτρητους επισκέπτες που θαυμάζουν τα έργα απολαμβάνοντας το κοκτέιλ τους. Μέχρι που ο διαβολικός Magneto κάνει την εμφάνισή του, το μακελειό ξεκινά, τα Sentinels ξυπνούν και αρχίζουν να επιτίθενται στους X-Men αλλά και στον ίδιο τον Magneto, δικαιώνοντας όσους ήταν επιφυλακτικοί απέναντι σε μια τέτοια έκθεση. Η έκθεση όμως έγινε. Ο καλλιτέχνης δεν εμποδίστηκε. Οι φιλότεχνοι είδαν τα έργα. Η δήμαρχος επέβαλε την άποψή της με σθένος ενάντια σε κάθε προληπτική λογοκρισία. Όπως ήταν αναμενόμενο βέβαια, οι X-Men επικράτησαν. Με τις υπεράνθρωπες δυνάμεις τους είχαν τη δυνατότητα να αποτρέψουν την έκθεση και διέθεταν τα επιχειρήματα για να δικαιολογήσουν την πράξη τους. Αλλά δεν το έκαναν. Δεν λογόκριναν την τέχνη παρά τον κίνδυνο που διαισθάνονταν. Ο Γεραπετρίτης τη λογόκρινε παρά την απουσία κινδύνου. Όλα αυτά συνέβησαν στο τεύχος #500 του Uncanny X-Men. Σήμερα, στο πρώτο τεύχος της νέας χρονιάς, κλείνουμε κι εμείς τα 500. Και αφιερώνουμε την επέτειο στον διαρκή και ανυποχώρητο αγώνα ενάντια στην κρατική λογοκρισία! Και το σχετικό link...

Όσο χειρότερο είναι αυτό που φοβάσαι ότι θα συμβεί, τόσο πιθανότερο να αισθανθείς ανακούφιση, ίσως και ευγνωμοσύνη, αν αυτό που πραγματικά συμβεί είναι μεν κακό, αλλά όχι όσο αυτό που φοβόσουν. Είναι γνωστό το ανέκδοτο με τον διευθυντή των φυλακών που διαδίδει μέσω των σπιούνων του ότι «από αύριο, λόγω περικοπών στον προϋπολογισμό, όλοι οι κρατούμενοι θα τρώνε σκατά πρωί-μεσημέρι-βράδυ». Κι όταν αυτοί εξεγείρονται και ετοιμάζονται να κάνουν γυαλιά καρφιά τη φυλακή, τους συγκεντρώνει στο προαύλιο και τους ανακοινώνει ότι «κατάφερα να πείσω τον υπουργό να μην κάνει τόσο μεγάλες περικοπές. Εξασφάλισα τα χρήματα ώστε να μη χρειαστεί να τρώτε σκατά πρωί-μεσημέρι-βράδυ. Θα τα τρώτε μόνο βράδυ». Και έτσι ο διευθυντής γίνεται ήρωας, η εξέγερση ματαιώνεται και οι κρατούμενοι τρώνε σκατά μόνο κάθε βράδυ και είναι ευτυχισμένοι. Έτσι και με τα τιμολόγια της ενέργειας για τα οποία όλοι τρέμουμε για το πώς θα διαμορφωθούν από την 1η Ιανουαρίου. Έχουμε πανικοβληθεί γιατί, απ’ ότι αφήνουν να διαρρεύσει, θα χρειαστεί να δίνουμε κάθε μήνα και από ένα ζωτικό μας όργανο για να πληρώνουμε το ρεύμα. Αν τελικά όταν εφαρμοστεί το νέο σύστημα, η τιμή του ρεύματος δεν είναι ας πούμε πενταπλάσια αλλά τετραπλάσια της τρέχουσας ή δοθεί μια επιδότηση-χαρτζιλίκι για ακόμη μία φορά, όλοι θα νιώσουμε ανακούφιση… Παρομοίως και με τα «επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα». Σε προειδοποιούν για τον ερχομό του Αρμαγεδδώνα σε κάθε καλοκαιρινό τριανταοχτάρι της θερμοκρασίας και όταν περάσει το διήμερο του «μίνι καύσωνα», νιώθεις ευτυχία για τα κλιματιστικά σου και το μπανάκι που κατάφερες να κάνεις στη Λούτσα. Αλλά και σε κάθε «επέλαση του χιονιά» πάλι καταφέρνεις να επιβιώσεις από το «πολικό ψύχος» και να βγεις νικητής από την «εκδίκηση της φύσης». Αυτή την ψυχολογία της αποτροπής του χειρότερου σεναρίου χρησιμοποίησαν κατ’ επανάληψη τα κόμικς προηγούμενων δεκαετιών. Ανακοίνωναν διά εξωφύλλου την καταστροφή, την αποκάλυψη, το τέλος, τον θάνατο του υπερήρωα. Για να αποτραπεί το μοιραίο στην τελευταία σελίδα, ακόμα και την 31η Ιανουαρίου, ώστε το νέο έτος να τους βρει όλους ζωντανούς. Και ακριβώς γι’ αυτό, ευτυχισμένους. Στην ίδια κατάσταση που μέχρι χθες ήταν τραγική, αλλά σίγουρα καλύτερη από το χειρότερο σενάριο. Και το σχετικό link...

Στο κλείσιμο της χρονιάς, επιλέξαμε και σας παρουσιάζουμε δέκα ελληνικά κόμικς που κυκλοφόρησαν και ξεχώρισαν μέσα στο 2023. «Σύμβουλος ερωτικών υποθέσεων» Jimmy-Chris Agarai Τοποθετώντας στο κέντρο της ιστορίας του τον κατ’ επάγγελμα «σύμβουλο ερωτικών υποθέσεων» Σεβαστιανό Κανελά, ο Τζίμι-Κρις Αγκαράι δημιουργεί ένα κόμικς με νουάρ αισθητική και πλείστες πολιτικοκοινωνικές αναφορές. Ο πρωταγωνιστής της ιστορίας αναλαμβάνει να κάνει τα πάντα ώστε ο πελάτης του να κάνει τον ερωτικό του στόχο πραγματικότητα, στήνοντας έτσι τις καταστάσεις και ρυθμίζοντας τις συνθήκες, με κίνητρα σίγουρα όχι άδολα και τρόπους σε καμία περίπτωση θεμιτούς. Ώσπου μια μέρα ο Σεβαστιανός θα έρθει αντιμέτωπος με μια υπόθεση που θα τον επιστρέψει στα εφηβικά του χρόνια και θα ανοίξει για αυτόν μια μαύρη τρύπα από την οποία δεν θα μπορέσει να γλιτώσει. ● Εκδόσεις Jemma Press Αριθμός σελίδων: 104 «Κουραφέλκυθρα: Omnibus III» Αντώνης Βαβαγιάννης Τα «Κουραφέλκυθρα» βέβαια δεν χρειάζονται συστάσεις. Πρόκειται για τη μακροβιότερη διαδικτυακή σειρά κόμικστριπ, της οποίας τα επεισόδια συγκεντρώνουν τεράστιο αριθμό λάικ και αναδημοσιεύσεων. Ταυτόχρονα είναι η σειρά με την ευρύτερη αναγνωρισιμότητα και εκτός του σταθερού και φανατικού κοινού των κόμικς. Ο ιθύνων νους πίσω από τα «Κουραφέλκυθρα» είναι ο Αντώνης Βαβαγιάννης, ο οποίος φέτος κυκλοφόρησε το τρίτο Omnibus με στριπάκια από το 2019 ώς τις αρχές του 2023, για να έχουμε και στις βιβλιοθήκες μας τον κύριο Κλιάφα, την οικογένεια Δαπόντε και λίγο... Γιάννη Οικονομίδη. ● Εκδόσεις Jemma Press Αριθμός σελίδων: 240 «The Working Deadline» Πάνος Ζάχαρης Ο τρίτος τόμος της σειράς «Working Dead» του Πάνου Ζάχαρη. Μονοσέλιδες αυτοτελείς ιστορίες χιλιάδων χρόνων ταξικής καταπίεσης (και λίγων μικρών εξεγερσιακών αναλαμπών) συγκεντρώνονται σε αυτό το άλμπουμ, δημιουργώντας μια τριλογία γλυκόπικρου χιούμορ για τις οδυνηρές σχέσεις μεταξύ κυρίων και δούλων, αφεντικών και εργατών, κεφαλαίου και μισθωτής εργασίας. Οι βαθιές ιστορικές γνώσεις του σκιτσογράφου για τα θέματα τα οποία πραγματεύεται καθώς και η πολιτική του στράτευση, καθιστούν την τριλογία ένα πλήρες πολιτικοϊδεολογικό μανιφέστο σε μορφή κόμικς. ● Εκδόσεις Τόπος Αριθμός σελίδων: 88 «Μεφίστο» Δημήτρης Καμένος O Δημήτρης Καμένος συνομιλεί με ένα από τα μεγαλύτερα έργα της δυτικής λογοτεχνίας, τον «Φάουστ» του Γκέτε, για να δημιουργήσει μια παρωδία και να μιλήσει για το σήμερα. Ο «Μεφίστο» είναι επομένως κάτι πολύ παραπάνω από μια παρωδία του «Φάουστ». Το έργο του αναπαράγει τον γνωστό αρχέγονο μύθο του ανθρώπου που πούλησε την ψυχή του στον Διάβολο. Το «Μεφίστο» δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο Καρέ Καρέ. Ο τόμος όπου συγκεντρώθηκαν όλα τα επεισόδια διακρίνεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο με τίτλο «Ένα ιατρικό σίριαλ», οι ήρωές μας περιφέρονται στην Κόλαση, έναν απέραντο τόπο γεμάτο δαίμονες-γιατρούς και δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία, προκειμένου να βρουν θεραπεία για την κατά φαντασίαν ασθένεια του Φάουστ. Στο 2ο μέρος («Ο άσωτος υιός») η περιπλάνηση μεγαλώνει καθώς, προκειμένου ο Μεφίστο να δώσει έστω μία στιγμή αληθινής ευτυχίας στον Φάουστ, τον περιφέρει σε νεανικές μπιραρίες, στο μεγάλο καρναβάλι και στην Αυλή του Μεγάλου Αλέξανδρου. ● Εκδόσεις Χαραμάδα Αριθμός σελίδων: 128 «Στη σκιά του Ολύμπου» Θανάσης Καραμπάλιος, Νίκος Σταυριανός Ο σεναριογράφος και σχεδιαστής της σειράς «1800» Θανάσης Καραμπάλιος και ο νέος δημιουργός Νίκος Σταυριανός, συμπράττουν δημιουργικά και μας αφηγούνται ιστορίες και θρύλους από τα χωριά της Ελασσόνας «στη σκιά του Ολύμπου». Τέσσερις ιστορίες για έναν κόσμο αρχαϊκό, κατάφορτο από παγανιστικά κατάλοιπα και μαγικές πρακτικές. Έναν κόσμο γεμάτο νεράιδες, στοιχειά και αρχαίες ειδωλολατρικές συνήθειες που επιβίωσαν μέσα και έξω από τον χριστιανισμό. ● Εκδόσεις Jemma Press Αριθμός σελίδων: 64 «Ποτ Πουρί» Tasmar Ο Τάσος Μαραγκός (Tasmar) συγκεντρώνει σε ένα «ποτ πουρί» τα σκίτσα που έφτιαξε την περίοδο 2019-2023, καταγράφοντας τη δυστοπία της εποχής μας. Μιας εποχής κατά την οποία ζήσαμε πανδημία, lockdown, μαφιόζικες εκτελέσεις, αστυνομική καταστολή, γυναικοκτονίες, πυρκαγιές, πλημμύρες, πολέμους στη γειτονιά μας, υποκλοπές, κρατική δολοφονία στα Τέμπη και τόσα άλλα που καθιστούν δυσοίωνες τις προβλέψεις για το μέλλον. Άλλωστε το «Ποτ Πουρί» είναι «μια ανθολογία σκίτσων λίγο πριν το τέλος του κόσμου». ● Εκδόσεις Μικρός Ήρως Αριθμός σελίδων: 144 «Ζοrμπάς – Πράσινη πέτρα ωραιοτάτη» Soloup Ο γνωστός σκιτσογράφος Soloup (Αντώνης Νικολόπουλος) διασκευάζει με τη γλώσσα των κόμικς ένα από τα πιο εμβληματικά και πολυδιαβασμένα μυθιστορήματα του Νίκου Καζαντζάκη, το «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά». Στο ογκώδες αυτό βιβλίο 500 σελίδων επαναπροσεγγίζει τον Ζορμπά και μας επαναφηγείται τον καζαντζακικό ήρωα μακριά από τα εθνοκεντρικά στερεότυπα, για τα οποία σε μεγάλο βαθμό ευθύνεται και η κινηματογραφική μεταφορά του 1964. Ο Soloup μάς παρουσιάζει όχι τον «γραφικό Έλληνα», αλλά έναν άνθρωπο που αναζητά την ελευθερία. ● Eκδόσεις Διόπτρα Αριθμός σελίδων: 520 «Καπετάν Μιχάλης» Παναγιώτης Πανταζής Στον δεύτερο τόμο του εκδοτικού προγράμματος της Διόπτρας για τα 140 χρόνια από τη γέννηση του Νίκου Καζαντζάκη, ο Παναγιώτης Πανταζής (Pan Pan) φέρνει σε πέρας με επιτυχία ένα φιλόδοξο εγχείρημα: τη μεταφορά του έργου «Καπετάν Μιχάλης» σε κόμικς. Με φόντο τα γεγονότα που οδήγησαν τους χριστιανούς της Κρήτης στην επανάσταση του 1889 απέναντι στους οθωμανούς, ο Καπετάν Μιχάλης, με τη φήμη του αγριμιού, αναζητάει την ελευθερία σε ακόμη έναν τομέα. ● Εκδόσεις Διόπτρα Αριθμός σελίδων: 168 «Τ’ Αμπελοκηπιώτικα της Αθήνας» Θανάσης Πέτρου Μετά τα «Νεαπολίτικα», ο πολυτάλαντος και υπερπαραγωγικός Θανάσης Πέτρου μάς ξεναγεί στους Αμπελόκηπους της Αθήνας, όπου έζησε για κάποια χρόνια ως – εκ Θεσσαλονίκης – εσωτερικός μετανάστης. Σε αυτό το εξαιρετικά καλοδουλεμένο λεύκωμα ο Πέτρου καταγράφει, κατόπιν υποδειγματικής έρευνας, την ιστορία, την αρχιτεκτονική και την ανθρωπογεωγραφία μιας ολόκληρης συνοικίας, προσφέροντας στο αναγνωστικό κοινό μια δουλειά που δεν έχει σε τίποτα να ζηλέψει από τις εργασίες πολλών αθηναιογράφων, δημοσιογράφων και ρεκτών της τοπικής ιστορίας. ● Εκδόσεις Oblik Αριθμός σελίδων: 194 «Μικρός Ήρως» – Επετειακή έκδοση Α' και Β' τόμος Συλλογικό Το 2023 ασφαλώς ανήκει στον Μικρό Ήρωα. Και αυτό γιατί φέτος συμπληρώθηκαν 70 χρόνια από την κυκλοφορία του πρώτου τεύχους «Μικρός Ήρως» των Στέλιου Ανεμοδουρά και Βύρωνα Απτόσογλου, του εικονογραφημένου περιοδικού με το οποίο μεγάλωσαν γενιές και γενιές Ελλήνων αναγνωστών. Έτσι, μετά τη μεγάλη έκθεση εικονογράφησης στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης και την έκδοση του πολυτελούς άλμπουμ αφιερωμένου στα 70 χρόνια (1953-2023), οι εκδόσεις Μικρός Ήρως μάς ετοίμασαν και δύο έγχρωμα άλμπουμ 100 σελίδων έκαστο, με μικρές αυτοτελείς ιστορίες από δεκαοχτώ Έλληνες καλλιτέχνες που αποτίουν φόρο τιμής στον Γιώργο Θαλάσση, τον Σπίθα και την Κατερίνα – τους μικρούς ήρωες που έγραψαν και εκείνοι το δικό τους χάρτινο έπος της Εθνικής Αντίστασης. ● Εκδόσεις Μικρός Ήρως Αριθμός σελίδων: (Α’ τόμος) 106, (Β’ τόμος) 108 Και το σχετικό link...

Διαθέσιμος προς χρήση και πώληση από κάθε ενδιαφερόμενο θα είναι από την 1η Ιανουαρίου 2024 ο πρώτος Μίκυ Μάους της Ντίσνεϊ, καθώς τα πνευματικά δικαιώματα που τον προστάτευαν επί 95 χρόνια παύουν να ισχύουν. Η εξέλιξη δεν αφορά την παγκοσμίως διαδεδομένη εκδοχή του διάσημου ποντικού, αλλά εκείνη που πρωτοεμφανίστηκε στην ασπρόμαυρη ταινία κινουμένων σχεδίων «Steamboat Willie» που σκηνοθέτησαν το 1928 ο Γουόλτ Ντίσνεϊ και ο Ουμπ Άϊβερκς. Στιγμιότυπο από τη «Steamboat Willie» που σκηνοθέτησαν το 1928 ο Γουόλτ Ντίσνεϊ και ο Ουμπ Άϊβερκς. Η απώλεια της αποκλειστικότητας του αρχικού Μίκυ δεν αναμένεται να κλονίσει συθέμελα την Ντίσνεϊ. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο Guardian, είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι η εταιρεία έκανε εδώ και δεκαετίες νομικούς ελιγμούς, με στόχο να διατηρήσει τα πνευματικά δικαιώματα της αρχικής μορφής του διασημότερου ήρωά της. Ενδεικτικά, το 1998 η Ντίσνεϊ άσκησε τέτοιες πιέσεις στο νομοθετικό σώμα των ΗΠΑ προκειμένου να επεκταθεί χρονικά η ισχύς των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, που ο σχετικός νόμος έμεινε γνωστός ως «Mickey Mouse Protection Act». Το 1989 η εταιρεία είχε απειλήσει τρεις παιδικούς σταθμούς στη Φλόριντα ότι θα κινηθεί νομικά αν δεν αφαιρούσαν αυτοσχέδια πορτρέτα των ηρώων της από τους τοίχους τους. Ενώ επίσης η Ντίσνεϊ συμπλήρωσε το 2023 εκατό χρόνια ζωής, η επέτειος τη βρήκε να αντιμετωπίζει προβλήματα όπως απώλειες εσόδων από την πλατφόρμα Disney+, φιλμ με χαμηλές εισπράξεις, εντάσεις με πολιτικούς που δεν καλοβλέπουν το συμπεριληπτικό χαρακτήρα των ταινιών της κ.ά. Όσον αφορά τις νέες πιθανές χρήσεις του παλιού Μίκυ, το στούντιο Fumi κυκλοφόρησε ήδη το τρέιλερ ενός βίντεο γκέιμ με τίτλο «Mouse», όπου μια παρόμοια φιγούρα παρουσιάζεται ως αιμοδιψής γκάνγκστερ. Η ίδια η Ντίσνεϊ ανακοίνωσε ότι «οι πιο σύγχρονες εκδοχές του Μίκυ θα παραμείνουν ανεπηρέαστες από τη λήξη των πνευματικών δικαιωμάτων του «Steamboat Willie» και ο Μίκυ θα συνεχίσει να έχει ηγετικό ρόλο ως παγκόσμιος πρεσβευτής της Walt Disney Company στις αφηγήσεις μας, τα θεματικά πάρκα και τα προϊόντα μας». Και το σχετικό link...

Οι δημιουργοί μιλούν στην «Κ» για την πρόκληση να εικονογραφήσουν σαν «ανθρώπους της διπλανής πόρτας» εμβληματικά πρόσωπα του παρελθόντος. Εμβληματικά πρόσωπα του παρελθόντος υπαρκτά ή μη σε σύγχρονο αφηγηματικό καμβά. Η Μήδεια, ο Αριστοτέλης, και ο Καπετάν Μιχάλης «ζωντανεύουν» ξανά χάρη σε νέες δημιουργίες. Τα υλικά, αναγνωρισμένα και διαχρονικά. Η τεχνοτροπία παρουσίασης είναι εμπνευσμένη από το αποτύπωμα των καιρών. Τα graphic novels (μυθιστορήματα–κόμικς) μας ξανασυστήνουν εμβληματικές μορφές, με συναρπαστικές πινελιές. Τετραγωνάκια με ασπρόμαυρες ή πολύχρωμες εικόνες, φυσαλίδες και συννεφάκια με διαλόγους, αλλά και σκίτσα που τα «ακούς» καθώς αναπαριστούν με εύστοχο τρόπο ηχητικά εφέ, όπως έναν δυνατό κρότο ή μια έκρηξη. Το αναπτυσσόμενο αφηγηματικό αυτό είδος συμβάλλει στη σύνδεση του τότε με το σήμερα, μέσω μιας κατανοητής και διασκεδαστικής προσέγγισης ιστορικών γεγονότων. Από το graphic novel «Καπετάν Μιχάλης» του Παναγιώτη Πανταζή. Ο Παναγιώτης Πανταζής (Pan Pan) είχε πλούσια πρώτη ύλη για το σενάριο του νέου του βιβλίου «Καπετάν Μιχάλης» (εκδ. Διόπτρα). Η ιστορία ακολουθεί τον πατέρα του Νίκου Καζαντζάκη στα τέλη του 19ου αιώνα. Η τεταμένη κατάσταση ανάμεσα σε Οθωμανούς και χριστιανούς στην Κρήτη θα οδηγήσει στην επανάσταση του 1889 και ο ήρωας θα αγωνιστεί για την ελευθερία του. «Οι εκδόσεις απέκτησαν τα δικαιώματα του Καζαντζάκη και μου πρότειναν να κάνω ένα κόμικ που λαμβάνει χώρα σε αυτή τη χρονική περίοδο. Ήταν μια τεράστια αλλά ενδιαφέρουσα πρόκληση για μένα», λέει στην «Κ» ο κ. Πανταζής. «Έπρεπε να προετοιμαστώ ανάλογα, να διαβάσω, να αναζητήσω πηγές για το πώς φέρονταν οι άνθρωποι, πώς ζούσαν, πώς μιλούσαν, τι θεωρούσαν φυσιολογικό και τι όχι σε σχέση με την κανονικότητα της εποχής». Από το graphic novel «Μήδεια» της Σοφίας Κομηνέα και του Ανδρέα Γιοβάνου. Για τη δημιουργία της «Μήδειας» (η δεύτερη έκδοση κυκλοφόρησε το 2023 από την Comicdom Press), η Σοφία Κομηνέα διασκεύασε με προσμείξεις τα ομώνυμα έργα των Σενέκα, Ζαν Ανούιγ και Χάινερ Μιούλερ. «Προσπάθησα να μεταφέρω το έργο στο σήμερα. Επέλεξα μια πιο σύγχρονη εκδοχή του λόγου, μια πιο γρήγορη και κοφτή γραφή σε συνδυασμό με την εικονογραφική απόδοση του Ανδρέα Γιοβάνου. Ναι μεν αποτυπώνει την εποχή αλλά με έναν τρόπο μινιμαλιστικό, με τα ελάχιστα απαραίτητα στοιχεία καθώς και με πιο σύγχρονες οπτικές λήψεις ως προς τη σκηνοθεσία», εξηγεί η ίδια. Όπως αναφέρει, σκοπός των δημιουργών είναι να τονίσουν τη θεατρική του ατμόσφαιρα αλλά και να εμβαθύνουν στην ψυχοσύνθεση της Μήδειας. «Θεωρώ ότι η ιστορία πραγματεύεται διαχρονικά θέματα. Η Μήδεια έχει έναν πολυδιάστατο χαρακτήρα τον οποίο θέλησα να παρουσιάσω μέσα από το graphic novel. Η ίδια αντιδρά στα κοινωνικά στερεότυπα της εποχής της και προσπαθεί να προασπίσει την τιμή της. Θα λέγαμε ότι είναι ένα μανιφέστο ενάντια στις φυλετικές διακρίσεις. Mια κραυγή κατά της φαλλοκρατίας της εποχής, κατά της δυσμενούς θέσης της γυναίκας. Εκτός από αυτό, η ιστορία θίγει και θέματα της προσφυγιάς, της εξορίας». Από το graphic novel «Αριστοτέλης» σε δημιουργία Τάσου Αποστολίδη και Αλέκου Παπαδάτου. Στοιχεία επικαιρότητας στο βιβλίο του «Αριστοτέλης» (εκδ. Ίκαρος) ήθελε να δώσει και ο σκιτσογράφος Αλέκος Παπαδάτος. Μαζί με τον συγγραφέα Τάσο Αποστολίδη, ξεκίνησαν να εργάζονται πάνω στο βιβλίο ένα χρόνο πριν την πανδημία. «Υπάρχει μια σεμνοτυφία, μια συντηρητική αντιμετώπιση του πώς θα αναπαρασταθεί ένας τέτοιος άνθρωπος. Zήτησα από τον Τάσο Αποστολίδη να μειώσει το κείμενο όσο γίνεται περισσότερο, να δώσουμε περισσότερο χώρο στην εικόνα αφενός και αφετέρου να εξανθρωπίσουμε λίγο αυτόν τον χαρακτήρα», λέει ο κ. Παπαδάτος. Και συμπληρώνει: «Πήραμε έναν αρχαίο Έλληνα που όμως δεν θέλαμε να είναι απλός ήρωας. Τον κάναμε λίγο πιο καθημερινό, πιο δικό μας, πιο “άνθρωπο της διπλανής πόρτας”. Έχει την περιέργεια, τη φιλομάθεια, την τρομακτική ενέργεια να διαβάζει από μικρός τα πάντα σε μια εποχή όπου μόνο άκουγαν για να μαθαίνουν». Αξίες του παρελθόντος… στο σήμερα Η μαζική αυτή τάση των graphic novels που βασίζονται σε κάποιο παλιό λογοτεχνικό κείμενο και διασκευάζονται για ένα διαφορετικό κοινό, υπάρχει τουλάχιστον εδώ και οκτώ χρόνια. Έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε το πώς προβάλλονται οι αξίες του παρελθόντος στο σήμερα. Για παράδειγμα, ο «Καπετάν Μιχάλης» είναι ένας ορμητικός χαρακτήρας με στοιχεία ενός τυπικού – για την εποχή – άνδρα. «Στο 2023, οι συμπεριφορές του αποτελούν στοιχεία ενός άνδρα ο οποίος αφού έχει κάνει κάποια εγκλήματα βρίσκεται δικαίως στη φυλακή. Από την άλλη, υπάρχουν και καλά στοιχεία που είναι ωραίο να τονιστούν με τον ανάλογο τρόπο», λέει ο κ. Πανταζής. Αν ανατρέξουμε πίσω στις δεκαετίες του 1980 και του 1990, μυθιστορηματικά κόμικς όπως το «Maus» και αργότερα το «Persepolis» ήταν περισσότερο non-fiction και όχι εκτεταμένα fantasy μυθιστορήματα. «Τα ιστορικά τοποθετούνται στην ομάδα που κάποιοι ονομάζουν reality comics. Ένα κομμάτι τους αναφέρεται σε βιώματα και όχι σε καθαρά fiction ιστορίες. Δεν είναι άσχημο να μάθει ο αναγνώστης κάτι καινούργιο μέσα από τη ματιά ενός κόμικ με τα εργαλεία, τα μέσα που προσφέρει. Όλο αυτό έχει και γνωσιακό ενδιαφέρον. Χωρίς να θέλουμε να υπονοήσουμε ότι τα graphic novels μπορούν να αντικαταστήσουν την ακαδημαϊκή γνώση», τονίζει ο κ. Παπαδάτος. Σύμφωνα με τον κ. Πανταζή, όταν ένας εικονογράφος ή συγγραφέας καταπιάνεται με έργο που αφορά μια διαφορετική εποχή, «νιώθω ότι θα πρέπει λίγο να το κοιτάμε καθαρά από το σήμερα για να μπορέσουμε να κρατήσουμε τι αξίζει και τι πρέπει να τεθεί υπό κρίση ώστε να έχει νόημα. Αλλιώς, ας το αφήσουμε εκεί που ήταν». Και το σχετικό link...

«Είναι δυνατόν να παρουσιάζεται η σημαία μας με ροζ χρώμα, να διακωμωδείται το εθνικό μας σύμβολο; Η σημαία αλλάζει χρώμα μόνον όταν βαφτεί κόκκινη από το αίμα των αγώνων του λαού μας», ανέφερε μεταξύ άλλων ο πρόεδρος της Νίκης Δημήτρης Νατσιός από το βήμα της Βουλής, κραδαίνοντας μια φωτοτυπία με το έργο της Γεωργίας Λαλέ το οποίο και χαρακτήρισε «κουρέλι». Το συγκεκριμένο έργο με τίτλο «Ενοχή της γειτονιάς», κατασκευασμένο από κομμάτια κλινοσκεπασμάτων κακοποιημένων γυναικών, παρουσιάστηκε σε μεγάλη έκθεση στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη και πρόθεση της καλλιτέχνιδας ήταν να καταγγείλει την ενδοοικογενειακή βία. Τα ακροδεξιά, λογοκριτικά αντανακλαστικά του υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη υπήρξαν άμεσα. Απαίτησε να αποσυρθεί το έργο από την έκθεση θυμίζοντας για ακόμη μια φορά την αλλεργία της Δεξιάς απέναντι στη μαχητική τέχνη με κοινωνικό πρόσημο. Κάνοντάς μας να αναρωτιόμαστε αν θα ήταν ίδιες οι αντιδράσεις αν το έργο, αντί για ροζ, ήταν πράσινο. Ή μαύρο. Ή ήταν φιλοτεχνημένο από άνδρα. Ή δεν ήταν δηλωμένη η πρόθεση της καλλιτέχνιδος... Μας γυρίζει πολύ πίσω αυτό το επεισόδιο ωμής κρατικής λογοκρισίας. Οι σημαίες όλων των κρατών εδώ και δεκαετίες έχουν αποτελέσει πρώτη ύλη για αμέτρητα καλλιτεχνικά έργα με ποικίλους συμβολισμούς. Οι καλλιτέχνες, με αγώνες και επιμονή, έχουν κατακτήσει το δικαίωμα της έκφρασης. Πάντα κάποιοι μπορεί να ενοχληθούν αλλά απλώς μπορούν να μην επισκεφθούν τις αντίστοιχες εκθέσεις. Ή να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους. Να το συζητήσουν, να ανταλλάξουν επιχειρήματα, να ανοίξουν γόνιμο διάλογο. Η απόσυρση έργου από έκθεση θυμίζει σκοτεινές εποχές που όσο κι αν θεωρούσαμε ότι έχουν παρέλθει αυταπατόμαστε. Μόνη απάντηση είναι η ακόμη πιο «προκλητική» τέχνη. Η τέχνη που ενοχλεί και τρομάζει έστω κι αν «βεβηλώνει» σημαίες. Όπως η τέχνη του Ron English, ενός από τους σπουδαιότερους και πιο τολμηρούς σύγχρονους pop artists, στα έργα του οποίου εμφανίζονται συχνά χαρακτήρες των κόμικς όπως τα Looney Tunes, οι Σίμπσονς και ο Σνούπι. Στο Politics of Creation, o English αντικαθιστά τον Αδάμ του Μικελάντζελο με γυναίκα. Και ο Θεός αντί να εμφυσήσει ζωή κρατά περίστροφο σημαδεύοντας τη γυναίκα. Ευτυχώς που ο Ron English δεν χρησιμοποίησε την ελληνική σημαία γιατί ο Γεραπετρίτης, ο Νατσιός και οι όμοιοί τους θα τον έκαιγαν ζωντανό. Και το σχετικό link...

Δύο χριστουγεννιάτικα φιλμ animation από το 1939 και το 1955 ξαναστρέφουν την προσοχή μας στην απειλή του πολέμου και στο χρέος μας να αντισταθούμε σ’ αυτόν. Πώς θα ήταν μια παγκόσμια κοινωνία βασισμένη στην ειρήνη, την αγάπη και την αλληλεγγύη; Πάνω σε αυτό το ερώτημα μας καλούν να αναστοχαστούμε τα δύο μικρού μήκους φιλμ κινουμένων σχεδίων στα οποία θα ανατρέξουμε στο χριστουγεννιάτικο φύλλο του «Καρέ Καρέ». Το πρώτο φιλμ της Metro Goldwyn Mayer με τίτλο «Peace On Earth» (σε σκηνοθεσία Hugh Harman) προβλήθηκε στις αμερικανικές αίθουσες το 1939. Το δεύτερο φιλμ της Columbia Pictures με τίτλο «Good Will To Men» (ουσιαστικά ριμέικ του πρώτου, σε σκηνοθεσία Joseph Barbera και William Hanna) το 1955. Από το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου… Βρισκόμαστε στο κατάλευκο τοπίο μιας βομβαρδισμένης ευρωπαϊκής πόλης. Τα μισογκρεμισμένα κτίρια και τα εγκαταλελειμμένα κανόνια, πολυβόλα, συρματοπλέγματα κ.ο.κ. μαρτυρούν ότι η πόλη αυτή υπήρξε κάποτε το πεδίο μιας ανηλεούς πολεμικής σύρραξης. Η χιονόστρωση μάταια προσπαθεί να καλύψει τα τραύματα του πολέμου. Κανένα ίχνος ζωής δεν φαίνεται να υπάρχει – κανένα ίχνος ανθρώπινης ζωής, καθώς μια μικρότερη σε μέγεθος πόλη συνεχίζει να κατοικείται από μη ανθρώπινα ζώα. Είναι παραμονές Χριστουγέννων και ένας καλοσυνάτος ηλικιωμένος σκίουρος (με τη φωνή του θρυλικού Mel Blanc) διασχίζει περιχαρής τους δρόμους της πόλης, στην οποία είναι διάχυτο το κατανυκτικό κλίμα. Ανταποκρινόμενος σε μια παρέα από μικρούς σκίουρους τραγουδάει κι εκείνος το «Peace on Earth, Good Will to Men», μια στιχουργική παραλλαγή του αγγλικού χριστουγεννιάτικου ύμνου του 18ου αιώνα «Hark! The Herald Angels Sing». Φτάνοντας ο παππούς σκίουρος στο σπίτι του, τον περιμένουν η γιαγιά και τα δύο εγγονάκια τους. Τα σκιουράκια ρωτούν ποιοι είναι οι «άνθρωποι» στους οποίους αναφέρεται ο ύμνος. Ο παππούς αρχίζει να τους αφηγείται την ιστορία… Μεταφερόμαστε πίσω στα χρόνια του πολέμου. Ενός πολέμου τόσο άγριου και καταστροφικού, που έλαβε παγκόσμιες διαστάσεις αφανίζοντας το γένος των ανθρώπων. Ο πόλεμος κράτησε τόσο πολλά χρόνια ώστε τελείωσε μόνον όταν αλληλοεξοντώθηκαν και οι τελευταίοι άνθρωποι πάνω στη Γη! Τα ζώα που επέζησαν, άρχισαν διστακτικά να βγαίνουν από τα καταφύγιά τους. Στα συντρίμμια ενός καθεδρικού ναού ανακαλύπτουν μια Βίβλο. Η κουκουβάγια ανοίγει τη σελίδα όπου αναγράφεται η 10η Εντολή: «Ου φονεύσεις». Η βιβλική αυτή εντολή γίνεται η βάση πάνω στην οποία τα ζώα δημιουργούν μια νέα κοινότητα μη βίας και αδελφοσύνης. Στήνουν από την αρχή μια πόλη στα μέτρα τους, φτιάχνοντας τα σπίτια τους από τα κράνη των σκοτωμένων στρατιωτών και από άλλα υλικά κατάλοιπα του πολέμου. Στην πόλη τους δίνουν την ονομασία «Peaceville». ...στην πυρηνική απειλή Δεκαέξι χρόνια μετά το «Peace On Earth», η Columbia Pictures δημιούργησε το ριμέικ. Ο τίτλος βασίζεται στον δεύτερο στίχο του χριστουγεννιάτικου ύμνου, «Good Will Τo Men». Όπως το φιλμ του 1939, έτσι και το ριμέικ του 1955 ξεκινάει με το πλάνο ενός βομβαρδισμένου χριστιανικού ναού γοτθικού ρυθμού, που μας παραπέμπει στη βορειοδυτική Ευρώπη. Σε μια γωνιά του ναού, μια χορωδία μικρών ποντικιών κάνει πρόβα για τη λειτουργία των Χριστουγέννων ψέλνοντας τον ίδιο ύμνο, με συνοδεία πιάνου από τον ηλικιωμένο πάστορά τους. Και εδώ τα ποντικάκια εκφράζουν την απορία σε ποιους αναφέρεται ο τελευταίος στίχος. Ο πάστορας αρχίζει την εξιστόρηση: Οι άνθρωποι, που κάποτε ήταν το κυρίαρχο είδος του πλανήτη, πολέμησαν μεταξύ τους μέχρι τελικής αλληλοεξόντωσης. Χρησιμοποιώντας όπλα μαζικής καταστροφής, κάποιοι άνθρωποι προσπάθησαν να εξαφανίσουν άλλους ανθρώπους. Οι αντίπαλοί τους απάντησαν με ακόμη πιο καταστροφικά όπλα. Όσο προχωρούσε ο πόλεμος, η κάθε πλευρά εξέλισσε όλο και πιο εντατικά τα όπλα της. Η «τελειοποίηση» της πολεμικής μηχανής κατέληξε, φυσικά, στον πυρηνικό όλεθρο. Μετά την αμοιβαία εξαπόλυση πυρηνικών κεφαλών στις πόλεις του «εχθρού», ο πολιτισμός έφτασε στην κατάρρευση, στον οριστικό αφανισμό του ανθρώπινου είδους. Και πάλι, μόλις κατακάθισε ο κουρνιαχτός, ξεπρόβαλαν τα ζωντανά του δάσους. Συγκεντρώθηκαν στα ερείπια μιας εκκλησίας και μια κουκουβάγια άρχισε να ξεφυλλίζει μια Αγία Γραφή διαβάζοντας εδάφια όπως «Ου φονεύσεις» και «Αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν». Οι ακρογωνιαίοι αυτοί λίθοι της χριστιανικής διδασκαλίας έγιναν και εδώ τα θεμέλια οικοδόμησης μιας νέας κοινωνίας: της κοινωνίας των ζώων που επέζησαν του πολέμου των ανθρώπων. Προειδοποιήσεις για το μέλλον Και ενώ τα δύο φιλμ 2D animation φαντάζουν εκ πρώτης όψεως κλασικά χριστουγεννιάτικα παραμύθια με ζωάκια, στη συνέχεια θυμίζουν μάλλον μετα-αποκαλυπτικές δυστοπικές ταινίες. Και τα δύο φιλμ δημιουργήθηκαν σε κρίσιμες για την ανθρωπότητα ιστορικές συγκυρίες: το «Peace On Earth» λίγους μόλις μήνες μετά το ξέσπασμα του Β’ Π.Π., ενώ το «Good Will To Men» στα δέκα χρόνια μετά τον τερματισμό του – με έναν νέο, ωστόσο, Ψυχρό Πόλεμο να προμηνύει το πιο ζοφερό σενάριο σε περίπτωση πυρηνικής κλιμάκωσης. Μάλιστα, είναι ενδιαφέρον ότι και τα δύο αποτυπώνουν τις πολεμικές μνήμες που διατηρούνταν στην εκάστοτε συγκυρία: στο φιλμ του 1939 χρησιμοποιούνται σύμβολα του Α’ Π.Π. (όπως τα χαρακώματα και οι αντιασφυξιογόνες μάσκες), ενώ το φιλμ του 1955 θυμάται τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Διαφέρουν δε από δεκάδες άλλα αμερικανικά φιλμ animation της εποχής ως προς το ότι δεν ασκούν αντιγερμανική, αντι-ιαπωνική ή, αργότερα, αντισοβιετική προπαγάνδα. Δεν εξυμνούν τα «πολεμικά δίκαια» των ΗΠΑ σε βάρος των όποιων αντιπάλων τους: καταδικάζουν τον πόλεμο συνολικά, ως έκφραση της ανθρώπινης ηλιθιότητας και διαφθοράς. Υπάρχει όμως και ένας εξίσου ευδιάκριτος συνδετικός άξονας ανάμεσα στις ταινίες του 1939 και του 1955, και αυτός δεν είναι άλλος από τη Βίβλο: το Ευαγγέλιο ως έμπνευση για έναν κόσμο ειρήνευσης και καταλλαγής, «ως εν ουρανώ». Το Ευαγγέλιο, που μάλιστα στέκεται απείραχτο από τους βομβαρδισμούς, στο κέντρο των άλλοτε περίλαμπρων, αλλά πλέον ερειπωμένων καθεδρικών ναών: μια αλληγορία για την αποτυχία των θεσμικών Εκκλησιών να εκπληρώσουν την αποστολή τους σε έναν άδικο και κατακερματισμένο κόσμο, συντασσόμενες οπορτουνιστικά με πολεμοχαρείς κοσμικές εξουσίες ή ευλογώντας, ορισμένοι εκπρόσωποί τους, ακόμα και δικτάτορες. Η βιβλική έμπνευση των φιλμ πάντως είναι εξαρχής φανερή από τους ίδιους τους τίτλους τους, καθώς αυτοί προέρχονται από το 2:14 του Κατά Λουκά: «…και επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία». Πέρα πάντως από το χριστιανικό τους μήνυμα (το οποίο μάλλον ενδιαφέρει όλο και λιγότερο τις αστικές κοινωνίες της Δύσης, μια και τα Χριστούγεννα έχουν έκτοτε αντικατασταθεί από τον υπερκαταναλωτισμό και την «εορταστική κατάθλιψη»), το «Peace On Earth» και το «Good Will To Men» από τις μακρινές δεκαετίες του 1930 και του 1950 κρούουν εξίσου επιτακτικά, όπως τότε, τον κώδωνα του κινδύνου, σε μια εποχή όπου τα σύννεφα ενός νέου παγκόσμιου πολέμου πυκνώνουν πάλι απειλητικά. Για αυτό και στην εκπνοή του 2023 είναι επίκαιρα όσο ποτέ. Και το σχετικό link...

Αγωνιστικό παπούτσι για τον Έλληνα Ολυμπιονίκη του άλματος εις μήκος, Μίλτο Τεντόγλου, δημιούργησε η χορηγός εταιρία του πρωταθλητή μας και του ΣΕΓΑΣ, Adidas. Ο Τεντόγλου ταξίδεψε στα κεντρικά της εταιρίας στην πόλη Χερτσογκενάουραχ στη Γερμανία, όπου οι άνθρωποι της Adidas κατέγραψαν όλα τα σωματομετρικά χαρακτηριστικά του (διαστάσεις, πέλμα, γωνίες, βάρος) ώστε να δημιουργήσουν το ιδανικό γι’ αυτόν αξεσουάρ. Μέσα σε ένα μήνα το παπούτσι ήταν έτοιμο για να το χρησιμοποιήσει στις φετινές αγωνιστικές υποχρεώσεις του ο Έλληνας πρωταθλητής, έτσι ώστε να φτάσει στο μάξιμουμ της απόδοσής του. Όπως βλέπετε και στην εικόνα, το παπούτσι που κατασκεύασε η Adidas φέρει την ελληνική σημαία και τη φράση THE WILL OF D. Πρόκειται για έναν όρο που εμφανίζεται στο ιαπωνικό μάνγκα One Piece και αντιστοιχεί σε ένα όνομα που είχε δοθεί σε όσους αμφισβητούσαν την Παγκόσμια Διακυβέρνηση. Είναι γνωστό ότι ο αθλητής του Γιώργου Πομάσκι λατρεύει τα ιαπωνικά μάνγκα, μια μορφή εικονογραφημένων κόμικ που αναπτύχθηκε στην Ιαπωνία στα τέλη του 19ου αιώνα. Το ίδιο παπούτσι (χωρίς φυσικά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Μίλτου), θα τεθεί σε μαζική παραγωγή το καλοκαίρι του 2024 και θα είναι διαθέσιμο για όποιον ενδιαφέρεται να το αποκτήσει. Και το σχετικό link...

Με αφορμή τη συμμετοχή του στην επετειακή έκδοση του Μικρού Ήρωα, μιλήσαμε με τον γνωστό σκιτσογράφο για την ακροδεξιά, τον Αλισάνογλου και τους Ράδιο Αρβύλα αλλά και για τον πατέρα του, τον μεγάλο λαϊκό συνθέτη, Θόδωρο Δερβενιώτη. Μια αφορμή είναι το σκίτσο. Για εμένα για να πιάσω κουβέντα μαζί του και για εκείνον για να πιάσει κουβέντα με τους αναγνώστες του. Θέματα συζήτησης; Τα πάντα. Απ’ την πολιτική και τον κοινωνικό προβληματισμό μέχρι την πλάκα για την πλάκα. Αυτήν τη φορά ο Σπύρος Δερβενιώτης, ένας από τους πλέον καταξιωμένους δημιουργούς κόμικ, έβαλε τον μαρκαδόρο πάνω στο χαρτί κατά παραγγελία (δεν τον πειράζει να το λέμε έτσι, θα το δείτε) και σχεδίασε μία ιστορία με κεντρικό πρόσωπο τον Μικρό Ήρωα. Είναι ένας από τους 18 καλλιτέχνες που παίρνουν μέρος στην επετειακή έκδοση για τα 70 χρόνια απ’ τη μέρα που ο Γιώργος Θαλάσσης συστήθηκε στο ελληνικό κοινό. Νέα σενάρια, νέες ιστορίες με τον Μικρό Ήρωα για να εορταστεί αυτή η καθοριστική στιγμή για την ελληνική ποπ κουλτούρα και με αυτήν την αφορμή είπαμε μερικές κουβέντες στο τηλέφωνο. Θες να μου πεις δυο λόγια γι’ αυτήν την προσπάθεια; Είναι μια επετειακή έκδοση για τα 70 χρόνια από το πρώτο τεύχος του Μικρού Ήρωα, εις διπλούν μάλιστα, καθώς είναι δύο τόμοι. Πλειάδα σύγχρονων σκιτσογράφων δίνουν ο καθένας τη δική του οπτική πάνω στον γνωστό ήρωα. Η ιδέα ήρθε απ’ τον Λεωκράτη Ανεμοδουρά, τον εγγονό του Στέλιου Ανεμοδουρά που έγραφε τον Μικρό Ήρωα, και συνεχίζει να έχει μέχρι σήμερα έναν εκδοτικό με το ίδιο όνομα. Η δική μου προσέγγιση ήταν να τον φέρω στο σήμερα. Τον έχεις φέρει να ζει δέκα χρόνια πριν, στο 2013; Ναι, και από ότι είδα όχι μόνο εγώ αλλά τουλάχιστον άλλοι δύο συνάδελφοι είχαν την ίδια ιδέα. Ήθελα να τον φέρω στο σήμερα, να δέσω την ιστορία και με μια σημερινή συγκυρία, να δημιουργήσω ένα κουβάρι διαχρονίας. Και διότι η αλήθεια είναι ότι μέσα μου οι ιδέες έπεφταν βροχή γύρω απ’ το “αν ήταν σήμερα εδώ, τι θα γινόταν;”. Δηλαδή ένα από τα πράγματα το οποίο ήταν ελάσσονος σημασίας αλλά μείζονος απόδοσης για μένα, ήταν ότι ένας Γιώργος Θαλάσσης που θα ζούσε μέχρι σήμερα θα είχε ακούσει και το τραγούδι που γράφτηκε γι’ αυτόν από τον Κηλαηδόνη. Ήθελα να τον βάλω να αντιδρά σε αυτό. Τον έχεις φτιάξει ηλικιωμένο δηλαδή, 70-80 χρονών; Ναι, ακολούθησα τη χρονολογία, δηλαδή πόσο χρονών θα ήταν σήμερα με δεδομένου του πόσο ήταν όταν διαδραματίζονταν οι περιπέτειες του πρώτη φορά. Κάποιο σπόιλερ; Για παράδειγμα με τι ασχολείται; Ε, στην ηλικία του είναι συνταξιούχος. Ναι, αλλά πώς τον φαντάστηκες να έχει φτάσει μέχρι το σήμερα; Έχει αλλαξοπιστήσει; Ζει από ΕΣΠΑ π.χ.; Η αλήθεια είναι ότι μέσα σε μια ιστορία δέκα σελίδων θα έπρεπε να είμαι τηλεγραφικός. Όλα αυτά θα είχαν απαντηθεί αν το έκανα σε σαράντα σελίδες. Πάντως, όσον αφορά το θέμα της ιστορίας, από την πρώτη σελίδα κιόλας δείχνει να υπάρχει μια προσέγγιση μεταξύ του Θαλάσση και μιας ακροδεξιάς ομάδας, η οποία όπως όλες βαφτίζεται “πατριωτική”. Από εκεί ξεκινάει το νήμα της αφήγησης. Οπότε θα τεθούν αυτά τα ερωτήματα: τι είναι πατριωτικό, τι πρέπει να είναι πατριωτικό, τι είναι εθνικιστικό και τι πρέπει να λέγεται εθνικιστικό σε αντίθεση με το πατριωτικό. Σύνταξη Εθνικής Αντίστασης θα παίρνει; Ε, προφανώς θα ‘χει πάρει. Επί Παπανδρέου. Πάντως ο Μικρός Ήρωας δεν είχε ιδεολογικό πρόσημο στην εποχή του, το είχε αποφύγει ο συγγραφέας του – ούτε κομμουνιστής ούτε ΕΔΕΣ… Ήταν πατριώτης, ναι. Εσύ του έχεις δώσει κάποιο ιδεολογικό πρόσημο; Όχι, κανένα. Όταν πρωτοείπα την ιδέα στον Λεωκράτη, μου είπε ότι “το μόνο που δεν θέλω είναι να κάνεις κάτι που δεν θα έκανε και ο συγγραφέας”, και τον διαβεβαίωσα ότι δεν ήταν ούτε στους σκοπούς ούτε στην ιστορία κάτι τέτοιο. Όταν ανακοινώθηκε αυτή η ιστορία υπήρξαν αντιδράσεις από ακροδεξιούς που μπήκαν και σχολίαζαν, οι οποίοι δεν είχαν διαβάσει ακόμα την ιστορία, και μου χρέωναν ιδεολογική ατζέντα. Ας το διαβάσει κάποιος και ας βγάλει τα συμπεράσματά του. Μου κάνει εντύπωση… Δηλαδή υπήρξαν ακροδεξιοί που θεωρούσαν ότι αυτός ο ήρωας π.χ. μπορεί να τους εκφράζει; Να τους ανήκει κιόλας; Γενικά είναι λίγο μπερδεμένο να είσαι ακροδεξιός στην Ελλάδα δεδομένου ότι η μισή σου καρδιά ανήκει στους ναζί κατακτητές. Δεν μπορούσα να φανταστώ ότι αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να θεωρούσαν ότι ο Θαλάσσης είναι δικός τους. Νομίζω ότι η ιστορία που έχω γράψει θα το απαντήσει και αυτό. Τον σημερινό νέο τον αφορά ο Μικρός Ήρωας; Νομίζω ότι δεν τον ξέρει καν τον Μικρό Ήρωα αλλά από εκεί και πέρα, και τον σημερινό νέο όπως και όλους τους νέους, τον νοιάζει το που θεωρεί ότι ανήκει, ποια είναι η συλλογικότητα του και τι είναι αυτό που την απειλεί. Αυτή είναι μια διαχρονική ανησυχία γενικά κάθε κοινότητας. Για παράδειγμα αν σκέφτεται με όρους έθνους και πατρίδας, τον νοιάζει και τι θεωρεί ο ίδιος ως έθνος και πατρίδα, γιατί πατρίδα για αυτόν μπορεί να είναι οι φίλοι, το σπίτι, η διαδικτυακή του ομάδα, δηλαδή το που ορίζει ο καθένας ότι ανήκει. Και μαζί μ’ αυτό, ορίζει και από τι θέλει να την προστατεύσει, ποιον θεωρεί εχθρό του. Απλά αναρωτιέμαι αν ένας 20χρονος θα πάει μέχρι το βιβλιοπωλείο για να αγοράσει κάτι που θα αφορά τον Μικρό Ήρωα. Νομίζω ότι μια επετειακή έκδοση το τελευταίο που έχει ως στόχο είναι τι θα κάνει αυτός που δεν έζησε τη χρυσή εποχή αυτού που περιγράφει. Για παράδειγμα, αν βγει μια έκδοση επετειακή με τα Σπάιντερμαν της δεκαετίας του ‘60 κ.τ.λ., δεν νομίζω ότι θα ρωτήσουμε τι λέει στον σημερινό νέο ο Σπάιντερμαν. Κυρίως πάει σ’ αυτούς που τον έζησαν, συγκινήθηκαν και μεγάλωσαν με τις περιπέτειές του και θέλουν να κρατήσουν αναμμένο το κεράκι της μνήμης του. Όσο σκίτσαρες, το γεγονός ότι έπρεπε να πατήσεις πάνω σε κάτι που ήδη υπήρχε σε περιόρισε κάπως; Βρήκες μήπως τρόπο να το κάνεις λίγο πιο δικό σου ή όποιος το δει θα πει “αυτό είναι ίδιο με τον Θαλάσση του ‘50” π.χ.; Όχι, δεν είναι καθόλου ίδιο με τον Θαλάσση του ‘50 για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι γιατί δεν προσπάθησα καν, δηλαδή το να προσπαθήσεις να σχεδιάσεις σαν τον Απτόσογλου είναι προσβολή και για κείνον. Το δεύτερο είναι ότι ο “Μικρός Ήρωας” δεν ήταν κόμικ, ήταν εικονογραφημένες ιστορίες που σημαίνει ότι όντως δεν υπάρχει ένα πιστό template να πρέπει να πατήσεις πάνω του για να φαίνεται true. Αλλά και να υπήρχε, πάλι δεν θα είχε κανένα νόημα να ζωγραφίσω όπως τη δεκαετία του ‘50 ή του ‘60, γιατί είτε ξέρει είτε δεν ξέρει κάποιος τον ήρωα, η ιστορία μου απευθύνεται στα σημερινά μάτια, τα οποία έχουν εκπαιδευθεί σε μια σημερινή ας την πούμε ομοβροντία εικόνων – από την τηλεόραση, από τον κινηματογράφο, από τα κόμιξ κ.τ.λ. Προφανώς λοιπόν δεν μπορείς να τους πλασάρεις κάτι το οποίο φτιάχτηκε για άλλα μάτια μίας άλλης δεκαετίας. Εσύ θυμάσαι την πρώτη φορά που διάβασες τον Μικρό Ήρωα; Λοιπόν, εξομολόγηση: δεν έχω διαβάσει ποτέ Μικρό Ήρωα. Λογικά όμως τώρα θα διάβασες για τις ανάγκες του κόμικ, έτσι; Κοίταξε, και να μην έχεις διαβάσει ποτέ Μικρό Ήρωα, έχοντας ζήσει σ’ αυτή τη χώρα είσαι περιτριγυρισμένος απ’ αυτόν, είναι μέρος της συλλογικής μνήμης. Είναι σαν μην έχεις δει ποτέ Ζορό ή Ταρζάν. Παρόλα αυτά ξέρεις τι είναι. Για τις ανάγκες του σεναρίου κοίταξα τα βασικά εγκυκλοπαιδικά που έπρεπε, δηλαδή πόσο χρονών ήταν, ποιο είναι το πραγματικό όνομα του Σπίθα κ.τ.λ. Τον έχεις τοποθετήσει πάντως στο 2013, στη βαθιά κρίση. Μπορούμε να πούμε τι ρόλο παίζει το πολιτικό γίγνεσθαι στην ιστορία, μέχρι ενός σημείου, να μην κάνουμε σπόιλερ. Π.χ. βλέπω ότι και ο Σπίθας έχει “πεθάνει”. Εστιάζω πολύ στο σκέλος της ανόδου της ακροδεξιάς. Το ‘13 ήταν στο απόγειο της δυναμικής της. Απ’ την άλλη το ότι ο Σπίθας έχει πεθάνει είναι ένα απότοκο της κρίσης – και ας μη λέγεται – γιατί είναι ένας υπέρβαρος άνθρωπος, με βεβαρημένη υγεία και εδώ έβαλα μια προσωπική πινελιά από εκείνα τα χρόνια. Δυστυχώς, εγώ τότε πήγα σε κηδείες πολλών ανθρώπων των οποίων η ζωή άλλαξε άρδην από τη μία μέρα στην άλλη. Και αρκετοί ήταν και δημοσιογράφοι της παλιάς φρουράς της Ελευθεροτυπίας. Όταν η εφημερίδα κύλησε στο λουκέτο, πολλοί άνθρωποι βρέθηκαν σε μια βαθιά υπαρξιακή κατάθλιψη. Ο υπέρβαρος φίλος μας λύγισε, ας το πούμε κάπως έτσι. Άσχετο αλλά επειδή είδα ένα σχόλιο σου κάπου στο Facebook εναντίον του Ράδιο Αρβύλα για αυτό που έκαναν στο Αλισάνογλου (εγώ είμαι με αυτούς που λένε ότι κακώς πειράχτηκε) θέλω να σε ρωτήσω το εξής: αν στο Ράδιο Αρβύλα πάρουν δύο σελίδες απ’ αυτό που σχεδίασες τώρα και το σατιρίσουν ή κάνουν πλάκα με αυτό στην εκπομπή τους, θα σε ενοχλήσει; Εμένα προσωπικά δεν θα με ενοχλήσει αλλά δεν είναι εκεί το θέμα. Το θέμα είναι από ποια σκοπιά κάνεις τι. Καταρχάς να βγάλουμε μια τεράστια παρεξήγηση απ’ τη μέση. Δεν απαγόρευσε ποτέ κανένας στο Ράδιο Αρβύλα να κάνει οτιδήποτε. Το γεγονός ότι υπήρξε αντίδραση βαφτίζεται ως “μα γιατί; Υπάρχουν όρια στη σάτιρα;”. Κάτσε ρε φίλε, αν εσύ που κάνεις τη σάτιρα ξεκινάς απ’ το αξίωμα ότι όλα επιδέχονται κριτικής, τότε και εσύ πρέπει να δεχτείς κριτική για τη σάτιρά σου. Οπότε δεν καταλαβαίνω τα μυξοκλάματα. Και πάμε τώρα στην ουσία. Έχει σημασία τι κάνεις και γιατί, από ποια θέση προς ποια θέση, πού βάζεις το κανόνι σου και πού στοχεύεις. Στη συγκεκριμένη περίπτωση θέλω να το τονίσω όσο γίνεται πιο πολύ με κεφαλαία γράμματα, έχουμε ένα ιδιωτικό κανάλι που μπορούμε να πούμε με σχετικά μεγάλη βεβαιότητα ότι έχει ως σκοπό της ζωής του να πολεμήσει κάθε έννοια πνευματικότητας. Αυτό μπορεί να το δει κανείς στο περιεχόμενό του, μπορεί να το δει στις επιλογές του, ποια κουλτούρα προτείνει κ.τ.λ. Και από αυτό το κανάλι εσύ διαλέγεις να βάλεις στο στόχαστρο όχι κάποιον ισχυρό, γιατί δεν σε παίρνει, αλλά έναν άκακο που κατά τη γνώμη σου διαβάζει ποίηση με στόμφο; Ε, συγγνώμη, είσαι φάουλ. Απλά πέρασε προς τα έξω – και απ’ τα status που διάβασα – ότι εκ προοιμίου δεν μπορείς να κάνεις πλάκα με την ποίηση. Εμένα αυτό με βρήκε εντελώς αντίθετο. Αυτό νομίζω είναι υπερβολή, δεν νομίζω ότι οι ίδιοι εννοούσαν αυτό αλλά δεν μπορώ και να μιλήσω εκ μέρους τους. Προφανώς και μπορείς να κάνεις πλάκα και με την ποίηση. Μάλιστα, αναφέρθηκε και η σατιρική σελίδα “Ελύτης, ο ποιητής του Αιγαίου”, αλλά αυτή αφορούσε έναν ποιητή ο οποίος έχει τις δάφνες μίας πολυβραβευμένης πορείας, είναι θεσμικός, και έτσι οριακά μπορείς να πεις κι εδώ ότι έγινε μία σάτιρα προς τα πάνω και όχι προς τα κάτω. Ωραία, έκαναν αυτήν τη σάτιρα (πετυχημένη/αποτυχημένη, όπως θέλει τη βλέπει ο καθένας, εγώ αποτυχημένη την είδα) αλλά μου φαίνεται ότι έρχεται από τόσο παλιά μέσα στον χρόνο αυτός ο τρόπος που “κορόιδεψαν” την ποίηση, ότι δηλαδή είναι ο κλασικός τρόπος με τον οποίο μια ζωή διακωμωδούν τους ποιητές (από τον Βέγγο στο “Τύφλα να ‘χει ο Μάρλον Μπράντο” μέχρι σήμερα), που αυτό το γεγονός τον έχει κάνει κάπως αδύναμο αυτόν τον τρόπο. Είναι τόσο κλασικό και τόσο τετριμμένο που δεν ένιωσα ότι έκαναν κάτι κακό σε κάποιον, δηλαδή ήταν ο κλασικός τρόπος με τον οποίο “κοροϊδεύουν” την ποίηση και πια είναι τελείως αποδυναμωμένος αυτός. Υπάρχουν 600 αποχρώσεις, για παράδειγμα η σάτιρα του Βέγγου εντάσσεται σε μια λαϊκή περιρρέουσα πλάκα, κατά την οποία το μη απλό και κατανοητό ήταν εξοβελιστέο. Αυτό δεν σημαίνει ότι ήταν και σωστό. Αυτή ήταν η άμυνα του αμόρφωτου (με την καλή έννοια “του αμόρφωτου”, δεν είναι ψόγος γιατί τότε δεν είχαν όλοι τη δυνατότητα να μορφωθούν), απέναντι σε κάτι που τους ξεπερνούσε. Τώρα έχουμε 2023. Και το ξαναλέω για να είμαι στην ουσία του πράγματος. Δεν ήταν π.χ. ένας youtuber, ένας τράπερ, ένας οτιδήποτε ο οποίος κάνει πλάκα. Ήταν ένα από τα πέντε κανάλια πανελλήνιας εμβέλειας τα οποία καταστρέφουν κάθε έννοια πνευματικότητας, προβάλλουν δηλαδή αξίες, αισθητική και ιδεολογία, η οποία πάει κόντρα σε οτιδήποτε είναι ανθρώπινο. Και απ’ αυτό το κάστρο πολεμάς έναν ποιητή; Είναι τόσο απλό για μένα. Τα υπόλοιπα είναι Facebook σάλτσες. Αν θες να μου πεις κάποια πράγματα για σένα. Πόσα άλμπουμ έχεις βγάλει μέχρι σήμερα; Δεκαπέντε; Ε, κάπου τόσα ναι. Είναι η πρώτη, η δεύτερη φορά που κάνεις κάτι – αν πω κατά παραγγελία, θα σου ακουστεί άσχημο; Όχι καθόλου, το έχω κάνει πολλές φορές. Θες να μου δώσεις παραδείγματα; Καλούμαστε συχνά να συνεισφέρουμε τη ματιά μας σε διάφορους σκοπούς. Και με το περιοδικό Γαλέρα έχουμε κάνει κατά παραγγελία έργα για θεματικές εκθέσεις. Επίσης κατά παραγγελία ήταν και το “Βάλ’ τους Χ – Ο Μαύρος Χάρτης της Αθήνας”, που ήταν μια πρωτοβουλία χαρτογράφησης των χώρων της Αθήνας όπου είχαν γίνει χτυπήματα της Χρυσής Αυγής. Aυτοί που το έφτιαξαν είχαν παραγγείλει στον καθένα μας να εικονογραφήσει μία απ’ αυτές τις επιθέσεις. Όταν αποδέχομαι μία παραγγελία σημαίνει και ότι συμφωνώ μαζί της. Εσύ είσαι αφοσιωμένος στο πολιτικό σκίτσο, έτσι; Γιατί πιστεύεις σε τράβηξε τόσο πολύ αυτό και όχι κάποιο άλλο είδος; Mε τράβηξε και άλλο είδος. H εργογραφία μου περιλαμβάνει και μη πολιτικά έργα, στα οποία ίσως η πολιτική να μπαίνει από την πίσω πόρτα ή και καθόλου. Απλώς μεγαλώνοντας σε μια περίοδο όπου η πολιτική ήταν πανταχού παρούσα, οι εφημερίδες έμπαιναν στο σπίτι και οι γελοιογράφοι ήταν ο αφρός του αφρού, όλα αυτά δεν μπορούσαν να σε αφήσουν ανεπηρέαστο, ήταν μέρος της καθημερινότητάς σου. Οπότε η δύναμη που μου ασκούσε με έκανε να θέλω να μπορώ και εγώ να ασκήσω αυτήν τη δύναμη. Το έχεις σπουδάσει κάπου; Όχι, τότε δεν υπήρχαν καν σχολές. Και νομίζω κανένας γελοιογράφους από αυτούς που γνωρίζουμε δεν σπούδασε αυτό το αντικείμενο. Άλλοι έχουν σπουδές αρχιτεκτονικής, κάποιοι άλλοι νομικής και έχουμε και τον Πετρουλάκη ο οποίος είναι γιατρός. Γελοιογράφοι έρχονται από κάθε άλλη τέχνη εκτός από τη ζωγραφική. Εσύ πότε κατάλαβες ότι έχεις βρει το δικό σου στιλ και είπες ότι “από αυτήν τη δουλειά και μετά είμαι εγώ, πριν από αυτή τη δουλειά κάπως έψαχνα τον εαυτό μου”. Θέλω να πιστεύω ότι ακόμα δεν είμαι εγώ. Είμαι οι αναφορές μου, είμαι αυτά που αφομοιώνω, και για αυτό σχεδόν καμία δουλειά μου δεν μοιάζει με την άλλη. Ίσως το ενοποιητικό μου στοιχείο – πέρα από το πολιτικό σκίτσο – είναι που έχω βρει μια δική μου γραμμή, στην οποία κατέληξα θέλοντας και μη, χωρίς να πατήσω σε έναν σκιτσογράφο, να πω “θέλω να ζωγραφίσω σαν τον τάδε”. Έπαιρνα την ουσία τους δηλαδή την οπτική τους, το πνεύμα τους, την προσέγγισή τους αλλά όχι τη γραμμή τους. Απλά επειδή οι περισσότεροι σκιτσογράφοι έχουν τον δικό τους τρόπο να ζωγραφίζουν, ο οποίος είναι και άμεσα αναγνωρίσιμος απ’ αυτούς που είναι εξοικειωμένοι με τα κόμικς. Κοίταξε, εμένα σε κάποιες δουλειές με αναγνωρίζεις από μακριά, σε κάποιες δουλειές όχι γιατί έχω κάνει πολλές τεχνοτροπίες. Ειδικά στα κόμικς αλλάζω τεχνοτροπία ανάλογα τις ανάγκες κάθε δουλειάς, δηλαδή αυτό που έχω κάνει στον Μικρό Ήρωα δεν μοιάζει με κάτι άλλο δικό μου. Και αυτό που έκανα στο “YESTERNOW” και στο “SHARK NATION” επίσης δεν μοιάζει με τίποτα που να είχα ξανακάνει. Άλλες δουλειές μου μοιάζαν λίγο περισσότερο με τις γελοιογραφικές μου οπότε εκεί έβλεπες ότι ο τρόπος που μπορώ να σχεδιάσω γελοιογραφικά μία ανθρώπινη φιγούρα είναι ίδιος. Αλλά στις ιστορίες που έχουν ανάγκη από άλλου είδους ατμόσφαιρα, αλλάζει και η γραμμή μου. Και εκεί ίσως να μην μπορεί κανένας να με αναγνωρίσει. Με τη μουσική είχες σκεφτεί να ασχοληθείς; Ποτέ. Με τον Θόδωρο Δερβενιώτη τι σχέση έχετε, συγγνώμη κιόλας. Ο πατέρας μου. Και πώς και δεν επηρεάστηκες; Ένα καλοκαίρι που ήμουν 15-16 χρονών, κάναμε εκατέρωθεν μια τίμια προσπάθεια να μου μάθει μπουζούκι, αλλά μέσα σε τρεις βδομάδες το παρατήσαμε και οι δυο σιχτιρισμένοι και δεν ξαναμιλήσαμε ποτέ για αυτό. Ο πατέρας σου πώς το είδε το γεγονός ότι θα ζήσεις σκιτσάροντας; Αν είναι πολύ προσωπική ερώτηση, ας μην το πούμε, εντάξει. Όχι, δεν πειράζει. Είναι μια προσωπική ερώτηση που θα τη βάλω μάλιστα και σε ένα βιβλίο που θα βγάλω για εκείνον. Το βιβλίο έχει γραφτεί, είναι εν αναμονή εκδόσεως. Ο πατέρας μου είχε τον φόβο, ο οποίος δεν ήταν παράλογος, ότι αυτή η δουλειά δεν έχει σταθερότητα. Και προσπαθούσε να με πείσει να βρω έναν τρόπο να έχω μία ασφάλεια. Από εκεί και πέρα δεν μπορούσε να πει και πολλά, διότι ακολουθούσα το δικό του παράδειγμα χωρίς όμως να ακολουθώ ακριβώς το δικό του παράδειγμα. Είχε κάνει το ίδιο; Και ναι και όχι. Από τη μία ο ίδιος “ευτύχησε” να ενταχθεί σε ένα κραταιό δισκογραφικό σύστημα που μπορούσε να ανταμείψει τους δημιουργούς του – τους συνθέτες, τους τραγουδιστές, τους πάντες. Απ’ την άλλη η σκιτσογραφία εξαρτιόταν απ’ το αν θα είσαι σε μια εφημερίδα γιατί μόνο εκεί υπήρχε ικανή αμοιβή και σταθερότητα. Οι εφημερίδες ήταν λίγες και η προσφορά εργασίας για αυτές μεγάλη, και η αλήθεια είναι ότι δεν είχα καταφέρει ποτέ να ενταχθώ σε μια απ’ αυτές. Οπότε οι υπόλοιπες σκιτσογραφικές δουλειές ήταν αυτό που θα λέγαμε σήμερα gig economy. Βρήκες, δεν βρήκες, παραγγελίες, πελάτες, τέτοια. Ήξερε ότι όπως κάθε δουλειά θα ‘χει τα πάνω αλλά θα ‘χει και τα κάτω της και προσπαθούσε απλώς να με προειδοποιήσει για αυτό. Από εκεί και πέρα δεν μπορούσε να κάνει και πολλά γιατί έβλεπε ότι ήμουν όλη μέρα με έναν μαρκαδόρο και ένα χαρτί στο χέρι, δεν μπορούσε να μου το ξεκολλήσει με το ζόρι. Φαντάζομαι ότι θα σε καταλάβαινε και ως έτερος καλλιτέχνης, άσχετα αν ασχοληθήκατε με διαφορετική τέχνη. Μωρέ ήμασταν ξένοι στην ίδια στέγη, ας το πούμε έτσι. Εγώ δεν καταλάβαινα καθόλου τον κόσμο του, ούτε μπορούσα να μεταβολίσω τη μουσική ούτε να καταλάβω τις αναφορές του γιατί ξεριζώθηκε απ’ το χωριό του και ήρθε στη ζούγκλα της Αθήνας. Εγώ μεγάλωσα στην Αθήνα, ήξερα μόνο αυτήν τη ζούγκλα, δεν είχα ιδέα απ’ την αγροτική ζωή. Δεν μπορούσαμε να συνεννοηθούμε σε τίποτα βασικό. Αλλά κάπου στο βάθος υπήρχε μια αλληλοεκτίμηση. Δεν είχαμε προστριβές. Απλώς ήμασταν άλλοι κόσμοι. Οπότε στο σπίτι σου μεγαλώνοντας έρχονταν καλλιτέχνες όπως ο Καζαντζίδης, ο Κολοκοτρώνης, η Πόλυ Πάνου; Τους έβλεπες αυτούς τους ανθρώπους; Δεν έρχονταν γιατί ο Θόδωρος Δερβενιώτης διαχώριζε με πολύ αυστηρό τρόπο την προσωπική από την επαγγελματική ζωή. Όταν έμπαινε στο σπίτι, έβγαινε το κοστούμι, έμπαινε η φανέλα, και δεν έμπαινε κανείς άλλος. Η σχολή του όμως ήταν πέρασμα. Όταν ήμουν μικρός πήγαινα από εκεί και έβλεπα τους πάντες – από τους αδερφούς Κατσάμπα μέχρι τον Βουτσά. Ο Καζαντζίδης ξημεροβραδιαζόταν εκεί. Τελευταία φορά που τον είδα στο σπίτι μου ήταν στον σεισμό του ‘81, όταν ο πατέρας μου είχε αναγκαστικά μετατρέψει το σπίτι μας σε σχολή και έκανε σε εμάς τα ραντεβού του. Τότε ο Καζαντζίδης ήταν απών απ’ τη δισκογραφία λόγω της διαμάχης του με τον Μάτσα οπότε ερχόταν και συζητούσαν, και μεσολαβούσε ο Δερβενιώτης να βρεθεί μία λύση. Και έτσι απλά έβλεπες τον Καζαντζίδη στο σπίτι σου. Άλλη μια συνηθισμένη ημέρα για σένα. Τώρα πια όλοι αυτοί οι άνθρωποι είναι θρύλοι αλλά τότε καλώς ή κακώς ήταν άνθρωποι με κοντά παντελονάκια και φανέλες, με λάστιχα στο χέρι να ποτίζουν τις αυλές τους κ.τ.λ. Δεν υπήρχε το φωτοστέφανο. Ήταν λαϊκοί – απ’ τον λαό για τον λαό. Όλες οι μεγάλες τραγουδίστριες που σήμερα ξέρουμε (η Πόλυ Πάνου, η Γιώτα Λύδια) ήταν κορδελιάστρες, μοδίστρες, παντρεμένες από μικρές… Ήταν λαϊκές κοπέλες, και που με μια καλή φωνή βγήκαν στη δισκογραφία. Και αυτή δεν είχε τότε την αίγλη που έχει σήμερα ένα σταρ σύστεμ, που έχει παρατρεχάμενους, στυλίστες, “να μιλήσετε με τη γραμματέα μου”… Τότε το σήκωνες εσύ το τηλέφωνο. Έχεις γράψει κάποιο κόμικ σχετικό με το τραγούδι, με τις εικόνες σου; Όχι και ο λόγος που δεν το ‘χω κάνει (ο οποίος όσο τον σκέφτομαι δεν είναι και πολύ σοβαρός), είναι ότι από ένα τέτοιο κόμικ θα λείπει το βασικό: ο ήχος. Θα μου πεις “στο βιβλίο σου δεν θα λείπει ο ήχος”; Ναι, θα λείπει, αλλά εκεί βάζεις μια εγκυκλοπαιδική πληροφορία που δεν θα τη βάλεις στο κόμικ γιατί θα το σκοτώσεις. Το βιβλίο τι είναι; Βιογραφία; Ναι, είναι η βιογραφία του πατέρα μου μέσα απ’ τα μάτια του γιου του. Και το σχετικό link...

Ιστορικά κόμικς, βιογραφίες, έμπνευση από τη λογοτεχνία, ακόμα και καινούργιος Αστερίξ. Zorμπάς – Πράσινη πέτρα ωραιότατη, Soloup (εκδ. Διόπτρα): Επειδή η επαναφήγηση του Έλληνα κομίστα αφαιρεί τα στερεότυπα που βαραίνουν την πλάτη του εμβληματικού ήρωα. Κάτω ο Χίτλερ! Ή γιατί ο Καρλ δεν ήθελε να γίνει ποδηλάτης, Γιόκεν Βόιτ (εκδ. Ποταμός): Για την ελπίδα που δίνει μια νεανική ιστορία θάρρους ενάντια στον βάρβαρο κόσμο της ναζιστικής Γερμανίας. Η Κόλαση του Δάντη, Πολ και Γκαετάν Μπριζί (εκδ. Οξύ): Γιατί είναι σημαντικό τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας να παίρνουν νέα πνοή, διατηρώντας την αρχική – μεσαιωνική – τους ατμόσφαιρα. Ο κόσμος της σοφίας, Νικομπί & Βενσάν Ζαμπού (εκδ. Μεταίχμιο-Αλεξάνδρεια): Για να ταξιδέψετε στον κόσμο της φιλοσοφίας, όπως τον αφηγήθηκε ο Γιοστέιν Γκάαρντερ, και τον συστήνουν ξανά με τον δικό τους τρόπο δύο κορυφαίοι δημιουργοί των ευρωπαϊκών κόμικς. Κοντά στις ράγιες, Στέλλα Στεργίου & Γεωργία Ζάχαρη (εκδ. Μεταίχμιο): Επειδή οι δύο ταλαντούχες εικονογράφοι μεταφέρουν με μεράκι και φροντίδα άλλο ένα πολυαγαπημένο μυθιστόρημα της Άλκης Ζέη. Καπετάν Μιχάλης, Παναγιώτης Πανταζής (εκδ. Διόπτρα): Για να γνωρίσετε το πλέον επικό έργο του Νίκου Καζαντζάκη μέσα από το συναρπαστικό πενάκι του Pan Pan. Ερντογάν: Η άνοδος ενός σύγχρονου σουλτάνου, Τσαν Ντουντάρ (εκδ. Anubis): Επειδή δεν συναντάμε συχνά μια τόσο πειστική βιογραφία από έναν πολέμιο του βιογραφούμενου προσώπου. Θαυμαστός καινούργιος κόσμος, Φρεντ Φόρντχαμ (εκδ. Οξύ): Γιατί η προσέγγιση θυμίζει Blade Runner, αναδεικνύοντας τις προφητικές σκέψεις του Άλντους Χάξλεϊ. Αστερίξ: Η λευκή ίριδα, Ντιντιέ Κονράν & Φαμπκαρό (εκδ. Μαμούθ κόμιξ): Επειδή σατιρίζει σύγχρονα φαινόμενα τόσο επιτυχημένα, ώστε οι Γκοσινί και Ουντερζό θα ήταν περήφανοι. Το Ινκάλ, Moebius & Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι (εκδ. Anubis): Για τον απλούστατο λόγο ότι, αν υπάρχει ένα graphic novel εκεί έξω που άλλαξε την ποπ κουλτούρα, τότε είναι αυτό. Και το σχετικό link...

Εβδομήντα χρόνια κλείνουν από τη δημοσίευση του «Περσέας και Ανδρομέδα», του πρώτου τεύχους Κλασικών Εικονογραφημένων από Έλληνες δημιουργούς και την αρχή της σειράς Κλασικών βασισμένων στο ελληνικό εθνικό αφήγημα. Εξώφυλλο του πρώτου τεύχους της ελληνικής σειράς ιστοριών «Περσέας και Ανδρομέδα» Η χρονιά που μας αφήνει περιλαμβάνει τις επετείους 70 χρόνων από δύο μεγάλες στιγμές του ελληνικού αναγνώσματος: την επέτειο του πρώτου τεύχους του «Μικρού Ήρωα» και του πρώτου τεύχους της σειράς «Από τη Μυθολογία και την Ιστορία της Ελλάδος» των Κλασικών Εικονογραφημένων. Από τη μία ο πρώτος μεγάλος, μεταπολεμικός «ήρως». Από την άλλη η πρώτη μεγάλη σειρά ελληνικών κόμικς, ενδιαφέρουσα από ιστορικής άποψης τόσο λόγω της εγχώριας πρωτοπορίας της και των σπουδαίων συντελεστών της όσο και λόγω της αποτύπωσης της δικής της εποχής: της συντηρητικής, μετεμφυλιακής Ελλάδας. Η εικονογραφημένη «αμερικανική εισβολή» Πώς άρχισαν όλα αυτά; Στον δύσκολο, ψυχροπολεμικό Μάρτιο του 1951, γίνεται το θαρραλέο άλμα των Κλασικών Εικονογραφημένων στο ελληνικό έδαφος με τους «Άθλιους» του Βίκτωρος Ουγκώ. Η αυθεντική αμερικανική σειρά του εκδότη Άλμπερτ Κάντερ είχε στόχο την εκλαΐκευση της λογοτεχνίας για το ευρύ παιδικό κοινό. Όταν κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα από τις εκδόσεις «Ατλαντίς» των αδελφών Μιχάλη, Γιώργου και Κώστα Πεχλιβανίδη, τα πολύχρωμα εντυπωσιακά τεύχη της έγιναν ανάρπαστα από τους νεαρούς αναγνώστες. Η επιτυχία του εντύπου προκάλεσε και τις αναμενόμενες συντηρητικές αντιδράσεις: δάσκαλοι, γονείς, ακαδημαϊκοί όπως ο Παπανούτσος κι ο Πανσέληνος τα κατηγόρησαν τόσο για «εκχυδαϊσμό της λογοτεχνίας» όσο και για «αμερικανική πολιτιστική επίθεση» με «φανταχτερά, ευτελή σχέδια». Αυτές οι επικρίσεις σίγουρα έβαλαν τους εκδότες σε σκέψεις. Ο Παντελής Πεχλιβανίδης, γιος του εκδότη Γιώργου, είχε ισχυριστεί σε συνέντευξή του πως ο ίδιος ο Κάντερ προέτρεψε τους Έλληνες εκδότες για δημιουργία ελληνοκεντρικών ιστοριών, τόσο λόγω του ενδιαφέροντός του για την αρχαία γραμματεία όσο και λόγω των «λαθών» αμερικανικών τευχών, όπως στην «Ομήρου Ιλιάδα». Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος διά χειρός Μποστ Το σίγουρο είναι πως τον Οκτώβριο του 1953, οι εκδόσεις «Ατλαντίς» κυκλοφόρησαν το επόμενο, ακόμα πιο θαρραλέο βήμα, το τεύχος «Περσέας και Ανδρομέδα» βασισμένο στον αρχαίο μύθο. Το σενάριο υπέγραφε ο Βασίλης Ρώτας και το σχέδιο ο Κώστας Γραμματόπουλος, ενώ ένας υπότιτλος στο εξώφυλλο έγραφε: «Από την Μυθολογία και την Ιστορία της Ελλάδος». Το κόμικς βρήκε μεγάλη αποδοχή και οδήγησε στη δημιουργία ακόμα 90 τευχών βασισμένων στο ελληνικό εθνικό αφήγημα, τα οποία κυκλοφορούσαν σχεδόν εναλλάξ με τα αμερικανικά μέχρι και τη δεκαετία του ’60. Από τον Όλιβερ Τουίστ στον Κολοκοτρώνη Η νέα σειρά πετύχαινε με έναν σμπάρο δυο τρυγόνια: από τη μια αντέκρουε τους επικριτές των Κλασικών για «αμερικανοποίηση» και από την άλλη προσείλκυε ακόμα περισσότερο κοινό. Ο τίτλος της τα έλεγε όλα: τα κόμικς αυτά βασίζονταν στο μακραίωνο ελληνικό εθνικό αφήγημα από τα ομηρικά έπη μέχρι τον Κρητικό Αγώνα. Στόχος τους δεν ήταν η μεταφορά σε κόμικς λογοτεχνικών έργων, μα η μεταφορά των εθνικών μύθων, ακόμα και η χρήση τους ως εκπαιδευτικού υλικού. Μέσα από τις σελίδες τους παρέλασαν ηρωικοί φουστανελάδες, θαρραλέοι Αθηναίοι και υπερηρωικοί Βυζαντινοί ακρίτες που θριάμβευαν ενάντια σε κακομούτσουνους αλλόφυλους κακούς, πετώντας πομπώδη λόγια περί αδιάκοπου ελληνικού έθνους. Στη νέα σειρά, τα λογοτεχνικά αμερικανικά Κλασικά Εικονογραφημένα βαφτίστηκαν στην κολυμπήθρα του μετεμφυλιακού συντηρητισμού και του διδακτισμού του έθνους-κράτους, αναδυόμενα ως Εθνικά Εικονογραφημένα. Το Κλασικό είχε γίνει Εθνικό. Η βρετανική έκδοση του «Δαίδαλος και Ίκαρος». Ορισμένα ελληνικά τεύχη αρχαιοελληνικής θεματολογίας κυκλοφόρησαν και μεταφρασμένα στην Αγγλία. Τα 91 τεύχη της σειράς μπορούν να καταταχθούν σε 4 κατηγορίες με βάση το θέμα τους: Αρχαία Ελλάδα (μυθολογία, γραμματεία, ιστορία), Βυζάντιο (βιογραφίες αυτοκρατόρων και προσωπικοτήτων), Επανάσταση του 1821 (βιογραφίες αγωνιστών, μάχες) και Νεοελληνική Γραμματεία (κρητική λογοτεχνία, δημώδης παράδοση και βιβλία του 19ου αιώνα). Εντύπωση προκαλεί πως ανάμεσα στους τίτλους τής – απευθυνόμενης σε παιδιά – σειράς κυκλοφόρησαν μεταφορές αρχαίων τραγωδιών, όπως «Πέρσες» και «Οιδίπους Τύραννος», και έργων σαν τον «Λουκή Λάρα» του Βικέλα και τη «Βαβυλωνία» του Βυζάντιου! Δημιουργοί, φανφάρες και deadlines Άλλο ένα αξιοσημείωτο των ελληνικών Κλασικών είναι πως οι δημιουργοί τους, διαπρεπείς όλοι στο αντικείμενό τους, δεν είχαν ξαναφτιάξει ποτέ τους κόμικς! Οι σεναριογράφοι τους ήταν φτασμένοι λογοτέχνες και γνώστες της ελληνικής ιστορίας και φιλολογίας, μέλη της Αντίστασης κατά την Κατοχή και υπέρμαχοι της δημοτικής γλώσσας, όπως η Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη (στιχουργός του Ύμνου του ΕΑΜ), η Γεωργία Δεληγιάννη-Αναστασιάδη, ο pulp συγγραφέας Νίκος Ρούτσος και φυσικά ο πρωτεργάτης της σειράς Βασίλης Ρώτας. Όλοι αρχικά μεταφραστές των αμερικανικών τευχών, ανέλαβαν τη συγγραφή των κόμικς βασισμένοι στην εμπειρία τους με τα αμερικανικά πρωτότυπα και στις γνώσεις τους πάνω στη συγγραφή για παιδιά. Ο λόγος τους είναι απλός, λαϊκός, κατανοητός κι ευχάριστος στην ανάγνωση, με πυκνά όμως λόγια που σπάνια απέφευγαν τις κλισέ εθνικιστικές φανφάρες της εποχής. Η ομάδα των εικονογράφων ήταν ακόμα πιο ανομοιογενής: στον αρχικό συνδυασμό βρίσκονταν οι Κώστας Γραμματόπουλος, Βασίλης Ζήσης, Νίκος Καστανάκης, Παύλος Βαλασάκης, Γιώργος Βακαλό και Μέντης Μποσταντζόγλου, ενώ στη συνέχεια προστέθηκαν οι νεαροί φοιτητές της Καλών Τεχνών Γιάννης Δραγώνας, Γεράσιμος Λιβιεράτος, Τάκης Κατσουλίδης και αρκετοί ακόμα. Χαράκτες, ζωγράφοι, γραφίστες και γελοιογράφοι, διαπρεπείς ή πρωτάρηδες, οι σχεδιαστές έμπασαν το δικό τους στιλ στην πρωτόγνωρη για αυτούς γλώσσα των κόμικς, καταλήγοντας όμως αρκετές φορές σε ατσούμπαλα αισθητικά αποτελέσματα, στήνοντας άβολα το πυκνό κείμενο με τα σκίτσα. Σε κάθε περίπτωση, τα ετερόκλητα κόμικς τους έπλασαν μια ξεχωριστή αισθητική από εκείνη των Αμερικανών ομοτέχνων τους που σε κάποια τεύχη εντυπωσιάζει ακόμα και σήμερα. Και φυσικά, όλα αυτά λίγο απασχολούσαν τους νεαρούς αναγνώστες που καταβρόχθιζαν το κάθε νέο τεύχος. Οι 4 θεματικές των ελληνικών Κλασικών: Αρχαία Ελλάδα, Βυζάντιο, 1821 και Νεοελληνική Γραμματεία. Οι συνθήκες εργασίας στα Κλασικά δεν ήταν εύκολες. Από άρθρο του Παύλου Βαλασάκη μαθαίνουμε για τα μικρά χρονικά περιθώρια (deadlines) παράδοσης μεγάλου όγκου σελίδων και για τις χαμηλές πληρωμές. Λόγοι που οδηγούσαν σε σχεδιαστικές προχειροδουλειές και που, μαζί με το στίγμα του «φτηνού και χαμηλού αναγνώσματος» που δεν μπόρεσε να αποβάλει το έντυπο, οδήγησαν πολλούς δημιουργούς στην ανωνυμία μέσα στα τεύχη. Έκθεση στο Ψηφιακό Μουσείο Κόμικς Εν όψει της επετείου της σειράς, το Ψηφιακό Μουσείο Κόμικς (comicsmuseum.gr), γνωστός ιστότοπος ψηφιακών εκθέσεων της Comicdom Press γύρω από τα κόμικς, διοργάνωσε από τον Μάιο τη διαδικτυακή έκθεση «Κλασικά Εικονογραφημένα: Οι Αθάνατες Ελληνικές Δημιουργίες» σε επιμέλεια του γράφοντος. Σε αυτήν βρίσκονται σελίδες, βιογραφικά δημιουργών και αναφορές στις ιστορικές συνθήκες που καλλιέργησαν τη σειρά. Στη μεγάλη αυτή έκθεση, ο επισκέπτης μπορεί ελεύθερα να ξεναγηθεί σε ένα από τα πρώτα, άτσαλα υπό το σύγχρονο πρίσμα μα θαρραλέα βήματα Ελλήνων δημιουργών στην 9η Τέχνη, τους παππούδες των σύγχρονων ελληνικών κόμικς. ● Γνωρίστε περισσότερα για τη σειρά στην έκθεση του Ψηφιακού Μουσείου Κόμικς «Κλασικά Εικονογραφημένα: Οι Αθάνατες Ελληνικές Δημιουργίες» στο comicsmuseum.gr Και το σχετικό link...

Η βιογραφία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε μορφή κόμικς κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Anubis, κατά μία ενδιαφέρουσα σύμπτωση, τις ημέρες της επίσκεψης του Τούρκου προέδρου στη χώρα μας. Στο έργο τους, ο Τούρκος δημοσιογράφος Can Dündar και ο Αιγύπτιος-Σουδανός καλλιτέχνης κόμικς Anwar επιχειρούν να ρίξουν φως στην πολυσύνθετη κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα της Τουρκίας. Και το σχετικό link...

Δυο ειδήσεις που έγιναν γνωστές με διαφορά λίγων ημερών και ο τρόπος αντιμετώπισής τους από τον Τύπο και, κυρίως, από επώνυμους κι ανώνυμους παντογνώστες του διαδικτύου κατέδειξαν για μια ακόμη φορά το μεγάλο πρόβλημα έλλειψης παιδείας ως προς τη σχέση του ανθρώπου με τα ζώα. Ένας άνθρωπος κακοποίησε σκύλο στην Αράχοβα μέχρι θανάτου και λίγες ημέρες αργότερα τρία δεσποζόμενα σκυλιά επιτέθηκαν σε μια γυναίκα και τη δάγκωσαν μέχρι θανάτου. Στη μια περίπτωση φυσικός αυτουργός είναι ένας άνθρωπος και θύμα ένα ζώο, ενώ στην άλλη περίπτωση ηθικός αυτουργός και θύμα είναι άνθρωποι. Τα ζώα δεν είναι θύτες. Για τη συμπεριφορά τους φταίνε χιλιάδες πράγματα που κάνουν ή παραλείπουν να κάνουν οι άνθρωποι, όχι τα ίδια: οι άνθρωποι τα εκπαιδεύουν να δολοφονούν, οι άνθρωποι τα χρησιμοποιούν για φύλακες αντί να πάρουν έναν συναγερμό που θα τους βγει και φθηνότερα, οι άνθρωποι τα δένουν με λουρί ενός μέτρου μέσα στο κρύο και τον καύσωνα, οι άνθρωποι τα χτυπάνε και τα αφήνουν νηστικά, οι άνθρωποι τα κλείνουν σε μπαλκόνια να γαβγίζουν ολημερίς. Όπως λέει και το παλιό δημοσιογραφικό κλισέ, είδηση δεν είναι όταν σκύλος δαγκώσει άνθρωπο, αλλά το αντίθετο. Είναι είδηση όμως και όταν άνθρωπος αφήσει τα άγρια σκυλιά του να κατασπαράξουν άνθρωπο. Άλλη κουβέντα επίσης, που δεν είναι της παρούσης, είναι η ευκολία με την οποία σε κάθε παρόμοιο γεγονός επαναφέρεται το ζήτημα της αυτοδικίας, της θανατικής ποινής, των πιο ευφάνταστων τιμωριών απέναντι στους δράστες εγκληματικών ενεργειών· να τους κρεμάσουμε, να τους βγάλουμε τα μάτια, να τους βιάσουμε μέχρι θανάτου και άλλες σπλάτερ ιδέες εκδικητικής μανίας προτείνονται ανέξοδα. Το πρόβλημα δεν θα λυθεί αν αυτόν που σκότωσε τον άτυχο σκύλο στην Αράχοβα τον ανασκολοπίσουμε μέχρι θανάτου ούτε αν βάλουμε σε ένα κελί με δέκα λιοντάρια τον ιδιοκτήτη των σκυλιών της Θεσσαλονίκης. Προφανώς και πρέπει να δικαστούν, να τιμωρηθούν και να αναλάβουν οι κοινωνικές υπηρεσίες την ευθύνη ότι δεν θα επαναλάβουν τέτοιες συμπεριφορές. Αλλά πρωτίστως πρέπει να εκπαιδευτούν τα νέα παιδιά να σέβονται τα ζώα. Αυτό κάνει ο Superman στο «For the Animals» των Mark Millar, Tom Grimmett και Dick Giordano (2000). Μαθαίνει στα παιδιά να σέβονται τα ζώα. Και το σχετικό link...

Έκθεση του πολυβραβευμένου γελοιογράφου Μιχάλη Κουντούρη με σκίτσα που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό δρόμου «Σχεδία», εγκαινιάζει το ξενοδοχείο Mediterranée Patras στις 22 Δεκεμβρίου (19.30). Η «σχεδία», από το 2013 μέχρι σήμερα, είναι το μοναδικό ελληνικό περιοδικό δρόμου (επίσημο μέλος του Διεθνούς Δικτύου Περιοδικών Δρόμου) που δεν πωλείται στα συνήθη σημεία διάθεσης Τύπου, αλλά αποκλειστικά στους δρόμους της πόλης από συνανθρώπους μας οι οποίοι προέρχονται από ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να εξασφαλίσουν με αξιοπρέπεια ένα μικρό έστω έσοδο για να καλύψουν κάποιες από τις πιο βασικές τους ανάγκες. Επιπλέον, μέσα από ένα ευρύ φάσμα προγραμμάτων (όπως η ποδοσφαιρική ομάδα αστέγων, οι κοινωνικές περιηγήσεις «Αόρατες Διαδρομές», το περιβαλλοντικό πρόγραμμα «σχεδία αρτ» κ.λ.π.) φροντίζει για την ενεργοποίηση, ενδυνάμωση, εκπαίδευση, επανένταξη και εντέλει, τη δημιουργία προοπτικών απασχόλησης σε συνανθρώπους μας που βιώνουν τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό σε ακραίες μορφές. Ο σκιτσογράφος της «Εφ.Συν.» Μιχάλης Κουντούρης συντροφεύει και συμπορεύεται με το περιοδικό σε αυτό το ταξίδι της αλληλεγγύης και της κοινωνικής προσφοράς από το πρώτο του κιόλας τεύχος. Με την ευαισθησία που τον διακρίνει και την διεισδυτική ματιά με την οποία αντιλαμβάνεται την κοινωνία, αποτυπώνει θέματα όπως οι οικολογικές προκλήσεις, η κοινωνική δικαιοσύνη, τα ανθρώπινα δικαιώματα, σε έναν μοναδικό συνδυασμό αιχμηρής κριτικής και χιούμορ. Στην έκθεση παρουσιάζονται τα σκίτσα του που έγιναν εξώφυλλα της «σχεδίας» καθώς και άλλα επιλεγμένα έργα που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό και έχουν βραβευτεί στο εξωτερικό. Η έκθεση θα είναι ανοιχτή καθημερινά (11.00-21.00) και θα διαρκέσει έως τις 21 Ιανουαρίου του 2024. Και το σχετικό link...

Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που ο Αρκάς μέσα από ένα σκίτσο του γίνεται viral για όλους τους λάθος λόγους. Έχει στο ενεργητικό του σκίτσα που «σατιρίζουν» άτομα για το βάρος και την εμφάνισή τους, που «σατιρίζουν» τη συμπερίληψη, που διαιωνίζουν έμφυλα στερεότυπα, που, που, που... Αυτή τη φορά αποφάσισε να αστειευτεί με τον αυτοπροσδιορισμό φύλου. Κι αν έχεις κάποια αντίρρηση καθόλου δεν τον νοιάζει. Ο Αρκάς ανήκει σε αυτή την κατηγορία που οποιονδήποτε εκφράζει κάποια κριτική επί του χιούμορ του, τον εντάσσει στους «πολιτικά ορθούς πολέμιους της σάτιρας», που έχουν φτιαχτεί για να αφήσουν τους αστείους ανθρώπους χωρίς αστεία (στο μυαλό του αυτός φαίνεται να είναι ο αποκλειστικός σκοπός της πολιτικής ορθότητας). Ο Αρκάς δημοσίευσε ένα τρανσφοβικό σκίτσο το οποίου για μία ακόμα φορά με το επιχείρημα της σάτιρας, αποδομεί τους αγώνες των τρανς ατόμων να αναγνωριστεί το δικαίωμά τους να μην ορίζεται η ταυτότητά τους από το φύλο με το οποίο γεννήθηκαν, αλλά με εκείνο με το οποίο νιώθουν να ταυτίζονται πραγματικά. Η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, είναι ένα δικαίωμα για το οποίο τρανς άτομα σε όλο τον κόσμο ακόμα παλεύουν. Τον Απρίλιο του 2015 το Συμβούλιο της Ευρώπης με ψήφισμά του, τόνισε την ανάγκη καταπολέμησης των διακρίσεων εις βάρος των τρανς ανθρώπων. Το ψήφισμα καλεί τα Κράτη Μέλη «…να αναπτύξουν γρήγορες, διαφανείς και προσβάσιμες διαδικασίες, βασισμένες στον αυτοπροσδιορισμό του ατόμου, για την αλλαγή του ονόματος και του αναγραφόμενου φύλου των τρανς ατόμων στα πιστοποιητικά γεννήσεως, τις ταυτότητες, τα διαβατήρια, τα εκπαιδευτικά πιστοποιητικά και άλλα παρόμοια έγγραφα [και] να κάνουν αυτές τις διαδικασίες διαθέσιμες για όλους τους ανθρώπους που επιδιώκουν να της χρησιμοποιήσουν, ανεξαρτήτως ηλικίας, ιατρικής κατάστασης, οικονομικής κατάστασης ή ποινικού μητρώου». Μόνο 37 χώρες της Ευρώπης έχουν προβεί στη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου (ανάμεσα τους και η Ελλάδα) και 23 από αυτές θέτουν ως προϋπόθεση την προηγούμενη υποχρεωτική στείρωση του ατόμου. Για να γίνει η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου στην Ελλάδα απαιτείται μία χρονοβόρα διαδικασία που προϋποθέτει φυλομετάβαση, στείρωση, διάγνωση ψυχολόγου, ορμονοθεραπεία και έκδοση διαζυγίου για τα παντρεμένα τρανς άτομα και δεν είναι προσβάσιμη σε ανηλίκους, όπως διαβάζουμε στην colouryouth.gr. Αλλά ναι, ας κοροϊδέψουμε λίγο ακόμα τον αυτοπροσδιορισμό φύλου. Μπορούμε. -Λυπάμαι, αλλά η θέση στην αγγελία είναι για γυναίκα! -Γυναίκα είμαι! -Ορίστε; -Δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού φύλου! Πότε πιάνω δουλειά; Ο παραπάνω διάλογος περιλαμβάνεται στο σκίτσο που δημοσίευσε ο Αρκάς στην επίσημη σελίδα του στο Facebook τη Δευτέρα 11 Δεκεμβρίου, έτσι για να μας πάει καλά η εβδομάδα. Όπως σου έγραψα, δεν ήταν κάτι που δεν περιμέναμε. Ο Αρκάς άλλωστε έχει δείξει με πολλούς τρόπους ότι δεν έχει σκοπό να αλλάξει το χιούμορ του όσο κι αν η εποχή προχωρήσει. Στέκεται απέναντι στην πολιτική ορθότητα λες και αυτή είναι εχθρός του χιούμορ. Αδυνατεί να αντιληφθεί ότι η πολιτική ορθότητα είναι ζήτημα που προέκυψε από την ανάγκη να αφήσουμε το παρελθόν εκεί που ανήκει, να πάμε παρακάτω, να εξελιχθούμε, να μη μαθαίνουμε σε μία ακόμα γενιά που δεν έχει αναπτύξει την κριτική της σκέψη, ότι είναι ok να «πειράζεις» και να «αστειεύεσαι» με οποιονδήποτε δεν μοιάζει ακριβώς σε σένα κι όσα εσύ θεωρείς «κανονικά». Ότι είναι ok να θεωρείς οτιδήποτε «κανονικό» και ό,τι βρίσκεται έξω από αυτό «αφύσικο». Αυτό που είναι πραγματικά θλιβερό ωστόσο είναι η απήχηση που είχε το επίμαχο «αστείο». 7.500 αντιδράσεις συγκέντρωσε κι ανάμεσά τους μόνο 43 αρνητικές. «Θα παλαβώσει και πιο πολύ ακόμα άραγε ο κόσμος μας;», «Μπορούμε να αυτοπροσδιορίζουμε το φύλο μας κάθε εβδομάδα;», «Γελάμε αλλά μας έρχεται», «Δυστυχώς για εκεί το πάμε», τού έγραψαν κάποιοι από τους σχολιαστές του ενώ άλλοι προέβλεπαν ότι έρχεται το «ορθοπολιτικό τσουνάμι». Ήρθε. Και καλώς ήρθε γιατί η πολιτική ορθότητα είναι ένας από τους τρόπους που βρήκε ο κόσμος να απαντήσει στην λεκτική κακοποίηση, στις διακρίσεις, στην ομοφοβία, στον ρατσισμό στην τρανσφοβία, που για χρόνια καμουφλάρονταν και με το χιούμορ και συνέχιζαν να διαδίδονται από γενιά σε γενιά ως μία καθόλου υπέροχη κληρονομιά μίσους. Κι αυτή την κληρονομιά δεν τη θέλουμε ρε παιδιά άλλο. Να γελάσουμε θέλουμε, αρκεί να μην το κάνουμε εις βάρος κάποιου άλλου. Και το σχετικό link...

Οι «Χαμηλές Πτήσεις» έπιαναν ένα ολόκληρο ράφι στη βιβλιοθήκη μου. Λάτρευα τις μικρές ιστορίες του μπαμπά με τον γιο για πολλούς λόγους. Γιατί ο μικρός έδινε πάντα πολύ έξυπνες και κυνικές απαντήσεις και δεν φοβόταν να «την πει» στον πατέρα του. Ατάκες που πέρασαν στην ιστορία και δημιούργησαν (στη δική μου γενιά τουλάχιστον) έναν κοινό κώδικα επικοινωνίας. «Εγώ σου δείχνω κάθε μέρα την αγάπη μου. Δείξε μου κι εσύ κάτι. – Να, εκεί μένει ένας φίλος μου» ή «Τι θέλεις να γίνεις όταν μεγαλώσεις; – Ορφανός». Αστεία που επαναλαμβάναμε ως παιδιά και μάς έκαναν να νιώθουμε πολύ σημαντικά, επειδή προκαλούσαμε τα γέλια των μεγάλων. Ο Ισοβίτης, ο Καστράτο με τη Λουκρητία, ο Παντελής και το Λιοντάρι, η Ζωή Μετά. Μερικές ακόμα αγαπημένες συλλογές που καταβρόχθιζα, κυρίως τα καλοκαίρια, και λάτρευα για τις φαρμακερές ατάκες. Δεν ξέρω πότε έγινε η αλλαγή αλλά δεν ξέρω αν υπήρξε και ποτέ αλλαγή. Θέλω να πω ότι αλλιώς διαβάζεις τα αστεία όταν διανύεις τα 90s και αλλιώς όταν βρίσκεσαι στο 2021. Η Θέκλα περιγραφόταν ως γενειοφόρος γυναίκα και αυτό ήταν μάλλον μία καλή προειδοποίηση για το τι έρχεται. Δεν ξέρουμε ποιος κρύβεται πίσω από τον Αρκά. Ακούγεται ότι πλέον έχει αναλάβει ολόκληρη ομάδα, αλλά μικρή σημασία έχει. Το όνομα Αρκάς σε κάνει πλέον να νιώθεις άβολα και αμήχανα, κάθε φορά που πέφτεις σε κάποιο «σχόλιό» του. Ο Αρκάς αγαπάει τις γυναίκες και το φωνάζει #not Έχω δει πολλά τους τελευταίους μήνες και από ότι φαίνεται, υπάρχουν πολλοί που λατρεύουν ακόμα τον Αρκά. Για την ακρίβεια, πάνω από 1 εκατομμύριο στην επίσημη σελίδα του στο Facebook. Το πιο πρόσφατο όμως σχέδιο του μικρού Θαναθάκη (μία ακόμα προτροπή για bullying στα ψευδά παιδάκια) ήταν οριακά επικίνδυνο. Ο Θανασάκης που λέτε, είναι ένα μικρό αγόρι του σήμερα που μας εξηγεί συνοπτικά ότι μία γυναίκα μπορεί να σε γουστάρει και να σε αγαπάει, αλλά να μην σου το δείχνει. Αν δεν σου το δείχνει, είναι επειδή δεν το έχει καταλάβει και η ίδια. Αυτό τουλάχιστον εξηγεί στη μεγάλη του αδερφή, η οποία στο τέλος πείθεται και εκείνος τη λέει χαζή (θυγγνώμη, χαδή). Σε μία εποχή όπου το όχι δεν είναι ξεκάθαρο όχι σε επίδοξους κακοποιητές και βιαστές, οι γυναίκες επιστρέφουν σπίτι τους ενώ ένας νεαρός τις ακολουθεί με το πέος σε κοινή θέα και αιχμαλωτίζονται σε σπίτι αστυνομικών, αν και λένε όχι, ο Αρκάς βρίσκει τρομερά αθτείο και χιουμοριθτικό να εξηγεί μέσα από ένα κόμικ την κουλτούρα του βιασμού. Σε περίπτωση που οι νέες γενιές παιδιών δεν τα ακούσουν στο σπίτι τους, ο Αρκάς είναι εδώ για να σου πει να μην χαμπαριάζεις με τα όχι μιας γυναίκας. Να είσαι αρσενικό παλαιάς κοπής. Τα κοινωνικά μηνύματα του Αρκά Θυμάσαι τότε που οι γυναίκες απεικονίζονταν είτε ως βαρετές σύζυγοι που πλένουν όλη μέρα και αντέχουν τον μπερμπάντη σύζυγο ή ως τσούλες που σε παρατάνε για να κάνουν σεξ με κάποιον άλλον; Ε κάπως έτσι συνεχίζει να συμβαίνει στο μυαλό του Αρκά. Το ανδρόγυνο συνυπάρχει μόνο μέσα από εκατέρωθεν προσβολές και η γυναίκα είτε φορά ποδιά είτε είναι μία πολύ θυμωμένη φεμινίστρια που δεν αφήνει κανένα να μιλήσει. Ένα πρόσφατο σκίτσο του αφορούσε το πιο επίκαιρο κοινωνικό θέμα, που δεν είναι άλλο από τον εμβολιασμό. Ξεσήκωσε βέβαια θυελλώδεις αντιδράσεις γιατί το μήνυμά του έπαιρνε θέση, όχι τόσο προτρέποντας τους αντιεμβολιαστές, όσο κοροϊδεύοντας εκείνους που φοβούνται. Τι έχει πάθει ο Αρκάς; Και κυρίως, γιατί πρέπει να το υπομένουμε όλο αυτό; Πώς περάσαμε από τον κυνισμό και από τη μονογονεϊκή οικογένεια των «Χαμηλών Πτήσεων» στην προώθηση της κουλτούρας του βιασμού, στην υποτίμηση του φεμινισμού και στο 60s χιούμορ που μας κάνει και παγώνουμε; Πώς περάσαμε από την απελευθερωμένη και ερωτική Λουκρητία που μιλούσε ανοιχτά για την όρεξη για σεξ, σε αποστειρωμένα κοινωνικά σχόλια που πάντα έχουν ως στόχο την προσβολή κάποιας κοινωνικής ομάδας; Μήπως ήρθε η ώρα να κάνουμε ένα βήμα πίσω αν νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να συμβαδίσουμε με τις εξελίξεις; Μήπως να κάνουμε τόπο σε πιο ανοιχτά μυαλά που δεν μας προκαλούν ετεροντροπή; Μήπως να αρκεστούμε στον Αρκά των ένδοξων εποχών; Και το σχετικό link...

Στο πρώτο βιβλίο της σειράς «Στόουν», ένα μικρό πετραδάκι χάνεται στην Υπογειάνα, έναν αλλόκοτο κόσμο βαθιά μέσα στη γη, γεμάτο παράξενους κατοίκους και γεωλογικά μυστικά. Πριν από κάποιες δεκαετίες, όταν η μικρή αλλά ανθηρή ελληνική σκηνή κόμικς δεν είχε πάρει ακόμα τα πάνω της, ο συνήθης ψόγος απέναντι στο μέσο ήταν ότι απευθυνόταν μόνο σε παιδιά, ότι τα κόμικς ήταν «παιδικά» – αλλά όχι μόνο με την ηλικιακή σημασία του όρου: εννοούσαν, όσοι τα χαρακτήριζαν έτσι, ότι ήταν απλοϊκά, αφελή και ότι ως τέτοια απομάκρυναν τα παιδιά από τη λογοτεχνία, τα «σοβαρά» βιβλία. Φυσικά εννοούσαν εμμέσως πλην σαφώς ότι δεν αφορούσαν ούτε κατά διάνοια τους ενήλικες! Τα τελευταία αρκετά χρόνια έχει συντελεστεί μια αντιστροφή. Τα κόμικς που κυκλοφορούν από εγχώριους/ες δημιουργούς απευθύνονται κατά κύριο λόγο σε νεαρούς και μεγαλύτερους ενήλικες, ίσως και σε εφήβους, αλλά σπανιότατα σε παιδιά. Το ηλικιακό γκρουπ των παιδιών από προσχολικές ηλικίες μέχρι την προεφηβεία υποεκπροσωπείται στην ελληνική παραγωγή. Αυτό το έλλειμμα έχει επισημανθεί ουκ ολίγες φορές σε σχετικές συζητήσεις, τόσο δημόσιες όσο και ιδιωτικές. Η νέα κυκλοφορία των εκδόσεων Πατάκη που παρουσιάζουμε σήμερα, αποτελεί μια ευχάριστη εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα. Πρόκειται για το πρώτο τεύχος της σειράς με τον τίτλο «Στόουν», που έγινε με τη συνεργασία του Άγγελου Αγγέλου, της Έμης Σίνη και του Δημήτρη Ευστρατιάδη. Το πρώτο βιβλίο της σειράς (Στόουν 1. Χαμένος στην Υπογειάνα) μας ταξιδεύει «βαθιά μέσα στη γη, κάτω από ηφαίστεια και λίμνες, μέσα από τούνελ και σπηλιές». Εκεί, στα έγκατα της γης, βρίσκεται η Υπογειάνα, ένας αλλόκοτος κόσμος γεμάτος υπόγειες λίμνες, πολύχρωμα πετρώματα και ποτάμια από λάβα. Ένας κόσμος τον οποίο βλέπουμε μέσα από τα μάτια του Στόουν, μιας μικροσκοπικής πέτρας, που κατά παράξενη συγκυρία κατρακυλάει από μια χαραμάδα στο έδαφος και χάνεται σε μέρη που ούτε είχε ποτέ φανταστεί. Εκεί γνωρίζει περίεργους κατοίκους όπως οι Μπερπς, οι Φαταούλες, οι Νεροσταλίδες και οι Σπηλαιογίγαντες. Μέσα από την περιπετειώδη περιπλάνησή του σε αυτόν τον άγνωστο κόσμο προσπαθεί να ανακαλύψει τις καταβολές του, από πού προέρχεται και πώς δημιουργήθηκε. Η ιστορία του είναι στην ουσία η ιστορία της Γης μας. Αυτή η πρωτότυπη ιδέα της Έμης και του Άγγελου, που υλοποιήθηκε με τα πενάκια και τα ψηφιακά χρώματα του Δημήτρη και την επιμέλεια του Γιώργου Γούση, είναι η καλύτερη εισαγωγή για τους μικρούς μας φίλους στις επιστήμες της Γεωλογίας και της Σπηλαιολογίας, αλλά με έναν διόλου «δασκαλίστικο» τρόπο. Απεναντίας, προτάσσει τη διασκεδαστική δράση και το χιούμορ, ωθώντας τα παιδιά μέσα από τα καρτουνίστικα σχέδια και τα έντονα πλακάτα χρώματα, να επικεντρωθούν στην πλοκή και στην αγνή απόλαυση του να διαβάζεις κόμικς. Και το σχετικό link...

Σάκης Σερέφας και Στέλλα Στεργίου ενώνουν τη δημιουργική τους φαντασία και μας ξανασυστήνουν τον μεγάλο παραμυθά της αρχαιότητας Αίσωπο μέσα από πέντε διαχρονικούς μύθους του. Από τα πιο ανθεκτικά στον χρόνο αναγνώσματα με τα οποία έχουν μεγαλώσει γενιές και γενιές είναι οι μύθοι του Αισώπου. Του μεγάλου αυτού παραμυθά της αρχαιότητας από τη Φρυγία που άκμασε στις αρχές του 6ου π.Χ. αιώνα και θεωρείται ο κορυφαίος της διδακτικής μυθολογίας, ενός είδους αυτοτελών μικρών μύθων με πρωταγωνιστές κυρίως ζώα. Στον Αίσωπο οφείλεται ο ανθρωπομορφισμός που έχει αποδοθεί διαχρονικά σε πολλά ζώα, καθώς οι μύθοι του έχουν έναν ηθικοδιδακτικό και αλληγορικό χαρακτήρα και προσβλέπουν στην αποφυγή, εκ μέρους των ανθρώπων, παραστρατημάτων και κακοτοπιών, που προέρχονται, μεταξύ άλλων, από την πλεονεξία, το ψέμα και την αλαζονεία. Οι αισώπειοι μύθοι έχουν γραφτεί ξανά και ξανά ανά τους αιώνες – και ουκ ολίγες φορές έχουν εικονογραφηθεί – πάντα διατηρώντας ως επιμύθιο το αυστηρό διδακτικό τους ύφος. Πώς θα μπορούσαμε να φέρουμε όμως τον αρχαίο παραμυθά στις μέρες μας, μεταβάλλοντας τα εξωτερικά γνωρίσματα των μύθων του και κρατώντας τον πυρήνα των διδαγμάτων του χωρίς το ενοχλητικό, στην εποχή μας, κούνημα του δαχτύλου; Την απάντηση δίνει με τον καλύτερο τρόπο το νέο κόμικ του Σάκη Σερέφα «Ο ψεύταρος βοσκός Μητς Μπόι και άλλες ιστορίες» από τις εκδόσεις Πατάκη, σε εικονογράφηση Στέλλας Στεργίου. Ο Σάκης Σερέφας ειδικεύεται εδώ και χρόνια στο να γράφει ποίηση, πεζογραφία, θέατρο και βιβλία για νέους αναγνώστες, έχοντας λάβει στο παρελθόν βραβεία για βιβλία του όπως «Ένας δεινόσαυρος στο μπαλκόνι μου», «Μια τρύπα στο νερό» και «Δρόμο παίρνω, δρόμο αφήνω». Τη Στέλλα Στεργίου βεβαίως, η οποία τώρα κάνει καριέρα στην εικονογράφηση και τη δημιουργία κόμικς στο Βέλγιο, την ξέρουμε από το ντεμπούτο της με τον «Μικρό Πρίγκιπα» (εκδόσεις Polaris, 2017) και από άλλες συνεργασίες και συμμετοχές της σε εκθέσεις. Αυτό που καταφέρνει ο συγγραφέας στον «Ψεύταρο βοσκό» είναι να φέρει τους μύθους αυτούς σε γείωση με τη δική μας εποχή, κάνοντας χρήση σύγχρονων μέσων και παραστάσεων (όπως για παράδειγμα ο απατηλός κόσμος των σμάρτφοουν και των κοινωνικών δικτύων, η ματαιοδοξία των λάικς και η Γιουροβίζιον) χρησιμοποιώντας ένα χιούμορ ευφυές και καυστικό που φλερτάρει με τον σουρεαλισμό. Το βιβλίο διαρθρώνεται από πέντε διασκευασμένες ιστορίες οι οποίες αντιστοιχούν σε πέντε αντίστοιχους μύθους του Αισώπου. Στην πρώτη, με τον τίτλο «Δυο φίλοι, μια αρκούδα και μια επιχείρηση που έκλεισε πριν καν ανοίξει», ο κλονισμός μιας φιλίας μετά την επίθεση μιας αρκούδας στο δάσος, εμπόδισε μια για πάντα τη δημιουργία μιας start-up εταιρείας που θα πούλαγε… εξοχή στους πελάτες της. Στη δεύτερη ιστορία («Ο ψεύταρος βοσκός Μητς Μπόι και κάτι μακαρόνια που παραλίγο να βράσουν»), η οποία δίνει εν μέρει τον τίτλο της στο βιβλίο, η φάρσα του νεαρού βοσκού που φώναζε ψεύτικα στους συγχωριανούς του για τον λύκο στήθηκε προς άγραν λάικς στα σόσιαλ μίντια. Η «Τραγωδία με δύο τράγους κι ένα τραγούδι στο ραδιόφωνο» διεκτραγωδεί με... πινελιές manga την επική μάχη δύο τράγων για το ποιος θα διασχίσει πρώτος το γεφύρι. Στη συνέχεια βλέπουμε ένα μικροσκοπικό ποντίκι να ανταποδίδει στο λιοντάρι τη χάρη να μην το κάνει μια μπουκιά, με το να το γλιτώνει από την καταναγκαστική συμμετοχή του στη Γιουροβίζιον. Ενώ μια λιχούδω αλεπού, σε παραλλαγή του πασίγνωστου μύθου της αλεπούς με τα σταφύλια, καθώς δεν φτάνει τα τσαμπιά τα... κάνει κρεμαστάρια – η διαφορά με τον μύθο είναι ότι για πρώτη φορά διαβάζουμε και την απάντηση των σταφυλιών προς την αλεπού! Πέντε σπαρταριστές ιστορίες με ευρηματική ρίμα στους διαλόγους και τις λεζάντες αφήγησης, με μια πρωτότυπη διαδραστική δομή όπου ο αναγνώστης και η αναγνώστρια καλούνται να συμπληρώσουν γραπτώς πιθανές ή εναλλακτικές ατάκες και εκδοχές, γινόμενοι/ες μέτοχοι-συνδιαμορφωτές/τριες της κάθε ιστορίας. Όλα αυτά όμως δεν θα μπορούσαν να γίνουν εφικτά χωρίς τον εξαιρετικά δυναμικό σχεδιασμό των σελίδων και των καρέ από τη Στέλλα Στεργίου, η οποία με την εικονογραφική της τολμηρότητα και τις έντονες χρωματικές παλέτες της, κάνει τα σκίτσα της να αποπνέουν έναν νεανικό και εύθυμο «αέρα» ελευθερίας, «εκτοξεύοντας» την αφήγηση σε μυθικά ύψη. Και το σχετικό link...

Με δύο νέα βιβλία οι εκδόσεις Μικρός Ήρως του Λεωκράτη Ανεμοδουρά, προέδρου της Ακαδημίας Ελληνικών Κόμικς και εγγονού του εμπνευστή και συγγραφέα των περιπετειών του «Μικρού Ήρωα» Στέλιου Ανεμοδουρά, συνεχίζουν να τιμούν τα εβδομήντα χρόνια από την πρώτη κυκλοφορία του ιστορικού περιοδικού. Είχε προηγηθεί πριν από λίγους μήνες η επετειακή έκδοση «Ο Μικρός Ήρως, 70 Χρόνια» σε κείμενα και επιμέλεια του Γιώργου Βλάχου με έργα δεκάδων Ελλήνων δημιουργών κόμικς και εικονογράφων, μια έκδοση που συνοδεύτηκε και από μια μεγάλη έκθεση όλων των έργων. Τα δύο νέα βιβλία περιέχουν συνολικά 16 ιστορίες κόμικς φιλοτεχνημένες από τους Δημήτρη Κάσδαγλη, Γιώργο Βλάχο, Κώστα Φραγκιαδάκη, Βασίλη Γκογκτζιλά, Μάνο Λαγουβάρδο, Γιώργο Μελισσαρόπουλο, Δήμητρα Νικολαΐδη, Αγγελική Σαλαμαλίκη, Κωνσταντίνο Σκλαβενίτη, Γαβριήλ Τομπαλίδη, Νίκο Κούτση, Σπύρο Δερβενιώτη, Δημήτρη Καμένο, Θανάση Καραμπάλιο, Θανάση Πετρόπουλο, Γιάννη Ρουμπούλια, Τάσο Μαραγκό, Νίκο Τσουκνίδα και ανανεώνουν το ενδιαφέρον για το Παιδί-Φάντασμα που μαζί με την Κατερίνα και τον Σπίθα κατατρόπωναν τους ναζί κατά τη διάρκεια της Κατοχής στην Αθήνα. Ορισμένοι από τους δημιουργούς μάλιστα, καλλιτεχνική αδεία, μεταφέρουν τη δράση στη σύγχρονη εποχή και με πανέξυπνους τρόπους κάνουν τα δικά τους πολιτικά σχόλια μιλώντας για τους νεοναζιστές της Χρυσής Αυγής, για τους απογόνους των λαδέμπορων του ’40, για τον ρατσισμό και τον φασισμό κ.ά. Αυτό εξόργισε τους ακροδεξιούς που σωρηδόν ξεχύθηκαν στα social media των εκδόσεων για να μιλήσουν για «κόκκινο φασισμό», να κατακεραυνώσουν τους «αναρχοάπλυτους», τους «κομμουνιστοσυμμορίτες», τη «γουόκ κουλτούρα» και τους «ΛΟΑΤΚΙ», αυτούς που «υπηρετούν Αραβόφωνους χιμπατζοπατριάρχες και σκουρόχρωμους αγαπητικούς» και να χαρακτηρίσουν τους καλλιτέχνες ως «αργόσχολα γίδια», «χανουμάκια», «αναρχομπάχαλα», «πρόβατα», «προβληματικά σκουπίδια που μισούν την πατρίδα μας», «αριστερούς τενεκέδες», «ανώμαλους», «εθνομηδενιστές» και άλλα τέτοια καλώντας τους «να αγοράσουν σαμπουάν και σαπούνια» και δίνοντας «ραντεβού στο Γράμμο και στο Βίτσι». Περισσότερο τους εξόργισαν ιστορίες όπως αυτή του Τάσου Μαραγκού, με τον Σπίθα να απολαμβάνει το κεμπάπ του έχοντας προηγουμένως ξυλοφορτώσει έναν ναζιστή έξω από ένα αραβικό εστιατόριο, και του Σπύρου Δερβενιώτη με τον 83χρονο Γιώργο Θαλάσση να ξεσκεπάζει την εγκληματική δράση μιας νεοναζιστικής οργάνωσης. Γιατί αν ζούσε σήμερα ο Γιώργος Θαλάσσης θα ήταν σίγουρα αντιναζιστής. Κι αυτό δεν το αντέχουν. Και το σχετικό link...

Είναι από τα λίγα θεατρικά που πίσω από την ιστορία του έργου υπάρχει ακόμα μία ιστορία, η οποία αντικατοπτρίζει δεκάδες άλλες ιστορίες. Το «Αντίο Μπάτμαν» είναι το πρώτο διήγημα του Τάσου Θεοφίλου που έγινε κόμικς το 2017 από τον Kanello Cob και θεατρικό τώρα από τον Γιάννη Αγγελάκη. Δεν είναι ένα αστυνομικό διήγημα, είναι ένα βαθιά κοινωνικοπολιτικό κείμενο, το οποίο αποδομεί όχι μόνο τον ίδιο τον υπερήρωα (αυτό ίσως δεν είναι τόσο δύσκολο), αλλά κυρίως τη ματιά μας πάνω στις έννοιες «ήρωας», «σωτήρας», «πολίτης», «ευθύνη» κ.λ.π. Γιάννης Αγγελάκης, σκηνοθέτης – Τάσος Θεοφίλου, συγγραφέας Ο συγγραφέας είναι ο γνωστός Τάσος Θεοφίλου, το παιδί που το 2012 συνελήφθη ως ύποπτος με βάση μια «ανώνυμη» καταγγελία κι ένα άσχετο με τη δικογραφία εύρημα DNA, για συμμετοχή στη ληστεία της Alpha Bank στην Πάρο και στη δολοφονία του οδηγού ταξί Δημήτρη Μίχα, ο οποίος προσπάθησε να εμποδίσει τους ληστές, καθώς και για συμμετοχή στην οργάνωση «Συνωμοσία Πυρήνων της Φωτιάς». Πρωτόδικα καταδικάστηκε σε 25 χρόνια κάθειρξη, απόφαση εναντίον της οποίας άσκησε έφεση και πριν από έξι χρόνια το Πενταμελές Εφετείο Κακουργημάτων τον απάλλαξε οριστικά από όλες τις κατηγορίες, αναγνωρίζοντας ότι τα ενοχοποιητικά στοιχεία εναντίον του ήταν απολύτως ανεπαρκή, και αφέθηκε ελεύθερος ενώ είχε αναπτυχθεί μαζικό κίνημα συμπαράστασης υπέρ του. Ο σκηνοθέτης της παράστασης Γ. Αγγελάκης είναι συνθέτης (έχει γράψει και τη μουσική της παράστασης) και μάλιστα βραβευμένος, με συνθετική δράση σε διεθνές επίπεδο. Μάλιστα, μετά την ολοκλήρωση των παραστάσεων «Αντίο Μπάτμαν» θα παρουσιάσει την παράσταση χορού που έχει δημιουργήσει μαζί τον χορογράφο και χορευτή Αλέξανδρο Βαρδαξόγλου «A Man and His Double» (θα παιχτεί για λίγες παραστάσεις την άνοιξη), συμμετέχει ως συνθέτης στο πρωτότυπο μουσικό θέατρο «Η Φωνή των Βακχών», σε συνεργασία με τους Ergon Ensemble και σε σκηνοθεσία Γιώργου Κουτλή, το οποίο θα παιχτεί τον Μάιο στην Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής, και μια νέα παραγγελία για κουαρτέτο εγχόρδων που θα παιχτεί τον Οκτώβριο στη Νέα Υόρκη. Στην παράσταση πρωταγωνιστούν τρεις εξαιρετικοί ηθοποιοί. Οι Θεοδώρα Καμπόσου, Νικόλας Μπράβος και Μαίρη Ντίνου. Ο Νικόλας μάλιστα (έχει σπουδάσει Ιατρική και είναι και πιανίστας) γνωρίστηκε με τον σκηνοθέτη εν μέσω κορονοϊού, καθώς δούλευε ως διανομέας! Στην Αθήνα. Σε μια πόλη που, όπως μας λέει ο Τάσος Θεοφίλου, έχει «τα ίδια μοτίβα με το Γκόθαμ Σίτι»: «Αυτός είναι ο καπιταλισμός. Μέσα στα πλαίσια της λειτουργίας του υπάρχει η ανάγκη της εξουσίας να διαχειριστεί, μεταξύ άλλων, τη φτώχεια και την παραβατικότητα και να προπαγανδίσει τις μεθόδους της ως τις πιο έγκυρες. Η ποπ κουλτούρα είναι ένα σημαντικό κομμάτι αυτού του μηχανισμού. Ένας τομέας όπου καταγράφονται, αντανακλώνται και κυρίως επιβάλλονται οι κοινωνικές πεποιθήσεις. Οι υπερήρωες λειτουργούν ως πρότυπα, εξυπηρετώντας συγκεκριμένους προπαγανδιστικούς σκοπούς» εξηγεί. Στο έργο γίνεται λόγος (με ιδιαίτερο σατιρικό ύφος και καυστικό τόνο, που έχει δραματοποιηθεί με μεγάλη προσοχή και ουσιαστικό τρόπο από τον Γιάννη) για «επιδεικτικό πλούτο του παράνομου καπιταλισμού», για «ταξικό ζήτημα στο θέμα “κατσαρίδα”», για «διανοούμενους που αντλούν από τη δυστυχία», για «ιδιότυπους κατοίκους μιας παραγκούπολης», για ελεημοσύνη σε αντίθεση με την αλληλεγγύη. «Η πρώτη εικόνα που μου έρχεται στο μυαλό είναι από ένα ποίημα του Μartin Niemöller, το οποίο γράφτηκε κατά τη διάρκεια της ναζιστικής Γερμανίας και χρησιμοποιήθηκε από τον Μπρεχτ: "Όταν ήρθαν να πάρουν τους Τσιγγάνους δεν αντέδρασα. Δεν ήμουν Τσιγγάνος. Όταν ήρθαν να πάρουν τους Εβραίους δεν αντέδρασα. Δεν ήμουν Εβραίος. Όταν ήρθαν να πάρουν εμένα, δεν είχε απομείνει κανείς για να αντιδράσει"», σχολιάζει ο σκηνοθέτης, αναφερόμενος στους παραπάνω βασικούς εννοιολογικούς άξονες του έργου. «Εμείς που μπορούμε και βλέπουμε την παράσταση, μάλλον δεν είμαστε ούτε οι “ιδιότυποι κάτοικοι” της παραγκούπολης ούτε οι “μεταβιομηχανικοί τροφοσυλλέκτες” που επιβιώνουν με ληγμένα τρόφιμα», συνεχίζει. «Το ζήτημα όμως δεν είναι να προστατεύσουμε μόνο την κατηγορία στην οποία ανήκουμε, αλλά να καταλάβουμε πως οποιαδήποτε κοινωνική ομάδα είναι ευάλωτη κι επομένως ανά πάσα στιγμή εκτεθειμένη σε κάποια άλλη κοινωνική ομάδα, ενδεχομένως ισχυρότερη, η οποία μπορεί και υψώνει την αδικία της στη δύναμη του απείρου. Το πιο ισχυρό δίπολο που μπορεί να μας ταρακουνήσει, ανεξαρτήτως των πολιτικών μας πεποιθήσεων, ως θεατές και με το οποίο η παράσταση στοχεύει να εμπλουτίσει τα ταξικά δίπολα του διηγήματος, είναι η σύγκρουση μεταξύ ενός αδύναμου κι ενός ισχυρού». «Ο Μπάτμαν συγκεκριμένα εξυπηρετεί την ακροδεξιάς υφής αντεγκληματική ρητορική», συμπληρώνει ο Τάσος. «Στην πραγματικότητα, ενσαρκώνει έναν παρακρατικό μηχανισμό που αναλαμβάνει τη διαχείριση της παραβατικότητας στο πλαίσιο του δικαιώματος αυτοδικίας που διεκδικεί η αστική τάξη για τον εαυτό της. Κατ’ αυτήν την αλτ ράιτ ρητορική η αστυνομία είναι ανίκανη, καθώς δεσμεύεται από παράλογους νόμους που προστατεύουν τους αδίστακτους εγκληματίες. Είναι αυτή η λογική που έχει μέσα στα χρόνια κερδίσει ακόμα μεγαλύτερο έδαφος, οδηγώντας σε σειρά αστυνομικών δολοφονιών σε βάρος Ρομά και όχι μόνο, με τους δράστες να απολαμβάνουν ένα είδος ποινικής ασυλίας». Την ίδια στιγμή βέβαια φαίνεται να έχουμε ανάγκη όσο ποτέ την πίστη σε υπερήρωες, αλλά και ήρωες. Δεν είναι τυχαίο πως η κυβέρνηση της Ν.Δ. έχει χρησιμοποιήσει αυτή τη λέξη, καθώς και το «θυσία» (για να μην ξεχνάμε και τα Τέμπη) περισσότερο από κάθε άλλη κυβέρνηση στο παρελθόν: «Υπήρξαν φορές και στην ενήλικη ζωή μου που αναρωτήθηκα γιατί δεν υπάρχει ένας Μπάτμαν σήμερα να αποδώσει δικαιοσύνη και να μας σώσει από το έγκλημα και τη διαφθορά. Τώρα θα έλεγα πως όχι μόνο έχω ξεριζώσει την ανάγκη μου για υπερήρωες, αλλά είμαι πλέον καχύποπτος με οποιαδήποτε μορφή σωτηρίας προβάλλω σε εξωτερικούς παράγοντες. Από την άλλη, πώς μπορώ να είμαι σίγουρος; Νομίζω πως η ανάγκη για κάτι “σωτήριο” έξω από μας είναι μια ανάγκη βαθιά ριζωμένη μέσα μας και χρειαζόμαστε πολλή δουλειά ακόμη, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, προκειμένου να μπορέσουμε να ελευθερωθούμε από αυτήν» εξηγεί ο Γιάννης. Και συνεχίζει: «Στο κοινωνικό φαντασιακό οι “ήρωες” υπακούν στους νόμους, υποκύπτουν στον θάνατο και θυσιάζονται για το κοινό καλό, ενώ οι “υπερήρωες” υπερβαίνουν τον νόμο και ξεπερνούν τον θάνατο με πρόσχημα το κοινό καλό. Μου είναι εξαιρετικά δύσκολο να κατανοήσω με ψυχολογικούς όρους γιατί ένας λαός έχει ανάγκη από ήρωες/θύματα και υπερήρωες/σωτήρες, οι οποίοι υπόσχονται την αλλαγή με μαγικούς τρόπους και τοποθετούνται σε βάθρα με θρησκευτική ευλάβεια. Οπότε δεν μπορώ να απαντήσω εάν είναι η εμπιστοσύνη, ο φόβος ή κάτι άλλο που οδηγεί τους ανθρώπους σε τέτοιες αποφάσεις. Το να μην πιστεύει μια κοινωνία στην υπερβατική πηγή των θεσμών και των νόμων και να μπορεί να δημιουργεί η ίδια τους θεσμούς και τους νόμους της, να τους εμπιστεύεται αλλά και να τους ελέγχει, είναι εξαιρετικά δύσκολο, όπως εξαιρετικά δύσκολο είναι να συνειδητοποιήσουμε πως ό,τι είναι να γίνει πρέπει να το κάνουμε εμείς οι ίδιοι και να το προσφέρουμε στον εαυτό μας και στην κοινωνία μας. Δεν κατηγορώ – συμπάσχω με τους ανθρώπους που είναι εγκλωβισμένοι σε ανελεύθερες συνθήκες. Ελπίζω όμως ταυτόχρονα ότι η αυτονομία δεν είναι απλώς μια φιλοσοφική φαντασίωση, αλλά ένας εφικτός τρόπος ζωής». Τότε γιατί συμβαίνουν όλα αυτά; Γιατί ο ελληνικός λαός ξαναψήφισε αυτούς που ψήφισε και έβαλε μια «μαύρη» Βουλή στο προσκήνιο; «Δεν βρίσκω κάτι παράλογο στο αποτέλεσμα των εκλογών», μας λέει ο Τάσος. «Ένας σταθερά μεγάλος αριθμός ψηφοφόρων που εξαρτά ή νομίζει ότι εξαρτά τα συμφέροντά του από αυτήν την κυβέρνηση την ξαναψήφισε. Την ίδια στιγμή, ένα ακόμα πιο μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων έμεινε χωρίς επιλογή. Σε σχέση με τη μετατόπιση της κοινωνίας προς τα δεξιά και ακροδεξιά, αρκεί να σημειώσω ότι ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ενός κόμματος που παριστάνει ακόμα το προοδευτικό, δήλωσε πρόσφατα ότι ο Μπάτμαν είναι αριστερός! Από αυτό και μόνο μπορούμε να καταλάβουμε πού είναι ο πήχης...», καταλήγει. Τελικά ποιος είναι ο «Μπάτμαν»; Τον έχουμε μέσα μας; Είναι το παρακράτος το οποίο τελικά ενυπάρχει σε μια στρεβλωμένη συνείδηση που επιδιώκει να επιβιώσει επί του αδύναμου, ειδικά αν βρεθεί στα δύσκολα; Ποια είναι η απάντηση και πώς αυτή μπορεί να παρουσιαστεί σε ευρύ κοινό καθαρά; Η απάντηση είναι μία και μόνη: μέσω της τέχνης. Αυτό δηλαδή ακριβώς που κάνει η παράσταση «Αντίο Μπάτμαν». «Ο Τάσος με έναν μαγικό τρόπο καταπιάνεται με δύσκολες πολιτικές έννοιες και τις κάνει να ηχούν ως ποίηση», λέει ο Γιάννης. «Η Γκόθαμ Σίτι δε μοιάζει να είναι μια δυστοπική πόλη του μέλλοντος, αλλά η Αθήνα του σήμερα. Μαζί με αυτή την καινούργια αίσθηση γεννήθηκε κι η ανάγκη να πω αυτή την ιστορία. Ωστόσο, θα ήταν αδύνατο να το κάνω αποκλειστικά μέσω της μουσικής, γιατί, όσο κι αν κατάφερνα να προσεγγίσω με τους ήχους μου την αίσθηση της Γκόθαμ Σίτι, θα χανόταν ουσιαστικά η εγγενής δύναμη του διηγήματος, δηλαδή ο πολιτικός του λόγος. Έτσι, αποφάσισα ότι θα έπρεπε, πέρα από τον ήχο, να δουλέψω και με ηθοποιούς. Μάλιστα ο Τάσος μού έδωσε την ελευθερία να κάνω ό,τι θέλω με το κείμενο και η αλήθεια είναι ότι ενώ το κείμενο του έργου προέρχεται από κείμενα που έχει γράψει ο Τάσος, του έχω αλλάξει τα φώτα! Για λόγους δραματουργίας έχω ξετρυπώσει διάφορους αλλόκοτους χαρακτήρες από άλλα κείμενα του Τάσου, οι οποίοι ξεπηδάνε μέσα από τις δυστοπικές εικόνες που σκιαγραφούνται κι ενσωματώνονται στην Γκόθαμ Σίτι του “Αντίο Μπάτμαν”. Επομένως, η παράσταση είναι αφενός μια θεατρική διασκευή κι αφετέρου μια προσωπική σύνθεση κειμένων, η οποία όμως είναι συμπύκνωση της ταυτότητας του Τάσου και της θεματολογίας που τον απασχολεί. Για παράδειγμα, υπάρχει μια σκηνή όπου ένας κρατούμενος φυλακής συνομιλεί με μια κατσαρίδα. Μας αποκαλύπτεται η ταξική τους διαφορά χωρίς όμως να υπογραμμίζεται κειμενικά, οι φωνές τους είναι παραμορφωμένες ηλεκτρονικά, η μουσική είναι έντονα σωματική, σαν να γεννιέται από τα σπλάχνα των ηρώων, οι φωτισμοί δημιουργούν μια ονειρική ατμόσφαιρα και ξαφνικά μεταφερόμαστε σε έναν άλλο κόσμο, παράλογο αλλά και οικείο ταυτόχρονα, που θυμίζει κόμικς ή πίνακες ποπ αρτ του Roy Lichtenstein ή σκηνές από ταινίες του David Lynch. Γενικά, οι σκηνές που μου αρέσουν περισσότερο είναι αυτές που το πολιτικό τους πρόσημο είναι καλυμμένο από μια σουρεαλιστική συνθήκη και στις οποίες ο ηχητικός και φωτιστικός σχεδιασμός συνδυάζονται για να αναδείξουν το εικαστικό κομμάτι της παράστασης, μια παράμετρος για την οποία έχουμε εργαστεί συστηματικά με τους υπόλοιπους συνεργάτες»... Έτσι είναι. Όταν το σουρεαλιστικό επιτυγχάνεται, τότε το ρεαλιστικό αναδεικνύεται ολοκάθαρα. «Αντίο Μπάτμαν» λοιπόν ή «Καλώς μας όρισες Αλήθεια»... 📌 Info «Αντίο Μπάτμαν» – Η παράσταση συνεχίζει για λίγες βραδιές ακόμα. Σήμερα και αύριο 9, 10/12 και στις 16, 17/12 στις 20.30, στο θέατρο ΠΛΥΦΑ (Κτίριο 7Α, Κορυτσάς 39, τηλ. 6987142735). ΠΡΟΣΟΧΗ: είσοδος μόνο με ηλεκτρονική αγορά μέσω more.gr (www.more.com/theater/antio-mpatman/). Στο θέατρο δεν θα υπάρχει η δυνατότητα για αγορά εισιτηρίου. Το βιβλίο του Τάσου Θεοφίλου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Red ’n’ Noir. Και το σχετικό link...